Kullhadd 30.03.2014 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

iNterVista Mal-

MiNistru GeOrGe Vella Il-Óadd 30 ta’ Marzu, 2014 Óar©a Nru 1,081

Ara pa©na 4 u 5

Prezz ›0.80

Óatriet ÌODDa

“il-GVerN QeD jisMaGÓNa”

B’rabta mal-a˙bar li l-Gvern alloka €6 miljuni biex jinbena breakwater f’Marsaxlokk, il-President tal-G˙aqda Koperattiva tas-Sajd Joe Demicoli qal lil din il-gazzetta li b˙ala Koperattiva jinsabu kuntenti li l-Gvern qed jisma’ ttalbiet tag˙hom. Ara pa©na 2

liNji tal-ajru ÌODDa

Ilbiera˙ kien jum eçitanti ferm hekk kif tard waranofsinhar t˙abbru ˙atriet ©odda filKabinett. Dawk li ng˙ataw kariga ©dida huma Karmenu Vella, Konrad Mizzi, Chris Fearne, Michael Farrugia, Justyne Caruana, Owen Bonnici, Stefan Buontempo, Edward Zammit Lewis, Michael Falzon, Chris Agius, Josè Herrera, Carmelo Abela u Anthony Agius Decelis.

Illum se jinΩlu fl-ajruport ta’ Malta l-ewwel ajruplani talkumpanija Fly Niki u British Airways. Fly Niki se topera g˙all-ewwel darba titjiriet minn Vjenna, filwaqt li British Airways se topera titjiriet minn Gatwick wara nuqqas ta’ erba’ snin.

Ara pa©na 3

Ara pa©na 2

Órejjef isiru realtÀ L-effett tar-ro˙s fit-tariffi taddawl ser jibda minn g˙ada kif kien ippjanat. Dan minkejja lkampanja ta’ gideb u biΩa’ li g˙amel il-Partit Nazzjonalista qabel l-elezzjoni ©enerali li g˙addiet fejn ipprova jikkonvinçi lill-poplu li ˙add ma jaf daqshom dwar is-settur talener©ija. Dak iΩ-Ωmien il-Ministru g˙allFinanzi Tonio Fenech tant ˙assu konvint b’dak li qieg˙ed jg˙id li pparaguna l-pjan g˙all-Ener©ija tal-Partit Laburista mal-˙rafa ta’ Alice in Wonderland. Ara pa©na 2

Lokali

02 30.03.2014

IL-BREAKWATER ‘ÓELSIEN’ MINN KONTIJIET GÓOLJA SE JSIR

Tonio Fenech kien ipparaguna l-pjan g˙all-Ener©ija tal-Partit Laburista mal-˙rafa ta’ Alice in Wonderland L-effett tar-ro˙s fit-tariffi tad-dawl ser jibda minn g˙ada kif kien ippjanat. Dan minkejja l-kampanja ta’ gideb u biΩa’ li g˙amel il-Partit Nazzjonalista qabel lelezzjoni ©enerali li g˙addiet fejn ipprova jikkonvinçi lill-poplu li ˙add ma jaf daqshom dwar issettur tal-ener©ija. Dak iΩ-Ωmien il-Ministru g˙all-Finanzi Tonio Fenech tant ˙assu konvint b’dak li kien qieg˙ed jg˙id li pparaguna l-pjan g˙all-Ener©ija tal-Partit Laburista mal-˙rafa ta’ Alice in Wonderland. Illum din il-“˙rafa” qieg˙da ssir realtà hekk kif il-proçess biex jitra˙˙su l-kontijiet tad-dawl g˙ar-residenti wasal fl-istadju ta’ implimentazzjoni kif kien imwieg˙ed. Il-previΩjoni baΩwija tal-eks-Ministru Fenech tkompli turi kemm kien ur©enti l-bΩonn li jkun hemm bidla fil-Gvern hekk kif sa Marzu tas-sena l-o˙ra pajjiΩna sab ru˙u mmexxi minn nies bla viΩjoni. Illum il-Partit Nazzjonalista qieg˙ed jirrealizza li kull pjan

viΩjonarju jidher qisu ˙rafa g˙allbidu, daqskemm dik li llum ng˙idulha xjenza kienet ti©i ttimbrata b˙ala ma©ija fil-passat. Fortunatament pajjiΩna ma kellux bΩonn jistenna lil nies b˙al Tonio Fenech jift˙u g˙ajnejhom biex jimxi ’l quddiem, u kmieni s-sena l-o˙ra g˙aΩel li jag˙ti fiduçja lil partit li jemmen li lMaltin kapaçi jaslu. Mhux kul˙add se jirçievi lkontijiet fl-istess Ωmien Il-Maltin u l-G˙awdxin mhumiex ser jirçievu l-kontijiet tag˙hom flistess ˙in. Din ma kinitx deçiΩjoni tal-Gvern preΩenti, imma konsegwenza tal-wirt ta’ ppjannar traskurat li ˙alla warajh Gvern Nazzjonalista. Dan minkejja l-fatt li l-eks-Ministru g˙allInfrastruttura, Trasport u Komunikazzjoni Austin Gatt kien weg˙edna servizz tal-˙ru© talkontijiet modern u effiçjenti. Kif jaf sewwa kul˙add, ir-realtà talfatti tat biss dewmien u kon-

fuΩjoni lill-klijenti tal-Automated Revenue Management Services (ARMS). L-istruttura nofs le˙ja li ˙alla warajh dan il-Ministru kienet riΩultat tal-fatt li ma ˙ari©x b’sistema g˙all-immani©©jar tal-kontijiet li tifla˙ tipproçessa iktar minn 6,000 kont kuljum. Dan il-fjask sewa xejn inqas minn €70 miljun li ©ew investiti fl-installazzjoni tal-ismart meters il-©odda li kellhom jag˙mlu parti minn sistema informatika integrata illi toffri kontijiet dettaljati u fil-˙in. Minn dan xejn ma rajna. Anzi, ta˙t Gvern Nazzjonalista lkontjiet tad-dawl saru qishom giljottina mdendla fuq ras ilMaltin li baqg˙u ma jafux meta ©ej il-kont li jmiss u g˙alfejn ©iehom daqshekk g˙oli. Meta naraw dan kollu g˙al konkluΩjoni wa˙da naslu: jekk hawn xi ˙add fix-xena politika Maltija li j˙abbattha tajjeb malBrothers Grimm g˙all-˙rejjef fantasjuΩi, mhux fil-Partit Laburista qieg˙ed.

L-utenti mhux ser jirçievu l-kontijiet tag˙hom fl-istess ˙in, tort ta’ sistema li ntirtet mill-Gvern preçedenti

Ikkuntattjat mill-gazzetta KullÓadd , il-President tal-G˙aqda Koperattiva tas-Sajd Joe Demicoli qal li, f’kull fora li kien hemm, dejjem kienet din il-koperattiva wa˙edha li sostniet fuq il-bΩonn tal-breakwater f’Marsaxlokk. “Ix-xewqa tag˙na hija li dan jinbena kemm jista’ jkun malajr. A˙na dejjem sostnejna li l-pro©ett tal-power station g˙andu jkun imwa˙˙ad ma’ dak tal-breakwater,” qal Demicoli. Huwa Ωied jg˙id li jinsab kuntent li l-Gvern kien qed jisma’ t-talbiet tag˙hom. Iktar kmieni din il-©img˙a, koperattiva o˙ra mag˙rufa b˙ala lKoperattiva Nazzjonali tas-Sajd, ˙ar©et stqarrija g˙all-istampa li fiha talbet li jsir il-breakwater ta’ Marsaxlokk. Ftit ˙in wara l-Gvern ˙are© stqarrija li fiha qal li kienu ©ew allokalti €6 miljun g˙al dan il-breakwater, liema fondi kienu se jin©iebu mill-Unjoni Ewropea. Il-Gvern ikkommetta ru˙u li lbreakwater isir f’din il-le©iΩlatura. Riçentement il-kwistjoni tal-breakwater ©iet irrappurtata f’din il-gazzetta, meta ©imag˙tejn ilu l-KullÓadd ˙adet il-kummenti ta’ Demicoli li kien qal li b˙ala Koperattiva ma kinux kontra lpro©ett tal-qalba g˙all-gass tal-power station ta’ Dellimara, iΩda li kienu qed jinsistu biss fuq il-bΩonn tal-breakwater. Issa jidher li dan l-aspett ukoll ©ie indirizzat mill-Gvern.

TIÛDIED L-AÇÇESSIBBILTÀ

It-titjiriet tal-linji tal-ajru l-©odda se jinΩlu Malta waranofsinhar u tard filg˙axija. Fly Niki mistennija tinΩel fis-1.20pm, filwaqt li dik tal-British Airways se tinΩel fid-8.55pm. L-inΩul taΩ-Ωew© ajruplani se jintlaqa’ minn Ωew© trakkijiet tat-tifi tan-nar tal-ajruport, li se jitfg˙u l-ilma u jo˙olqu forma ta’ arkata b˙alma jsir dejjem f’dawn l-okkaΩjonijiet. Se jinqasam ukoll kejk g˙all-okkaΩjoni. Dawn iΩ-Ωew© linji tal-ajru se jkomplu jΩidu l-aççessibbiltà lejn Malta u g˙alhekk itejbu l-possibbiltajiet tat-turiΩmu g˙al gΩiritna. Fly Niki se tkun qed topera titjiriet diretti minn Vjenna tliet darbiet fil-©img˙a: nhar ta’ Óadd, l-Erbg˙a u l-Ìimg˙a. IlBritish Airways se tkun qed topera titjira kuljum minn Gatwick bejn it-30 ta’ Marzu u l-25 ta’ Ottubru, u ˙ames titjiriet fil-©img˙a fix-xitwa bejn is-26 ta’ Ottubru u d-29 ta’ Marzu.

Lokali

30.03.2014 03

KABINETT ÌDID MINN NHAR L-ERBGÓA Ilbiera˙ il-Prim Ministru Joseph Muscat temm l-a˙˙ar preparamenti biex jifforma l-Kabinett il-©did wara n-nomina ta’ Marie Louise Coleiro Preca g˙al President ta’ Malta. Il-Prim Ministru iltaqa’ mal-Membri Parlamentari fir-residenza tal-Girgenti lbiera˙ waranofsinhar, u eΩattament wara ©ew im˙abbra t-tibdiliet fil-kabinett. Il-˙atriet il-©odda se jid˙lu fis-se˙˙ min-nhar l-Erbg˙a, 2 ta’ April, wara li Marie Louise Coleiro Preca tin˙atar uffiçjalment President ta’ Malta.

Ing˙ataw kariga ©dida:

Marie Louise Coleiro Preca – minn Ministru g˙all-Familja u s-Solidarjetà Soçjali g˙al President tar-Repubblika Karmenu Vella – minn Ministru g˙at-TuriΩmu nominat g˙all-Kummissarju Ewropew Konrad Mizzi – jing˙ata l-Ministeru tas-Sa˙˙a filwaqt li jΩomm ukoll dak tal-Ener©ija Chris Fearne – jing˙ata s-Segretarjat Parlamentari g˙as-Sa˙˙a Michael Farrugia – minn Segretarju Parlamentari g˙all-Ippjanar u s-Simplifikazzjoni Amministrattiva g˙al Ministru g˙all-Familja u s-Solidarjetà Soçjali Justyne Caruana – ting˙ata s-Segretarjat Parlamentari g˙all-Persuni b’DiΩabbilità u l-Anzjanità Attiva Owen Bonnici – minn Segretarju Parlamentari g˙all-Ìustizzja g˙al Ministru g˙all-Ìustizzja, Kultura u Gvern Lokali Stefan Buontempo – minn Segretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka, Innovazzjoni, Ûg˙aΩag˙ u Sport g˙al Segretarju Parlamentari g˙all-Gvern Lokali Edward Zammit Lewis – minn Segretarju Parlamentari g˙all-Kompetittività u Tkabbir Ekonomiku g˙al Ministru g˙at-TuriΩmu Michael Falzon – jing˙ata s-Segretarjat Parlamentari g˙all-Ippjanar u s-Simplifikazzjoni Amministrattiva Chris Agius - jing˙ata s-Segretarjat Parlamentari g˙ar-Riçerka, Innovazzjoni, Ûg˙aΩag˙ u Sport Josè Herrera – minn Segretarju Parlamentari g˙all-Kultura u l-Gvern Lokali g˙al Segretarju Parlamentari g˙all-Kompetittività u Tkabbir Ekonomiku Carmelo Abela – jing˙ata l-irwol ta’ Kelliem g˙all-Gvern, flimkien mal-funzjoni ta’ Whip li di©à kellu Anthony Agius Decelis – jing˙ata l-kariga ta’ Kummissarju Kontra l-Burokrazija

Baqg˙u bl-istess dekasteru:

Louis Grech - Deputat Prim Ministru u Ministru g˙all-Affarijiet Ewropej u l-Implimentazzjoni tal-Manifest Elettorali Ian Borg - Segretarju Parlamentari g˙all-Presidenza tal-Unjoni Ewropea 2017 u Fondi Ewropej George Vella – Ministru g˙all-Affarijiet Barranin Evarist Bartolo – Ministru g˙all-Edukazzjoni u x-Xog˙ol Leo Brincat – Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima Roderick Galdes – Segretarju Parlamentari g˙all-Biedja, s-Sajd u d-Drittijiet tal-Annimali Joe Mizzi – Ministru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura Anton Refalo – Ministru g˙al G˙awdex Helena Dalli – Ministru g˙ad-Djalogu Soçjali, Affarijiet tal-Konsumatur u Drittijiet Çivili Chris Cardona - Ministru g˙all-Ekonomija, Investiment u Negozji Ûg˙ar Manuel Mallia – Ministru g˙all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali Edward Scicluna – Ministru g˙all-Finanzi

Intervista

30.03.2014

MALTA U L-KRIÛI FIL-KRIMEA It-tensjoni bejn il-Punent u r-Russja dwar il-Krimea tidher li qieg˙da tibred xi ftit hekk kif iΩ-Ωew© na˙at esprimew ir-rieda li jipparteçipaw fi djalogu li g˙andu jwassal g˙al ftehim rigward il-futur ta’ dan ir-re©jun. Mument b˙al dan joffrilna opportunità tajba biex in˙arsu lura lejn dak li ©ara matul ix-xhur li g˙addew ˙alli nifhmu a˙jar l-iΩviluppi li se jse˙˙u fil-©ejjieni. LIAM GAUCI tkellem mal-Ministru g˙all-Affarijiet Barranin GEORGE VELLA dwar x’kien qieg˙ed ji©ri wara l-kwinti f’dan il-perijodu u r-rwol ta’ Malta biex tissolva din il-kriΩi. Il-preΩenza Russa fil-Krimea mhijiex xi ˙a©a ©dida, imma ilha tin˙ass mill-1783 meta dan ir-re©jun kien integrat flImperu Russu. Minkejja l-fatt li fl-1954 il-President Khrushchev kien g˙adda rre©jun lill-Ukraina, din xorta wa˙da baqg˙et parti mill-Unjoni Sovjetika. Din is-sitwazzjoni nbidlet meta lUkraina saret stat Sovran, sitwazzjoni li wasslet biex il-Krimea baqg˙et tag˙mel parti minnha u g˙alhekk inqag˙tet mirRussja. Però, ˙afna mill-popolazzjoni tal-Krimea kienet ta’ ori©ini Russa u rRussja xorta baqg˙et baΩi importanti g˙all-flotta Russa, li ippermettitilhom aççess g˙all-ba˙ar Mediterran. Allura xorta wa˙da baqa’ kuntatt kbir bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi. Madankollu, sakemm inqalg˙et il-kriΩi riçenti flUkraina, deher li ma kien hemm l-ebda moviment separatista ta’ nota. Infatti, anke Yanukovich stess, li kien politiku pro-Russu, xorta ma kienx jaraha b˙ala problema li jressaq lill-pajjiΩ b’mod mag˙qud lejn l-Unjoni Ewropea.

di lill-popolazzjoni ÌermaniΩa f’dawn il-pajjiΩi.” Lil hinn mill-iskuΩi li ˙are© bihom Putin, kien hemm il-fatt li r-Russi kienu qeg˙din jibΩg˙u li l-Ukraina tag˙mel b˙all-Polonja u l-Ungerija u ting˙aqad man-NATO wara li tiffirma l-Ftehim ta’ Assoçjazzjoni. “Kif jista’ Putin i˙alli lflotta tieg˙u ankrata f’port ta’ pajjiΩ li kien jag˙mel parti min-NATO?” staqsa l-Ministru Vella. “Huwa g˙alhekk li mill-ewwel emmint li Putin ˙a jieqaf sal-Krimea u ma jid˙olx f’Ωoni o˙ra.” “Ieqaf hemm”

Bidu poΩittiv “Il-poΩizzjoni ©enerali tal-Unjoni Ewropea kienet illi tag˙mel minn kollox biex tilqa’ l-pajjiΩi li qeg˙din f’dak li ng˙idulu l-‘Eastern Neighbourhood’ b˙all-Armenja, il-Geor©ja, l-Ukraina, lMoldova u l-Azerbaj©an. Dan kien qieg˙ed isir billi ji©i offrut lilhom Ftehim ta’ Assoçjazzjoni u Deep and Comprehensive Free Trade Area Agreement, proçess li beda fl-2008,” spjegali Vella. “Fil-fatt, meta jien bdejt nattendi llaqg˙at tal-Kunsill tal-Unjoni Ewropea wara li ©ie elett il-Gvern Malti preΩenti, sibt li dan il-proçess kien di©à g˙addej ©mielu. Matul dan iΩ-Ωmien kienu jsiru wkoll laqg˙at ta’ dawk li jg˙idulhom ‘Friends of Ukraine’, fejn konna niltaqg˙u malMinistru g˙all-Affarijiet Barranin Ukrain Leonid Kozara.” F’din il-faΩi, mhux biss kien hemm interess mill-Ukraina li tiffirma l-Ftehim ta’ Assoçjazzjoni mal-Unjoni Ewropea, imma Kozara kien sa˙ansitra jfittex assigurazzjonijiet mill-Istati Membri li kienu ser jiffirmawh. Dak iΩ-Ωmien luniku ostaklu li Ωamm il-progress tannegozjati kienet il-kwistjoni ta’ Yulia Tymoshenko, l-avversarja politika ta’ Viktor Yanukovych li nbag˙tet il-˙abs, fost l-o˙rajn min˙abba allegazzjonijiet mhux ikkonfermati ta’ tbag˙bis filprezzijiet tal-gass. Din il-kwistjoni ˙olqot sitwazzjoni stramba fejn il-partit ta’ Tymoshenko, li storikament kien favur assoçjazzjoni ikbar mal-Unjoni, kien qieg˙ed jhedded li jwaqqaf dan il-proçess jekk ma ti©ix liberata l-kap tag˙hom. Però, finalment din il-kwistjoni ma t˙allietx iΩΩomm lura n-negozjati. B’hekk fissummit ta’ Vilnius li sar f’Novembru filLitwanja, l-Ukraina, b˙ala pajjiΩ mag˙qud, kienet fuq xifer li tiffirma lFtehim ta’ Assoçjazzjoni. Pressjoni Russa “Lejlet is-summit Yanukovych f’daqqa wa˙da ˙abbar li kellu riservi dwar dan il-ftehim. Fil-fatt, mhux hu kien li ˙a din id-deçiΩjoni imma l-Parlament Ukrain immexxi mill-Prim Ministru Azarov. Hawnhekk deher çar li fost irra©unijiet wara din id-deçiΩjoni kien hemm il-fatt li r-Russi jag˙mlu pressjoni fuqhom, fost l-o˙rajn permezz tas-sekwestru ta’ diversi prodotti

Ritratt: JOE CAMENZULI Ukraini. Din il-mossa allarmat lillUkraina g˙aliex ˙add minnhom, lanqas l-OppoΩizzjoni, ma ried li pajjiΩhom jaqta’ l-kuntatti politiçi u kummerçjali minn mar-Russja,” qalli l-Ministru Vella. “Minkejja li ttie˙det din id-deçiΩjoni, Yanukovych kien stqarr b’mod, li flopinjoni tieg˙i kien sinçier, illi l-Gvern xorta wa˙da kien g˙adu determinat li jiffirma l-Ftehim ta’ Assoçjazzjoni. Però, l-ewwel kellhom bΩonn li ji©u ççarati xi dettalji. F’din l-okkaΩjoni, il-Ministru g˙all-Affarijiet Barranin Ukrain Kozara, li mieg˙u kelli relazzjoni tajba ˙afna, qalli li l-problema kienet li l-Fond Monetarju Internazzjonali (IMF) kienet g˙amlet kundizzjonijiet ebsin ˙afna biex tag˙tihom il-fondi li talbu.” Fost ir-riformi mitluba mill-IMF kien hemm li jitnaqqas il-ba©it, kif ukoll li jitnaqqsu l-impjiegi u s-sussidji pprovduti mill-Gvern. Yanukovych u l-Gvern immexxi minnu kienu tal-opinjoni li dawn il-miΩuri setg˙u jfallu lill-pajjiΩ kompletament. Allura bdiet tiççirkula lidea li l-Ukraina ting˙ata iktar Ωmien biex timplimenta dawn il-bidliet. “A˙na, fil-frattemp, b˙ala Gvern Malti, konna stidinna lil Yanukovych biex ji©i f’pajjiΩna. Dan kien sar biex inkomplu nirb˙u l-appo©© tal-Ukraina g˙all-Ewropa. Meta saret din l-istedina, jien u l-Prim Ministru Joseph Muscat konna tkellimna ma’ Catherine Ashton u Herman Von Rompuy rispettivament biex ninfurmawhom b’din il-laqg˙a. Huma mhux biss qalulna biex nag˙mlu din il-laqg˙a, imma talbuna wkoll biex nag˙mluha çara mal-Ukraina li l-bibien tal-Unjoni Ewropea kienu g˙adhom miftu˙in,” ftakar il-Ministru g˙allAffarijiet Barranin. Madankollu, Yanukovych kien g˙aΩel li j˙assar din iΩ-Ωjara u minflok imur içÇina u r-Russja. Hawnhekk Putin lag˙ab il-log˙ba tieg˙u u offrielu li jag˙tih il-gass bi prezz ta’ Ωew© terzi minn tas-soltu, kif ukoll self ta’ madwar $15-il biljun (€11-il biljun). Minn hemm fl-Ukraina bdew il-protesti.

Is-sitwazzjoni tiddi©enera G˙all-bidu l-protesti ma kinux vjolenti, imma meta beda l-isparar l-affarijiet marru lura. Meta se˙˙ dan, kien hemm laqg˙a ur©enti tal-Kunsill tal-Ministri u ttie˙det deçiΩjoni biex il-Ministri g˙allAffarijiet Barranin FrançiΩ, Pollak u ÌermaniΩ imorru Kiev biex jiltaqg˙u ma’ Yanukovych. G˙al din il-laqg˙a, anke r-Russja bag˙tet rappreΩentant tag˙ha. L-idea f’din il-laqg˙a kienet li ji©i ffirmat ftehim li bih l-Ukraina ter©a’ tmur lura g˙all-Kostituzzjoni tal-2004 li tikkontrolla l-poter tal-President Ukrain u ©©ieg˙lu jçedi xi responsabbiltajiet lill-Prim Ministru. Barra minn hekk, kien miftiehem li ssir elezzjoni presidenzjali ©dida fi Ωmien qasir. Però, f’daqqa wa˙da, il-Parlament, inkluΩ ilmembri tal-partit ta’ Yanukovych stess, g˙ajtu sessjoni parlamentari ur©enti u vvutaw biex itemmu l-presidenza tieg˙u. Min˙abba f’hekk, Yanukovych kien sfurzat li ja˙rab mill-pajjiΩ hekk kif sab ru˙u ming˙ajr alleati. Fi Ωmien qasir, ilParlament ©ie xolt u ntag˙Ωel gvern ©did mag˙mul minn diversi esponenti tal-OppoΩizzjoni. Hawnhekk, is-sitwazzjoni kkumplikat ru˙ha mhux ˙aΩin hekk kif l-Unjoni Ewropea g˙aΩlet li tirrikonoxxi dan il-Gvern filwaqt li rRussi ma tawhx l-approvazzjoni tag˙hom. “Il-Gvern Ukrain il-©did g˙amel wa˙da mill-ag˙ar deçiΩjonijiet li seta’ jag˙mel hekk kif fl-ewwel jiem fittmexxija ddeçieda li jne˙˙i l-lingwa Russa minn dik uffiçjali. Dan l-att aggressiv ta skuΩa tajba lil Putin biex jintervieni biex jiddefendi l-interessi taç-çittadini Ukraini ta’ nisel Russu,” spjegali Vella. “Bla dubju, l-argument ta’ Putin kien ˙aΩin ˙afna. Min g˙andu idea ta’ storja jaf li Hitler kien uΩa ra©unijiet simili biex jinvadi lill-Awstrija u liçÇekoslovakkja biex, skont hu, jiddefen-

“F’dan l-istadju huwa çar kemm millaqg˙at bejn il-ministri g˙all-Affarijiet Barranin kif ukoll dawk tal-kapijiet talistat, il-messa©© huwa: tbag˙basx iktar. KwaΩi kwaΩi issa kul˙add aççetta li lKrimea telqet. Óadd mhuwa lest li jid˙ol f’xi gwerra min˙abba fiha. Lanqas m’a˙na lesti li nid˙lu g˙al sanzjonijiet ekonomiçi u kummerçjali g˙aliex l-ekonomiji ta’ çertu pajjiΩi, b˙al ta’ Çipru, l-Italja u l-Ìermanja, huma mag˙©unin wisq ma’ dik tarRussja.” Allura l-Punent wasal g˙al qbil li jkun hemm biss sanzjonijiet politiçi filforma ta’ restrizzjonijiet fil-viΩi fuq çertu numru ta’ nies u ffriΩar tal-assi fuq xi nies li huma viçin ta’ Putin. “Madankollu, ˙add, inkluΩa Malta, ma ried li dawn is-sanzjonijiet jolqtu wkoll lil Putin, g˙aliex ˙assejna li pass simili kien ser itella’ ˙ajt bejna u bejnu li jo˙noq id-djalogu,” iççara Vella. “Il-prijoritajiet tal-pajjiΩi tal-Punent f’dan l-istadju huma tnejn: illi naraw li fi Ωmien qasir ikun hemm gvern elett u serju fl-Ukraina u li jkun hemm finanzjament tal-ekonomija Ukraina, li b˙alissa qieg˙da g˙arkupptejha; u li nift˙u kemm jista’ jkun dak li ng˙idulu ‘ people to people contact ’ biex lUkraini jifhmu x’opportunitajiet toffri lEwropa.” Fl-istess ˙in Malta ressqet l-argument li m’a˙niex ser naççettaw li jirrenjaw largumenti ta’ pajjiΩi aggressivi b˙allPolonja u l-Litwanja, li kienu qeg˙din sa˙ansitra jissu©©erixxu rikors g˙allforza militari. Il-UE kienet naive wisq “Fl-opinjoni tieg˙i, l-Unjoni Ewropea kienet naive wisq meta ppretendiet li jsir il-Ftehim ta’ Assoçjazzjoni malUkraina u r-Russja ma titkellimx. Din kienet xi ˙a©a li kien hemm kalkolu ˙aΩin fuqha. Min-na˙a l-o˙ra, nemmen li l-Unjoni Ewropea g˙amlet tajjeb li rrikonoxxiet il-Gvern il-©did, minkejja l-fatt li ma kienx elett. Dan g˙aliex, wara li Yanukovych ˙arab mill-pajjiΩ, kien hemm riskju serju li jit˙alla vojt ta’ awtorità li seta’ kien perikoluΩ ˙afna g˙all-Ukraina,” spjega l-Ministru g˙all-Affarijiet Barranin. Dr Vella nnota li, wara l-problemi inizjali, anke l-Ministru g˙all-Affarijiet Barranin Russu Sergei Lavrov iltaqa’ mal-kontraparti Ukraina tieg˙u. B’hekk, minkejja xi riservi, jidher li anke r-Russi huma lesti li jirrikonoxxu lill-Gvern il-©did. “Lavrov, minkejja li ma naqbilx mija fil-mija mal-argumenti tieg˙u, g˙amel xi punti validi meta kien qieg˙ed jispjega l-poΩizzjoni Russa. Fil-fatt, wa˙da mill-mistoqsijiet validi li ressaq kienet: ‘Kif qeg˙din tippretendu li l-Ukraina ˙a titbieg˙ed politikalment mir-Russja u intom lanqas ti©u tiddiskutu

Intervista

30.03.2014

mag˙na?’ Huwa fakkar ukoll li r-Russja kemm-il darba offriet li tipparteçipa fitta˙ditiet dwar il-futur tal-Ukraina, imma rarament kienet ©iet inkluΩa.” Hawnhekk il-Ministru qal li jkun tajjeb li ssir analiΩi ta’ xi Ωbalji g˙amlet lUnjoni Ewropea f’din il-kwistjoni. “Dan kien Ωball li jiena, fil-Kunsill talMinistri, kont g˙edt li hu ta’ min jirrifletti fuqu biex ma jer©ax isir f’negozjati o˙rajn, b˙al dawk mal-Moldova, li se jse˙˙u fil-©ejjieni.”

biss ma laqax din it-talba, imma g˙amel minn kollox biex jeqred lillmovimenti indipendentisti tar-re©jun. U issa?

Ir-rwol tal-OSCE Malta, li attwalment g˙andha l-presidenza tal-Forum for Security Co-operation (FSC) fi ˙dan l-Organization for Security and Co-operation in Europe (OSCE), kienet di©à ssottomettiet l-a©enda tag˙ha g˙all-erba’ xhur f’dan ir-rwol meta fe©©et il-kriΩi fil-Krimea. “Ovvjament, din il-kriΩi ˙arbtet xi ftit din l-a©enda,” qalli l-Ministru Vella. “Filfatt, wie˙ed mill-pro©etti li sfaxxa kien il-Helsinki + 40, li fl-2015 kien se jikkommemora l-40 sena mit-twaqqif ta’ din l-organizzazzjoni. Dan kien riΩultat tal-fatt li wie˙ed mill-membri stess, irRussja, kisret it-trattat ta’ Helsinki li jipprotegi l-integrità territorjali tal-membri tal-OSCE.” Madankollu, Malta kienet minn talewwel li identifikat ir-rwol li jista’ jkollha l-OSCE u organizzazzjonijiet internazzjonali o˙ra f’din iç-çirkustanza filforma ta’ monitora©© tas-sitwazzjoni filKrimea. G˙aldaqstant, ftit tal-jiem wara li bdiet il-kriΩi, l-OSCE ppruvat tibg˙at missjoni ta’ monitora©© fil-Krimea biex ti©i analizzata s-sitwazzjoni fir-re©jun. Però, sa dak iΩ-Ωmien ir-Russi kienu di©à stabilixxew ru˙hom u ma kinux lesti li jaçcettaw id-d˙ul ta’ din id-delegazzjoni. Issa l-affarijiet iççaqalqu ftit hekk kif lUkraina g˙amlet talba biex tilqa’ missjoni ta’ monitora©©. Il-problema hija li s’issa l-Ministru g˙all-Affarijiet Barranin

Kmandant Ukrain (lemin) jipprova jie˙u lura l-pussess ta’ baΩi fil-Krimea b’mod paçifiku. L-Ukraina evitat l-uΩu tal-forza militari matul dan il-konflitt biex tevita li teskala l-konflitt mar-Russja. il-©did Ukrain, Andriy Deshchytsia, ma jridx jaçcetta din il-missjoni jekk din ma tid˙olx ukoll fil-Krimea. “Imma dan kul˙add qieg˙ed jg˙idlu: ‘Insiha, ir-Russja mhix ˙a t˙allik tid˙ol hemm. Jew ˙a tibg˙at missjoni li tieqaf sal-fruntiera tal-Krimea, jew inkella ma jkollok xejn.’ Però s’issa Deshchystia kien daqsxejn rasu iebsa, fejn anke lMinistru g˙all-Affarijiet Barranin FrançiΩ kellu jiltaqa’ mieg˙u biex jipprova jispjegalu li ma jistax iΩomm din il-poΩizzjoni.” Nuqqas ta’ konsistenza F’dan l-istadju l-Unjoni Ewropea g˙adha tqis lill-Krimea b˙ala parti millUkraina u ma tirrikonoxxix ir-referendum li sar riçentement biex din issir indipendenti. Dan g˙aliex il-vot sar f’atmosfera ta’ intimidazzjoni fejn ma kienx hemm libertà ta’ espressjoni.

Barra minn hekk, ir-referendum kien illegali g˙aliex mar kontra l-kostituzzjoni tal-Ukraina li tg˙id li dan it-tip ta’ vot ma jistax isir ming˙ajr l-approvazzjoni tal-gvern çentrali. Il-Ministru Vella ammetta li din il-kriΩi qajmet bosta mistoqsijiet dwar il-poΩizzjoni li ser tie˙u l-Unjoni Ewropea filkonfront ta’ movimenti separatisti. Filfatt, Putin stess qajjem xi dubju dwar il-konsistenza tal-mexxejja Ewropej meta fakkar li l-Unjoni Ewropea malajr g˙aΩlet li tappo©©ja l-indipendenza talKosovo mis-Serbja fl-2008. Allura, huwa diffiçli biex din l-organizzazzjoni ti©©ustifika l-fatt li ma aççettatx iddeçiΩjoni Krimena meta jidher li hemm perçentwal daqshekk kbir tal-popolazzjoni lokali li taqbel mag˙ha. Madankollu, anke Putin g˙andu x’ja˙ti g˙all-inkonsistenza li wera, g˙aliex meta ç-Çeçnija talbet biex tinqata’ minn mar-Russja, huwa mhux

Il-Ministru Vella j˙oss li din il-kriΩi hija okkaΩjoni tajba g˙all-Unjoni Ewropea biex tifta˙ g˙ajnejha u ma tippretendix li tista’ tibqa’ tid˙ol fl-isfera ta’ influwenza tar-Russja ming˙ajr ma jkun hemm konsegwenzi. “L-Ewropa setg˙et timxi b’mod differenti u g˙andha tag˙mel eΩami tal-kuxjenza dwar kif wasalna f’din is-sitwazzjoni. Veru li nnegozjati kienu qeg˙din isiru malUkraina, imma r-Russja wkoll g˙andha interessi kbar f’dan il-pajjiΩ.” Vella fakkar li llum il-©urnata r-Russja m’g˙adhiex iΩolata politikament daqskemm kienet fil-Gwerra Bierda u hija membru attiv ta’ diversi organizzazzjonijiet internazzjonali. Allura huwa pass naturali li din ti©i involuta f’dan it-tip ta’ deçiΩjonijiet, speçjalment meta jaffettwaw iΩ-Ωona ta’ influwenza tradizzjonali tag˙ha. “Fl-opinjoni tieg˙i, l-a˙jar soluzzjoni tkun li l-Ukraina tiddikjara ru˙ha b˙ala newtrali u taççetta li tkun Ωona mhux militarizzata. B’hekk, lir-Russja nkunu qeg˙din inserr˙ulha rasha li l-Ukraina mhux se ssir parti min-NATO u lPunent iserra˙ rasu li jkollu kollegamenti kummerçjali ming˙ajr inkwiet.” Il-Ministru Vella stqarr li meta kien qieg˙ed jattendi l-Kunsill tal-Ministri qag˙ad lura milli jressaq dan issu©©eriment g˙aliex ˙ass li kien kmieni wisq g˙al din il-proposta min˙abba li ˙afna pajjiΩi kienu ffokati fuq modi kif se jattiraw lill-Ukraina lejn il-Punent malajr kemm jista’ jkun. Madankollu, huwa nnota b’sodisfazzjon minn xi rapporti li dehru filmedja, li numru ta’ pajjiΩi jidhru li qeg˙din jikkunsidraw in-newtralità g˙all-Ukraina b˙ala soluzzjoni prattika g˙al din il-kriΩi.

Lokali

30.03.2014 07

PROPOSTI ÌODDA GÓAT-TISÓIÓ TAL-PRODOTT TURISTIKU

Il-Gvern preΩenti qieg˙ed jirrikonoxxi li t-turist modern huwa ferm iktar infurmat dwar il-prodotti turistiçi li joffru diversi destinazzjonijiet madwar id-dinja. G˙aldaqstant laspettattivi tieg˙u huma iktar g˙olja minn qatt qabel meta ji©i biex jag˙Ωel fejn ser iqatta’ l-˙in ta’ mistrie˙. Sabiex ti©i indirizzata din ir-

1,600 JIÌRU BLA LIÇENZJA

Wara rapporti li f’Malta kien hawn iktar minn 32,000 vettura bil-liçenzja mhux im˙allsa, ilMinistru g˙at-Trasport Joe Mizzi qal fil-Parlament li lammont ta’ dawn il-vetturi sala˙˙ar ta’ Frar 2014 kien ta’ 24,038. Dan ifisser distakk ta’ kwaΩi 8,000 vettura minn dak irrapportat ori©inarjament fil-mezzi tax-xandir. Il-Ministru Mizzi speçifika wkoll li minn dawn l-24,038 vettura, huwa ma˙sub li madwar 1,600 biss g˙adhom qed jiççirkolaw fit-toroq. “Qed isir kull sforz biex din lirregolarità tinqata’ mit-toroq tag˙na,” temm jg˙id il-Ministru. 17,004 karozzi passi©©ieri bla liçenzja

tal-

Kif mistenni, l-ikbar ammont ta’ liçenzji mhux im˙allsa kienu dawk ta’ karozzi talpassi©©ieri, li jammontaw g˙al 17,004. Dawn kienu segwiti bil-vetturi kummerçjali, b’4,405 vettura. Fit-tielet post kien hemm il-muturi b’1,953. G˙all-vetturi bl-inqas ammonti ta’ liçenzji mhux im˙allsa kien hemm fuq quddiem nett il-minibuses, b’6 vetturi biss. Imbag˙ad il-coaches, b’14-il vettura. Ammonti Ωg˙ar o˙ra kienu tal-karozzi tal-kiri, b’72 vettura, u vetturi uΩati g˙all-agriklutura, b’85.

realtà l-Gvern nieda rapport dwar il-prodott turistiku Malti bil-g˙an li pajjiΩna jersaq aktar lejn prodott ta’ kwalità f’dak li joffri lit-turisti, filwaqt li jassigura li l-iΩvilupp turistiku jkun wie˙ed sostenibbli. Ir-rapport, ikkummissjonat mill-Awtorità Maltija g˙atTuriΩmu u m˙ejji mill-konsulent George Micallef, jippro-

poni xejn anqas minn mitejn u tletin sett ta’ rakkomandazzjoni g˙al titjib li jkopru aspetti differenti tal-prodott turistiku Malti. Waqt it-tnedija tar-rapport fis-sit tal-Akkwarju Nazzjonali fil-Qawra, il-Ministru g˙atTuriΩmu Karmenu Vella sa˙aq fuq l-importanza li pajjiΩna joffri prodott turistiku li jg˙inna nikkompetu fuq il-kwalità u mhux fuq il-prezz. Fisser kif pajjiΩna ma jistax iserra˙ fuq in-numri poΩittivi li kellna sa issa u g˙aldaqstant irid dejjem jibqa’ jtejjeb l-esperjenza tatturist li ji©i jΩurna biex din tkun wa˙da poΩittiva. Il-Ministru Vella semma kif, bil-prodott sajfi u dak xitwi, pajjiΩna jista’ jnaqqas il-problema tal-ista©jonalità, filwaqt li minnu nnifsu prodott xitwi jassigura li jkollna industrija turistika li tkun attiva u li t˙alli l-qlig˙ is-sena kollha. Il-Kap EΩekuttiv tal-Awtorità

Maltija g˙at-TuriΩmu Josef Formosa Gauci spjega kif apparti l-impenn li tara li jkun hemm aççessibbiltà adegwata lejn Malta u li jsir il-marketing neçessarju, l-Awtorità trid tassigura wkoll li pajjiΩna joffri prodott attraenti li jil˙aq laspettazzjonijiet tat-turisti. Huwa fisser kif terz tat-turisti li jaslu Malta jkunu qed jag˙mlu dan g˙al aktar minn darba. Fi preΩentazzjoni li g˙amel, is-Sur George Micallef semma kif ir-rapport li jikkonsisti fi ˙dax-il kapitlu jevalwa s-sitwazzjoni preΩenti filwaqt li jag˙mel sensiela ta’ rakkomandazzjonijiet li eventwalment g˙andhom jg˙inu biex isir pjan ta’ azzjoni. Fost l-o˙rajn, ir-rapport jidentifika setturi li b’mod regolari jissemmew mit-turisti b’mod negattiv, fosthom dak tal-infrastruttura u li jkopri listat tat-toroq, bankini, tabelli,

trasport u livell baxx ta’ ndafa. Ir-rapport janalizza wkoll iΩΩoni turistiçi madwar il-GΩejjer Maltin u l-mod kif permezz ta’ strutturi apposta tkun tista’ ssir il-manutenzjoni li hemm bΩonn; fl-istess ˙in li jibqa’ jkun hemm l-infurzar neçessarju. Ir-rapport fa˙˙ar ix-xog˙ol li sar s’issa kemm mill-Gvern, kif ukoll mill-Awtorità Maltija g˙at-TuriΩmu, li ˙admu biex ji©i msa˙˙a˙ il-prodott turistiku, fost l-o˙rajn permezz taliΩvilupp ta’ Ωoni turistiçi u rriabilitazzjoni ta’ siti ta’ importanza storika. Fil-©img˙at li ©ejjin dan irrapport mistenni jkun diskuss mal-partijiet interessati, ministeri u a©enziji tal-Gvern differenti kif ukoll ma’ dawk kollha involuti fl-industrija turistika. Dettalji tar-rapport jistg˙u jitniΩΩlu minn fuq is-sit elettroniku tal-Ministeru g˙at-TuriΩmu www.tourism.gov.mt

Lokali

08 30.03.2014

ILLEJLA: L-EWWEL U L-AÓÓAR Illejla se jsir il-Music & Steel Festival fil˙angar tal-eks-Shipbuilding tal-Marsa. Dan se jkun l-ewwel u l-a˙˙ar festival f’dan il-post, hekk kif il-Gvern huwa mistenni li jirri©©enera din iΩ-Ωona f’çentru marittimu. Din l-attività unika hija parti mill-avvenimenti organizzati mill-Fondazzjoni Çelebrazzjonijiet Nazzjonali, u fil-fatt dan ilfestival se jkun qed isir b’rabta ma’ Jum ilÓelsien. Il-Music & Steel Festival huwa festa ta’ muΩika rock, ska, tribal, new folk u pop bilparteçipazzjoni ta’ w˙ud mill-aqwa bands Maltin, fosthom Tribali, Airport Impressions, The Riffs, Red Electrick, The Crowns u The New Victorians. Kul˙add huwa m˙e©©e© jattendi g˙al dan il-festival, li d-d˙ul g˙alih huwa b’xejn. Il-kunçert mistenni li jibda fis-7.30 tal-lejla u jintemm g˙all-˙abta ta’ nofsillejl.

RESTAWR TAS-SWAR

Skop primarju tal-Kunsill Konsultattiv dwar l-Industrija tal-Bini (BICC) huwa li jibdel il-perçezzjoni popolari lejn lindustrija tal-bini, li ˙afna drabi tkun wa˙da negattiva. Sabiex jibdel din il-perçezzjoni l-BICC jorganizza konferenzi, ta˙ri© u laqg˙at sabiex jintwera l-kontribut poΩittiv ta’ din l-industrija. Fit-8 ta’ April li ©ej il-BICC se jkun qieg˙ed jorganizza konferenza dwar il-pro©etti tar-restawr tas-swar u l-fortifikazzjonijiet. G˙al din l-konferenza se tin©ieb Malta l-Professur Patrizia Valle, li hija esperta fir-restawr tal-fortifikazzjonijiet. Is-Sinjura Valle g˙adha kemm ippublikat ktieb dwar is-swar taç-Çittadella ta’ Firenze. Il-konferenza ta’ Malta ser isservi ta’ introduzzjoni g˙al verΩjoni bl-IngliΩ tal-ktieb tag˙ha. Apparti l-Professur Valle, se jitkellmu wkoll is-Segretarju Parlamentari Josè Herrera; isSur Jason Micallef, Chairman tal-V18; il-Perit Ray Demicoli f’isem il-GHRC; periti minn Heritage Malta li se jitkellmu fuq il-Forti Sant’An©lu; u periti mir-Restoration Directorate li se jitkellmu dwar ir-restawr tas-swar tal-Belt. Se jkun qieg˙ed imexxi din il-konferenza l-Perit Charles Buhagiar, Chairman EΩekuttiv tal-Building Industry Consultative Council. Din il-konferenza ser tkun qieg˙da ssir f’Fortress Builders il-Belt Valletta mid9.00 ta’ filg˙odu ’l quddiem. Kull min huwa m˙ajjar li jattendi importanti li jirre©istra fuq info.bicc@gov.mt jew içempel fuq 2292 7933/4 sa nhar it-Tnejn 7 ta’ April.

Kunsilli Lokali

30.03.2014 09

Triq SanTa KaTarina F’Ó’aTTard Pjaga gÓar-reSidenTi

Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL

KUnSiLLi LOKaLi

email: keaneo@onvol.net

Kull min jg˙addi minn Triq Santa Kata rina f’Ó’Attard, mill-ewwel jinduna bl-abbuΩ li hemm f’dak li huwa parke©©. AbbuΩ li mhux ©ej mir-residenti iΩda minn dawk li jieqfu jixtru l-bΩonnijiet tag˙hom minn ˙anut ewlieni li jinsab f’din it-triq. Çertament li l-vittimi ta’ dan kollu hum a r-residenti li joqog˙du fil-viçinanzi ta’ dan l-istess ˙anut. Il-residenti, f’çertu okkaΩjonijiet, qed jispiççaw pri©unieri fil-garaxxijiet tag˙hom g˙ax ˙afna drabi jinqabdu f’mument fejn ikunu jridu jo˙or©u bil-karozza tag˙hom u jsibu karozza o˙ra li tkun qed timblokka laççess tag˙hom. L-istess ji©ri meta dawn ikunu jridu jda˙˙lu l-vettura fil-garaxxijiet. Ir-ritratti li jidhru ma’ dan l-artiklu ji©©ustifikaw dawn lilmenti. Mhux darba u tnejn li biex persuna toqg˙od tistenna l-vetturi jsuqu minn quddiem il-garaxx sabiex ikunu jistg˙u jid˙lu filgaraxx, jil˙aq jin©ema’ serbut twil ta’ karozzi li jo˙olqu kon©estjoni s˙i˙a anke madwar ir- roundabout li hemm ftit qabel. Imma jidher li g˙all-Kunsill Lokali din mhix problema. Din il-problema, fil-verità mhix ti©i kkawΩata b’mod dirett mill-˙anut, iΩda huwa n-nuqqas ta’ infurzar fis-sistema tal-gwardjani lokali li qed iwassal g˙al dan kollu. Wie˙ed jista’ jirra©una mod ie˙or u anke juri nuqqas ta’ qbil ma’ dan g˙aliex jirra©una li ©iet installata kamera CCTV, lura f’Marzu tal-2011, f’din it-triq. IΩda fuq dan hemm ˙afna x’wie˙ed jg˙id. Fl-opinjoni tieg˙i u ta’ ˙afna, il-post fejn twa˙˙let ilkamera mhux iservi ta’ deterent. Dan g˙aliex bejn il˙anut imsemmi u l-istess kamera hemm distanza ta’ diversi metri u jinsabu fuq listess na˙a tal-bankina. Min ikun se jieqaf billi jipparkja ˙aΩin, minn ˙dejn il-˙anut, minkejja li hemm tabella tinforma li hemm camera, ilkamera ma tidhirx. Mhux biss, iΩda bejn il-kamera u ttul tat-triq hemm sigra tfixkel il-viizibilità. Hemm punti o˙ra li wie˙ed jista’ jistaqsi; • G˙aliex il-kamera ma twa˙˙litx faççata tal-˙anut? • X’inhi r-ra©uni? • G˙aliex ma sarx b˙alma sar fi Triq il-Pitkali fejn il-kamera tinsab eΩatt quddiem ˙anut ie˙or kompetitur ma’ dak li hemm fi Triq il-Pitakli? • Minn 24 sieg˙a li fiha ©urnata, kemm-il sieg˙a qed tkun monitorjata din ilkamera? • Jista’ l-Kunsill Lokali ta’ Ó’Attard jitlob lill- authorised officer kemm ing˙ataw ta˙rikiet mill-kamera fi Triq Santa Katarina u kemm ing˙ataw bil-kamera l-o˙ra li hemm installata fi Triq ilPitkali? • Jista’ l-Kunsill Lokali jippubblika dokumenti li juru l-insistenza tieg˙u biex din ilkamera tkun sorveljatà iktar spiss?

• Kemm-il sieg˙a fixxahar qed jintbag˙tu gwardjani lokali f’din iΩ-Ωona biex ma j˙allux dan l-abbuΩ isir? Biex wie˙ed ipo©©i l-mel˙ fuq il-ferita, issa meta wie˙ed jasal mal- cash register isib notifika illi tg˙id: “Kull min jing˙ata u rçieva çitazzjoni (inkluΩ ritratti) dwar parking huwa mitlub jag˙tina kopja tag˙ha sabiex nassistukhom permezz talavukat tag˙na.” Filwaqt li sid il-˙anut mhux qed jikser il-li©i, çertament li dan jinkora©©ixxi lil dak li jkun li jkompli jabbuΩa g˙aliex se jkun hemm min jag˙millu l-˙ajja façli u bla ˙las. Mhux mag˙ruf x’inhi lpoΩizzjoni tal-Kunsill Lokali dwar dan l-avviΩ. Hi x’inhi, nittama li l-Kunsill Lokali jag˙ti kas u ma jibqax jinjora dawn l-ilmenti persistenti g˙aliex, kif g˙edt aktar qabel, dan qed jo˙loq inkonvenjent lil ˙afna. Óa nkun çar: l-iskop ta’ dan l-artiklu mhux li jing˙ataw iktar çitazzjonijiet iΩda li jkun hemm assistenza sabiex il-li©i ma tit˙alliex tinkiser. Iktar minn CCTV hemm bΩonn li jkun hemm gwardjan biex ma j˙allix li jkun hemm ksur tarregolametni u mhux biex i˙arrek lin-nies. Min-na˙a lo˙ra, in-nies iridu jifhmu u jirrispettaw lil dawk li g˙andhom kull dritt ikollhom aççess liberu g˙all-proprjetà tag˙hom f’kull ˙in u kull mument tal-©urnata. Lanqas mhu l-interess li ma jiqfux nies jixtru minn dan il-˙anut, li wkoll g˙andu dritt ja˙dem u jaqla’ l-flus. Dan sabiex ˙add ma jipprova jinterpreta dan l-artiklu kif jaqbel lilu.

Il-kamera installata fil-kantuniera, metri bog˙od minn fejn isir l-abbuΩ, u karozza pparkjata proprju ta˙tha. KurjuΩ il-fatt jekk din il-vettura nqabditx bil-kamera u ng˙atatx ta˙rika!

Karozza ipparkjata quddiem entratura ta’ garaxx

Opinjoni

10 30.03.2014

TiVi AwArds

MINN

SALVU

CANALE

Kif qal il-Prim Ministru tag˙na kemm-il darba, issena 2014 ser tkun sena importanti. Dan g˙aliex se tikkommemora diversi anniversarji tag˙na l-Maltin mill-Indipenedenza, irRepubblika, il-Óelsien u dd˙ul ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea. Ìabhom min ©abhom f’Malta, l-importanti li huma tag˙na l-Maltin; filfatt il-Prim Ministru meta jsemmihom dejjem semmiehom kollha ming˙ajr ma ˙alla l-ebda avveniment barra. G˙all-kuntrarju tal-Kap tal-OpoΩizzjoni li dejjem nesa jsemmi l-Óelsien (˙eqq, mhux kul˙add jinsa!). Imma g˙eΩieΩ qarrejja, tg˙iduli: dawn x’g˙andhom x’jaqsmu mat-TiVi? Jien ng˙idilkom li, iva, g˙andhom x’jaqsmu. Mela matul din il©img˙a u fil-©ranet li g˙addew fuq TVM qieg˙ed jintwera d-dokumentarju blisem Óelsien. Milli jidher dan se jkun imqassam f’diversi partijiet g˙aliex li rajt din il©img˙a huwa t-tieni wie˙ed. Jekk forsi int li qieg˙ed taqra dawn il-kitbiet g˙adek ma rajtux, in˙e©©ek biex tarah. Nixtieq ng˙id prosit kbira lill-produzzjoni, g˙aliex huwa mag˙mul b’sens kbir. Inkredibbli l-filmati ta’ qabel il-gwerra, kif ukoll il-˙afna ritratti li jkomplu jΩewqu lil dan id-dokumentarju. Nifhem li o˙rajn simili se jkunu dwar l-avvenimenti l-o˙ra li jmiss, ir-Repubblika, lIndipendenza u d-d˙ul flUnjoni Ewropea.

Triq id-Dejqa Bil-kitba tag˙na nwasslu dak li n˙ossu li huwa irrilevanti, jag˙mlu minn jag˙mlu. Meta nwassal krititka dwar programm jien ma nikkunsidrax fuq liema stazzjon jidher, allura nfa˙˙ar lil tal-One u nmaqdar biss lil tan-Net. Kienu diversi drabi meta wassalt kritika lill-istazzjon One u fa˙˙art o˙rajn, u viçiversa. Ftit ilu kkritikajt Xarabank, u llum in˙oss li g˙andi nag˙mel l-istess. Ikkritikajtu meta re©a’ ddedika programm ie˙or lil dak l-ipnotizzatur u llum ser ner©a’ nikkritika l-a˙˙ar wie˙ed li segwejt, ˙afna minnu ddedikat lill-Belt Valletta. Bir-rispett kollu Pepp, na˙seb kien wisq im©ebbed b’diskursata ta’ aktar minn sieg˙a u nofs fuq Strada Stretta

biss. Óafna mill-programm kien jisturdik bl-istess mistiedna jikkumbattu x’©ara u x’ma ©arax f’din l-imbierka triq. A˙jar Peppi g˙amel programm kif il-Belt Kulturali g˙affi©nielha d-da˙la tag˙ha g˙al darba darbtejn, jew l-unika spazju vojt li kien g˙ad fadal imlejnieh bi blokka bini. Óa nieqaf hawn u nibda nigdem ilsieni. Flok pilloli g˙all-irqad Irrid jew ma rridx ikolli noqg˙od insegwi kollox, inkella ma jkollix fuq xiex nikteb. Ippruvajt insib lavrant biex jg˙addili ftit informazzjoni dwar il-programmi li nqabbdu jarali, imma bil-paga li tajtu qalli li bil-prekarjat kont qed in˙allsu, u dabbar rasu; allura jkolli nsegwi kollox jien.

Mela lets get to the point, inNet g˙andhom programm jismu Distinti, dan jippreΩentah Jean Claude Micallef (mhux Van Damme). Ng˙idilkhom issewwa fih ˙afna xog˙ol u riçerka biex dan jag˙mlu; li rajt jien Van Damme kellu mistieden lit-tiratur Malti William Chetcuti, li qag˙ad jirrakkonta l-˙ajja sportiva tieg˙u lit-telespettaturi. Mhux biex inmaqdar lil Chetcuti, g˙ax ir-riΩultati li dan akkwista jitkellmu wa˙edhom, iΩda dan il-programm Distinti, li nifhem li ji©i rrekordjat f’xi wine bar, huwa programm li jservi flok pilloli jekk tbati bl-insomnja. Nixtieq nikteb ftit ie˙or iΩda l-ispazju ˙lejtu kif qeg˙din taraw. Id-die˙la nwasslu ftit tif˙ir jew kritika billi nkomplu nsegwu. Il-Óadd it-tajjeb!

MeTA l-ouTsider Ìie l-ewwel!

Patri Mario Attard

B˙alma ˙afna s’issa jafu, ilPatri j˙obb it-ti©rijiet taΩΩwiemel! Kull nitfa çans li jkolli arani ner˙ilha bil-©iri salkorsa tal-Marsa. G˙all-erwie˙ kemm nistrie˙ hemm isfel! Imma anke fil-mistrie˙ il-Patri jkun fuq xog˙lu! M’iniex qieg˙ed ng˙id biss g˙an-nies li ji©u fuqi biex nitlob mag˙hom jew biex nit˙addtu fuq il-Mulej. Dak it-tip ta’ xog˙ol la g˙andu festi u lanqas ˙inijiet tax-xog˙ol! Madankollu, illum nasal ng˙id li meta ninΩel il-Marsa ma nag˙milx biss hekk bi pjaçir. Illum ng˙id li ninΩel sal-korsa biex nitg˙allem minn dak li ΩΩwiemel g˙andhom x’jg˙allmuni! Kull finali hija storja g˙aliha. Hija eçitament s˙i˙. A˙seb u ara l-finali tat-tazza talPresident tas-sena 2013! Nifhimha li ˙afna marru g˙aliha b’çertu interess. Ma ninsewx ˙bieb li dik is-sena kellha tkun l-a˙˙ar darba li leççellenza tieg˙u, Dr George Abela, kien se jippreΩenta ttazza sabi˙a li ©©ib isem talkariga li okkupa b’tant suççess g˙al dawn l-a˙˙ar ˙ames snin. Din il-finali ma naqsitx li tg˙allimni tag˙lima kbira. Kul˙add jaf kemm iΩ-Ωwiemel, flimkien mal-©errejja g˙aqlin tag˙na, jag˙mlu ˙ilithom biex jag˙tu l-a˙jar f’kull ti©rija. Issa f’kull ti©rija jkun hemm min ikun il-favorit u anke l-inqas

favorit. Wie˙ed minn dawk li kienu l-inqas imsemmija li se jirb˙u kien iΩ-Ωiemel sabi˙ Taljan Gently Di Poggio. Ma ninsa qatt li meta l-˙dax-il Ωiemel affrontaw id-dritta finali biex jag˙tu l-a˙˙ar salt qabel il-©ister finali, dan iΩ-Ωiemel ˙are© b’sa˙˙a kbira u reba˙ itti©rija b’mod li bellah lil kul˙add. Anke ˙inu kien wie˙ed tassew tajjeb! Ìera medja ta’ 1.14.4” fil-kilometru! Ir-reb˙a spettakolari ta’ Gently Di Poggio fakkritni wkoll f’wa˙da mir-reb˙iet li lMulej Ìesù wettaq f’˙ajti g˙oxrin sena ilu. Niftakar li meta ˙assejt is-sej˙a li nid˙ol Fran©iskan Kapuççin l-iskola qajla kont tajt kasha. Tant hu hekk li, dak iΩ-Ωmien, min˙abba li f’pajjiΩna kellna liskejjel tas-snajja’, kont qtajtha li nid˙ol f’wa˙da minnhom ˙alli nsir mastrudaxxa. Iç-çana,

is-serrieq u l-mazza kellhom ikunu f’idejja u mhux il-pinna u l-komputer! Kallijiet goffi kellhom iΩejnu l-pali ta’ jdejja u mhux xi kallu pulit u li kwaΩi ma jidhirx! Imma ˙ej, ilMulej g˙amilli wa˙da tinkiteb b˙alma g˙amel iΩ-Ωiemel bravu Gently Di Poggio. Qalli: “Çaqlaq Mar, ˙a tistudja!” Niftakarni naqbad l-ewwel ktieb b’idejja ta’ erbatax-il sena biex nibda nistudja. Ma kinitx façli! Kont ili ma nistudja Ωmien u g˙omor. Imma kif kont se n©ib ˙ames O levels, tliet A levels u s-Systems of Knowledge biex nid˙ol g˙allkors tas-saçerdozju? Bilfors li kellu jkun l-intervent ˙anin u divin ta’ Alla li tani rieda talazzar biex ninkolla ru˙i ma’ dak l-imbierek si©©u u nistudja kemm nifla˙! G˙all-ewwel kont nag˙mel nofs sieg˙a studju u nag˙mel

waqfa ta’ ˙mistax-il minuta mistrie˙. Alla˙ares kont indum iktar g˙ax kieku ferneΩija kienet tag˙tini! Qisu issa niftakarni die˙el u ˙iere© millintrata çkejkna ta’ dar ommi u missieri. U mbag˙ad, b˙al Ωiemel ˙ieles li jirg˙a fil-post ta’ sidu, kont ner˙ilha naqra sal-kamra tas-sodda tag˙hom min˙abba d-dawl qawwi taxxemx li kien ikun hemm fiha. Xi Ωminijiet hux! Nirrepeti nnoti b’˙an©ra daqsiex ˙alli forsi xi darba jid˙lu! U da˙lu ˙abib! G˙aliex anke jekk filMalti ma kontx ibbrillajt, kont g˙addejt! U, bin-naqra nnaqra, tajt xi su©©etti o˙ra u, bit-tlikki tlikki, il-Mulej wassalni fejn ried Hu! Fil-˙ajja, ˙abib, taqta’ qalbek qatt! Anzi, ibqa’ pprova! Ji©u mumenti iebsin tafux! G˙idli! Niftakar l-IngliΩ g˙addejt minnu t-tielet darba u lMatematika mal-˙ames darba! Imma g˙addew ukoll! Li rridu fil-˙ajja hu li nitolbu lill-Mulej jg˙inna, nag˙mlu xog˙olna sewwa u bid-dedikazzjoni u, tibΩax, naslu! B˙al dak it-tim tal-futbol li jaqla’ erbg˙a flewwel taqsima imma b’kura©© fit-tieni taqsima j©ib id-draw u jirba˙ bil-penalities! Is-sewwieq bravu ta’ Gently Di Poggio, Brian Zammit, sewwa qal: “Emmint fiΩΩiemel!” Sie˙bi emmen filMulej li ja˙dem fik! U minn outsider tispiçça r-rebbie˙!

Opinjoni

30.03.2014 11

PRESIDENT QRIB L-GÓAWDXIN

Anton Refalo Ministru g˙al G˙awdex

Fra˙t bil-kbir meta sirt naf li lkollega tieg˙i il-Ministru MarieLouise Coleiro Preca aççettat linkarigu tal-og˙la kariga tal-Istat. G˙all-ewwel darba wara s-16 ta’ Frar 1982 in˙atret mara g˙al din il-kariga. Fl-1982, Agatha Barbara n˙atret b˙ala t-tielet President tar-Repubblika, wara Sir Anthony Mamo u Anton Buttigieg. Barbara ma n˙atritx President g˙aç-çerimonji, imma dda˙˙let g˙al biçça xog˙ol ferm iebsa u delikata – biex tkun interlokutriçi bejn il-Gvern, li kellu lma©©oranza tas-si©©ijiet, u lOppoΩizzjoni, li kellha lma©©oranza tal-voti, sabiex isiru t-tibdiliet kostituzzjonali me˙tie©a biex tissa˙˙a˙ iddemokrazija f’Malta. Barbara kienet darbtejn Ministru talEdukazzjoni u, b˙ala tali, hija g˙amlitha obbligatorja li ttfal imorru l-iskola sakemm ikollhom 16-il sena u ˙adet ˙sieb ilbini jew it-tkabbir ta’ 44 skola filpajjiΩ. Bejn l-1974 u l-1981 Agatha kellha f’idejha l-kultura u lqasam soçjali. Fil-qasam soçjali hija ˙admet biex in-nisa setg˙u jibdew jing˙ataw paga daqs lir©iel, biex jie˙du l- leave talmaternità bi ˙las, biex dawk bla xog˙ol setg˙u jie˙du l-benefiççji soçjali, biex il-©enituri setg˙u jie˙du ç-children’s allowance u lpensjoni taΩ-Ωew© terzi.

Din l-istatista Ûabbarija kienet titan femminili fil-politika Maltija. Meta rtirat hija kienet ©iet tg˙ix G˙awdex. G˙alhekk issa, Marie-Louise, ilpolitikanta minn Óal Qormi, da˙let fiΩ-Ωarbun ta’ din il-©gant Ûabbarija. Ma tag˙mlilhiex g˙ajb. Marie-Louise hija mara li hija popolari iktar mill-bqija ta’ s˙abha fil-Kabinett tal-Ministri li, apparti Helena Dalli, huma kollha r©iel. Ta˙dem bla heda u dejjem qrib in-nies, speçjalment dawk l-iktar vulnerabbli, u allura l-iktar fil-bΩonn. Óafna fosthom

jg˙ixu fil-faqar. Mara ta’ qalb kbira li ddedikat sa˙˙itha u ˙ajjitha g˙all-poplu. G˙alkemm g˙adha ma bdietx bil-˙atra l-©dida tag˙ha, Coleiro Preca di©à qieg˙da tag˙ti limpronta unika tag˙ha g˙allPresidenza. B˙ala Ministru g˙al G˙awdex ˙assejt li l-President tar-Repubblika g˙andu jkun preΩenti f’G˙awdex daqskemm ikun f’Malta. Offrejt dar dilapitata u abbandunata fir-ra˙al çkejken ta’ San Lawrenz biex isservi ta’ residenza uffiçjali tal-President tar-Repubblika f’G˙awdex.

Wara kollox, il-President mhuwiex tal-gΩira ta’ Malta biss imma ta’ G˙awdex ukoll. G˙alhekk Marie-Louise aççettat din id-dar li sejra ΩΩid il-viΩibbilità tal-Presidenza fil-gΩira G˙awdxija. Issa l-President sejra ssir tag˙na wkoll! Din id-dar sejra sservi mhux biss b˙ala residenza, imma wkoll b˙ala uffiççju u post fejn jistg˙u jsiru l-laqg˙at. B’hekk il-President sejra tkun qrib ˙afna tal-G˙awdxin u mhux ti©i g˙al ftit sig˙at biss. U meta tqatta’ xi lejl jew tnejn fostna lG˙awdxin, ma tonfoqx flus pubbliçi f’lukandi. Mhux biss. Imma Marie-Louise qieg˙da wkoll tippjana biex tifta˙ uffiççju fir-Rabat, G˙awdex. Hija tixtieq li tibqa’ f’kuntatt dirett man-nies u mhux tinqata’ wa˙edha filkurituri tal-poter. Dan barra li, bla dubju, sejra tkun involuta – listess b˙al Agatha Barbara – firriformi li huwa ma˙sub li jsiru biex il-Kostituzzjoni tkompli ti©i rfinuta u a©©ornata g˙aΩΩminijiet tal-lum. Imma fuq kollox, residenza presidenzjali f’G˙awdex tag˙ti sinjal qawwi li l-gΩira tag˙na mhix iktar periferali, imma l-vetrina ta’ Malta li kul˙add huwa kburi biha u jrid imur iΩurha. Nie˙u din l-okkaΩjoni biex f’isem ˙uti l-G˙awdxin nifra˙ lil Marie-Louise tal-kariga l-©dida tag˙ha u nawguralha l-ikbar suççess possibbli fiha.

hom jie˙du missirijietna ˙amsa u tletin sena ilu, ma kinitx wa˙da façli. IΩda kif assigura lPrim Ministru Joseph Muscat stess, dawn il-bidliet se jfissru wkoll ro˙s fil-kontijiet taddawl u l-ilma, ming˙ajr ma ˙add jitlef il-post tax-xog˙ol. X’differenza minn dawk il-mijiet ta’ ˙addiema li kellhom iwaqqfu l-karriera tag˙hom fitTarzna! Illum il-futur jidher isba˙ minn qatt qabel. Matul din is-sena rajna wkoll ˙elsien ie˙or, din id-darba g˙al minoranza fil-komunità tag˙na – dik tal-libertajiet çivili. Gvern Laburista ma tax lil dan il-grupp xi privile©© speçjali, iΩda sempliçiment id-

drittijiet mist˙oqqa lilhom b˙ala bnedmin. Permezz talli©ijiet il-©odda, imfassla bi ˙sieb u empatija lejn it-tbatijiet li minnhom kellhom jg˙addu koppji omosesswali u transgender , issa l-im˙abba ma tarax distinzjoni ta’ ©eneru. Fuq kollox, dan kien moviment lejn il-˙elsien fil-˙sieb, u l-mixja progressiva u sekulari lejn mentalità miftu˙a u tolleranti, ming˙ajr pre©udizzji Ωejda, kif ukoll ming˙ajr ma©©oranza li xxekkel jew tag˙laq ˙alq iΩ-Ωg˙ir. G˙adna ’l bog˙od mill-istil ta’ ˙ajja tassew libera g˙al kul˙add iΩda, personalment, jien sodisfatta b’dak li g˙amilna s’issa. Huwa flimkien li qed nag˙mlu d-differenza; il-bidla bdiet bina. Óamsa u tletin sena ilu, missirijietna ˙alfu li din irRepubblika tant g˙al qalbna tkun dejjem it-tarka tal˙addiem, u li dejjem tirrispetta d-drittijiet u l-libertajiet fundamentali tal-bniedem. G˙al missirijietna, fraΩijiet b˙al libertà tal-kuxjenza, libertà tal-kelma u libertà tal-assoçjazzjoni, ma kinux biss kliem sabi˙, iΩda flajru. G˙alihom kienu jfissru missjoni, li nies kbar, b˙allmibki l-Perit Mintoff, taw ˙ajjithom biex jarawhom ise˙˙u fir-realtà. It-torça tag˙hom illum g˙addiet f’idejna. Lesti li a˙na nibqg˙u na˙dmu favur dawn il-valuri?

FORUM ÛGÓAÛAGÓ LABURISTI

ÓELSIEN ÌDID

Desireè Attard Viçi Sindku ta’ Marsaskala

Óamsa u tletin sena ilu pajjiΩna kiseb il-pass finali g˙all˙elsien totali minn ta˙t il-barrani. Dan seta’ ji©ri biss bilperseveranza u kura©© ta’ politiçi li g˙arfu li l-Maltin setg˙u jmexxu lilhom infushom, kif ukoll grazzi g˙all-fiduçja li ©ensna wera f’dawn in-nies kbar. IΩda llum, wara das-snin kollha, kemm g˙adna nifhmu l-vera sinjifikat tal-˙elsien, speçjalment iΩ-Ωg˙aΩag˙ tal©enerazzjoni tieg˙i, li twieldu f’Malta ˙ielsa? Hemm min i˙oss li g˙andu jçekken dan l-avveniment, b˙al donnu avvenimenti o˙ra kienu akbar jew aktar importanti. Fl-opinjoni tieg˙i, ma tistax tg˙id li festa b˙al lIndipendenza, pereΩempju, hija ikbar jew iΩg˙ar millÓelsien, g˙as-sempliçi ra©uni li wa˙da tiddependi mill-o˙ra, u s-sekwenza tag˙hom hija wa˙da naturali fil-mixja ta’ kull pajjiΩ lejn il-˙elsien soçjopolitiku u ekonomiku tieg˙u. Fil31 ta’ Marzu ta’ ˙amsa u tletin sena ilu l-Maltin iççelebraw lg˙aΩla diffiçli iΩda g˙aqlija tag˙hom li l-pajjiΩ ma jkun qatt aktar baΩi navali ta’ pajjiΩ ie˙or, u li qatt aktar ma jiddependi minn ekonomija ta’ ˙addie˙or jew li ji©i uΩat g˙allbenefiççju ta’ potenza o˙ra. Malta fl-a˙˙ar kienet tal-Maltin. Jekk wie˙ed ja˙seb ftit, illum ukoll nistg˙u b˙ala Maltin niççelebraw il-Óelsien, iΩda

minn perspettiva o˙ra. Ji©ini f’mo˙˙i, pereΩempju, il-˙elsien minn ©er˙a ambjentali f’Dellimara, impjant li g˙al dawn l-a˙˙ar snin kien kawΩa tal-ma©©or parti tat-trabijiet perikoluΩi fl-ajru tag˙na. Ta’ min li wie˙ed jifra˙ li dan ser jinqered darba g˙al dejjem; leffetti ta’ din il-bidla ser jaffettwawna lkoll, iΩda b’mod speçjali lir-residenti finNofsinhar ta’ pajjiΩna. In˙ossni kburija li jien ukoll kont parti mill-˙idma lejn arja nadifa, ming˙ajr miljuni ta’ emissjonijiet Ωejda li qeg˙din iwasslu g˙al Ωieda fil-mard kiefer u terminali. Din l-g˙aΩla, b˙al dik li kell-

Opinjoni

12 30.03.2014

JumIl-ÓelsIen

Joseph Cuschieri Membru Parlamentari Ewropew u Kap tad-Delegazzjoni Laburista fil-Parlament Ewropew

G˙ada, il-31 ta’ Marzu 2014, se jimmarka l-˙amsa u tletin anniversarju minn meta Malta kisbet il-˙elsien mir-Renju Unit. Dakinhar il-poplu Malti sar ekonomikament indipendenti u ˙eles g˙al kollox mill-˙akma talkolonjalisti IngliΩi. Minn dakinhar ’il quddiem, l-arkitett ta’ Malta ˙ielsa, il-Perit Dom Mintoff mexxa b’kapaçità liema b˙ala lill-pajjiΩ sabiex jag˙mel kisbiet kbar. It-twemmin li ˙addan u lfiduçja li wera f’Malta, sarrfu biex il-Partit Laburista fil-Gvern jintroduçi s-servizzi soçjali u lpensjonijiet, filwaqt li tejjeb ilkundizzjonjiet tax-xog˙ol tal˙addiema Maltin u G˙awdxin. Minn dak iΩ-Ωmien ’l hawn, Malta rat tibdil kbir. Fost lo˙rajn, g˙al ˙amsa u g˙oxrin sena, il-Partit Nazzjonalista ggverna lil Malta u g˙amel ukoll diversi tibdiliet g˙al pajjiΩna. Fost l-o˙rajn, madwar g˙axar snin ilu, Malta saret membru s˙i˙ tal-Unjoni Ewropea – deçiΩjoni importanti wkoll flistorja ta’ pajjiΩna. Barra minn hekk, il-partiti politiçi wkoll g˙addew minn tibdil kbir. IΩda ˙a©a li Ωgur ma nbidlitx hi lfilosofija politika u l-mentalità tal-Partit Laburista – Partit li dejjem kien u ser jibqa’ t-tarka tal˙addiem u r-refu©ju tal-batut. Dan jixhdu mhux biss ix-xog˙ol li sar f’din l-a˙˙ar sena millGvern Laburista, fejn rajna riformi li jsa˙˙u l-benefiççji g˙al dawk li huma fil-bΩonn, iΩda wkoll il-viΩjoni u l-pjanijiet talGvern sabiex iΩid ix-xog˙ol u jpo©©i fiç-çentru tal-˙idma talGvern is-sostennibbiltà talekonomija. Çentrali wkoll f’dan ir-rigward kienet in-nomina ta’ Marie-

Louise Coleiro Preca b˙ala lPresident il-©did tar-Repubblika, li g˙andha l-kredenzjali kollha sabiex f’din il-kariga tkun il-polz tal-vulnerabbli u l-vuçi ta’ dawk fil-bΩonn. Óelsien ©did Hekk kif fl-a˙˙ar tax-xahar Malta ser tfakkar Jum il-Óelsien, mixxahar li ©ej ’il quddiem nistg˙u nimmarkaw dan il-jum ukoll b˙ala dak fejn nistg˙u ng˙idu li ˙lisna mill-kontijiet g˙olja taddawl u l-ilma. Barra minn hekk, il-Gvern Laburista ser ikun qed joffri mhux biss ˙elsien mill-kontijiet g˙olja tad-dawl u l-ilma iΩda wkoll arja aktar nadifa u ˙ielsa mit-trab iswed – biex b’hekk tnaqqas dak il-mard kollu relatat man-nifs. Fuq din il-kwistjoni, g˙al darba o˙ra l-Partit Laburista jista’ jg˙id

li kien fuq in-na˙a t-tajba talistorja u li qed iwettaq dak li wieg˙ed. Dan g˙all-kuntrarju ta’ dak li ppruvaw ibeΩΩg˙u ’lpoplu bih qabel l-elezzjoni luffiçjali tal-PN, fejn irreferew g˙all-pjanijiet tag˙na b˙ala “impossibbli” u pjanijiet ta’ Alice in Wonderland. Dak li amministrazzjonijiet preçedenti qalu li ma jistax isir, il-Partit Laburista g˙amlu f’sena wa˙da biss. Minn fabbrika talkançer, illum nistg˙u ng˙idu li g˙andna pjan g˙al ener©ija nadifa u r˙isa. Ìenerazzjoni rebbie˙a Sena biss minn meta l-Partit Laburista ng˙ata l-mandat popolari, wie˙ed jista’ j˙oss id-differenza f’dan il-pajjiΩ. G˙alhekk meta n˙ares lura lejn din irreb˙a n˙oss sens qawwi ta’ sod-

isfazzjon, speçjalment meta niftakar fid-deçiΩjoni li ˙adt sitt snin ilu li nçedi s-si©©u parlamentari lill-Prim Ministru Joseph Muscat. Dak iΩ-Ωmien, ˙afna ddubitaw dak il-pass, iΩda llum, meta ˙afna qed jesperjenzaw bidliet drastiçi u poΩittivi f’kull qasam tal-˙ajja, dan jitqies b˙ala pass ta’ ©gant. Din id-deçiΩjoni, meta wie˙ed i˙ares lura, sarrfet f’sena mimlija ˙ajja u innovazzjoni fejn Malta u G˙awdex fehmu li Joseph Muscat ma kienx qed jiççajta meta wieg˙ed bidliet, ideat friski u ‘Malta Tag˙na Lkoll’. Dan il-Gvern Ωied ix-xog˙ol, kabbar l-ekonomija u attira investiment lokali u barrani, b’aktar inizjattiva u b’riΩultati li jpo©©una fost l-aqwa fl-Ewropa. Dan hu l-bidu. G˙ad fadal ˙afna xi jsir b’risq il-poplu Malti u G˙awdxi kollu.

InÓarsu’lquddIem

Cyrus Engerer Kandidat g˙all-Parlament Ewropew

Ekonomija miexja ’l quddiem, xog˙lijiet jiΩdiedu, korruzzjoni ti©i mi©©ielda, investiment minn barra. Dawn huma laffarijiet li qed in˙arsu lejhom din is-sena f’pajjiΩna. Dawn huma r-riΩultat ta’ Gvern Laburista li qed ja˙dem g˙alik. Çertifikat mill-Kummissjoni Ewropea jg˙id illi Malta ser tara tkabbir ekonomiku fis-snin li ©ejjin u tnaqqis fid-defiçit. Minkejja l-weg˙diet kollha talPartit Nazzjonalista li jnaqqas id-defiçit, kellu jkun il-Gvern Laburista biex jibda jag˙ti rriΩultati li tant te˙tie© lekonomija tag˙na. Tant hu hekk li l-Kummissjoni qed tistma illi d-defiçit jinΩel ta˙t it-3% fis-sentejn li ©ejjin. Iktar xog˙ol Barra minn hekk, ix-xog˙lijiet f’pajjiΩna qed jiΩdiedu u lekonomija qed iddur. G˙andna fost l-iktar rata baxxa ta’ qg˙ad fl-Ewropa b’˙afna u ˙afna xog˙lijiet jiΩdiedu, grazzi g˙allpolitika ta’ Gvern illi qed t˙e©©e© lil aktar u aktar nies jo˙or©u ja˙dmu. B’affarijiet b˙all-inizjattiva taç- childcare centres il-Gvern Laburista qieg˙ed jg˙in lill-familji, u lill©enituri sabiex it-tnejn li huma jkunu jistg˙u jo˙or©u ja˙dmu u, filwaqt li jkunu qed jg˙inu lill-ekonomija tal-pajjiΩ, ikunu qeg˙din ikabbru l-introjtu tal-

familja tag˙hom. Ideat innovattivi qed jer©g˙u jag˙tu ˙ajja lil G˙awdex li fiha l-Gvern Laburista jara opportunità u mhux piΩ. L-attivitajiet li qed ikun hemm f’G˙awdex qed iwasslu biex il-gΩira tibqa’ ekonomikament ˙ajja matul ixxhur tax-xitwa. Il-Malta Enterprise approvat il-˙olqien ta’ 51 pro©©ett ta’ investiment dirett barrani b’36 pro©ett ©did li ser jo˙olqu 2500 impjieg ©did fi Ωmien tliet snin. Dan l-investiment juri

kemm pajjiΩna huwa attraenti g˙all-investiment f’pajjiΩna, u kemm f’temp ta’ 10 xhur sar xog˙ol bil-g˙aqal li tant konna neqsin minnu. Ji©©ieled il-korruzzjoni Barra minn hekk g˙andna Gvern li qed ji©©ieled il-korruzzjoni b’sa˙˙tu kollha g˙ax il-korruzzjoni hija taxxa fuqek u fuq il-familja tieg˙ek. G˙andna t-tieni kaΩ ta’ korruzzjoni fl-Enemalta. 655 fajl

b’kaΩijiet ta’ serq li wasslu g˙al madwar €2,000,000 o˙ra f’serq. U g˙al darb’o˙ra l-eks-Ministru Tonio Fenech ma jaf b’xejn. Jekk xejn, huwa pjuttost inkompetenti b’kemm hemm affarijiet li ma jafx bihom Tonio Fenech. Ma jidhirx li kellu s-sitwazzjoni kollha ta˙t kontroll. U lil Simon Busuttil inserr˙ulu rasu li dan il-Gvern ji©©ilidha l-korruzzjoni. Simon Busuttil qisu g˙adu ma tg˙allimx u g˙adu jipprova juΩa l-politika tal-biΩa’ u jpin©i l-abjad b˙ala iswed, imma diffiçli tbeΩΩa’ meta l-Gvern da˙˙al il-Li©i tal-Whistleblower sabiex ikun jista’ ji©©ieled ilkorruzzjoni. Diffiçli tbeΩΩa’ linnies minn Gvern li jtella’ sessjonijiet ta’ laqg˙at biex ilpoplu jiltaqa’ mal-ministri u jistaqsihom dak li g˙andhom bΩonn jistaqsu. Diffiçli tbeΩΩa’ lin-nies minn Gvern mag˙Ωul minnhom, li ja˙dem mag˙hom u li qieg˙ed hemm g˙alihom. Il-politika tal-biΩa’ ta’ Simon Busuttil qed ikollha l-a˙jar risposta possibbli. Qed ikollha risposta li qed ti©i bir-riΩultati eççellenti li qed ikollna. Mhux talli ta˙t Gvern Laburista ma morniex g˙al bailout, u mhux talli l-ekonomija ta’ Malta ma marritx ©ol-˙ajt, talli dawn huma riΩultati li ser ikunu qed ipo©©u lil Malta b˙ala eΩempju ta’ tmexxija ekonomika tajba fl-Unjoni Ewropea.

Editorjal

30.03.2014 13

www.kullhadd.com ÇNL, Triq Mile End, IL-Óamrun ÌurnAlIstI reklAMI IMPAÌnAr u dIsInn

2090 1410 ritianne@kullhadd.com u Liam Gauci 2090 1413 liam@kullhadd.com 2090 1520 sales@kullhadd.com 2090 1411 editorial@kullhadd.com

GÓAdu jrId jItGÓAlleM

”

edItOrjAl

Ritianne Agius Alan Saliba Leanne Grech

A˙na nifhmu li kull min ikun g˙adu jibda filpolitika kun g˙ad irid jitg˙allem. Kul˙add jag˙mel liΩbalji g˙aliex kul˙add huwa uman. IΩda hemm çertu prinçipji politiçi li g˙andek tkun tafhom anke jekk tkun novizz fil-politika. Jidher li l-Kap talOppoΩizzjoni anke ma dawn ilprinçipji g˙andu problema. Il-Kap tal-OppoΩizzjoni ma hux Kevin Plumpton, Ωag˙Ωug˙ g˙adu jibda fid-dinja tal-politika. Ûag˙Ωug˙ li meta esprima lverità mill-ewwel qabΩu fuqu u belg˙uh. Il-Kap talOppoΩizzjoni waqg˙atlu Ωokortu fil-politika. Kien protagonist fil-kampanja tal-UE. Kiteb Ωew© manifesti g˙allPartit Nazzjonalista: dak tal2008 u dak tal-2013. Kien delegat speçjali g˙al xi snin meta lPartit Nazzjonalista kien filGvern. La˙aq Viçi Kap tal-istess Partit. Jekk dan il-Curriclum Vitae ma hux vast biΩΩejjed, g˙amel kwaΩi Ωew© le©iΩlaturi Membru Parlementari Ewropew! Lista ta’ kari©i impressjonanti. Altru minn mo˙mi. IΩda minkejja dan kollu, dan l-a˙˙ar

g˙amel tliet Ωbalji li lanqas prinçipjant fil-politika ma kien iwettaqhom. L-ewwel wie˙ed kien f’ Xarabank , meta ta limpressjoni li mill-kwantità ta’ kuntratti ta’ konsulenza li kien involut fihom, kollha kienu ttie˙du b’kompetizzjoni. Illum sirna nafu li kien hemm minnhom li ttie˙du b’ direct order. G˙adu ma jafx li l-politiçi f’kull ˙in ‘ have to come out clean’. Fis-sens li hemm ˙wejje© li, jekk ma jg˙iduhomx huma, f’xi ˙in xorta ser jo˙or©u. Dan g˙andu x’jaqsam mal-valur talkredibbiltà. It-tieni okkaΩjoni kienet meta kien qieg˙ed ikun intervistat minn ©urnalist ta’ One TV. Ilmistoqsija kienet dwar il-kuntratti li semmejna. Il-Kap talOppoΩizzjoni ta x’jifhem li lOppoΩizzjoni biss g˙andha ddritt li tikkritika lill-Gvern. IlGvern ma jistax jikkritika ’lOppoΩizzjoni. Apparti li meta lPartit Laburista kien flOppoΩizzjoni, il-Gvern ma kien jaqta’ xejn u kontinwament isemmi l-img˙oddi u jbeΩΩa’ linnies bil-Partit Laburista. Huwa prinçipju sagrosant li f’soçjetà demokratika kul˙add huwa

so©©ett g˙all-kritika, anke meta ©ieli ma tkunx ©usta. Jekk il-Kap tal-OppoΩizzjoni qieg˙ed ja˙seb li kull darba li jitlig˙u fil-wiçç ˙wejje© dwar irregolaritajiet jew Ωbalji li twettqu mill-Amministrazzjoni ta’ qabel, b’mod speçjali jekk dawn ikunu twettqu minn persuni li llum jinsabu flOppoΩizzjoni, il-Gvern ser joqg˙od jg˙attihom, sejjer Ωbaljat g˙all-a˙˙ar. Daqskemm l-OppoΩizzjoni g˙andha dmir li tikxef abbuΩi li jsiru mill-Gvern, dasqtant ie˙or g˙andu dmir ilGvern li jikxef x’sar ˙aΩin meta l-OppoΩizzjoni li hemm illum kienet fil-Gvern! It-tielet Ωball li g˙amel il-Kap tal-OppoΩizzjoni kien g˙al darba o˙ra inkonnessjoni ma’ din il-kwistjoni tal-kuntratti li kien involut fihom il-Kap talOppoΩizzjoni. Il-Prim Ministru xela lil Simon Busuttil li fil-programm Xarabank ma qalx ilverità kollha. Minflok g˙amel kawΩa lill-Prim Minsitru, g˙amel proposta li politikament ma tag˙milx sens. Talab lill-Prim Ministru jag˙mel rapport lillKummissarju tal-Pulizja kontra tieg˙u biex ikun investigat. L-

istess persuna li, biex tesa©era, qieg˙da tg˙id li g˙addejja ©uri quddiem il-Kumitat tal-Kamra, issa trid li tkun investigata biex ikollha ra©uni g˙al aktar qrid! Il-Kap tal-OppoΩizzjoni qieg˙ed jag˙mel tabirru˙u li ˙add ma hu jirrealizza li dak li qieg˙ed ikun allegat fil-kaΩ tieg˙u mhux li hu g˙amel xi ˙a©a kriminali. Minn dan kollu ma sar xejn, u alla˙ares ©ara hekk. Li qieg˙ed jing˙ad hu li meta tkellem fuq Xarabank ma qalx il-verità kollha. IlKummissarju ma hux ilbarometru tal-verità. F’dan ilkaΩ hija l-opinjoni pubblika li tiddeçiedi. Fil-fatt, a˙na çerti li l-pubbliku di©à g˙amel il-©udizzju tieg˙u dwar dan il-kaΩ. Intuli li l-Kap tal-OppoΩizzjoni jkompli j˙allat il-˙ass ma’ xi ˙a©a o˙ra, g˙aliex ma g˙andhom xejn x’jaqsmu ma’ xulxin. Kemm-il darba xlejna lill-Kap tal-OppoΩizzjoni b’infanti- liΩmu poltiku. Aktar ma jag˙mel ix-xorta ta’ dikjarazzjonijiet li semmejna aktar qed nikkonvinçu rwie˙na kemm l-analiΩi tag˙na hija korretta.

”

Il-35 AnnIversArju tA’ MAltA ÓIelsA

Lydia Abela Segretarja tal-EΩekuttiv Nazzjonali PL

G˙ada t-Tnejn 31 ta’ Marzu, pajjiΩna se jkun qieg˙ed jiççelebra il-35 anniversarju minn meta Malta kisbet il-Óelsien. Anniversarju mill-kisba tal˙elsien s˙i˙ mill-˙akma tal-barrani. L-akkwist tal-Óelsien kien l-a˙˙ar tappa f’sensiela ta’ ©rajjiet storiçi li nisslu l-istorja ta’ pajjiΩna. Kien fl-a˙˙ar jum ta’ Marzu 1979 li l-a˙˙ar suldat IngliΩ telaq minn xtutna u b’hekk Malta kisbet il-˙elsien s˙i˙ tag˙ha. Il-viΩjoni tal-Óelsien kienet dik ta’ Malta li ©©ib ix-xog˙ol, to˙loq il-©id u tqassam fost uliedha. Óelsien li ˙oloq minn Malta çentru ta’ paçi. Óelsien li biddel is-sura ta’ pajjiΩna minn baΩi militari g˙al çentru ta’ paçi. Jum il-Óelsien kien l-ewwel prova li Malta seta’ jkollha ekonomija li hija tag˙ha, u li mhix mibnija fuq il-preΩenza tal-forzi militari barranin. Dan iljum kien l-istimolu nazzjonali biex kull Malti jifhem illi jrid jag˙mel il-parti tieg˙u biex jikber il-©id. Il-pedament ekonomiku nbena bis-sa˙˙a talistimolu mog˙ti dak iΩ-Ωmien, u kull Gvern li ©ie wara sab iççirkostanzi kollha li kien hemm bΩonn, li g˙amluha possibbli g˙al Malta li tiffaççja deçiΩjonijiet importanti fis-snin ta’ wara. U llum, filwaqt li niççelebraw il-35 sena Anniversarju, qed in˙arsu ’l quddiem biex b˙alma missirijietna ˙admu bis-s˙i˙ u

b’determinazzjoni biex Malta tavvanza, bl-istess mod qed na˙dmu biex Malta tkompli tkabbar l-ekonomija tag˙ha, tkun l-art tal-opportunità, talugwaljanza u l-innovazzjoni. Sena ilu l-poplu Malti ta lmandat tieg˙u lill-Partit Laburista biex jiggverna lil pajjiΩna. L-ener©ija u d-determinazzjoni spikkaw mill-ewwel ©ranet ta’ Gvern Laburista. Óidma li wasslet biex numru ta’ weg˙diet elettorali di©à bdew ji©u fis-se˙˙. Weg˙diet li g˙al ˙addie˙or kienu biss fantasiji jew gimmicks u li llum qed isiru

realtà, fosthom il-pro©ett talpower station li se jag˙ti arja nadifa u kontijiet or˙os – pro©ett li ©ie kkonfermat millaqwa esperti tal-Unjoni Ewropea u f’konformità maddirettivi Ewropej u skont l-aqwa standards ta’ sa˙˙a u sigurtà. B’hekk, sas-sena d-die˙la, l-uΩu tal-heavy fuel oil se jkun eliminat darba g˙al dejjem minn pajjiΩna biex uliedna jgawdu minn arja nadifa u nnaqsu 90% tat-trabijiet u nne˙˙u l-emissjonijiet mill-arja. Jumejn o˙ra, fl-1 ta’ April, se tkun qed tid˙ol fis-se˙˙

weg˙da elettorali o˙ra – dik ta’ childcare centres b’xejn g˙al kul˙add. Bl-introduzzjoni taçchildcare centres se tkun qed ting˙ata l-opportunità lil dawk il-familji fejn iΩ-Ωew© ©enituri ja˙dmu u b’hekk isibu bilanç bejn id-dmirijiet familjari u dawk tax-xog˙ol. L-istess viΩjoni, ener©ija u determinazzjoni li kienu preΩenti 35 sena ilu qed ner©g˙u narawhom jie˙du l˙ajja b’˙idma kontinwa biex Malta ©©ib ix-xog˙ol, to˙loq il©id u tqassam b’©ustizzja fost uliedha.

Ittri

14 30.03.2014

Ibg˙at l-ittri tieg˙ek b’email lil editorial@kullhadd.com jew bil-posta tradizzjonali indirizzata lill-Editur, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun

PArOLI ÛEJJED Sur Editur, Xbajt nisma’ gideb u twerwir fuq dan l-imbierek gass li se ji©i importat lejn Marsaxlokk. Qeg˙din isiru bosta invenzjonijiet, basta jfixklu l-programm tal-Gvern fuq l-ener©ija. Hemm bΩonn li dan il-paroli Ωejjed jinqata’ darba g˙al dejjem g˙ax qieg˙da ssir ˙afna ˙sara. Issa drajna li kulma jag˙mel ilGvern attwali, g˙anNazzjonalisti hu kollox ˙aΩin. Kemm iΩjed hu ta’ periklu ttanker tal-gass li jid˙ol BirΩebbu©a? Kemm huma perikoluΩi t-trakkijiet tal-gass li jbig˙u ç-çilindri tal-gass lill-abitanti? Kemm huma perikoluΩi lpompi tal-pertrol fl-ir˙ula qalb il-bini? Kemm huma perikoluzi il-bawΩers bil-fjuwil meta jmorru G˙awdex bil-vapur? Kemm

huma perikoluΩi t-tankijiet tal˙aΩna tal-fjuwil f’nofs ir-residenti ta’ BirΩebbu©a? Jekk inkompli ma nispiçça qatt. Mhux a˙jar in˙allu f’idejn lesperti? Irrid ng˙id li l-gass LNG mhux il-gass LPG b˙alma nuΩaw fid-djar tag˙na. L-LPG huwa gass naturali li jkun ma˙Ωun f’160 grad Celius (mhux ta˙t pressjoni b˙allLPG) u jekk jit˙allat mal-arja f’kaΩ ta’ leakage, dan jevapora ’l fuq fl-arja g˙ax e˙fef. L-LNG m’g˙andux ri˙a. Illum id-dinja kollha qieg˙da taqleb g˙allgass LNG b˙all-Amerika u lÌappun. Din il-kwalità ta’ ener©ija ma tni©©isx b˙allheavy fuel oil li wikkiena bih il-Gvern Nazzjonalista. PAROLI VOJT, BL-EMAIL

ATTENTI GÓALL-ÌBIr TA’ ÇErTU FONDI! Sur Editur, Il-Malti huwa poplu Ωg˙ir imma ta’ qalb kbira. Dan jurih kull meta ssir kampanja nazzjonali ta’ ©bir fejn jid˙lu fondi g˙al dawk in-nies li huma inqas ixxurtjati mill-ma©©oranza. Li jinkwieta lil ˙afna, imma huma ftit kaΩi, huwa dak il-©bir ta’ fondi li jsir g˙all-gwadann personali ta’ xi w˙ud li jabbuΩaw mill-qalb kbira u ©eneruΩa talMaltin. Mhux l-ewwel darba ji©u xi individwi j˙abbtu l-bibien tad-djar tag˙na jitolbu g˙ajnuna fi flus, daqqa g˙al ˙a©a u daqqa g˙al o˙ra. Xi kultant ji©u ji©bru g˙al xi g˙an li ma jkun veru xejn. Kemm-il darba smajt lill-Kappillan talparroçça tieg˙i javΩa minn fuq il-pulptu biex noqog˙du attenti g˙ax qed ikun hemm min qed ji©bor il-flus ta˙t pretenzjonijiet foloz. Xi kultant nisimg˙u b’xi kaΩi, remoti ˙afna, ta’ korruzzjoni u tbag˙bis mill-©bir ta’ fondi, aktar u aktar meta ma jing˙atax rendikont u ma jkunx hemm trasparenza minn min ikun qed ji©©estixxi d-d˙ul ta’ fondi u li jkun hu biss responsabbli. Dan mhuwiex permessibbli u g˙andu jkun hemm nies indipendenti li jikkontrollaw li kollox qed isir sew. Jekk m’iniex sejjer Ωball, il-©bir ta’ kwalunkwe attività ta’ fondi trid tkun koperta b’permessi

speçjali ma˙ru©a mill-awtoritajiet ikkonçernati u dawn g˙andhom jaraw li kollox huwa skont il-li©i, g˙andhom fuq kollox jaraw li l-g˙an tal©bir ikun nobbli u ©ustifikat. Lawtoritajiet g˙andhom iserr˙u ras kul˙add billi jiççekkjaw min ikun hemm wara xi kont bankarju reklamat fuq powsters jew xi ©urnali, jaraw fuq kollox l-g˙an proprju tal-©bir u jekk ikunx konformi mal-li©i. Hemm ukoll min juΩa kampanji ta’ ©bir ta’ fondi g˙allpropaganda personali tieg˙u, però dawn huma kaΩi iΩolati u, dak li jkun qed jag˙mel hekk, ikun g˙adu qed jg˙ix filMedjuevu. Fil-passat kienu qamu domandi fuq dan it-tip ta’ ©bir, speçjalment fejn ting˙ata pubbliçità tan-numri tal-kontijiet tal-banek g˙al ‘çertu’ ©bir ta’ fondi! Kif kul˙add jaf, il-©bir ta’ fondi mhux qed isir g˙all-g˙an lokali biss, imma qed isiru kampanji ta’ ©bir g˙all-fqar ta’ dak il-pajjiΩ u l-ie˙or. U dan sewwa jsir, basta l-affarijiet isiru sew, kemm g˙al min jag˙ti dik id-daqsxejn ta’ donazzjoni u aktar g˙al min tkun destinata. L-awtoritajiet g˙andom jissorveljaw il-˙in kollu biex jissalvagwardjaw liç-çittadin minn kull ˙aΩen. SAVIOUR CALLEJA, RAÓAL ÌDID

SAFAr: INGAwDU AÓNA U L-OÓrAJN Sur Editur, Numru ta’ g˙aqdiet volontarji biex ji©bru fondi jag˙mlu lbaΩars. Ìieli f’dawn il-baΩars ikun hemm affarijiet li jkunu ng˙ataw minn tal-˙wienet, a©enti jew anke nies; ilbies o©©etti u ©odda, jew kwaΩi, li jkunu skartawhom. Min jaf jekk min ikun ser isiefer fuq xi btala jit˙ajjarx jixtri bi ftit flus minn dawn l-o©©etti ta’ uΩu, je˙odhom mieg˙u fil-bagalja u jqassamhom lit-tallaba li jkun hemm mal-©enb ta’ triq, ˙dejn l-istazzjonijiet tal-metro jew ferrovija, u bnadi o˙ra? B’hekk

ikun qed jag˙mel karità u lewro li jonfoq twassal aktar. Dan barra li jassigura ru˙u li lkarità tasal g˙and min tassew je˙tie©ha. Ng˙id dan g˙ax ©ieli tisma’ b’xi racket ta’ taparsi tallaba li f’©urnata wa˙da ji©bru mijiet ta’ ewro. Niftakar darba, f’belt barranija, lil omm li kienet bit-tifel, mort nag˙tihom pakkett gallettini mhux miftu˙ u rrifjutatu g˙ax riedet flus. Hawnhekk jid˙ollok iddubju li fost il-kaΩi ©enwini jkun hemm il-brikkuni. Twajba rridu nkunu, iΩda mhux b˙a˙an. Meta wie˙ed

jag˙mel hekk, barra li jkun qed jg˙in lill-g˙aqdiet volontarji Maltin u G˙awdxin, meta jbattal il-bagalja miΩ-Ωejjed li jkun tella’ mieg˙u, jikber lispazju g˙al xi o©©etti jew ˙wejje© sbie˙ li jkun irid iniΩΩel mieg˙u b˙ala tifkira ta’ dik il-belt. Dan aktar u aktar jekk ikun hemm limitu fuq ilpiΩ tal-bagalja li jkun jista’ jtella’ fuq l-ajruplan. In-nies fil˙tie©a je˙tie©u l-me˙tie© issa u mhux meta jiddeçiedi xi kumitat! J. BONETT BALZAN, IL-BALLUTA

GrAzzI Dr ABELA! GrAzzI PrESIDENT! Ftit jiem o˙ra jintemm kapitlu ta’ presidenza li ser t˙alli impatt fuq l-istorja tal-presidenza f’pajjiΩna. In˙oss li b˙ala çittadin Malti, fi tmiem din ilpresidenza nag˙mel xi osservazzjonijiet u ng˙id grazzi. Il-presidenza ta’ Dr George Abela mill-ewwel ©urnata tag˙ha wriet li dan ser ikun kapitlu differenti minn dawk ta’ qablu. Il-Prim Ministru ta’ dakinhar, forsi kontra xewqat ta’ xi w˙ud, imma b’determinazzjoni li kienet l-a˙jar g˙aΩla, iddeçieda li r-rwol ta’ president g˙andu jkun rwol li tassew jirrappreΩenta firxa wiesg˙a fil-˙ajja soçjali ta’ pajjiΩna. Lawrence Gonzi ried li l-presidenza tkun presidenza li til˙aq kunsens kemm jista’ jkun wiesa’. Presidenza li kull Malti j˙ossu li jappartieni g˙aliha. Ma g˙andix dubju li din kienet l-intenzjoni tal-Prim Ministru Gonzi. Kien il-Prim Ministru li Ωera’ Ωerrieg˙a li

je˙tie© li ti©i kkultivata. Matul dawn il-˙ames snin ilPresident Abela ˙adem sabiex ikun qrib il-poplu u l-enfasi tieg˙u kienet ‘il-qalb’. Din ilkelma fil-lingwa tag˙na g˙andha diversi tifsiriet u na˙seb Dr Abela u s-Sinjura studjaw u ˙addmu tajjeb kull tifsira ta’ din il-kelma. Il-qalb hija organu importanti ˙afna fil-©isem, hija tippompja l-˙ajja fil-©isem. Il-President Abela wassal sabiex il-presidenza tippompja ˙ajja fis-soçjetà Maltija. Dan rajnieh b’mod partikolari fil-˙e©©a tieg˙u biex L-Istrina tkun tassew ‘mill-qalb’. Ilkelma ‘qalb’ tintuΩa wkoll fillingwa tag˙na, meta ng˙idu ‘madwar’ jew ‘fiç-çentru’, ilPresident Abela wassal biex ilpresidenza tkun tassew qalb ilpoplu. Mument partikolari li nixtieq li nenfasizza fuqu, li personalment jibqa’ l-aktar mument kruçjali f’din il-presidenza

kienet l-affermazzjoni tieg˙u meta dan l-a˙˙ar fil-kriΩi talimmigrazzjoni kien appella biex il-pajjiΩ iΩomm “il-karattru veru tal-ospitalità” – messa©© li kompla juri li ‘il-qalb’ ma g˙andux ikollha limitu sa fejn t˙obb. Ma g˙andix dubju li meta ng˙id grazzi lil dan il-President inkun qed nesprimi r-ringrazzjament ta’ ˙afna. Sfortunatament forsi g˙aliex ˙afna drabi a˙na naljenaw ru˙na u ninsew napprezzaw bidliet li se˙˙ew f’pajjiΩna grazzi g˙al u˙ud li verament ˙abbew lil dan il-pajjiΩ. Óabbewh ming˙ajr limitu u ˙afna drabi b’sagrifiççju personali. Fl-opinjoni tieg˙i George Abela u martu jiffurmaw parti minn dawn ‘l-u˙ud’. Grazzi Dr Abela – min g˙aΩlek g˙amel l-a˙jar g˙aΩla! NOEL FORMOSA, SAN LAWRENZ

SIMON BUSUTTIL JAMMETTI L-FALLIMENT Sur Editur, Il-Kap tal-Partit Negattiv (PN) Simon Busuttil waqt li indirizza l-Kungress tal-Partit Popolari Ewropew (PPE) li jltaqa’ f'Dublin fl-Irlanda, wera t-t˙assib tieg˙u li flEwropa kien hemm Ωieda flappo©© g˙al partiti politiçi u politikanti li huma xettiçi dwar l-Unjoni Ewropea. Il-Partit Popolari Ewropew li minnu jag˙mel parti lPartit Negattiv hu l-akbar grupp fil-Parlament Ewropew. G˙alhekk, b’dak li stqarr, Simon Busuttil juri çar il-falliment politiku u ekonomiku tal-PPE u g˙alhekk l-istess PPE jrid jerfa’ r-responsabbiltà tal-falliment tieg˙u. G˙ax hu g˙alhekk li l-partiti u l-politikanti xettiçi qed ikabbru l-appo©© fl-Unjoni Ewropea. Dan biex ma nsemmix il-miljuni ta’ Ewropej f’diversi pajjiΩi li tant m’g˙andhomx fiduçja fl-

Unjoni Ewropea li lanqas jo˙or©u jivvutaw. Dan g˙ax il-politika ekonomika talPPE, inkluΩ dik tal-Partit Negattiv kienet ta’ diΩappunt kbir g˙al miljuni ta’ Ewropej g˙ax flok solviet ilproblemi aktar ˙olqithom. Fid-diskors tieg˙u l-Kap tal-Partit Negattiv kompla li hemm bΩonn li l-PPE jer©a’ jag˙mel kuntatt mal-poplu. Dan ikompli juri kemm verament il-PPE hu maqtug˙ mill-popli Ewropej daqskemm kien u g˙adu maqtug˙ il-Partit Negattiv lokalment. Minn dak li stqarr il-Kap tal-Partit Negattiv Simon Busuttil, jidher çar li hemm bΩonn li l-PPE ma jibqax lakbar partit fil-Parlament Ewropew. Hemm bΩonn li lgrupp tas-Soçjalisti Demokratiçi, li tieg˙u l-Partit Laburista Malti jag˙mel parti, ikun l-akbar grupp wara lelezzjoni ta’ Mejju 2014. Dan g˙ar-ra©uni li l-

Ewropa g˙andha bΩonn politika ©dida, umana, moderna u friska biex ikunu solvuti l˙afna problemi ekonomiçi li jinsabu fihom diversi pajjiΩi, kif ukoll miljuni ta’ Ewropej. Hemm bΩonn li dawk ilMaltin li huma xettiçi dwar lUnjoni Ewropea, f’jum ilvotazjoni mhux jibqg˙u ddar g˙ax dan ikun jaqbel lillPPE u lill-Partit Negattiv, iΩda jo˙or©u jivvutaw lill-kandidati Laburisti kollha. Óalli lGrupp tal-Partit Soçjalista Demokratiku u Progressiv ikollu aktar sa˙˙a politikament fil-Parlament Ewropew. Barra minn hekk ma n˙allux lill-Partit Negattiv jikseb it-tielet si©©u filParlament Ewropew g˙ax b’hekk l-istess partit ikun jista’ jag˙mel aktar ˙sara lil pajjiΩna politikament u ekonomikament milli di©à g˙amel. ÇENSU W. MUSCAT, RAÓAL ÌDID

Ta’ Barra

16 30.03.2014

Ûmien DiffiÇli GÓal erDoGan Minkejja l-fatt li ˙afna mill-medja qieg˙da tiffoka fuq l-instabbiltà li fe©©et fl-Ukraina, wie˙ed jag˙mel Ωball jekk jinjora dak li qed ji©ri f’pajjiΩ ie˙or fuq il-fruntiera tal-Ewropa, ji©ifieri t-Turkija. Dan il-pajjiΩ, li g˙al snin twal ˙adem biex isa˙˙a˙ ir-relazzjoni tieg˙u mal-Ewropa, jidher li beda jitbieg˙ed sew mill-valuri sekulari li g˙amluh alleat importanti g˙all-Punent.

ANALIÛI TA’ LIAM GAUCI

Il-protesti kbar tas-sena l-o˙ra kienu l-ewwel sinjal çar li l-popolarità ta’ Erdogan kienet qed tonqos Il-Prim Ministru attwali, Recep Tayyip Erdogan, ilu jiffaççja lakkuΩa li kien qieg˙ed idg˙ajjef il-pedamenti sekulari tat-Turkija fir-riformi tieg˙u permezz ta’ riformi li kienu jiffavurixxu wisq lill-gruppi reli©juΩi Konservattivi tal-pajjiΩ. Madankollu, sa ftit ilu kien qieg˙ed jirnexxilu jiddefendi ru˙u milli ji©i ttimbrat b˙ala dittatur billi ta l-impressjoni illi kien lest li jΩomm separazzjoni bejn l-Istat u l-awtoritajiet reli©juΩi tal-pajjiΩ. Din it-ta˙lita ta’ valuri sodi u mentalità miftu˙a taw l-impressjoni ta’ mexxej li sab bilanç politiku tajjeb bejn il-passat u l-futur illi g˙amlitu popolari kemm filpajjiΩ, kif ukoll barra minnu. Skandli Ir-reputazzjoni ta’ Erdogan ˙adet daqqa ta’ ˙arta kbira f’Diçembru li g˙adda meta ˙ar©et fil-bera˙ investigazzjoni li involviet diversi membri talKabinett tieg˙u f’kaΩijiet ta’ korruzzjoni u uΩu ˙aΩin ta’ fondi pubbliçi. Fil-medja talpajjiΩ fe©©et kritika iebsa kontra l-Gvern Tork. Din il-kritika kompliet ti˙rax meta tfaççaw xi recordings fuq Twitter ta’ konverΩazzjonijiet bejn il-Prim Ministru Tork u wie˙ed mit-tfal tieg˙u li wrew illi hu mhux biss kien jaf bl-iskandli, imma kien ukoll involut fihom.

Erdogan mill-ewwel qal li rrecordings kienu mbag˙bsa. Madankollu, minflok ipprova jiffaççja l-akkuΩi b’mod kalm u trasparenti, g˙aΩel li jie˙u passi ebsin kontra min ˙are© din linformazzjoni. Dan wassal g˙al diversi arresti ta’ ©urnalisti u sa˙ansitra anke g˙amel pressjoni fuq il-©udikatura biex jie˙u ˙sieb li kull min attakka lill-Gvern isib ru˙u fi problemi legali ta’ kull kwalità. Erdogan ma waqafx hemmhekk, imma ˙a wkoll passi biex jag˙laq ˙alq il-pubbliku Tork li permezz ta’ servizzi b˙al Twitter, Facebook u You Tube kien qieg˙ed jag˙ti vuçi g˙ar-rabja tieg˙u lejn l-awtoritajiet. Dan isservizz tal-ewwel kien l-a˙˙ar vittma tal-miΩuri rippressivi talGvern hekk kif imblokka laççess g˙alih fil-pajjiΩ kollu bliskuΩa li kien sar g˙odda talOppoΩizzjoni biex ixxerred ilgideb fuq l-awtoritajiet. Fortunatament, il-mossa ta’ Erdogan falliet bil-kbir hekk kif ˙afna Torok sabu modi kif iduru mal-barrieri li ˙oloq ilGvern. Mhux talli hekk, talli jidher li l-ammont ta’ messa©©i li ©ew iççirkulati permezz ta’ dan is-servizz Ωdied b’rata notevoli fit-Turkija. Periklu fir-re©jun Biex tkompli tikkumplika l-

affarijiet, Erdogan po©©a t-tort tal-instabbiltà interna fitTurkija fuq l-Istati Uniti u lEwropa, illi skont hu qeg˙din jippruvaw iwettqu xi tip ta’ kolp ta’ stat fil-konfront tieg˙u. Din it-teorija tin˙ass li hija kemxejn baΩwija meta wie˙ed iqis li b˙alissa tTurkija hija wa˙da mill-ftit alleati stabbli li kien g˙ad

baqag˙lu l-Punent fir-re©jun tal-Kawkasu u l-Lvant Nofsani. Fil-fatt, din il-kriΩi ma setg˙etx tasal fi Ωmien iktar ˙aΩin g˙all-Punent. Dan g˙aliex, minkejja r-riservi li tqajmu dwar il-miΩuri ta’ Erdogan, b˙alissa l-Ewropa u l-Istati Uniti g˙andhom bΩonn it-Turkija mag˙hom jekk iridu jippruvaw jiΩolaw lir-Russi dwar il-kwistjoni tal-Krimea. B’hekk, l-iskuΩi ta’ Erdogan jin˙assu li huma r-reazzjoni ta’ mexxej iddisprat illi ma jafx f’min ser jaqbad iwa˙˙al. Madankollu, b˙alissa hemm dubji kemm it-Turkija ser tg˙in biex ji©i stabbilizzat irre©jun. Fil-fatt, fuq front ie˙or, dak Sirjan, it-Turkija tidher li qieg˙da sa˙ansitra taggrava ssitwazzjoni wara li sparat fuq, u ©arrfet, ajruplan militari Sirjan li, skont it-Torok, da˙al fl-ispazju tal-ajru tag˙hom bla permess. Dan l-att mistenni li jkompli jΩid it-tensjoni bejn iΩΩew© pajjiΩi li di©à kienu g˙al g˙onq xulxin min˙abba l-fatt li l-©lied marbut mal-gwerra çivili Sirjana kemm-il darba qasam il-fruntiera Torka. Opportunitajiet u riskji Erdogan wasal f’sitwazzjoni fejn il-kriΩijiet interni u esterni tappnu r-reputazzjoni tieg˙u mhux ˙aΩin. Óafna minn dak li rnexxielu jikseb g˙al pajjiΩu

minn meta sar Prim Ministru fl-2002 di©à jidher li ntesa hekk kif g˙aΩel li juΩa l-forza kontra l-oppoΩituri tieg˙u. G˙al xi Ωmien din l-istrate©ija ˙alliet il-frott hekk kif Ωammet xi sens ta’ ordni f’pajjiΩ li qabel l-elezzjoni ta’ Erdogan kien xhieda ta’ diviΩjonijiet interni kbar. Madankollu, il-protesti kbar li rajna s-sena l-o˙ra wrew biç-çar li l-oppoΩizzjoni g˙attmexxija tieg˙u qieg˙da tikber u ssir aktar organizzata. Minkejja dan, Erdogan jidher li g˙adu jgawdi minn biΩΩejjed appo©© fit-Turkija biex iΩomm postu b˙ala mexxej tal-pajjiΩ. Wie˙ed irid jara jekk din is-sitwazzjoni hijiex ser tinbidel salelezzjoni ©enerali li mistennija ssir is-sena d-die˙la. Sadanittant, il-Prim Ministru Tork ma jistax i˙alli l-kontroversji nazzjonali jdawrulu lattenzjoni minn fuq diversi problemi li g˙andu mal-fruntieri tieg˙u. F’perijodu fejn jidher çar li l-Istati Uniti m’g˙adhiex f’poΩizzjoni li tintervieni direttament biex tipprova ΩΩomm l-ordni fil-Lvant Nofsani u l-Kawkasu, it-Turkija g˙andha opportunità unika biex tkun potenza ewlenija firre©jun. Jekk dan ma jsirx, ilkriΩijiet esterni ser jaqsmu lfruntieri tat-Turkija b’rata iktar mg˙a©©la u jpo©©u f’periklu kbir il-futur ta’ dan il-pajjiΩ.

Ir-relazzjonijiet bejn it-Turkija u s-Sirja marru lura ferm mill-bidu tal-Gwerra Çivili Sirjana

Ta’ Barra

30.03.2014 17

MINN ÌOT-TAÌEN GÓAL ÌON-NAR KITBA TA’ RITIANNE AGIUS L-a˙bar li l-Qorti E©izzjana kienet ikkundannat g˙all-mewt 529 partitarjiu tal-Fratellanza Musulmana ©iet ikkundannata minn diversi pajjiΩi, inkluΩ Malta. IΩda din il-kundanna ma waqqfitx lill-awtoritajiet E©izzjani milli jkomplu g˙addejjin b’©uri o˙ra simili. B’kollox hemm iktar minn 2,000 persuna li qed jg˙addu ©uri, liema ©uri qed ji©i deskritt b˙ala farsa. Fost dawn il-persuni, li kollha huma assoçjati mal-Fratellanza Musulmana, h e m m i l - m e x xej ta’ dan il-partit ipprojbit, Mohammed Badie. Badie huwa akkuΩat, fost o˙rajn, bil-qtil ta’ sitt persuni u l-attentat fuq il-˙ajja ta’ 51 persuna o˙ra. Sa minn meta l-partit tal-Fratellanza ©ie pprojbit, ©ew arrestati ’l fuq minn 6 , 0 0 0 p e r s u n a li kienu assoçjati mieg˙u. Wie˙ed diffiçli jimma©ina kif sas-sena li g˙addiet dan il-partit kellu r-riedni tal-pajjiΩ f’idejh, anke jekk b’ma©©oranza ta’ 1% biss. DeluΩi bid-demokrazija? Minn partit fil-Gvern, elett b’ma©©oranza Ωg˙ira iΩda b’elezzjoni demokratika, il-Fratellanza Musulmana spiçça partit ipprojbit, bil-membri tieg˙u arrestati u kkund a n n a t i g ˙ a l l -mewt, filwaqt li ttmexxija tal-pajjiΩ g˙addiet f’idejn larmata E©izzjana. W i e ˙ e d m a jistax ma jistaqsix x’wassal g˙al din is-sitwazzjoni, fejn wara l-protesti li wasslu g˙at-tmiem ta’ tletin sena re©im minn Hosni Mubarak, in-nies re©g˙et ipprotestat, din id-darba biex tne˙˙i gvern elett demokratikament wara biss sentejn. Il-poplu E©izzjan kien deluΩ biddemokrazija? X’kien qed jistenna eΩattament minn gvern demokratiku?

L-ewwel wa˙da kienet tal-armata, ta˙t it-tmexxija tal-Ìeneral el-Sisi, li ma kellhiex ideolo©ija çara, u li dehret li riedet iΩΩomm is-sistema ta’ re©im, iΩda ming˙ajr Mubarak. Il-fazzjoni li reb˙et l-elezzjoni u li jidher li kellha l-iΩjed appo©© kienet dik talFratellanza Musulmana. Din il-fazzjoni ma ridetx biss it-tne˙˙ija ta’ Mubarak, iΩda kellha pjan çar ta’ stat trasparenti ˙ieles mill-korruzzjoni. Fazzjoni o˙ra kienet dik tal-liberali, ˙afna minnhom Ωg˙aΩag˙, li riedu jibdlu totalment lill-istat u s-soçjetà. Pro©ett ambizzjuΩ li ma jidhirx li kien hemm biΩΩejjed appo©© g˙alih. Lura g˙ar-re©im

Problemi ekonomiçi

Ideolo©ija mifruda

Wie˙ed mill-fatturi li l-iktar jissemma b’rabta mal-falliment ta’ Mohammed Morsi b˙ala l-ewwel President demokratiku, huwa dak tal-probelmi ekonomiçi. L-E©ittu, b˙ala pajjiΩ b’rata ta’ importazzjoni g˙olja, intlaqat partikolarment ˙aΩin mill-krizi ekonomika tal-a˙˙ar snin. Hekk kif ©ie elett, Morsi sab ru˙u jittallab quddiem il-Fond Monetarju Internazzjonali (IMF), li biex isellfu $4.4 biljun, rabtu bl-implimentazzjoni tal-awsterità. Dan laqat ˙aΩin il-miljuni ta’ nies li kienu jiddependu fuq is-sussidji talGvern. Flimkien mat-tnaqqis fit-turiΩmu u l-investiment kawΩa tar-rivoluzzjoni, l-awsterità tista’ tg˙id li kienet sentenza ta’ mewt g˙all-Gvern il-©did. Hekk re©g˙u bdew il-protesti, jitolbu g˙ar-riΩenja ta’ president ie˙or.

IΩda l-problemi ekonomiçi kienu biΩΩejjed biex iwaqqg˙u gvern elett demokratikament? Popli ta’ pajjiΩi o˙ra li g˙addew minn problemi ekonomiçi kbar ma ˙ar©ux fit-toroq jitolbu g˙arriΩenja tal-Gvern. Allura g˙ala l-E©izzjani? Lil hinn mill-fatt li d-demokrazija kienet idea ©dida g˙all-poplu E©izzjan, hemm ukoll il-fatt importanti, u li mhux dejjem ikun ikkunsidrat, li r-rivoluzzjoni tal-2011 kienet maqsuma. Dawk kollha li ˙ar©u fil-pjazez jipprotestaw kontra Mubarak kienu mag˙quda biss fix-xewqa g˙at-tmiem tar-re©im, iΩda Ωgur ma kinux mag˙quda fuq dak li kellu jsegwi biex jie˙u post Mubarak. Tliet fazzjonijiet Wie˙ed jista’ jaqsam ir-rivoluzzjonarji tal2011 fi tliet fazzjonijiet.

It-tliet fazzjonijiet jistg˙u allura ji©u deskritti fi ftit kliem b˙ala l-fazzjoni minimalista; dik li riedet bss bidla fil-kap, ilfazzjoni riformista, li riedet bidla g˙al sistema demokratika, u l-fazzjoni liberali, li riedet bidla totali mill-qieg˙. S’issa l-poplu E©izzjan daq il-fazzjoni riformista, li mhux biss ma rnexxietx, iΩda issa jidher li se tinqered g˙al kollox. Issa qed iduq ukoll il-fazzjoni minimalista, li wie˙ed diffiçli li jiddistingwiha mir-re©im ta’ Mubarak. Il-fazzjoni liberali mhux biss g˙adha ’l bog˙od g˙ax g˙ad m’hemmx kunsens wiesa’ g˙aliha, iΩda jidher li se tinΩamm ’il bog˙od mill-armata li qed tipprova teqred kull oppoΩizzjoni. Jekk l-affarijiet jibqg˙u mexjin kif inhuma, wie˙ed ma jeskludix li dan ir-re©im irabbi g˙eruq fondi b˙al dawk li kellu Mubarak, li ma jinxfux qabel g˙exieren ta’ snin. U˙ud qed jiddeskrivu s-sitwazzjoni taddrittijiet tal-bniedem b˙ala ag˙ar minn dik ta’ Ωmien Mubarak. F’dan l-istadju jidher g˙alhekk li l-poplu E©izzjan ˙a qabΩa kbira minn ©ot-ta©en g˙al ©onnar.

PUNTI EWLENIN TA’ BARRA Facebook tixtri l-Oculus Rift

Il-Veneti jitolbu l-indipendenza

Laqg˙a kordjali

F’referendum mhux uffiçjali li sar fil-Veneto, madwar 2.36 miljun mit-3.7 miljun votant eli©ibbli esprima x-xewqa tieg˙u li dan ir-re©jun Taljan jing˙ata l-indipendenza. Fl-istess referendum iç-çittadini esprimew ukoll ix-xewqa li r-re©jun tag˙hom jibqa’ jag˙mel parti mill-Unjoni Ewropea, iΩ-Ûona Ewro u n-NATO wara li jing˙ata l-indipendenza. Skont il-President tar-re©jun tal-Veneto, Luca Zaia, iç-çittadini li jaqg˙u ta˙t ir-responsabbiltà tieg˙u ddejqu jag˙mlu tajjeb g˙an-nuqqasijiet ta’ re©juni o˙ra li ma kinux g˙aqlin bil-finanzi tag˙hom. Min˙abba f’hekk, huwa jemmen li l-Veneto m’g˙andux g˙aΩla ˙lief li jinqata’ g˙alih jekk ilgvern çentrali se jkompli jirrifjuta li jindirizza din lin©ustizzja. Zaia wieg˙ed li fiΩ-Ωmien li ©ej se ja˙dem biex isir referendum formali dwar ilkwistjoni tal-indipendenza.

Matul is-summit nukleari li sar din il-©img˙a f’The Hague, il-President Amerikan Barack Obama g˙amilha ta’ medjatur bejn il-President tal-Korea ta’ Isfel, Park Guen-hye, u l-Prim Ministru ÌappuniΩ, Shinzo Abe. Din il-laqg˙a saret wara talba ta’ dan tal-a˙˙ar biex Obama jintervieni u jtaffi t-tensjonijiet bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi fi Ωmien meta ç-Çina qieg˙da tipprova timponi ru˙ha fuq ir-re©jun AΩjatiku. B’reazzjoni g˙al din il-laqg˙a, il-Korea ta’ Fuq sparat xi missili fl-ib˙ra tag˙ha fil-˙in meta kien g˙addej is-summit b˙ala turija ta’ diΩapprovazzjoni g˙an-negozjati ta’ The Hague. Minkejja li ma tti˙dux deçiΩjonijiet konkreti matul is- summit , il-fatt li l-Ìappun u l-Korea ta’ Isfel qeg˙din jiddiskutu b’mod kordjali jawgura tajjeb g˙all-futur tar-relazzjonijiet tag˙hom.

Problemi g˙all-Gvern FinlandiΩ F’mossa li ssorprendiet lil ˙afna, Facebook xtrat lillOculus Rift, kumpanija li qieg˙da ta˙dem fuq teknolo©ija marbuta mar-realtà virtwali g˙all-ewkivalenti ta’ €1.45 biljun. Bosta analisti ekonomiçi ddeskrivew din id-deçiΩjoni b˙ala investiment tajjeb li tifta˙ ˙afna opportunitajiet g˙al Facebook. Madankollu, diversi dilettanti tal-log˙ob di©itali ma ˙adu pjaçir xejn b’din il-mossa. Ori©inarjament liskop tal-Oculus Rift kien illi joffri lil dawn id-dilettanti apparat li joffrilhom esperjenza iktar interattiva meta jkunu qeg˙din jilag˙bu. Però, issa li hemm Facebook involut, jidher çar li hemm l-intenzjoni illi din it-teknolo©ija ti©i uΩata wkoll g˙al skopijiet kompletament differenti. Il-fatt li l-log˙ob di©itali mhux se jibqa’ prijorità qieg˙ed ibeΩΩa’ lid-dilettanti illi l-prodott finali mhux ser ikun tal-kwalità mixtieqa hekk kif il-kumpanija tipprova tikkuntenta udjenzi differenti ˙afna minn xulxin.

minn LIAM GAUCI

L-Alleanza tax-Xellug g˙aΩlet li tabbanduna l-Gvern li qieg˙d jiggverna lill-Finlandja wara li ma qablitx mal-ba©it li kien qed ji©i propost mill-membri lo˙ra tal-koalizzjoni. Fost dawn il-proposti kien hemm miΩuri li kienu se jnaqqsu diversi benefiççji soçjali g˙all-pensjonanti u g˙al persuni bla xog˙ol. Il-Prim Ministru FinlandiΩ Jyrki Katainen kellu kliem iebes g˙all-Alleanza tax-Xellug li fl-opinjoni tieg˙u ma kellhiex il-kura©© li tie˙u deçiΩjonijiet diffiçli fi Ωmien ta’ kriΩi kbira. Fil-fatt, matul dawn la˙˙ar sentejn, l-ekonomija FinlandiΩa çkienet mhux ˙aΩin hekk kif numru ta’ kumpaniji nazzjonali stabbiliti esperjenzaw tnaqqis sostanzjali fil-bejg˙ tag˙hom. Minkejja r-riΩenja tal-membri tal-Alleanza taxXellug mill-Gvern, il-koalizzjoni g˙ad g˙andha 112 -il si©©u minn 200 fil-Parlament. B’hekk xorta wa˙da mistennija tressaq u timplimenta l-ba©it.

Madwarna

18 30.03.2014

ROCS TRAVEL INIEDU L-WORLD HOLIDAYS BROCHURE 2014

BAGALJA MINGÓAND ROCS TRAVEL GÓAL DAWK LI JIBBUKKJAW WAQT L-AMITEX* ROCS Group dejjem lesti li joffru aktar u dan g˙aliex ROCS kontinwament joffru destinazzjonijiet madwar id-dinja kollha bi prezzijiet mill-aqwa. G˙al sena o˙ra ROCS Travel ser tkun qieg˙da tipparteçipa fil-fiera tal-ivja©©ar Amitex Holiday Show bejn it-3 ta’ April u s-6 ta’ April 2014 flMFCC Ta’ Qali. Kmieni dan ix-xahar ROCS Travel nidew ilbrochure ©did tag˙hom;: ROCS Travel World Holidays Brochure 2014. Dan il-brochure ta’ iΩjed minn 300 pa©na jinkludi g˙aΩla ta’ btajjel g˙al kull but u gosti. ROCS Travel jag˙tuk iç-çans li tpo©©i lenti fuq id-dinja u t˙alli lilek innifsek timmeravilja ru˙ek bis-sbu˙ija li d-dinja g˙anda x’toffri. Barra minn hekk, ROCS Travel testendi l-kampanja ferm popolari fejn qieg˙da ting˙ata bagalja ROCStraveller g˙al kull btala ta’ aktar minn €1000. Dawn il-bagalji ji©u fi tliet qisien differenti: ta’ qis Ωg˙ir, perfetta g˙al mawriet qosra; medja, g˙al weekend breaks; u kbira, g˙al btajjel long haul. Siefer fi stil ma’ ROCS Travel filwaqt li tkun parti mil-lista twila ta’ iΩjed minn 60,000 persuna li llum il-©urnata jqisu ru˙hom b˙ala ROCStravellers. Kif ukoll, kull min isiefer lejn Disneyland f’Pari©i ma’ ROCS Travel matul is-sena 2014, se jid˙ol biççans li jirba˙ karozza mill-isba˙ Renault Captur g˙all-valur ta’ €18,000. Kemm l-offerta tal-bagalji ROCStraveller kif ukoll ir-ROCS Travel World Holidays Brochure 2013 ser ikunu offruti lill-klijenti kollha fil-fiera Amitex 2014 fl-MFCC. “Ir-ROCS Travel World Holidays Brochure hija pubblikazzjoni unika ta’ izjed minn 300 pa©na li fiha l-aqwa offerti g˙all-but ta’ kul˙add, proprjetajiet esklussivi u attenzjoni g˙ad-detall liema b˙ala, u fuq kollox appuntament annwali ma’ dawk kollha li llum il-©urnata jqisu ru˙hom b˙ala ROCStravellers. Il-mo˙˙ wara din il-pubblikaz-

zjoni hija wa˙da mid-diretturi ta’ ROCS Group: Rachel Vella, li flimkien mat-tim tag˙ha qabΩu kull stennija u nedew kollezzjoni ta’ btajjel ta’ kwalità u ta’ livell internazzjonali! Din is-sena, kull min ser jivvja©©a lejn Disneyland f’Pari©i ser jid˙ol b’xorti u jista’ jirba˙ karozza straordinarja, Renault Captur, li tiswa €18,000!” ikkonkluda Colin Aquilina, Head of Finance & Business

Development. ROCS Travel issibhom il-Furjana jew il-Mellie˙a. Tista’ wkoll iççempel lil ROCS Travel fuq 2015 1515 jew billi ΩΩur is-sit elettroniku www.rocsholiemail lil days.com, jew tibg˙at travel@rocsgrp.com. Tista’ wkoll issibna fuq Facebook. *Termini u kundizzjonijiet japplikaw.

KUMpANIJI JISSIEÓBU fLIMKIEN BIEX ISEBBÓU ISTITUzzJONIJIET TAL-KARITÀ F’Malta, id-19 ta’ Marzu hi festa pubblika, u bosta Maltin iqattg˙u din il-©urnata rilassati jew inkella jgawdu ç-çelebrazzjonijiet tal-Festa ta’ San Ìusepp f’diversi lokalitajiet. Imma g˙al mijiet ta’ impjegati minn seba’ kumpaniji Maltin din kienet ©urnata ta’ xog˙ol volontarju b’risq il-kommunità. Minn kmieni filg˙odu, madwar 400 voluntier li huma impjegati ta’ Farsons Group, Forestals Group, HSBC Malta Foundation, MSV Life, Munich Re, Tumas Group, u Vassallo Group, issie˙bu flimkien biex isebb˙u l-ambjenti f’diversi djar u istituzzjonijiet tal-karità b˙ala parti minn Jum irResponsabbiltà Soçjali Korporattiva (CSR Day) ta’ din is-sena. Aktar g˙ajnuna matul il-©urnata ng˙atat millJunior Chamber International, l-Ordni Sovran Militari ta’ Malta, u r-Red Cross Malta. Id-djar residenzjali u l-istituzzjonijiet li bbenefikaw minn din l-attività kienu jinkludu Dar Mer˙ba Bik; içÇentru Ta˙ri© ta’ A©enzija Sapport; il-Fondazzjoni St Jeanne Antide, Young People’s Unit, il-Fondazzjoni Wens; id-Dar ta’ San ÌuΩepp; u l-Fondazzjoni

Madwar 400 voluntier taw daqqa t’id f’Jum ir-Responsabbiltà Soçjali Korporattiva 2014 b’risq l-istituzzjonijiet tal-karità madwar Malta u G˙awdex

Arka f’G˙awdex. L-Arçisqof Mons. Paul Cremona u l-Ministru g˙adDjalogu Soçjali, Affarijiet talKonsumatur u Libertajiet Çivili, Helena Dalli, Ωaru lvoluntiera u rringrazzjaw lillimpjegati g˙ad-dedikazzjoni u impenn tag˙hom g˙al din

il-kawΩa ©usta. Ix-xog˙lijiet varjaw minn tibjid u Ωebg˙a ta’ ˙itan, g˙al xog˙lijiet strutturali, tisbi˙ u ©ardina©©. Ix-xog˙ol kollu kien sponsorjat minn fond komun wie˙ed li n©abar mill-organizzazzjonijiet li ˙adu sehem f’din il-˙idma.

“Nemmnu li hi r-responsabbiltà korporattiva tag˙na li nag˙tu kontribut lis-soçjetà, mhux biss bl-g˙ajnuna finanzjarja, imma wkoll billi noffru l-˙in u l-ener©ija tag˙na. Sena wara sena, CSR Day qieg˙da dejjem tkabbar il-˙idma u dan jag˙milna

kuntenti li qed nag˙tu daqqa t’id f’xog˙lijiet ta’ manutenzjoni biex nipprovdu ambjent isba˙. Nilqg˙u kull organizzazzjoni o˙ra li g˙andha interess li tissie˙eb mag˙na f’din il-kawΩa ©usta,” qal Mark Watkinson, Kap EΩekuttiv ta’ HSBC Malta.

35SENA ÓIELSA

SUPPLIMENT GÓAL JUM IL-ÓELSIEN

Ritratt: JOE CAMENZULI

35 SENA ÓIELSA

IL-BAÓÓ!

Fil-31 ta’ Marzu 1979 kont g˙adni kemm d˙alt fil-kors tal-li©i. Kont fl-ewwel sena. Lejlet dak iljum, flimkien ma’ tlieta o˙ra li wkoll da˙lu g˙all-istess kors, inΩilna l-Birgu biex naraw ilmonument li kul˙add beda jitkellem dwaru. Bor© ©ebel, u l-istatwi tal-bronΩ li hemm illum. Wie˙ed minn dawk li kien mieg˙i u li kien xettiku dwar x’ser ji©ri wara, biex jiççajta qalli: “Nittama li mhux ser insiru b˙al dan il-monument: presepju!” u kul˙add infaqa’ jid˙ak. Minn hemm bqajna sejrin l-Università g˙ax kellna xi lectures. Dak il-kumment çajtier baqa’ g˙al xi ˙in jidwi f’mo˙˙i. X’kien ser ji©ri wara ttluq tal-IngliΩi minn Malta? Il-Partit Nazzjonalista kien ilu jbeΩΩa’ li wara t-tluq tal-IngliΩi ser ikun hemm biss il-ba˙˙. Il-familja tieg˙i kienet wa˙da min dawk li kellha x’titlef, g˙aliex missieri kien ilu jaqla’ x’jiekol g˙alina minn malIngliΩi g˙al aktar minn 20 sena. Ma kien jonqosna xejn. Garanzija ta’ g˙ajxien? Missieri kien suldat fl-ajruport ta’ Óal Luqa u konna miΩmuma fuq wiçç l-idejn. Sa minn qabel kienet da˙let is-sistema ta’ sa˙˙a b’xejn, a˙na konna ilna ngawduha, u dan apparti benefiççji o˙rajn li familji o˙ra fit-triq tag˙na ma kellhomx. G˙all-familja tieg˙i, il-Kuruna kienet tissimbolizza garanzija ta’ g˙ajxien. B˙al missieri kien hemm eluf ta’ Maltin o˙rajn. Minkejja dan, missieri kien seren. Wiççu ma kienx jixhed ilbiΩa’ ta’ xi ˙add li kien ser jitlef l-impieg. Ftit qabel ma salpaw minn Malta l-a˙˙ar Ωew© vapuri tal-gwerra IngliΩi , l-HMS London u lHMS Lancelot, dawk il-˙afna li kienu favur li tispiçça l-baΩi IngliΩa minn Malta, bdew ji©uhom id-dubji dwar kollox. Qabel kull deçiΩjoni kbira u ta’ taqlib, jitnisslu dejjem id-dubji tal-a˙˙ar mument. Dakinhar tal-31 ta’ Marzu, jiena kont il-Barrakka ta’ Fuq. Kien hemm mijiet ta’ nies li ©ew ixxejru. Fuq wiçç kull wie˙ed minnhom kien hemm ˙arsa nostal©ika u anke kien hemm min beda jibki. Smajt lil wie˙ed jg˙id: “Issa naraw x’©ej g˙alina!” Il-kampanja dwar il-ba˙˙ li kien g˙amel il-Partit Nazzjonlista kienet qabdet ma’ ˙afna nies. Komplejna bir-rutina L-g˙ada stenba˙na. Kien jum ie˙or b˙all-o˙rajn. Kien g˙adu kmieni biex inkunu nafu x’ser ji©ri tassew. Lil missieri u lil kull min kien b˙alu, kienu di©à sabulhom xog˙ol. Missieri spiçça handyman ma’ kumpanija tal-Air Malta, li dakinhar, g˙alkemm fil-bidu tag˙ha, kienet tag˙mel il-qlig˙. Il-˙wienet fet˙u u kienu mimlijin binnies. Il-banek ˙admu. L-ommijiet baqg˙u d-dar

u t-tfal marru g˙all-iskola. Tal-linja ˙admu. Kollox ˙adem b˙all-jum ta’ qabel. Jiena komplejt l-Università u ˙ames snin wara sirt avukat. Kienu ˙ames snin eΩattament b˙alljum ta’ qabel ma telqu l-IngliΩi. Il-ba˙˙ qatt ma ©ie. Missieri baqa’ jmur g˙ax-xog˙ol sakemm irtira. Il-fabbriki fet˙u b˙all-ward fl-oqsma industrijali. It-turiΩmu dejjem Ωied minn sena g˙al sena. Il-li©ijiet soçjali Ωdiedu. Tjieb il-livell tal-g˙ajxien tal-Maltin. Aktar familji saru sidien ta’ djarhom. Ming˙ajr l-IngliΩi Malta pprosperat. Problemi kien hemm. IΩda t-tip ta’ problemi li, bl-IngliΩi jew ming˙ajrhom, xorta kien ikollna n˙abbtu wiççna mag˙hom. Ma’ kull jum li g˙adda wara l-31 ta’ Marzu 1979, il-fiduçja talMalti fih innifsu bdiet tikber u tiΩdied. Ma’ kull jum li g˙adda wara dik id-data, mhux biss iddubji bdew jg˙ibu, iΩda anke dawk li ma li qabel ma kinux konvinti bdew jaqblu mat-tluq tal-IngliΩi minn Malta. Bdew jifhmu li din kienet l-a˙jar deçiΩjoni li setg˙et tittie˙ed u li mnalla sar hekk, minkejja kull problema li ltqajna maghha. Darba xi ˙add staqsa: x’kien ji©ri li kieku fl1971 tela’ l-Partit Nazzjonalista fil-Gvern? Ittwe©iba tieg˙i kienet dejjem li, xi ˙in jew ie˙or, l-IngliΩi xorta kienu jitilqu. Jekk mhux fl-1979, xi snin wara. Is-sensazzjoni tieg˙i kienet li lIngliΩi ma ridux jibqg˙u Malta. Kien ilu jberraq sa minn wara l-gwerra. Id-differenza bejn dak li ©ara ta˙t Amministrazzjoni Laburista u dak li kien ji©ri ta˙t Amministrazzjoni Nazzjonalista hija din: it-tranΩizzjoni. Amministrazzjoni Laburista ˙asbet biex qabel bniet ekonomija li mliet il-vojt li ˙allew warajhom l-IngliΩi. Il-Partit Nazzjoanlsita ta’ dak iΩΩmien ma kellux pjan fit-tul, ˙lief li jag˙mel minn kollox biex itawwal il-jum ta’ meta kellhom jitilqu l-IngliΩi. Fi ftit kliem, il-Partit Nazzjonalista beda jibΩa’ mill-ba˙˙, filwaqt li lPartit Laburista ˙aseb g˙all-ba˙˙.

SUPPLIMENT JUM IL-ÓELSIEN

KITBA TA’ DR TONI ABELA, DEPUTAT MEXXEJ TAL-PL

35 SENA ÓIELSA

SUPPLIMENT JUM IL-ÓELSIEN

JUM IL-ÓELSIEN B’FATTI STORIÇI ÌODDA

Il-bastimenti militari IngliΩi ˙er©in mill-port: ritratt tadDOI li qed jidher g˙all-ewwel darba f’dan il-ktieb

Sensiela Kotba Soçjalista g˙adhom kemm ippubblikaw ktieb storiku ©did fuq Jum ilÓelsien minn Mark Camilleri. Il-ktieb ©did ta’ Camilleri, Jum il-Óelsien: il-Mixja lejn il-31 ta’ Marzu, huwa analiΩi storika u ta’ kif il-Partit Laburista wasal biex kiseb il-Óelsien. Jistaqsi dwar x’inhu l-Óelsien u jindaga dwar il-proçessi storiçi li wasslu g˙al dan il-jum li huwa meqjus b˙ala festa nazzjonali. Is-sorsi li ntuΩaw g˙al dan ilktieb huma dokumenti iterni tal-Partit Laburista, dokumenti tal-Kabinett u mill-Uffiççju talPrim Ministru li jinsabu flArkivju Nazzjonali ta’ Santu Spirtu, u dokumenti millArkivji Nazzjonali tar-Renju Unit. G˙eruq fir-rewwixta tasSette Giugno Il-ktieb jibda billi jag˙ti sfond tas-sitwazzjoni politika internazzjonali ta’ wara it-Tieni Gwerra Dinjija b’enfasi fuq ilkolonjaliΩmu u l-moviment tal-pajjiΩi mhux allineati. Dan kien moviment ta’ pajjiΩi ©odda li ˙adu l-indipendenza tag˙hom, ©eneralment jew mir-Renju Unit jew minn Franza. Dawn il-pajjiΩi ©odda bdew jing˙aqdu bejniethom sabiex jg˙inu lil xulxin fil-proçess taliΩvilupp tag˙hom, u b’hekk kienu jirrappreΩentaw alleanza alternattiva mill-Istati Uniti u lUnjoni Sovjetika. Ta˙t ittmexxija tal-Partit Laburista, ilGvern Malti kien mexa lejn direzzjoni simili ta’ dawn ilpajjiΩi u wara li ffirma l-ftehim mar-Renju Unit fuq il-baΩi, Malta saret uffiçjalment membru ta’ dawn il-pajjiΩi. Camilleri jispjega wkoll lg˙eruq tat-tislita g˙all-Óelsien u x’kien eΩatt il-kunçett talÓelsien. B’g˙eruq firRewwixta tas-7 ta’ Ìunju tal1919, il-Óelsien kien ifisser li Malta til˙aq stat politiku u Ωviluppat ekonomikament u demokratiku. Kienu ˙afna u diversi l-avvenimenti u lproçessi li wasslu g˙al dan ilg˙an, fosthom it-twelid talGeneral Workers’ Union, lorganizzazzjoni tal-klassi tal-

˙addiema, l-istrajk ©enerali tat-28 ta’ April, il-©lieda malKnisja fis-snin sittin, u lIndipendenza fl-1964. Kuntatti politiçi u kriΩi reli©juΩa Fost l-aktar partijiet interessanti tal-ktieb hemm il-parti fejn Camilleri jispjega kif ilPartit Laburista fassal u bena lkuntatti politiçi tieg˙u fis-snin sittin, eΩatt wara li kisirha minn mar-Renju Unit bil-Break with Britain Resolution tal1958. Xpruant minn Dom Mintoff, il-Partit Laburista kien irnexxielu jag˙mel il-˙biberija ma’ numru ta’ pajjiΩi li kienu importanti biex jappo©©jaw lil Malta fil-©lieda g˙all-Óelsien, fosthom l-E©ittu, il-Jugoslavja, l-Italja, u aktar tard il-Libja. B’mod notevoli, Camilleri jiΩvela g˙all-ewwel darba lkuntatti ta’ ˙biberija li l-Partit Laburista kellhu mal-IΩrael permezz tal-Partit Laburista tal-IΩrael, MAPAI. Fil-parti fejn Camilleri jispjega l-kriΩi politiko-reli©juΩa tassnin sittin, insibu wkoll deskrizzjonijiet u analiΩi interessanti permezz ta’ dokumentazzjoni mir-Renju Unit fuq kif il-Knisja kienet kruçjali biex tipprevieni li l-Partit Laburista ma jitlax fil-Gvern. B’dan ilmod il-ktieb juri wkoll kif il©lieda g˙all-Óelsien, skont Camilleri mmexxija mill-klassi tal-˙addiema, kienet glieda diffiçli li kienet tinvolvi ˙afna sagrifiççji. Ûvelati n-negozjati bejn Mintoff u l-IngliΩi Il-ktieb ta’ Camilleri jiΩvela g˙all-ewwel darba fid-dettall kif saru n-negozjati bejn Mintoff u l-Gvern tar-Renju Unit fuq il-ftehim tal-baΩi u lg˙otja ta’ flus li kellha tit˙allas min-NATO u r-Renju Unit. Permezz ta’ dokumentazzjoni mir-Renju Unit, Camilleri jiΩvela t-tattiçi u l-istrate©ija diplomatika ta’ Mintoff li wasslu g˙all-g˙otja finanzjarja g˙olja u l-g˙eluq tal-baΩi IngliΩa f’Malta. It-teΩi prinçipali tal-ktieb hija

li l-Óelsien kienet il-˙olma talklassi tal-˙addiema: ˙olma li, skont kliem Camilleri, kienet sempliçiment id-dritt li wie˙ed seta’ jg˙ix f’soçjetà demokratika li kienet toffri l-opportunità ta’ xog˙ol stabbli u g˙ajxien diçenti. Din il-˙olma kienet ukoll il-˙olma tal-klassi tal˙addiema Ewropej, u g˙al din ir-ra©uni Jum il-Óelsien g˙andu jibqa’ mfakkar b˙ala jum nazzjonali ferm importanti fl-istorja ta’ Malta. Dwar l-awtur: Mark Camilleri huwa awtur prolifiku li g˙al sentejn kellu kolonna fuq It-Torça u kien jikteb fuq gazzetti o˙ra, fundatur tal-Front Kontra çÇensura wara li ppubblika listorja ta’ Alex Vella Gera Li Tkisser Sewwi, ©ie onorat bilMedalja g˙all-Qadi tarRepubblika u llum huwa çChairman EΩekuttiv tal-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb. Kotba o˙ra tieg˙u huma From Colonialism to Mintoffianism: Malta’s transition from a British base to a commercial economy u Il-Mit Pawlin: u lAbbuΩ tal-Istorja Maltija.

Gazzetta tal-1972 tirrapporta laqg˙a bejn Mintoff u Lord Carrington, Segretarju tad-DifiΩa tal-Gvern IngliΩ, dwar il-futur tal-baΩi militari f’Malta

35 SENA ÓIELSA

SUPPLIMENT JUM IL-ÓELSIEN

Wa˙da miΩ-Ωjarat ta’ Dom Mintoff fl-Ingilterra li finalment wasslu g˙all-Óelsien ta’ Malta

Fl-1972 Dom Mintoff jiffirma ftehim mal-IngliΩi dwar il-kumpens lill-Maltin g˙all-uΩu tal-portijiet

Fl-1974 Sir Anthony Mamo jsellem lill-poplu b˙ala l-ewwel President ta’ Malta Repubblika

Fl-1979 il-Prim Minstru Mintoff jixg˙el l-ewwel torça quddiem il-Monument tal-Óelsien

Il-vapuri militari IngliΩi jsalpaw ’il barra mill-port Malti nhar l-1 ta’ April 1979

Ir-rwol il-©did ta’ Malta bil-Óelsien: minn baΩi militari g˙al stat newtrali ta’ g˙aqda

Fost iç-çelebrazzjoniijet tal-Óelsien, il-Maltin jifir˙u wkoll bir-rwol ta’ paçi li kiseb pajjiΩhom

Ûg˙aΩag˙ i©orru l-bandiera Maltija b˙ala parti miççelebrazzjonijiet tal-Óelsien

Persona©©i

30.03.2014 23

mil-liÛar l-abjad gÓall-White house

Wyman. Sena wara Reagan iltaqa’ ma’ Nancy Davis, dik li tliet snin wara kellha ssir martu, First Lady Amerikana bejn l1981 u l-1989, u sie˙ba tieg˙u sal-a˙˙ar mumenti diffiçli ta’ ˙ajtu.

Reagan l-artist

Il-˙ajja politika

Mir-radju malajr sab ru˙u fuq illiΩar l-abjad. Fl-1937 da˙al f’kuntratt mal-Warner Brothers u ismu beda jidwi f’Hollywood bl-ewwel film tieg˙u Love Is on the Air u fi Ωmien sentejn biss kellu jidher f’xejn anqas minn 19-il pellikola. Sal-1941 spiçça vvotat b˙ala l-˙ames stilla laktar popolari maΩ-Ωg˙aΩag˙. Dan kollu wasal sena qabel ilfilm Kings Row, li bih il-kritika nkurunatu stilla taç-çinema. Reagan ftit li xejn seta’ jgawdi dan is-suççess hekk kif xahrejn wara biss ©ie msejja˙ g˙al-lieva mal-armata Amerikana fit-Tieni Gwerra Dinjija. Madankollu, baqa’ qatt ma ntbag˙at fuq ilfront min˙abba li kien ibati minn mijopija. Ta’ 32 sena ©ie assenjat g˙al kampanja ta’ ©bir ta’ fondi g˙all-gwerra u aktar tard mal-First Motion Picture Unit tal-Forzi Armati Amerikani, li kienet l-ewwel taqsima ta’ produzzjoni viΩiva minn nies esperti tal-industrija taç-çinema bl-g˙an propogandistiku u sabiex t˙ejji aktar minn 400 filmat ta’ ta˙ri© u intratteniment. Ma’ tmiem il-gwerra, wara erba’ snin ’il bog˙od mill-kameras, irritorna fix-xena çinematografika b’xi partijiet sekondarji ming˙ajr ma ©ibed l-interess tal-kotra. Attirat lejn it-teatru u t-televiΩjoni, Reagan l-ewwel iddebutta fis-sensiela General Electric u ra l-a˙˙ar dehra tieg˙u b˙ala artist professjonali fis-serje televiΩiva Death Valley Days. In˙atar fuq il-bord taddiretturi ta’ Screen Actors Guild (SAG) u aktar tard elett President tal-SAG. Sadanittant, nhar is-26 ta’ Jannar 1940, Reagan iΩΩewwe© lill-attriçi Jane Wyman liema Ωwie© kellu jintemm tmien snin wara bit-talba ta’ divorzju ta’

L-involviment tieg˙u fl-isfera politika qatt ma naqas, tant li matul is-snin tat-Tieni Gwerra u dawk tal-Gwerra Bierda, Reagan kien jaqdi r-rwol ta’ informatur sigriet tal-FBI biex iwassal l-ismijiet tas-simpatizzanti Komunisti. Kemm-il darba stqarr li dan kien jag˙mlu f’isem il-prinçipji demokratiçi li hu tant jemmen fihom. Reagan qatt ma baqa’ lura mill-polemika hekk kif fil-bidu tas-sittinijiet oppona drittijiet çivili, fosthom id-diskriminazzjoni razzjali, billi argumenta li hu fil-libertà personali li individwu jag˙Ωel hu lil min ida˙˙al fil-˙anut tieg˙u jew lil min jikri daru. B’mod uffiçjali Reagan beda lkarriera politika tieg˙u b˙ala Demokratiku u appo©©ja l-kampanja presidenzjali ta’ Truman. Minkejja dan, il-laqg˙a mal-

roNald reagaN

Renè Monseigneur

B˙al-lum 33 sena d-dinja xeg˙let bl-a˙bar. Hekk kif il-˙in immarka s-2.27 ta’ waranofsinhar deher jixref mil-lukanda Hilton f’Washington. Kien fi tmiem l-indirizz tieg˙u fillaqg˙a mat-trejdunjonisti. LentuΩjaΩmu tas-sala kien infirex barra fejn sab folla f’dag˙dig˙a ta’ g˙ajjat tistennieh. Óaffef ilpass lejn il-limousine , sellem lill-ammiraturi tieg˙u, il-poplu tieg˙u. Il-fer˙ dlonk inkiser. Óoss itarrax ta’ sitt tiri xkubetta Röhm RG-14 nifed iç-çapçip. IΩda dan ma kien xejn g˙ajr ilbidu tal-karriera politika talPresident tal-Istati Uniti talAmerika: Ronald Wilson Reagan. Reagan twieled nhar is-6 ta’ Frar tal-1911 f’Tampico, Illinois, b’missier mid-dinja tal-kummerç u biΩ-Ωew© ©enituri ta’ ori©ini Brittanika. Iç-çkejken Reagan kien juri interess ˙aj fl-istudji u sa minn età tenera beda jinvolvi ru˙u f’bosta oqsma. Fost l-aktar g˙al qalbu kien hemm l-isports u, bla dubju, it-teatru u l-politika. Forsi ftit jafu li wara li fl-1932 kiseb il-lawrja fl-ekonomija u ssoçjolo©ija mill-Kulle©© Eureka, iΩ-Ωag˙Ωug˙ beda jmidd saqajh fix-xandir, l-ewwel permezz talkronaka sportiva radjufonika u aktar tard b˙ala preΩentatur ta’ programmi.

g˙all-Viçi Presidenza, mexxa kampanja msejsa fuq tnaqqis tat-taxxi, stimolu ekonomiku, anqas interferenza mill-Istat, difiΩa nazzjonali aktar b’sa˙˙itha u riforma monetarja. L-erbg˙in Amerikan

It-tie© ta’ Ronald ma’ Nancy nhar l-4 ta’ Marzu 1952 mara tieg˙u Davis, li kienet Repubblikana, qarrbitu lejn illemin li wara rah segwaçi ta’ Eisenhower u ta’ Nixon. Ilprinçipji konservattivi ta’ Reagan ˙ar©u aktar fid-dieher meta f’Awwissu tal-1962 ing˙aqad formalment mal-Partit Repubblikan. Fil-kampanja tieg˙u g˙all-kandidatura ta’ Goldwater, Reagan spikka b’diskors li kellu jniedi l-ideolo©ija politika tieg˙u u l-mixja politika li kellha twasslu salWhite House. L-ewwel pass kien il-˙atra b˙ala Gvernatur ta’ Kalifornja b’manifest ta’ miΩuri lemini: kontra l-welfare state, favur illiberalizzazzjoni tas-suq u ponn tal-azzar mal-manifestanti talprotesti tal-1969. Minkejja li pprofessa ru˙u favur il-˙ajja, Reagan illegalizza l-abort fl-Istat ta’ Kalifornja, u l-piena kapitali, b’tal-a˙˙ar iddikjarata nulla b’emenda kostituzzjonali. Wara t-tmexxija tal-Istat ta’ Kalifornja kien imiss dik tal-Istati talAmerika kollha. Bl-ewwel tentattiv g˙all-kandidatura Repubblikana tieg˙u jfalli, jer©a’ jipprova b’suççess erba’ snin wara. Fl-1980, b’George H.W. Bush b˙ala kandidat

President

L-ewwel presidenza kellha tibda b’˙asda. Wara 69 jum biss fit-tmexxija jse˙˙ l-attentat fuq ˙ajtu. Tliet persuni o˙ra jindarbu fl-isparatura. Reagan jittie˙ed b’ur©enza l-George Washington University Hospital. Jintlaqat filpulmun u f’idu l-leminija,u fi ftit ©img˙at issokta l-˙ajja presidenzjali. Jing˙ad li l-attentat ta’ John Hinckley Jr kien biss ittmiem tal-ossessjoni li kellu g˙all-attriçi Jodie Foster. Hinckley jinstab mhux ˙ati millqrati min˙abba insanità mentali. Reagan mexxa politika Amerikana ta’ espansjoni ekonomika u militari. Hekk kif kienet tistqarr l-ideol©ija tieg˙u, ˙addan politika ta’ liberalizzazzjoni tas-suq u ta’ tnaqqis fittaxxi, b’g˙add ta’ miΩuri ta’ public-private partnerships . Minkejja r-riçessjoni fil-bidu tattmeninijiet, b’mod ©enerali kien hemm nuqqas tal-inflazzjoni u tal-qg˙ad, filwaqt li kiber ilProdott Domestiku Gross. Millat soçjali kienet daqqa ta’ ˙arta. Reagan beda negozjar iebes mal-unjins tal-˙addiema u qata’ l-infiq fuq bosta programmi soçjali, edukattivi u dawk marbuta mas-servizzi soçjali, bis-self nazzjonali jkompli jiΩdied b’rata allarmanti. Fuq ilfront internazzjonali, il-Gwerra Bierda kompliet, bil-Gvern Amerikan ikompli jag˙ti g˙ajnuna b’mod evidenti lillforzi anti-Komunisti u antiSovjetiçi filwaqt li sa˙˙a˙ larmament antinukleari. L-Olimpjadi tas-sajf tal-1984 tifta˙ it-tieni kampanja elettorali li kellha tara lil Reagan jirba˙ 49 minn 50 stat u ji©i kkonfermat President. Ta’ 74 sena Reagan mexxa ©lieda kontra d-droga u t-t˙addim ta’ immigranti illegali bil-presidenza tibqa’ mmarkata l-aktar bit-tra©edja tas-Space Shuttle Challenger; il-bombardament fuq il-Libja u ˙idma lejn tmiem il-Gwerra Bierda; b’din tal-a˙˙ar tasal bil-firma tassuççessur tieg˙u fil-presidenza proprju f’Malta fl-1989. Sa˙˙et Reagan bdiet sejra lura sa minn Ωmien l-ewwel presidenza, tant li s-smig˙ beda jsir dejjem aktar diffiçli u l-interventi mediçi bdew isiru dejjem aktar spissi, sakemm ta’ 83 sena ©ie m˙abbar li kien qed isofri mill-Alzheimer, marda li ˙asditlu ˙ajtu nhar il-5 ta’ Ìunju 2004. KurΩitajiet

L-attentat fuq ˙ajjet Reagan

Ta’ 93 sena, fil-mewt tieg˙u, Reagan tniΩΩel fl-istorja b˙ala lixje˙ president kif ukoll ta’ 69 sena kien l-ixje˙ li qatt ©ie elett fil-White House. Kien l-unika President Amerikan li ddivorzja, l-ewwel President Amerikan li ˙atar mara fil-Qrati Supremi talÌustizzja, li feta˙ il-Log˙ob Olimpiku u, filwaqt li kien filkariga, irnexxielu jibqa’ ˙aj wara attakk fuq ˙ajtu.

Personalità

24 30.03.2014

IL-POETA LI JOFFRI LEÓEN GÓAL MIN M’GÓANDUX RAMONA PORTELLI tintervista lil NOEL FABRI

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Minn mindu kont Ωg˙ira niftakarni kont immur nissellef xi kotba mill-librerija pubblika tal-Mosta. Minn dak iΩ-Ωmien sal-lum g˙adu jkun hemm l-istess librar. Illum inΩur l-istess librerija man-neputija tieg˙i sabiex nassistiha fis-sezzjoni tal-qari ta’ stejjer diversi minn kotba, organizzata kull xahar g˙attfal tamparha. Il-librar li qed nirreferi g˙alih mhuwa ˙add ˙lief il-poeta, u xi ftit jew wisq awtur ukoll, Noel Fabri.

Darba minnhom, waqt li kont qed nistenna lin-neputija tlesti, qbadt diskursata ma’ Noel, u offrejtlu li nintervistah dwar xog˙lu, il-poeΩiji u l-kitba. Filfatt, aççetta bi ˙©aru l-istedina tieg˙i. Noel huwa ©uvni u g˙andu disg˙a u erbg˙in sena. Joqg˙od Birkirkara u dalwaqt sejjer joqg˙od il-Mosta g˙al kollox. I˙obb jaqra, jisma’ lmuΩika klassika kif ukoll kull muΩika valida u sabi˙a g˙alih, filwaqt ukoll li j˙obb jimxi filkampanja li g˙ad fadal madwarna. Sens ta’ umoriΩmu kbir u fin Bi tbissima infurmani li g˙alkemm huwa ©uvni xorta g˙andu ˙afna nisa li jimlewlu ˙ajtu. Ridtu jkun speçifiku fi kliemu, u fissirli li ried jg˙idli li g˙andu ˙afna nisa ˙bieb single u miΩΩew©in, li g˙andu relazzjoni u ˙biberija li jimlewlu ˙ajtu! Jiddeskrivi lilu nnifsu b˙ala bniedem sensittiv g˙al dak li qed ji©ri madwaru, bniedem li g˙adda minn ˙afna sofferenzi kbar f’˙ajtu, iΩda li j˙oss li komplew sa˙˙ewh dejjem iΩjed fil-˙ajja. “G˙alkemm il-poeΩiji tieg˙i forsi jag˙tu limpressjoni li jien pessimist, filfatt, min jafni, jaf li g˙andi sens ta’ umoriΩmu kbir u fin,” sostna mieg˙i Noel. G˙al Noel il-poeΩija hija Ωvog g˙all-kittieb, kuxjenza tas-soçjetà g˙all-istess kittieb, iΩda fuq kollox hija katarsi li qabel ma tinkiteb ma tinxtarax. “Óafna drabi iΩda, il-le˙en tal-poeta hu vuçi tg˙ajjat fid-deΩert.” Kull poeΩija tiswa daqs djarju Mistoqsi kif jimmotiva ru˙u

Noel Fabri flimkien mal-President ta’ Malta Dr George Abela

biex jikteb poeΩija, Noel sa˙aq fuq il-fatt li jrid ikun assertiv. Il-muΩika klassika, xi passi©©ata fil-kampanja, jew sempliçiment jara l-a˙barijiet, kif ukoll l-esperjenzi personali tieg˙u, kollha jimmotivawh sabiex jikteb il-poeΩiji. Noel i˙ares lejn kull poeΩija b˙ala djarju u kultant iΩjed minn hekk. Niftakarni fi Ωmien l-iskola ridna nitg˙allmu xi poeΩiji, kwaΩi kwaΩi bl-amment. Ridt inkun naf g˙aliex il-poeΩiji huma importanti fil-˙ajja talbniedem. “Il-poeΩija hi importanti fil-˙ajja tal-bniedem g˙ax il-poeta ta’ kull Ωmien u ©ej minn liema pajjiΩ ©ej jesprimi mhux biss il-˙sibijiet tieg˙u personali, imma ta’ ˙afna o˙rajn. Jien nie˙u sodisfazzjon kbir meta ˙afna

jg˙iduli li ng˙id çerti affarijiet li huma j˙ossuhom ukoll, imma mhumiex kapaçi jg˙iduhom. Il-poeta jista’ jkun le˙en g˙al min m’g˙andux,” fissirli Noel. Ta’ min jg˙id li Noel kiteb lewwel Ωew© poeΩiji tieg˙u fit30 April 1986, li kienu wa˙da bil-Malti – Il-Girna, u l-o˙ra bl-IngliΩ – Heart of a Patriot. Ridt inkun naf kif prorpju f’dik is-sena kien ©ie motivat sabiex jibda jikteb il-poeΩiji. Óallejt f’idejh sabiex jispjegali. “Jien dak iΩ-Ωmien kont g˙addej minn Ωmien diffiçli f’˙ajti. Kont bla xog˙ol, bla ˙bieb u bla poeΩija. Barra minn hekk fuq Xandir Malta dak iΩ-Ωmien kien hemm programm letterarju eççellenti jismu Ûafir, li kompla xprunani nikteb, u g˙all-graz-

zja t’Alla qatt ma ˙arist lura minn dakinhar.” Il-poeΩija bΩonjuΩa: tag˙mel lill-bniedem uman u spiritwali Óafna konxji li fis-sillabu taliskola tidda˙˙al ˙afna lpoeΩija fis-su©©etti tal-IngliΩ u l-Malti. Iddiskutejt ma’ Noel dan il-fatt u g˙aliex il-poeΩija g˙andha tkun parti mittag˙lim skolastiku g˙ax, kif ˙afna jg˙idu, ma ji©ux bΩonnhom fil-futur. “Veru, imma jekk ni©u f’dan, tg˙allimt ˙afna affarijiet liskola u qatt ma ©ejt bΩonnhom. Il-poeΩija, jekk xejn, tag˙mlek iΩjed uman u spiritwali.” Qabel ma’ mort g˙al din lintervista, kont konxja li Noel

jikteb poeΩiji bil-Malti, IngliΩ u anke bit-Taljan. Ridt inkun naf g˙aliex juΩa dawn it-tliet lingwi fil-poeΩiji diversi tieg˙u. Fil-fatt, infurmani li juΩahom g˙ax huwa l-iΩjed familjari mag˙hom, u xi drabi jkun imqabbad biex jikteb u˙ud mill-poeΩiji tieg˙u, b˙al kull biçça xog˙ol tal-arti. Tkellimt mieg˙u dwar ittemi li j˙obb juΩa fil-poeΩiji tieg˙u, u qalli li j˙obb ida˙˙al l-esperjenΩi tal-˙ajja, lil Alla, lim˙abba b’dedika lejn dawk in-nisa ˙bieb li g˙andu f'˙ajtu, u versi ta’ protesta. Il-fatt li ja˙dem b˙ala librar u li, naturalment, ikun imdawwar b’diversi kotba ta’ kuljum, assumejt li jispira ru˙u mhux ˙aΩin. M’g˙andniex xi ng˙idu li jixprunawh ˙afna, apparti li g˙andu lunur li ˙afna mill-istess kittieba huma ˙bieb personali tieg˙u. Is-sena l-o˙ra Noel kellu ssodisfazzjon li studenta ÌermaniΩa uΩat il-poeΩija tieg˙u Books, tradotta g˙all-Malti mill-˙abib tieg˙u Alfred Palma, g˙at-teΩi tag˙ha g˙al Ph.D. Din il-poeΩija dehret bil-Malti, bl-IngliΩ u bil-ÌermaniΩ. G˙al dawk li forsi g˙adhom xettiçi mill-poeΩiji u g˙al dawk l-individwi li l-poeΩija hija bla valur, Noel ikkonfermali li l-˙ajja m’g˙andhiex tkun biss iffukata fuq flus u politika, imma wkoll fuq larti, g˙ax dawn jag˙mlu persuna a˙jar milli tkun. Fl-a˙˙ar nett Ωied jg˙id: “Nixtieq minn din il-pa©na niΩΩi ˙ajr lill-qarrejja u ˙bieb li tant tawni appo©© tul is-snin. Aktar informazzjoni dwar Noel tista tinkiseb mis-sit tieg˙u www.noelfabri.com

KurΩitajiet

30.03.2014 25

kalejdoskopju mi©bura minn Charles b. spIterI

l-Iskop tal-make up gÓat-trIbÙ karo In-nisa tal-Punent draw jag˙mlu l- make up biex i˙ossuhom aktar fiduçjuΩi minnhom infushom u jidhru sbie˙. U g˙alkemm jg˙ixu f’dinja maqtug˙a mill-˙ajja urbana, tajjeb ikunu jafu li nnisa tat-tribù Karo, fl-Etjopja, jag˙mlu l-istess. Dawn in-nisa juΩaw il-©ibs abjad u dak a˙mar fil-kannella biex jo˙olqu disinji ta’ çrieki Ωg˙ar, spirali u kaxxi rqaq, ˙alli jidhru aktar sbie˙ minn o˙rajn u jinqalg˙u fost nies o˙ra li jkunu fil-folla. IΩda aktar milli biex jidhru, dawn in-nisa jitpin©ew biex ji©bdu lejhom lill-ir©iel, g˙alkemm anke l-ir©iel ipin©u wiççhom u ©isimhom biex ikattru l-appell sesswali tag˙hom. Dan l-a˙˙ar, it-tpin©ija saret mag˙rufa f’sett ta’ ritrattti

inkredibbli li ©ibed l-istudent Amerikan tal-ekonomija Vicente Pamparo, waqt li kien qrib ix-xmara Omo, flEtjopja. Hu ried juri s-sbu˙ija tal-make up tribali. Hu qal li t-tribù Karo hu ffurmat minn nies li j˙obbu lestetika. L-istili tat-tpin©ija tag˙hom huma simboliçi, marbutin ma’ festi importanti jew biex ji©bdu lejhom lammirazzjoni tas-sess oppost. Xag˙arhom, maqtug˙ forma ta’ skutella, spiss ikun miΩbug˙ bil-kannella fla˙mar. Ir-rag˙ajja ma jiddekorawx biss lilhom infushom bl-abjad biex ji©bdu lin-nisa lejhom, iΩda wkoll meta jkunu jridu jindiehsu ma’ tribujiet rivali fir-re©jun u biex juru l-istatus tag˙hom. Minbarra din it-tpin©ija bil©ibs abjad, l-ir©iel jag˙mlu

qatg˙at u marki f’©isimhom, biex juru mas-sess oppost kemm huma kura©©uΩi. It-tribù Karo hu mag˙mul minn madwar 1,000 ru˙ li jg˙ixu fuq l-agrikultura u ssajd. Barra minn dan, id-dieta tag˙hom tikkonsisti fil-qam˙ u l-faΩola li jkabbru flimkien mal-˙ut li jaqbdu mix-xmara u l-mog˙oΩ u l-baqar li jkabbru. Vicente qal li minkejja ddehra tag˙hom, ta’ nies tal©lied, bit-tpin©ija li j©ibu u lixkubetti li j©orru, sab li kienu nies ˙bieb u li jag˙tuk mer˙ba. Hu rnexxielu jikseb permess li jwaqqaf tinda qribhom u kien mistieden g˙allkafè g˙and bosta familji. Tawh ukoll iduq l-akele, li hu xarba alko˙olika mag˙mula minnhom, u li tinxtorob waqt il-festi.

attakkat mInn batterju qattIel

Missier Ωag˙Ωug˙, li f’Novembru li g˙adda ntqal lilu li kellu ri˙ komuni, s’issa tilef iΩ-Ωew© saqajn u id, waqt li parti mill-©ilda ta’ wiççu waqg˙etlu g˙ax dud li jieklu l-la˙am dar g˙alih. Lil Alex Lewis, ta’ 34 sena, kellhom jinqatg˙ulu saqajh u idu x-xellugija wara li riglejh, it-truf ta’ subg˙ajh, idejh, xufftejh, imnie˙ru u parti minn widnejh, sarulu suwed. L-organi ma©©uri waqfulu g˙al kollox, u l-golfer mag˙ruf, li g˙andu tifel ta’ tliet snin, kellu jqatta’ ©img˙a f’koma, hekk kif il-batterju qattiel g˙amel stra©i minn ©ismu. Il-˙mar il-lejl bdielu erba’ xhur ilu meta Alex, minn Hampshire, beda jsofri minn dak li qalulu li kien ri˙ komu-

ni. Meta s-sintomi bdew imorru g˙all-ag˙ar, it-tobba flIsptar Royal County indunaw li kellu infezzjoni fid-demm tal-Grupp A Streptococcus – li normalment hu batterju li ma jikka©una ebda ˙sara lill©isem, tant li dan je˙les minnu fi Ωmien qasir. IΩda f’salt wie˙ed, il-kaΩ ta’ Alex Ωviluppa f’septicaemia u t-tobba qatg˙uha li kien fadallu çans ta’ 3% biss ˙ajja. Meta tkellem mis-sodda tieg˙u fl-isptar, Alex ftakar kif f’lejla ta’ Novembru ˙assu ma jifla˙x; qam fis-2am u sab li kien qed jag˙mel id-demm flurina. Imbag˙ad jaf li ttie˙ed ji©ri l-isptar. Issa, li l-biΩa’ li jmut twarrbet, qed jittama li xi darba jkun kapaçi jer©a’ jibda jimxi b’saqajn barranin.

kelb marbut jIttIekel mInn serp

IsolvI r-rubIk’s Cube fI tlIet sekondI Fil-˙mistax ta’ dan ix-xahar, il-Guinness Book of Records stabbilixxa rekord dinji ta’ ˙in, li fih kienet solvuta rRubik’s Cube fl-inqas ˙in. Dan ir-rekord twettaq minn robot. Il-Cubestormer 3 solva rRubik’s Cube fi 3.253 sekondi. Kien hemm bosta çapçip u storbju mill-ispettaturi filFiera Big Bang, li saret flNEC f’Birmingham. Il-˙in rekord stabbilit reba˙ lil dak ta’ qablu, li wkoll kien solvut minn magna f’temp ta’ 5.27 sekondi. Ilpredeçessur tieg˙u kien ilCubestormer 2. Qabel dawn il-˙inijiet ©odda, ir-rekord kien twaqqaf minn robot ie˙or mibni mill-istudenti tat-Teknolo©ija fl-Università Swinburne, f’Melbourne, l-

Awstralja, fl-2011. Il-Cubestormer 3 inbena fi 18-il xahar mill-in©iniera u disinjaturi David Gilday u Mike Dobson. Skont ma ntqal, ir-robot il-©did ja˙seb tliet darbiet aktar malajr minn ˙uh akbar minnu, u jit˙addem b’Samsung Galaxy S4 smartphone. Il-Fiera Big Bang hi ©rajja ta’ kull sena, li tinkludi xxjenza, it-teknolo©ija, in©inerija u l-matematika, g˙al tfal bejn is-seba’ u ddsatax-il sena. G˙aliha jattendu madwar 65,000 student, li lkoll i˙arsu ’l quddiem biex jibnu karriera fixxjenza u t-teknolo©ija. Ir-Rubik’s Cube kienet ivvintata fl-1974 mill-iskultur UngeriΩ u professur talarkitettura, Erno Rubik.

Ori©inarjament kienet mag˙rufa b˙ala Magic Cube, iΩda Rubik ta l-permess li tinbieg˙ mill-Ideal Toy Corp fl-1980. Aktarx li hi l-aktar ©ugarell li nbieg˙, tant li fl2010 nbieg˙u 350 miljun wa˙da. L-inqas ˙in li uman irnexxielu jsolviha kien ta’ 5.55 sekondi. Dan se˙˙ f’Marzu tas-sena li g˙addiet minn Mats Valk mill-Olanda. Interessanti wkoll li xi w˙ud jippruvaw u jirnexxilhom isolvu r-Rubik’s Cube b’id wa˙da. Wie˙ed minn dawn kien Feliks Zemdegs, li solvieha f’˙in rekord ta’ 9.03 sekondi. Bniedem ie˙or li ˙aqqu jissemma hu Fakhri Raihaan, li rnexxielu jsolviha b’saqajh f’27.93 sekonda.

Mara Awstraljana ˙ar©et fil©nien ˙dejn il-kaxxa tal-kelb tag˙ha u baqg˙et mibluha meta sabet li l-kelb tag˙ha kien ittiekel bl-iktar mod selva©© minn serp, li kien irrumblat u minfu˙, fil-kaxxa tal-kelb u bil-katina ta’ malkullar g˙adha ˙ier©a minn ˙alqu. Il-mara, li t˙obb il-˙ajja selva©©a, rabtet il-kelb tag˙ha tar-razza Chihuahua-Maltese cross g˙al matul il-lejl biex ma joqg˙odx idejjaq lill-annimali tal-post, qrib id-dar tag˙ha f’Caniaba, iΩda dan fisser li b’hekk ma setax ja˙rab mill-

qilla tas-serp, twil 2.5 metri, li rnexxielu jid˙ol f’kamartu. L-affarijiet ma dehru xejn sbie˙, peress li bil-katina marbuta, is-serp ©gantesk ma setax jitlaq minn fejn kien. Hi çemplet lill-voluntiera li jie˙du ˙sieb l-annimali selva©©i, li immedjatament marru fil-post. Sue Ulyatt, wa˙da minn dawn il-voluntiera, qalet li sserp kellu jittie˙ed l-isptar, fejn ikun operat biex titne˙˙ielu lkatina u l-fdal tal-kelb. Hu mag˙ruf li s-serp g˙andu aktar minn 50 sena, u ©ara li ©ara g˙ax il-kelb kien marbut.

Kultura

26 30.03.2014

IR-RADAR F’MALTA FIL-BIDU TAT-TIENI GWERRA DINJIJA

Dokumenti ©odda misjuba fl-arkivji nazzjonali tal-Ingilterra, informazzjoni ©dida miΩmuma fis-sigriet g˙al aktar minn sebg˙in sena, u ˙arsa ©dida dwar is-sehem ta’ Malta fliskoperta tar-radar, ilkoll jag˙mlu parti minn ktieb li qed jikteb mill-©did biçça mill-istorja. Ippubblikat mis-Sensiela Kotba Soçjalisti (SKS), Malta’s Early Warning Systems during WWII jg˙id l-istorja tal-g˙a©eb ta’ kif Malta ˙adet sehem fl-uΩu s˙i˙ tar-radar g˙all-

MIXJA BIL-KLIEB B’RISQ L-ISLAND SANCTUARY

ewwel darba fl-istorja mill-Gran Brittanja. Irriçerkat b’attenzjoni kbira mill-Ma©©ur Toni Abela, tekniku tat-telekomunikazzjonijiet mal-RAF, il-pubblikazzjoni l-©dida ©©ib g˙ad-dawl u tag˙mel uΩu minn mijiet ta’ dokumenti sigrieti li s’issa nΩammu filmag˙luq g˙al aktar minn sebg˙in sena flarkivji nazzjonali ta’ Londra. Fl-1940 l-invenzjoni tar-radar kienet xi ˙a©a tal-g˙a©eb; kisba iebsa b’konsegwenzi ta’ proporzjonijiet inkalkulabbli. Óafna aktar mill-bomba atomika, ir-radar kien kruçjali g˙ar-reb˙a tal-gwerra mill-Alleati. Kien ukoll il-bidu ta’ ˙afna teknolo©ija moderna. Ma jkunx qed jesa©era min jg˙id li eventwalment ir-radar biddel il-˙ajja ta’ miljuni ta’ nies, u li Malta kellha sehem importanti fliΩvilupp u l-uΩu b’suççess tar-radar millBrittaniçi. Il-pubblikazzjoni l-©dida tirrakkonta storja li qatt ma ntqalet qabel. Hija mimlija b’dettalji bla qies li kull wie˙ed minnhom huwa ppruvat b’g˙add kbir ta’ dokumentazzjoni militari ma˙ru© g˙ad-dawl g˙all-ewwel darba fi snin kbar. Barra minn hekk, il-ktieb iwarrab çerti stejjer li mhumiex preçiΩi dwar l-esperjenzi ta’ Malta tal-bidu tat-Tieni Gwerra Dinjija. Çertament, il-ktieb anke jipproponi xi modi ©odda ta’ kif l-istorja bikrija ta’ Malta fil-gwerra g˙andha tinkiteb mill©did. Malta’s Early Warning Systems during WWII hu g˙all-bejg˙ mill-˙wienet ewlenin tal-kotba g˙al €20. Il-ktieb se jkun g˙allbejg˙ ukoll illum mill-baΩi tar-radar f’ÓadDingli, fejn l-awtur se jkun qed jiffirma l-kopji. Nhar il-Óadd 6 ta’ April ser issir mixja bil-klieb b’risq lIsland Sanctuary, Tas-Sil©, Marsaxlokk. Il-mixja ssir flakkwati madwar is-santwarju. Kul˙add huwa mistieden biex jie˙u sehem bil-kelb tieg˙u. Dawk li m’g˙andhomx kelb imma jixtiequ jipparteçipaw jistg˙u jirriservaw kelb missantwarju, billi jçemplu fuq in-numru 7901 8901. Il-klieb tas-santwarju huma riservati g˙al dawk il-persuni li m’g˙andomx kelb, u lammont ta’ klieb li jistg˙u jo˙or©u mis-santwarju huwa limitat. F’dan il-kaΩ hemm bΩonn il-karta tal-identità. Ikun hemm donazzjoni ta’ €5 minn kull familja li tattendi. Re©istrazzjoni tibda fid9.15am fis-santwarju u wara jittie˙ed ritratt g˙al kull parteçipant – sid u kelb – li bih jipparteçipa f’kompetizzjoni fuq il-pa©na Facebook tas-santwarju. Hemm premijiet sbie˙ kemm g˙as-sid kif ukoll g˙all-kelb li jidhru fir-ritratti rebbie˙a. Dawn jinkludu lklieb tas-santwarju wkoll. Il-mixja tibda fl-10.30am u mistennija li ddum madwar 45 minuta. Wara jkun hemm refreshments kemm g˙all-kbar kif ukoll g˙at-tfal. Il-klieb ukoll jing˙ataw xi ˙a©a tajba. Il-baΩar u l- bookshop fissantwarju jkunu miftu˙in ukoll bejn l-10.00am u l4.00pm. G˙al aktar dettalji dwar premijiet, eçç., tistg˙u ΩΩuru s-sit www.islandsanctuary.com.mt kif ukoll il-pa©na Facebook tas-santwarju jew çemplu 7901 8901. Dawk li ma jistg˙ux jattendu, iΩda jixtiequ jag˙tu lg˙ajnuna tag˙hom, jistg˙u jag˙mlu dan billi jibag˙tu SMS fuq dawn in-numri: 5061 7368 – €2.33 5061 8082 – €4.66 5061 8935 – €6.99

Skeda

30.03.2014 27

08.30 10.05 11.25 12.30 12.45 14.00 14.40 16.15 17.00 17.30 17.40 18.30 20.30 21.15 22.20 23.30

Breakfast News Weekend Aroma Kitchen (R) Triq Wa˙da One News Dak Li Jg˙odd (R) Pink Panther (R) Saturday Night Express (R) Telebejg˙ L-Argument One News Update L-Argument (ikompli) Tifkira Ta’ Jum il-Óelsien One News It-Tfal Tifkira ta’ Jum Il-Óelsien (R) One News

07.00 08.00 08.30 11.30 12.00 13.30 14.00 14.05 14.30 17.00 18.00 18.05 18.40 19.30 20.15 20.30 21.30 21.35 23.15

NET News Elle (R) Telebejgh Nisga Maltija Accordo (R) Premier (R) NET News Premier (R) Mitqlu Deheb (R) M Fashions Malta NET News Flusek (R) Wheelspin (R) NET News G˙alik fl-Ewropa Dokumentarju NET News Replay NET News

07.00 07.30 08.00 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 14.00 14.05 15.30 16.00 16.05 17.10 17.30 18.00 18.10 18.40 19.15 20.00 20.45

L-G˙odwa t-Tajba Grow Your Own Vegetables L-Irkant Dot EU G˙awdex Illum Tuffi˙at Migduma Valletta Malta U Lil Hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik A˙barijiet Óadd G˙alik…ikompli Gadgets A˙barijiet The Wedding Battle Malta u lil Hinn Minnha L-Irkant A˙barijiet Madwarna Venere Óamsa u Tletin A˙barijiet American Idol

06.30 10.00 10.30 10.55 12.00 12.20 14.00 14.25 14.35 16.30 16.35 17.25 18.50 20.00 20.40 21.30 23.30

07.00 08.05 08.55 09.00 10.30 10.50

06.15 06.30 07.00 07.35 08.50

11.45 12.10 12.30 13.00 13.55 14.25 15.00 15.30 16.00 16.05 20.00 21.00 21.10

Fuori Orario. Cose (Mai) Viste La Grande Vallata Il Segreto Televisione Pirata Film: Gli Imbroglioni Il Conte Ugolino Camilla E Oriana Regine Di Penna E Di Spada Telecamere TGR Estovest TGR Regioneuropa TG3 12 Idee Per La Crescita Fuori Quadro Red Carpet TG Regione In 1/2 Ora TG3 LIS Kilimangiaro TG3 Blob Che Tempo Che Fa

Televendita Media Shopping Chante! Iii Super Partes Til Death Scooby-Doo E Il Terrore Del Messico Flipper (Di A. Shapiro) Studio Aperto Sport Mediaset Xxl Grande Fratello Duma Il Mistero Della Pietra Magica Tom E Jerry Studio Aperto Così Fan Tutte 2 Honey Lucignolo

06.00 07.55 08.00 08.50 10.05 10.40 11.30 12.00 13.00 13.40 14.00 18.50 20.00 20.40 21.10 23.25

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Le Frontiere Dello Spirito Belli Dentro I Supercinema - Con Break Le Storie Di Melaverde Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè Domenica Live Avanti Un Altro Tg5 Paperissima Sprint La Vita E' Una Cosa Meravigliosa Grande Fratello – Riassunto

06.10 Televendita Media Shopping 06.25 Chips I 07.05 Televendita Media Shopping 07.20 Super Partes 08.00 Zorro I 08.30 Magnifica Italia 09.25 I Santi 10.00 Santa Messa 10.50 Pianeta Mare 11.30 Tg4 12.00 Pianeta Mare 13.00 Ricette Di Famiglia 13.55 Donnavventura 14.45 Mister Roberts/La Nave Matta Di Mister Roberts 17.05 Guerra Indiana 18.55 Tg4 19.35 Il Segreto 20.30 Tempesta D’amore 8 – Prima Tv 21.15 La Bibbia – Prima TV 23.15 Cinefestival

07.00 07.30 07.55 09.45 11.00 11.40 13.30 14.40 16.40 18.10 20.00 20.30

Omnibus Tg La7 Omnibus L’Aria Che Tira Otto E Mezzo Painge…Il Telefono Tg La7 L’Uomo Di Alcatraz The District L’Ispettore Barnaby Tg La7 La Gabbia

07.10 07.30 07.55 08.05 08.25 08.35 09.25 10.15 11.00 11.30 12.00 12.40 13.25 14.15 15.00 17.30 18.15 19.05 20.00 20.30 21.00 21.50 22.40

Tweenies Teletubbies Jollywobbles Me Too! 3rd & Bird David Copperfield Doctor Who The Weakest Link My Family The Vicar of Dibley One Foot in the Grave The Weakest Link David Copperfield Doctor Who Doctors Doctor Who Drop Zone Upstairs Downstairs The Vicar of Dibley My Family Five Daughters New Tricks Friday Night Dinner

08.05 08.30 09.20 09.45 10.10 10.35 11.00

Siba’s Table Have Cake Will Travel Barefoot Contessa Extra Virgin Siba’s Table Cooking for Real Andy Bates. American Street Feasts Unique Sweets Barefoot Contessa Hungry Girl Food Network Challenge Diners, Drive-Ins and Dives Chopped Siba’s Table Guy’s Big Bite Diners, Drive-Ins and Dives Barefoot Contessa Extra Virgin Siba’s Table Cooking for Real Chopped Food Network Challenge

08.35 FIA World Endurance Championship 10.00 UEFA Women’s Champions League Football 11.30 ISU Grand Prix, Figure Skating 14.30 FIFA Under 17 World Cup Football 16.00 UEFA Women’s Champions League Football 17.00 UEFA Women’s Champions League Football (Live) (N) 19.00 ISU Grand Prix, Figure Skating 21.00 Boxing 23.00 Motorsports Weekend 23.15 UEFA Women’s Champions League Football

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 21.30 22.00 23.00

How It’s Made American Chopper American Guns MythBusters The Big Brain Theory Baggage Battles Flip Men Storage Hunters Auction Kings Auction Hunter Gold Divers. Under the Ice Ice Cold Gold Wheeler Dealers Overhaulin’ Texas Car Wars Car Vs Wild Bear Gryll Worst-Case Scenario Manhunt Ice Cold Gold

06.00 06.50 08.55 09.45 10.35 11.25 13.05

Extreme Cheapskates Kitchen Boss Bakery Boss Ace of Cakes Cheer Perfection Long Island Medium Say Yes to the Dress. Bridesmaids 90 Days to Wed Cake Boss Hoarding. Buried Alive Long Island Medium All-American Muslim Cheer Perfection Say Yes to the Dress. Bridesmaids 90 Days to Wed Long Island Medium Bizarre ER

08.05 Chasing the Yum 08.30 Extreme Cuisine With Jeff Corwin 09.25 Candice Tells All 09.50 Color Splash 10.15 Color Correction 10.40 Design on a Dime 11.10 State of Style 11.35 Eating Art 12.00 Chef Abroad 12.25 House Hunters 13.15 Wandering Golfer 13.45 Million Dollar Rooms 14.10 Candice Tells All 14.35 My Yard Goes Disney 15.00 Selling New York 15.25 Kitchen Impossible 15.50 Offbeat America 16.15 House Hunters 17.05 Chasing the Yum 17.30 Chef Abroad 18.00 Reservations Required 18.25 Selling New York

06.00 07.00 07.30 08.00 09.00

07.55 08.20 08.45 09.10 09.35 10.00 10.25 10.50 11.15 11.40 12.05 12.30 12.55 13.20 13.45 14.40 15.30 15.55 16.20 16.45 17.10 17.35 18.00

07.15 08.10 09.05 09.30 10.00 10.55

10.25 12.25 13.00 14.00 14.25 16.25 18.15 18.30 19.00 19.40 21.30

11.25 11.50 12.15 13.05 13.55 14.45 15.35 16.25 16.50 17.40 18.05 18.30 18.55 19.20 20.10

Unomattina In Famiglia Buongiorno Benessere A Sua Imagine Santa Messa Angelus Linea Verde L'Arena Pole Position Gara Tg1 L’Arena Domenica In L’Eredità Tg1 Affari Tuoi Un Medico In Famiglia Speciale Tg1

Go, Diego, Go! Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda Turtles The Penguins of Madagascar SpongeBob SquarePants Winx Club iCarly Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar The Fairly OddParents iCarly Big Time Rush Victorious Life With Boys SpongeBob SquarePants Turtles

07.00 Videocomic Passerella Di Comici In Tv 07.30 Real School 08.00 Incinta Per Caso La Donna Che Voglio 08.25 Lassie 09.15 Voyager Factory 10.05 Il Nostro Amico Charly 11.30 Cronache Animali 12.30 Mezzogiorno In Famiglia 14.00 TG2 GIORNO 14.30 TG 2 Motori 14.45 Quelli Che Aspettano 16.40 Nicola Savino In Quelli Che Il Calcio 18.05 TG2 L.I.S. 18.10 Stadio Sprint 19.10 90° Minuto 20.35 Countdown Compagni Di Scuola 21.30 TG2 20.30 22.00 N.C.I.S. Il Rifugio 22.45 Intelligence I Segreti Del Servizio Segreto

13.55 14.45 16.50 17.40 18.30 19.20 20.10 21.00 21.50 22.40

11.00 11.30 12.00 16.00 17.00 18.00 19.00 21.00 22.00 22.30 23.00 23.30

11.50 12.45 13.40 14.35 15.30 16.25 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

Macklemore’s Big Surprise Extreme Close-Up Style Star Selena Gomez Keeping Up With the Kardashians E! News Fashion Police Giuliana & Bill E! News Party On RichKids of Beverly Hills Giuliana & Bill Keeping Up With the Kardashians. RichKids of Beverly Hills E! News Hello Ross The Soup

Too Cute! Gator Boys Call of the Wildman Swamp Brothers Bondi Vet Untamed China with Nigel Marven Almost Human With Jane Goodall Amba The Russian Tiger Bear Feeding Frenzy The Beauty of Snakes Hippo. The Wild Feast In Search of the King Cobra Call of the Wildman Man, Cheetah, Wild Shamwari Bull Shark Man, Cheetah, Wild Shamwari Untamed and Uncut Bull Shark

Çinema

28 30.03.2014

MiÇ-ÇineMA

jikteb CARMELO BONNICI

ÌURnATA TAÇ-ÇineMA GÓAT-TFAl Edizzjoni o˙ra ta’ attività li dejjem qed iΩΩid fil-popolarità, ll-Ìurnata taç-Çinema g˙atTfal, se ssir nhar is-Sibt 5 ta’ April, fejn isswali tal-films se jer©g˙u joffru selezzjoni kbira tal-aqwa xog˙lijiet ©odda li qeg˙din jintwerew b˙alissa bi prezz tad-d˙ul imra˙˙as. Il-films li se jintwerew f’din il-©urnata jinkludu mhux inqas minn disg˙a animati, b’©eneri li jvarjaw minn azzjoni, kummiedji, avventuri g˙all-familja u fantasiji bl-azzjoni. Dan il-programm se jinkludi wkoll storja ˙elwa tal-gwerra – The Book Thief; avventura tax-xjenza fittizja kollha azzjoni –

15-il edizzjoni

Captain America: The Winter Soldier; u avventura o˙ra forma ta’ kummiedja/drama – The Secret Life Of Walter Mitty. Il-wiri f’dik il-©urnata jibda fid-9.00am u jintemm bil-wirja tas-7.00pm. Il-prezz tal-biljett dakinhar se jkun ta’ €2.50 g˙at-tfal u €4 g˙all-adulti li jakkumpanjawhom. Il-films bit-3D se jkunu kemxejn og˙la. Il-films se jintwerew fl-Eden Cinema, Embassy Cinema, Empire Cinema u Tal-Lira Cinema. Minn ja˙seb kmieni g˙all-biljetti ma jiddispjacihx.

cAPTAin AMeRicA: The WinTeR SoldieR oUT oF The FURnAnce SPETTAKOLARI

DINAMIKU

FilM Sod B’ATMoSFeRA SUPeReRoj KonTRA TRAdiTURi TAl-QAlBA TA’ BRUdA PAlPABBli Atturi Ewlenin: Chris Evans, Scarlett Johannson, Anthony Mackie, Sebastian Stan, Cobie Smulders, Robert Redford, Samuel L. Jackson. Diretturi: Anthony u Joe Russo Distributur: Buena Vista Ma˙ru© mill-KRS Is-serje ta’ kotba komiks tadditta Marvel, Captain America, ippubblikati g˙all-ewwel darba fl-1941, baqg˙u popolari sa Ωmienna. Steve Rogers, bniedem normali u pjuttost dg˙ajjef, wara ta˙ri© speçjalizzat sar supereroj mag˙ruf b˙ala ‘Captain America’. Wara li dan il-film da˙˙al madwar tliet mija u sebg˙in miljun dollaru, kif ukoll wara li dan il-karattru deher f’ Marvel’s Avengers Assemble, naturalment nistennew aktar avventuri gwappi minn dan il-patrijott. Wara avvenimenti li ˙allew ˙erba assoluta fi New York u wara li dan l-eroj ˙eles lil pajjiΩu minn gwaj kbir, issa nsibu lil Steve Rogers (Evans) jg˙ix fi trankwillità f’Washington DC, kif ukoll qed jaddatta ru˙u g˙all-˙ajja moderna b˙ala persuna normali. IΩda, meta Nick Fury (Jackson), id-direttur tal-g˙aqda SHIELD, ikun attakkat bl-a˙rax u m˙olli kwaΩi mejjet, il-karattru ta’ Captain America jer©a’ jqajjem rasu biex ifittex lill-˙atjin. F’Captain America: The Winter Soldier Steve isib ru˙u involut bil-kbir f’g˙anqbuta ta’ misterji u tradimenti li qed jimminaççjaw lid-dinja kollha, Din id-

Óin: 138 min.

Atturi Ewlenin: Christian Bale, Woody Harrelson, Casey Affleck, ZoeSaldana, Forest Whittaker, Sam Shepard Direttur: Scott Cooper Distributur: Lionsgate UK Ma˙ru© mill-KRS

Óin: 117 min. Çert. 15

Çert. 12A darba Captain America jing˙aqad ma’ Natasha Romanoff (Johannson), mag˙rufa wkoll b˙ala ‘Black Widow’. Dawn, flimkien ma’ xi alleati o˙ra, fosthom u˙ud anonimi, qed jistinkaw biex jikxfu fil-bera˙ komplott vast, waqt li sikwit ikollhom jikkumbattu lil diversi avversarji li ji©u g˙alihom. Meta ˙jiel ta’ din ilkon©ura jfi©©u fl-apert, Captain America u Black Widow jitolbu l-g˙ajnuna ta’ ˙abib ie˙or, Sam Wilson (Mackie), li kapaçi jtir bi ©wiena˙ mekkanizzati u g˙alekk imsejja˙ ‘Falcon’. Però, g˙adu qawwi u formidabbli mill-passat ta’ Steve The Winter Soldier, li se jag˙mel lix-xog˙ol tag˙hom tassew diffiçli. Captain America: The Winter Soldier jippreΩenta spettaklu ta’ azzjoni furjuΩa u movimentata, tant li jikkomplimenta addazzjoni fidila u perfetta ta’ ktieb komik. L-intriççi numeruΩi ma jonqsux u, b˙axxog˙ol ta’ qablu, ter©a’ sse˙˙ ˙erba totali u epika, b’final li jfakkar fi Star Wars. G˙alkemm l-andament ji©ri fiΩ-Ωmien modern, il-bixra tal-film tfakkar aktar fit-thrillers politiçi tas-snin sebg˙in, jekk wie˙ed ma jqisx il-frakass li ©ieli jse˙˙.

Christian Bale di©à wera kemm hu attur versatili bi rwoli tajbin, tassew differenti kemm f’ The Dark Knight u aktar f’ The Machinist . Barra minn hekk kompla g˙addej fit-triq it-tajba b’parti konvinçenti f’American Hustle li biha hu nnominat g˙allOscar, u issa b’parti soda u kkalkulata ta’ wie˙ed moralment dritt li jinqabad f’post ˙aΩin, jibbrilla f’ Out of the Furnace. It-tema ta’ ra©el ordinarju li d-destin, il-familja u l-lealtà tieg˙u j©eg˙luh jie˙u passi drastiçi g˙al dawk li j˙obb, qatt ma kienet daqshekk v i v i d a d a q s f ’ Out of the Furnace. Però, l-aktar ˙a©a li tolqot matul l-andament kollu hija l-atmosfera oskura, palpabbli u li t˙alli impatt qawwi kif ikkreata mid-direttur/kittieb, Scott Cooper u kif iffilmjata bil-liΩar wiesa’ (CinemaScope) minn Masanobu Takayanagi. Filftu˙ naraw lil Russell Blaze (Bale) jistinka f’xog˙lu qalb in-nirien f’fabbrika tal-azzar (g˙alhekk it-titlu) f’North Braddock, Pennsylvania, b˙alma g˙amel qablu missieru li jinsab marid fissodda, f’xifer il-mewt. Óuh

Rodney (Affleck), li serva fisservizz militari erba’ darbiet fl-Iraq, jinsab emozzjonalment u fiΩikament g˙ajjien, bla skop fil-˙ajja u midjun ma’ John Petty (Dafoe), kriminal ta’ nofs kedda. Meta d-destin sfortunatament jitfa’ lil Russell il-˙abs g˙al xi snin, Rodney jkollu j˙allas id-dejn li g˙amel fuq im˙atri ta’ ti©rijiet taΩ-Ωwiemel, billi ji©©ieled bil-ponnijiet illegalment, ming˙ajr ingwanti. Min˙abba d-determinazzjoni tieg˙u li jiffaççja ©ellieda aktar qawwija, isib ru˙u mda˙˙al ma’ Harlan De Groat (Harrelson), bniedem kattiv, vizzjuΩ, vjolenti u kap ta’ gang infami. Meta Russell jo˙ro© mill˙abs u Rodney jisparixxi, hu jibda jfittex u jindaga biex i©ib lil ˙uh lura d-dar. G˙allfamilja, li dejjem kienu unjoni, Russell hu ppreparat li jag˙mel kollox. Out of the Furnace hu xog˙ol intensiv, li jΩommok iggalvanizzat minkejja li l-atmosfera tieg˙u qatt ma t˙allik komfortabbli. Woody Harrelson, fil-parti ta’ wie˙ed psikotiku li jbeΩΩa’, ji©©enera forza malinna mhux naturali. Film li mhux ta’ min jitilfu!

Çinema

30.03.2014 29

THE BOOK THIEF

KOMMOVENTI

TFAJLA LI TFERRAÓ IL-QLUB FI ÛMIEN TASSEW IKRAH Atturi Ewlenin: Geoffrey Rush, Emily Watson, Sophie Nelisse, Ben Schnetzer, Nico Liersch Direttriçi: Brian Percival Distributur: 20th Century Fox Ma˙ru© mill-KRS

Óin: 131 min. Çert. 12 A

Wie˙ed mill-kotba li qabad l-imma©inazzjoni tal-qarrejja u mill-ewwel spiçça b˙ala bestseller kien il-volum o˙xon The Book Thief tal-Awstraljan Markus Zusak. Il-protagonista hija tfajla kura©©uΩa u spirituΩa li tittrasforma g˙all-ahjar il-˙ajja ta’ dawk kollha madwarha meta tintbag˙at ma’ familja li adottawha fil-Ìermanja ta’ Ωmien it-Tieni Gwerra Dinjija. Minn dan il-ktieb iddirettur Brian Percival sawwar film sabi˙ u kommoventi fejn wera li mhux il-ÌermaniΩi kollha kienu tal-fehma ta’ Hitler li jeqred lill-Lhud u anke wera lpersekuzzjoni ta’ dawn, kwaΩi b’ebda impatt ikrah. The Book Thief, li jibda fl-1938, nistg˙u ng˙idu lejlet it-tfaqqig˙a tatTieni Gwerra Dinjija, juri l-avvenimenti kaotiçi li jse˙˙u l-aktar min-naha ta’ Liesel (Nelisse), it-tfajla ta’ disa’ snin li ssib solidarjetà mat-tfajjel ©ar, Rudy (Liersch) u qawwa straordinarja millkotba, fejn l-imma©inazzjoni tag˙ha to˙loq mezz ta’ kif tista’ tiskappa millkalamità ta’ madwarha. Óa©a stramba hi li, f’xi mumenti, jirrakkonta l-istorja ta’ din it-tifla li ma tafx taqra, insibu lillMewt (vuçi ta’ Roger Allam). Liesel ting˙ata minn ommha lill-familja Huberman, Hans (Rush) u martu Rosa (Watson) li joqog˙du Munich u li juruha

rispett u m˙abba kbira. Hi tag˙mel ˙afna qadi g˙alihom u kul˙add isir i˙obbha, anke l-mara tas-sindku tal-post. Hans, bil-paçenzja kollha, jg˙allimha taqra u tikteb u hi tinkaram sewwa g˙all-kotba li ©©ib mil-librerija tad-dar tas-Sindku. Meta l-familja tag˙ha tag˙ti kenn lil wie˙ed Lhudi, il-˙ajja tag˙hom tikkomplika ru˙ha bil-kbir u anke jsibu ma’ wiççhom periklu kbir. The Book Thief g˙andu andament eçitanti, fil-ma©©oranza tieg˙u hu pjuttost ©entili, bil-final juri ˙erba totali bl-attakki tal-Alleati. Il-muΩika verament evokattiva ta’ John Williams idda˙˙lek sewwa fl-ispirtu tal-istorja. Kemm Geoffrey Rush u kemm Emily Watson huma tajbin fil-parti tal-©enituri adottivi u kollha ˙niena ta’ Liesel, iΩda lKanadiΩa Sophie Nelisse tibbrilla b˙ala t-tfajla ©enjali li ti©bed il-qlub ta’ kul˙add b’dawk l-g˙ajnejn kbar espressivi u wiçç ta’ karna©©jon roΩa pallidu. IΩ-Ωew© temi prinçipali tal-film ifakkru f’Ωew© xog˙lijiet simili tal-passat: The Reader (2009), fejn il-protagonista wkoll tkun analfabeta fi Ωmien in-NaΩi; u The Diary of Anne Frank (1958), dwar it-tfajla Lhudija li sabet kenn ma’ familja OlandiΩa waqt il-persekuzzjoni tanNaΩisti. The Book Thief Ωgur li se jmiss il-kordi ta’ ˙afna qlub!

TINKERBELL AND THE PIRATE FAIRY (3D)

GUSTUÛ

FAIRIES U PIRATI FL-AZZJONI Atturi Ewlenin: Mae Whitman, Christina Hendricks, Tom Hiddleston, Lucy Liu, Anjelica Huston Direttur: Peggy Holmen Distributur: Disney/Buena Vista Ma˙ru© mill-KRS ll-kumpanija Disney barra li ta˙dem films animati b’ba©its enormi, to˙ro© ukoll o˙rajn cartoons li n-nefqa fuqhom tkun imdaqqsa. Fost dawn insibu diversi dwar Winnie the Pooh u l-karattri l-o˙ra li jabitaw f’Hundred Acre Wood, kif ukoll dawk dwar dik il-fairy çkejkna, Tinkerbell, li meta ttir t˙alli warajha faxx ta’ trab kulur id-deheb li malajr jevapora. Din il-kreatura n˙olqot f’Peter Pan, fejn kellha parti sostanzjali. F’Tinkerbell and the Pirate Fairy, it-tielet film tag˙ha g˙alliΩar çinematografiku, flimkien ma’ s˙abha l- fairies l-o˙ra, ter©a’ ΩΩur id-dinja bikrija ta’ Peter Pan, u l-aktar tal-kaptan pirata – rival tat-tifel li qatt ma kiber – qabel ma’ kellu ganç minflok pala f’idu wa˙da. Ilprotagonista din id-darba hi Zarina, fairy ambizzjuΩa li taffaxxina ru˙ha bit-trab blu jfexfex li hu l-˙ajja ta’ dawn ilkreaturi u bil-possibbiltajiet kbar tieg˙u. Meta ti©i fil-g˙aw© min˙abba li tbag˙bas f’dan ittrab, ta˙rab minn Pixie Hollow u ting˙aqad ma’ grupp ta’ pirati fuq il-gΩira ta’ Skull Rock, li malajr ja˙truha lmexxejja tag˙hom. Permezz ta’ dan it-trab, il-vapur tag˙hom

Óin: 78 min. Çert. U ikun jista’ jtir qalb is-s˙ab. Tinkerbell u s˙abha jkollhom jimbarkaw fuq avventura gwappa biex ifittxu lil Zarina u anke jiddwellaw bix-xwabel mal-pirati meg˙junin mit-tfajjel tal-kabina, James, li wara sar linfami Captain Hook inniffsu. Tinkerbell and the Pirate Fairy hu xog˙ol movimentat, ma˙dum bit-3D, kif ukoll mimli avventuri pjaçevoli. Din il-produzzjoni, b’xi kanzunetti tal-pirati wkoll, waqt li aktar immirata g˙aΩ-Ωg˙ar u g˙allfamilja, g˙andha tinteressa wkoll lill-kbar ta’ qalb ferrie˙a.

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Semmi Ωew© films li se jidhru fil-Ìurnata taç-Çinema g˙at-Tfal Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: MICHELLE GALEA, Velleran Flats/1, Triq il-Velleran, il-Fgura

L-AQWA GÓAXAR FILMS bejn id-19 u t-23 ta’ Marzu

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Need For Speed 300: Rise Of An Empire Non-Stop The Lego Movie Mr Peabody and Sherman The Monuments Men That Awkward Moment Home Front Delivery Man Endless Love

AvviΩi

30 30.03.2014

AVVIÛI KLASSIFIKATI PROPRJETÀ BUÌIBBA: Appartament g˙allbejg˙, ideali biex jintuΩa b˙ala studio flat, irran©at riçenti. Fully furnished u fih l-aircon-

dition u 2 sofa beds. L-appartament jikkonsisti f’kamra tassodda double bed, kamra talbanju, kçina/kamra tal-ikel combined. Fih ukoll uΩu talbejt. Jinsab fir-raba’ sular, liv-

ell mal-bejt, u m’hemmx lift. Prezz €53,000, dirett ming˙and is-sid. A©enti xejn. Freehold. G˙al aktar informazzjoni çempel 2155 1306 jew 7729 0946.

ÓAD-DINGLI: Maisonette modern, bl-g˙amara u lest minn kollox. Bil-parapett privat, salott bil-gallarija, kmamar kbar tas-sodda, shower ensuite , kamra tal-banju biljacuzzi , living-dining combined b’gallarija kbira u veduta mill-aqwa. Fih ukoll bir. Liberu u frank, bl-arja tieg˙u. BBQ area. Çentrali ˙afna, qrib g˙all-˙wienet, knisja u skola. Dirett mis-sid. Çempel 7980 9001 jew 7980 9002. IL-FGURA: Maisionettes u flats g˙all-bejg˙. Bargain. Il-komun ser ikun lest mis-sid. Flats kbar bi prezz ta’ €93,000. U maisonette , bieb g˙alih, bi prezz ta’ €99,000. Çempel 7983 5637 jew 2122 7725. IÛ-ÛEJTUN: Maisionette lest minn kollox fl-ewwel sular bilgaraxx u l-arja tieg˙u. 198 metru kwadri b’salott, tliet kmamar tas-sodda, kçina, living-room, u Ωew© kmamar talbanju u washroom . G˙allbejg˙ dirett ming˙and is-sid. Çempel 7966 3057. TANAYA’S Dev Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok. PROPRJETÀ GÓALL-KIRI SAN LAWRENZ GÓAWDEX: St Laurence Luxury Town House, Pjazza San Lawrenz, San Lawrenz, G˙awdex. Town house en-suite g˙all-kiri; Ωmien twil jew qasir. Kapaçità minn 2 persuni sa 20 persuna. Fiha wkoll swimming-pool kbira. Dirett ming˙and is-sid. G˙al iΩjed dettalji u ritratti Ωur is-sit www.saviourborgqronfli.com jew Facebook www.facebook.com/saviour.b org.186. Çempel 7944 0012 jew 9945 6051. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Sett ta’ kamra tas-sodda prinçipali, kompluta bl- istorage , uΩata ftit li xejn. Kundizzjoni ©dida. Prezz ta’ €1200. Stainless

steel fridge f’kundizzjoni tajba. Prezz €400. Ethanol fireplace ©did fjamant. Prezz €200. Dining table bil-˙©ie©a frosted u saqajn stainless steel. Prezz €250. 4 si©©ijiet tal-©ilda g˙allkçina. Prezz €450. Çempel 9912 8103. Karozza Hyundai Accent, 5 door , covers tas- seat ©odda, stereo/CD player ©did, Liçenzja u VRT im˙lassin g˙all-2014. Prezz ta’ €1300. Çempel 2148 5081 jew 7931 7303. Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm digital jew analogs , varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko Dugena talmarka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batterija. Prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i talidejn, tal-˙ajt u grandfather clocks. Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine, sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙allilma ( vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tiswija bilgaranzija. Irrikorru 110, Triq ilKungress Ewkaristiku, ilMosta. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2141 7253 jew 9982 5389. Salotti ta’ kull stil bi prezzijiet moderati, tpartit aççettat. Ikollna wkoll salotti second hand. Çempel 2137 4823 jew 9982 4139.

Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. G˙al aktar informazzjoni çempel 7961 7945. TAGÓLIM Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. G˙al aktar dettalji çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com

ÇENTRU LABURISTA QORMI Il-Kumitat Laburista ta’ Óal Qormi jixtieq javΩa li qieg˙ed jilqa’ offerti g˙all-kiri tal-Bar taç-Çentru Laburista ta’ Óal Qormi, li jift˙u minn nhar il-Ìimg˙a 28 ta’ Marzu 2014 fis-7.00am u jag˙alqu nhar it-Tnejn 7 ta’ April 2014 fis-18:00pm G˙all-formoli kkuntattjaw lill-President is-Sur Renald Falzon fuq 9903 4422, jew lil xi membru ie˙or tal-istess Kumitat. Il-Kumitat flimkien mal-Partit Laburista jΩomm iddritt li jirrifjuta kull offerta anke l-aktar vanta©©juΩa.

AvviΩi AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com TAGÓLIM TAS-SEWQAN Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422.

NURSING Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants , nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fid-djar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙allkiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds . G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn in-numri: 2137 6946 / 9947 0178. DAR GÓALL-ANZJANI Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bilku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nur ses u care wor kers 24 sieg˙a. Prez zi jiet ra©onevoli li jibdew minn ¤25 kull persuna. Naç çettaw respite u bed ridden. Çempel dawn in-numri: 2145 908, 2145 4858 jew 7945 4908. INVESTIGAZZJONI PRIVATA Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew info@privateinvestigationmalta.com

30.03.2014 31

tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel 9945 4235 jew 2180 5811. XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Biex tikseb aktar informazzjoni çempel lil Jason g˙al aktar informazzjoni fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167. DARREN WATER PROOFING G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liqMela uid membrane . pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn binnumru 79 0 5 8 8 8 3 j e w id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com

WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com PAUL BUILDERS G˙al kull tip ta’ xog˙ol ta’ alterazzjonijiet ta’ bini, tibjid, tik˙il, ftu˙ ta’ bibien u twieqi, bdil ta’ soqfa, bdil ta’ travi tal-injam u ˙adid, ˙nejjiet, bini ta’ washrooms u kull xorta ta’ alterazzjonijiet fuq bini. Bennej tas-seng˙a u ta’ esperjenza li joffrilek l-aqwa servizz ming˙ajr diΩappunti. Çemplu g˙al stima b’xejn fuq 9917 1817. ESTENSJONIJIET TA’ TELEFOWNS Tiswija u installazzjoni fuq estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel 7993 0419. QED INFIT TX U GÓALL-KIRI

DAR

MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ, sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib wkoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796. KISI, TIBJID U TIKÓIL Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’

A˙na koppja anzjana nixtiequ dar Ωg˙ira, preferibbilment f’Birkirkara, bil-kera fis-sena. G ˙ a n d n a b Ω o n n kamra tas - s o d d a , s a l o t t , kçina, kam r a t a l - b a n j u u bit˙a, isfel biss jekk jista’ jkun. Çemp e l 2 7 0 0 5 3 5 9 , jew 7702 9 5 0 1 j e w 7 7 0 2 9502. KUMPANIJA Jien ©uvni bil-g˙aqal ta’ 38 sena. Nixtieq niltaqa’ ma’ tfajla jew single mother bejn 23 u 37 sena bi skop serju jew b˙ala ˙ b i e b j e k k m’g˙andiex ma’ min to˙rog. Kull min hu nteressat jibg˙at SMS fuq 7946 8435.

AGÓFAS LIKE FUQ IL-PAÌNA TAGÓNA TA’ FACEBOOK www.facebook.com/kullhadd

Almanakk

32 30.03.2014

Ritratt mill-antik IT-TEMP GÓAL-LUM

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbg˙a

17°C

18°C

15°C

16°C

TWISSIJIET: Xejn L-OGÓLA TEMPERATURA: 17°C L-INQAS TEMPERATURA: 11°C INDIÇI UV: 6 TEMP: Ìeneralment pjuttost imsa˙˙ab

VIÛIBBILTÀ:

Il-Óamis

Tajba

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

RIÓ:

Dehra tal-a˙˙ar bastiment navali IngliΩ ˙iere© mill-Port il-Kbir l-g˙ada ta’ Jum il-Óelsien, nhar l-1 ta’ April 1979

Ftit qawwi mix-Xlokk il-Lvant li jsir lokalment ftit qawwi g˙al qawwi

BAÓAR: Moderat g˙al qawwi li jsir qawwi

IMBATT: Baxx mil-Lvant li jsir mix-Xlokk

22°C

20°C

16°C

15°C

13°C

12°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 16°C

SpiΩeriji li jift˙u llum il-Óadd

SpiΩeriji li jift˙u nhar Jum il-Óelsien

Chemimart Ltd, 14, Triq Sant’Anna, il-Furjana Cosmed Pharmacy, Soccors, Triq Villambrosa, il-Óamrun Anici Pharmacy, Triq Anici Óal Qormi St Jude Pharmacy, 213, Triq il-Wied, Birkirkara Charing Pharmacy, Triq il-Mimosa, Tal-Pietà Melita Pharmacy, 127, Triq San Ìor©, San Ìiljan Rudolph Pharmacy, 133, Triq Rudolfu, Tas-Sliema M4 Pharmacy, Triq il-Linja, Ó’Attard Victory Pharmacy, 16, Pjazza il-Vitorja, in-Naxxar St Simon Pharmacy, 8, Dawret il-GΩejjer, Bu©ibba Brown’s Paola Square Pharmacy, 64/65, Pjazza Antoine De Paule, Ra˙al Ìdid Vittoriosa Pharmacy, 9, Triq il-Mina l-Kbira, il-Birgu Bellavista Pharmacy, 88 Triq il-Óortan, Marsaskala Green Cross Pharmacy, 8, Misra˙ Gregorio Bonnici, Marsaxlokk Bronja Pharmacy, Sonata, Triq il-Bronja, iΩ-Ûurrieq De Rohan Pharmacy, Triq Sant’Antnin, ÓaΩ-Ûebbu© Santa Marija Pharmacy, Misra˙ Frenç Abela, Óad-Dingli Castle Pharmacy, 2, Misra˙ l-Indipendenza, Victoria, G˙awdex Tony’s Pharmacy, ‘Egret Court’, Triq il-Wied, Marsalforn, G˙awdex

Royal Pharmacy, 271, Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta Darwin Pharmacy, 152, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun Drugshop Dispensary, Vjal De La Cruz, Óal Qormi Herba Pharmacy, 183, Triq il-Kbira, Birkirkara D’Argen’s Pharmacy, 330, Triq D’Argens, il-GΩira J.V.’s Pharmacy, Wied is-Swieqi, is-Swieqi Drug Store: Anglo Maltese Dispensary Ltd, 382, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema St Catherine Pharmacy, Triq id-Dielja k/m Triq Santa Katerina, Ó’Attard Brown’s Chemists, Triq San Pawl, in-Naxxar Karizia Drugsture, 69, Triq George Borg Olivier, Mellie˙a Distinction Pharmacy, 32, Pjazza Antoine De Paule, Ra˙al Ìdid Alpha Pharmacy, Triq Bormla k/m Vjal il-Kottoner, il-Fgura San Tumas Pharmacy, Triq il-Qaliet k/m Triq il-Lampuka, Marsaskala Blossoms Pharmacy, Triq il-Gurgier, BirΩebbu©a Central Pharmacy, 6, Triq San ÌuΩepp, Óal Luqa Menelo Pharmacy, Triq it-Tabib Nikol Zammit is-Si©©iewi Ba˙rija Pharmacy, Triq Raddet ir-Roti k/m Triq l-Iskola, il-Ba˙rija Fontana Pharmacy, Triq il-G˙ajn, il-Fontana, G˙awdex Vella Pharmacy, 15, Triq it-13 ta’ Diçembru in-Nadur, G˙awdex

Lottu

42 41 33 81 87 72 25 29

Grand Lottery

02 01

Super 5

05 05 00 08 08

Din il-Ìimg˙a mill-Istorja

02.04.1972 – Il-Prim Ministru Dom Mintoff jibda Ωjara uffiçjali fir-Repubblika Popolari taç-Çina.

01.04.1974. L-Air Malta tag˙mel l-ewwel titjira uffiçjali tag˙ha.

04.04.1969 – Ise˙˙ il-‘paçi’ bejn il-Knisja u l-PL. Il-Knisja tne˙˙i l-interdett minn fuq il-PL

REÌÌA’ L-ARLOÌÌ SIEGÓA ’L QuddIEm

BaΩar f’Tas-Sliema Ser isir baΩar fiç-Çentru Sant’Antnin fi Triq San Ìwann Battista, Tas-Sliema, nhar il-Ìimg˙a 4, is-Sibt 5, u l-Óadd 6 ta’ April 2014, mit-8.00am sat-8.00pm. Ikun hemm ˙afna affarijiet bi prezzijiet ir˙as ferm. Memoriam | Programm Funebri

MEMORIAM hu Kunçert ta’ Marçi Funebri li ser ikun qieg˙ed jittella’ nhar il-Ìimg˙a 4 t’April 2014 fil-Knisja ta’ Santa Marija ta’ Ìesu` (ta’ ÌieΩu) fir-Rabat. Dan il-Kunçert qieg˙ed ikun organizzat minn grupp ta’ bandisti voluntiera li ©ejjin minn diversi kaΩini tal-banda differenti. L-g˙an ta’ dan il-Kunçert hu li nuΩaw it-talenti tal-bandisti Maltin, flimkien mad-dilettantiΩmu ©enerali Malti g˙all-Marçi Funebri, g˙all-g˙an nobbli biex ng˙inu entita` filantropika. Din is-sena ©ie deçiΩ li l-fondi jin©abru g˙all-Multiple Sclerosis Society. Din l-NGO ta˙dem biex tg˙in persuni li jsofru mill-kundizzjoni tal-Multiple Sclerosis. L-g˙aΩla muΩikali g˙al dan il-kunçert ser tkun tikkonsisti f Marçi Funebri minn kompoΩituri Maltin ˙ajjin, Marçi Funebri minn kompoΩituri Maltin mejtin u Marçi Funebri minn kompoΩituri barranin. Flimkien ml-banda, li ser tkun ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro Lesley Tabone, ser ji˙u sehem ukoll il-Kor tat-tfal ta’ Romina Vella. G˙alhekk, it-Team ta’ MEMORIAM ©entilment qieg˙ed jistieden lil kul˙add biex jattendi g˙al dan il-programm u flimkien tkun saret xi ˙a©a sabi˙a, ©abra Ωg˙ira ta’ Fondi sabiex ting˙ata g˙ajnuna lil din l-G˙aqda tant fil-bΩonn. MEMORIAM – Il-Kunçert Funebri b’G˙an Nobbli. Nhar ilÌimg˙a 4 t’April 2014 fil-Knisja ta’ Santa Marija ta’ Ìesu` (ta’ ÌieΩu) fir-Rabat mit-8 p.m. ‘l quddiem. G˙al iktar informazzjoni n˙e©©uk iΩΩur il-Facebook Page ta’ MEMORIAM facebook.com/memoriam.team.

Kompetizzjoni Ktieb

30.03.2014 33

KOMPETIZZJONI KTIEB KOTBA GÓAT-TFAL

NORA

Tag˙rif dwar il-kotba Iltaqg˙u ma’ Nora: tifla ˙elwa u fuq ru˙ha li tg˙ix b˙all-ma©©oranza tat-tfal Ωg˙ar. Il-Merlin Publishers ippubblikaw tliet kotba bi stejjer ta’ din it-tifla li Ωgur se tie˙u postha f’qalb it-tfal. F’ Il-praspar ta’ Nora naraw id-dinja millg˙ajnejn taΩ-Ωg˙ar, li xi minn daqqiet il-viΩjonijiet tag˙hom ma jaqblux ma’ tag˙na l-adulti – iΩjed ‘serji’ u inqas miftu˙in g˙aç-çajt – u nispiççaw ma nifhmux lil xulxin. G˙alhekk Nora tipprova fuq li tipprova tag˙mel affarijiet li se jikkuntentaw lill-mamà u lill-papà tag˙ha, imma iΩjed ma tipprova, miskina…iΩjed tg˙affe©! L-istorja però tispiçça b’nota ta’ inkontru bejn id-dinjiet tat-tfal u dawk tal-kbar. Ktieb ie˙or fis-sensiela huwa Nora Tag˙laq Sninha . Hawnhekk Nora ma tivvinta l-ebda praspura. G˙all-kuntrarju narawha torganizza lfestin g˙al g˙eluq sninha flimkien ma’ ommha, u b˙ala qarrejja niggustaw il-kompliçità ta’ bejniethom – speçjalment meta l-affarijiet ma jibdewx imorru kollha kif kienu ppjanaw…u lmistednin daqt jaslu! It-tielet ktieb, Is-Sinna ta’ Nora, huwa rakkont ˙elu ta’ meta Nora, u fil-verità t-tfal kollha, tiskopri li s-snien tal-˙alib iridu jaqg˙u u jibdew jivvintaw x’jistg˙u jag˙mlu bihom. Omm Nora tg˙idilha b’Ìurdininu tas-sinnuni li ji©i g˙as-

snien. Nafu li hawn tfal li jippreferu li ti©i ΩΩurhom il-fatatina tas-sinnuni… Min ji©i ma jimpurtax. Dak li jg˙odd hu li t-tfal jo˙olmu ftit u jie˙du gost li huma qeg˙din jikbru. Fl-istejjer niltaqg˙u wkoll mal-©enituri ta’ Nora li xi kultant anke huma jag˙mlu wa˙da minn tag˙hom u drabi o˙ra jg˙inu lil Nora. Din is-sensiela ta’ kotba dwar Nora hija kollaborazzjoni bejn il-Merlin u dar tal-pubblikazzjoni FrançiΩa. Addattati g˙all-Malti minn Clare Azzopardi, dawn il-kotba huma mmirati g˙attfal minn tliet snin ’il fuq: kemm jekk il-©enituri se jaqrawlhom l-istejjer u kemm, f’kaΩ ta’ tfal ftit ikbar, jekk se jaqrawhom huma stess. B˙al dejjem il-Merlin attenti g˙an-nuqqas li hawn fissuq ta’ stejjer sempliçi, qosra u ˙elwin g˙at-tfal ta’ din l-età. L-illustrazzjonijiet, ta’ Stephanie Rousseau, huma bellezza ta’ xog˙ol li t-tfal se jog˙xew bihom u jqallbu fihom, u Ωgur ma jkunux iridu jitilquhom minn idejhom. Ter©a’ u tg˙id, ilkotba huma b’qoxra iebsa (hardback) u hekk jifil˙u g˙all-uΩu ripetut li jag˙mlu minnhom ittfal. Kull ktieb jispiçça b’ideat g˙at-tfal ta’ x’jistg˙u jag˙mlu d-dar, f’Ωew© pa©ni ta’ attivitajiet u krafts. Huwa mod ie˙or biex il-ktieb jie˙u l-

˙ajja, jinvolvi lit-tfal fl-istorja li hekk jidentifikaw ru˙hom mal-protagonista ta’ dawn il-kotba. Il-kotba ta’ Nora jinsabu g˙all-bejg˙ ming˙and il-˙wienet tal-kotba kollha, jew online minn www.merlinpublishers.com

Mistoqsija: X’sehem kellha Stephanie Rousseau f’dawn il-kotba?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u t-tliet kotba tas-sensiela NORA ©entilment ipprovduti minn Merlin Publishers Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd li ©ej, 6 ta’ April. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00. Intant, ir-rebbie˙ tal-ktieb IL-ÌIMGÓA L-KBIRA F’MALTA huwa:

RAYMOND FALZON, Sta Marija, Triq Santa Katerina, il-Gudja, GDJ 1113.

Log˙ob

34 30.03.2014

TISLIBA BIN-NUMRI Po©©i n-numri f’posthom Bi 3 numri 050 280 331 400 404 407 444 517 595 654 697 706 708 768 770 819

B’4 numri 0007 1203 1965 2064 2156 2159 2874 3542 3591 3802 4036 4156 4179 4207 4616 4718 5120 5298 5546 5549 5749 5756 6092 6535 6727 7015 7166 7227 7507 7578 7758 7759

8450 8501 8541 9075 9181 9865

B’5 numri

B’6 numri

04865 05187 14808 29974 35706 41908 42677 42997 45360 51159 51311 51370 57077 59791 62700 63164 64725 78095 84047 86241 89551 98678

254255 280010 412766 839767

Bi 8 numri 05747047 22235739 36189714 56224839

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... .....................................................................................................

Rebbie˙: RAYMOND GALEA, 36, Triq Nazzareno, Ra˙al Ìdid.

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

Ir-rebbie˙a tal-magna tal-kafè hija LILY CAMILLERI, 34, Vally Road, Ra˙al Ìdid, PLA 1632.

Log˙ob

30.03.2014 35

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4. 7,11.

1. 2.

Tal-©ustizzja (5) Grif (4) Hemm triq B’Kara b’dan l-isem (4) 9. Post g˙all-bini? (3) 10. Kostumi bla ras (6) 12. B’dawn jitkejjel lg˙oli tal-bini (6) 16. Sitta Taljani (3) 18,2W. Itilqu (5) 19. Fejn toqg˙od (3) 20. Nixfu? (5) 21. Dan li jurik l-arlo©© (3) 23. It-tifel t’ommi (4) 24. Xog˙ol wara l-˙in (5)

3,5. 5. 6,17. 8. 11. 12,13. 13. 14. 15. 17. 21. 22.

Saçerdot (6) Mod kif tag˙mel çerimonja? (3) Jilmentaw (6) Ara 3 Vapuri (6) Óaxix tajjeb g˙allikel (9) Ara 7 Offra temporanjament (5) Ara 12 Jiççekkjawh (6) Kiber (6) Ara 6 Ara 18 Mhux misjur (3)

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin

Weqfin

1. 4. 7,9. 10. 12. 16,22. 18. 19. 20. 21. 23. 24.

1. 2,3. 5,11. 6,12W. 8. 13. 14. 15. 17. 21.

Debba, Spag, Ngann, Almond, Mandra, N˙ares, AJ, Vit, Brama, Err, Assi, Rtira.

Dragun, Banana, Prova, Gidma, Gladjatur, Nar, Avanti, Storja, Her, Età.

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Dawn iΩ-Ωew© kantanti mir-Renju unit kienu f’bands, iΩda huma mag˙rufa wkoll b˙ala solisti Kantant 1 :

Kantant 2 :

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown: Hugh Jackman

Robert Downey jr

Tisliba

36 30.03.2014

*NOTA IMPORTANTI Din it-Tisliba mhix g˙all-kompetizzjoni, iΩda peress li kellna domanda g˙aliha, se tibda to˙ro© fl-a˙˙ar Óadd ta’ kull xahar RISPOSTI TAT-TISLIBA 001 MIMDUDIN: 1 Skantaw, 5 Mqabba, 8 Sta©nat, 14 Ester, 15 Librar, 17 Olanda, 19 Reb˙a, 20 Sink, 21 Skop, 23 Blata, 25 Kelba, 28 Ûipp, 29 u 30 Sinjal, 31 Duwa, 33 Turufnamenti, 39 Ajru, 41 u 42 Arafat, 43 Óabs, 45 Óakma, 46 Óalef, 47 Isem, 50 Moll, 53 u 54 Xjaten, 56 Óaxix, 58 Londra, 60 Stirat, 62 Tetru, 64 Kjass, 67 Teftif, 69 Triqat, 70 Pavru, 72 u 73 Fatati, 75 Swar, 77 O˙ra, 79 Bonus, 80 Ommok, 82 Baga, 84 u 85 Vjolin, 87 Adam, 88 Kontroversja, 93 Qala, 94 u 95 Tirann, 96 Ajma, 98 Skars, 100 u 101 Entratura, 105 Tjur, 108 Banju, 109 Awrora, 110 Ingann, 111 Adult, 112 Santità, 113 Operat, 114 ÌiΩimin.

002

WEQFIN:

MOGÓDIJA TAÛ-ÛMIEN

2 u 3 Kottonera, 4 Awla, 6 Qarsa, 7 Blokk, 9 Trab, 10 Ìeru, 11 Abbli, 12 Fessuda, 13 Kampjun, 16 Ballu, 18 Nibet, 22 u 24 Pilastru, 26 u 27 Eleganti, 32 Wa˙˙ax, 33 u 34 Ta˙rika, 35 Fjamma, 36 Me˙lus, 37 Noli, 38 u 40 Iffjammat, 44 Baxx, 48 Sant, 49 Kalzetti, 51 Attentat, 52 M˙akka, 55 Surtun, 57 Iris, 59 u 61 Dentisti, 63 Ejja, 65 Aççola, 66 Sfar, 68 Fisser, 69 Tyrone, 70 Pisa, 71 Vavata, 74 Snin, 76 Qmis, 78 AvviΩ, 79 u 81 Bokkla, 82 Bnina, 83 Karamba, 86 Garanti, 89 Oskur, 90 u 91 Terran, 92 Jarda, 97 Manna, 99 u 100 Stamperija, 102 Unuri, 103 u 104 Kuntratt, 106 u 107 Annimali.

Mimdudin 1 5 8 14 15 17 19 20 21 23 25 29 31 33 39 41 43 45 46 47 50 53 56 58 60 62 64 67 69 70 72 75 77 79

Moqdijin, mog˙tija servizz (7) Din xebba Ωg˙ira (6) Kontra maledukati (7) Qabel kienu jixtruh b˙ala seftur (5) Kampanjol (6) Stat Amerikan miksi bis-sil© (6) Kwantità Ωg˙ira ˙afna (5) Ara li jkollok kollox g˙al-.... (4) Çikku u .... (4) Xiku..... (5) u 28 Din qdiemet u g˙amlet Ωmienha (9) u 30 Din ta’ min jafdaha, iΩda ba˙nana wkoll (6) Dan jiç˙ad l-eΩistenza t’Alla (4) Mag˙luqin fi fliexken (12) Zokkor speçjali mdewweb fuq xi kejk (4) u 42 Ikkmandat, jew sar qassis ukoll (6) LussuΩ u mimli b’kull ©miel (4) Img˙ax esa©erat fuq flus mislufa (5) Dwejjaq u swied il-qalb (5) A˙jar .... inkella qatt (4) Dik il-mara .... u beççun, dejjem twelled (4) u 54 Aktar minn klikka wa˙da (6) Ósejjes ta’ xi arlo©© kbir (5) Tkexkix u twerwir (6) Sulamank jew g˙all-inqas (6) Il-˙in kollu g˙addej f’nofs in-nattivi (5) Minnufih, immedjatament (5) Çafçifa jew Ωiffa fuq wiçç il-ba˙ar (6) Kultant t˙ossu fuq l-istonku (6) Wa˙da mill-©mamar (5) u 73 Il-˙in tal-ikel biex isir (6) Ne˙˙a r-rabta tal-inbid qares? (4) Xejn mhu ta’ spiss (4) We©©a’ jew fera lil xi ˙add (5)

80 82 84 87 88 93 94 96 100 101 105 108 109 110 111 112 113 114

RappreΩentant (5) Il-kontinent kbir tal-Lvant (4) u 85 Ìlekk gala iswed twil (6) Iduru, iduru u jduru (4) Fondazzjoni jew xi li©i kif stabbilita maΩ-Ωmien (12) Tajn b’ri˙a tinten fil-ba˙ar (4) u 95 Titla’ fil-©isem qisha ponta (6) u 98 Nies brikkuni u banavolji (9) ..... sa fejn din il-kunfidenza kollha ? (5) Fih la tara timxi u lanqas issuq (4) Dawn huma nies Ωg˙ar (4) Il-˙amra ta’ G˙awdex sabi˙a ˙afna (5) Dan tas-s˙arijiet jew ©ej mis-sopranaturali (6) Fl-ir˙ula jag˙mluha l-g˙ada tal-festa (6) Ûvelt u ˙abrieki (5) Karru mg˙ammar biex tg˙ix fih (7) In-na˙a l-o˙ra tal-oççident (6) ReΩa˙, kesa˙ bil-kbir tant li g˙aqad (7) Weqfin

2 3 4 6 7 9 10 11 12 13 16 18 22

Kelma o˙ra flok antenna (5) Tifla Ωg˙ira Ωg˙ira (4) Fejn il-kotra ma ssibx ...., qawl (4) Isir biex kul˙add jibda jiΩfen (5) “U fuq din il-..... Jiena nibni l-Knisja tieg˙i” (5) Jitilg˙u fin-na˙a ta’ wara ta’ ˙alqek (4) Il-moviment taΩ-Ωwie© (4) Kultant dan il-piΩ t˙ossu fil-kuxjenza (5) Maqful sew ©ewwa (7) Jiddeskrivuh b˙ala odjuΩ (7) Ûgiçça jew dabbar rasu (5) Xi kliem laxk jew mhuwiex xieraq (5) u 24 It-tifel tal-injam tal-awtur Carlo Collodi (8)

26 27 32 33 34 35 36 37 38 44 48 49 51 52 55 57 59 61 63 65 66 68 69 70 71 74 76 78 79 82 83 86 89 90 92 97 99 102 103 106

G˙adu ma sarx (3) Titfg˙u fl-arja biex joqtol l-insetti (5) L-ilsien li bih jitkellmu l-Lhud (6) Jitfa’ l-©ebla u ja˙bi ... (3) X’aktarx qeg˙din g˙all-inxir (4) Dawn katubi Ωg˙ar? (6) Il-kapitali IngliΩa (6) Óaxix tal-ba˙ar (4) u 40 Il-laburisti ddubbawh ming˙and il-Knisja 48 sena ilu (9) Xog˙olhom fil-kçina (4) Noè kien bena wa˙da kbira (4) Ng˙iduha fl-a˙˙ar tar-RuΩarju (8) L-arti ta’ kull xog˙ol skolpit (8) Intilef minn sensih (6) Gradwat fil-li©i (6) Refu©ju jew wens (4) Din tfu˙ jew tinten (4) Bankina f’xatt il-ba˙ar (4) Jilbisha fil-qorti 55 wieqaf (4) Meqjum u eΩaltat (6) Xi .... ir-ras fik! (4) Il-˙ajja mimlija bih (6) Kien tal-Gran Mastru, illum talPresident (6) Aktar minn ©ens wie˙ed (4) Din tit˙allas bix-xahar (6) Tqallib tal-˙amrija (4) Isir biex ma j˙allix xi li©i ti©i fis-se˙˙ (4) ..... fuq l-abjad (5) u 81 Mhumiex milwijin (6) Il-messa©©ier ta’ Alla (5) Qlubija liema b˙alha (7) Xi qasma fil-wiçç (7) Stor ta’ merkanzija (5) u 91 Çittadin tal-Indja (6) Darsa kbira maqluba (5) Din twa˙˙al jew t˙assar (5) u 100 Waqfa f’nofs il-film (10) Kemm tiswa xi ˙a©a (5) u 104 Il-famuΩ futboler Diego (8) u 107 Lewn iç-çikkulata (8)

Sports

30.03.2014 37

HamiLton fuq quddiem Kien hemm diversi timijiet illi gergru min˙abba l-effett li kien qieg˙ed ikollha s-s˙ana kbira tal-Malasja fuq it-tyres matul is-sessjonijiet ta’ prattika talÌimg˙a. Madankollu, il-problemi tattyres ˙adu forma ©dida lbiera˙ hekk kif g˙amlet xita bil-qliel matul il-kwalifiki. It-temp varjabbli ma Ωammx lura lillMercedes illi komplew jipproduçu ˙inijiet kompetittivi li bihom ˙adu l-ewwel u t-tielet post ta’ tluq g˙at-tellieqa tallum. Hamilton g˙al darb’o˙ra kien iktar veloçi minn Rosberg biex ©ab it-33 pole position tal-karriera tieg˙u. Minkejja r-riΩultat poΩittiv li ©abu, ilMercedes iridu j˙arsu fuq spallithom hekk kif jidher li r-Red Bull Racing re©g˙u bdew jirrankaw, b’Vettel u Ricciardo jiksbu t-tieni u l-˙ames post rispettivament. Alonso re©a’ deher iktar kunfidenti minn Raikkonen fil-Ferrari tieg˙u. Però jidher çar li t-tim ta’ Maranello g˙ad m’g˙andhux il-pass tat-timijiet ta’ quddiem, minkejja l-fatt li suppost g˙elbu lproblemi fl-elettronika li esperjenzaw f’Melbourne. Il-maltemp wassal g˙al indeçiΩjoni kbira mill-McLaren dwar l-g˙aΩla tat-

tyres li, kemm fl-ewwel, kif ukoll ittielet sessjoni ta’ kwalifiki marru g˙arroti ˙Ωiena u tilfu ˙afna ˙in biex ibiddluhom. Din l-indeçiΩjoni kkontribwixxiet g˙al riΩultati diΩappuntanti g˙al Magnussen u Button li spiççaw fit-8 u l10 post rispettivament. Il-Williams jidhru li g˙amlu pass lura b’Massa u Bottas jispiççaw fit-13 u t-18il post rispettivament. Madankollu, laspettattivi tal-Williams ma tantx kienu g˙olja g˙aliex kienu konxji tal-fatt li lkarozzi tag˙hom mhumiex stabbli fuq wara u g˙alhekk ma setg˙ux ikunu kompetittivi fix-xita. Ta’ nota wkoll kienet il-prestazzjoni ta’ Hulkenberg li kompla juri l-kapaçitajiet tieg˙u meta kiseb is-7 poΩizzjoni bil-Force India tieg˙u, ferm a˙jar mill14-il post li spiçça fih Perez. It-Toro Rosso komplew jikkonfermaw il-qabΩa ta’ kwalità li g˙amlu kkomparata mas-snin li g˙addew fejn Vergne u Kvyat kisbu d-9 u l-11-il post. Dan tal-ewwel Ωgur qieg˙ed jittama li jkun iktar kunfidenti fis-sewqan tieg˙u hekk kif xi Ωbalji li g˙amel f’Melbourne Ωammewh milli jispiçça f’poΩizzjoni a˙jar fil-klassifika.

POÛ.

ISEM IS-SEWWIEQ

TIM

ÓIN

DISTAKK

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Lewis Hamilton Sebastian Vettel Nico Rosberg Fernando Alonso Daniel Ricciardo Kimi Raikkonen Nico Hulkenberg Kevin Magnussen Jean-Eric Vergne Jenson Button

Mercedes Red Bull Mercedes Ferrari Red Bull Ferrari Force India McLaren Toro Rosso McLaren

1:59.431 1:59.486 2:00.050 2:00.175 2:00.541 2:01.218 2:01.712 2:02.213 2:03.078 2:04.053

+0.055 +0.619 +0.744 +1.110 +1.787 +2.281 +2.782 +3.647 +4.622

Óarsa Lejn L-awstraLja Tellieqa mimlija spettaklu u kontroversji li estendew ru˙hom g˙al wara li ntemmet itti©rija. Kif kien mistenni, ˙afna mit-timijiet esperjenzaw problemi ta’ affidabbiltà li wasslu biex 15-il karozza biss jispiççaw ittellieqa. Tnejn minn dawn is-sewwieqa, ji©ifieri Bianchi u Ricciardo, imbag˙ad sabu ru˙hom mhux klassifikati g˙al ra©unijiet differenti. Óarsa lejn it-timijiet prinçipali turina li lMercedes u l-McLaren kisbu dak li ˙afna nies stennew minnhom, ji©ifieri pass çar ’il quddiem. Rosberg kien dominanti matul ittellieqa kollha, filwaqt li Ω-Ωew© sewwieqa tal-McLaren dehru kompetittivi ˙afna. Hamilton, minkejja li kellu jirtira kmieni fitti©rija min˙abba problemi fil-magna, ing˙ata assigurazzjonijiet mill-Mercedes li m’g˙andux jesperjenza intoppi simili filMalasja. Is-sewwieqa tar-Red Bull kellhom tellieqa differenti ˙afna minn ta’ xulxin hekk kif problema fl-unità tal-ener©ija ta’ Vettel wassluh biex jirtira fit-tielet dawra. Ricciardo mar ferm a˙jar minnu, fejn sa˙ansitra temm it-tellieqa fit-tieni post. Madankollu, ftit li xejn kellu çans jiççelebra dan is-suççess hekk kif l-FIA skwalifikatu

iktar tard dakinhar min˙abba irregolarità flinfluss ta’ fjuwil. Ir-Red Bull appellaw din id-deçiΩjoni u l-kaΩ mistenni jinstema’ fl-14 ta’ Apil. Minkejja l-kriΩi li qeg˙din jesperjenzaw irRed Bull, f’dan l-istadju tidher li hija aktar inkwetanti s-sitwazzjoni tal-Ferrari. Filwaqt li l-kampjuni renjanti wrew li g˙andhom ilpotenzjal li jkunu minn ta’ quddiem jekk jeg˙lbu l-problemi ta’ konsistenza, il-Ferrari taw l-impressjoni li m’g˙andhomx ˙afna iktar x’jag˙sru mill-magna u l-pakkett ajrudinamiku attwali. Barra minn hekk, Raikkonen deher skomdu jsuq bit-teknolo©ija l-©dida, fatt li wasslu biex jag˙mel numru ta’ Ωbalji. Il-Williams kienu sfortunati li ma kisbux riΩultat a˙jar fl-Awstralja. Massa ma kellu lebda tort meta ©iet fi tmiemha t-ti©rija tieg˙u hekk kif Kobayashi da˙al ©o fih wara li çedewlu l-brejkijiet. Min-na˙a lo˙ra, mument ta’ aljenazzjoni wassal biex Bottas laqat il-˙ajt ta’ wara l-g˙axar kurva – Ωball li rriΩulta f’pançer li telliflu diversi poΩizzjonijiet. Madankollu, huwa jista’ jqis ru˙u fortunat li l-˙abta m’g˙amlitlux ˙sara fl-istruttura tal-karozza, g˙aliex Ωgur kien ikollu jieqaf f’dak il-kaΩ.

ÛwiemeL

sittax-iL tiÌrija bejn iLLum u gÓada fiL-marsa Illum u g˙ada fil-Marsa jkollna t-12 u t-13-il laqg˙a tal-ista©un bi tmien ti©rijiet f’kull laqg˙a. Illum ikollna tliet heats tat-Tazza l-Kbira filwaqt li g˙ada jkollna tnejn o˙ra. IΩ-Ωew© programmi jibdew fis-13.45. Il-programmi kollha huma dawn:

ILLUM

GÓADA

Ti©rija 3 Klassi Open, fuq distanza ta’ 2640 metru, Tazza l-Kbira heat 1, u tibda fit-14.45 Ti©rija 3 Klassi A, fuq distanza ta’ 2250 metru, u tibda fit-14.40 Ti©rija 4 Klassi Bronze, fuq distanza ta’ 2140 metru, u tibda fit-15.05

Ti©rija 5 Klassi Open, fuq distanza ta’ 2640 metru, Tazza l-Kbira heat 2, u tibda fit-15.30 Ti©rija 5 Klassi Open, fuq distanza ta’ 2640 metru, Tazza l-Kbira heat 4, u tibda fit-15.30 Ti©rija 6 Klassi Silver, fuq distanza ta’ 2140 metru, u tibda fl-15.55

Sports

38 30.03.2014

prEmIEr InGLIÛ rIÛuLTATI 4-1

Man Utd v Aston Villa Crystal Palace v Chelsea Southampton v Newcastle U Stoke City v Hull City Swansea City v Norwich City West Brom v Cardiff City Arsenal v Man City

1-1 4-0 1-0 3-0 3-3 1-1

LOGÓOB GÓAL-Lum Fulham v Everton Liverpool v Tottenham H

14.30 17.00

LOGÓOB GÓAL-GÓADA Sunderland v West Ham

CrYsTAL pALACE JGÓELBu LIL CHELsEA It-tamiet ta’ Chelsea li jsiru champions tal-Premier ˙adu daqqa ’l isfel meta sorprendentement tilfu f’Selhurst Park kontra Crystal Palace b’gowl uniku li wasal minn awto gowl tal-Captain tag˙hom John Terry, meta dan g˙ola bir-ras g˙al kross ta’ Ward bil-ballun jg˙eleb lil Cech. Manchester City tilfu ç-çans li jer©g˙u jitilg˙u f’ras il-klassifika meta setg˙u biss jirre©istraw draw ta’ 1-1 kontra Arsenal, dan wara li Chelsea kienu tilfu l-partita tag˙hom. Is-City fet˙u l-iskor fit-18-il minuta minn David Silva wara li sie˙bu Dzeco kien laqat il-lasta, u marru jistrie˙u b’dan il-vanta©©. Madanakollu Arsenal t˙abtu u kisbu lgowl tad- draw appena bdiet it-tieni taqsima meta Mathieu Flamini skorja fit-53 minuta. Tmiem drammatiku ferm g˙al din ilpartita draw ta’ 3-3 bejn West Brom u Cardiff. Mats Moller Daehli skorja lgowl tad- draw fil-95 minuta g˙al

Cardiff b’risposta g˙al gowl ta’ Bifouma Koulossa fil-bidu tal-˙in miΩjud. Cardiff darbtejn kienu minn ta˙t biex nistg˙u ng˙idu li serqu punt li jista’ jiswihom fl-a˙˙ar tal-kampjonat. Morgan Amalfitano (2) u Graham Dorrans (9) skurjaw iΩ-Ωew© gowls lo˙ra ta’ West Brom u Jordan Mutch (30) u Steven Caulker (73) skurjaw ta’ Cardiff. “Wrong One – Moyes Out” hekk kien fih l-ajruplan li tar fuq Old Trafford qabel il-partita bejn Manchester United u Aston Villa. Madanakollu r-riΩultat a˙˙ari kien 4-1 favur iç-champions renjanti b’Ωew© gowls f’kull taqsima, tnejn minn Wayne Rooney wie˙ed minn penalty u t-tnejn l-o˙ra minn Juan Mata u Javier Hernandez. Il-gowl tal-Villa skurjah Ashley Westward biex po©©a lit-tim tieg˙u fuq quddiem g˙al madwar seba’ minuti peress li Rooney malajar kiseb id-draw g˙al United. Southampton g˙addew lil Newcastle

BunDEsLIGA

IÇ-CHAmpIOns mIÛmumA DrAW

fil-klassifika b’din ir-reb˙a tajba ta’ 4-0. Il-gowls tas-Saints waslu min tliet plejers li qed jaspiraw li jkunu fl-iskwadra tat-tim IngliΩ g˙at-Tazza tad-Dinja, Jay Rodriguez, Rickie Lambert u Adam Lallana. Rodriguez skorja darbtejn fil45 u d-90 minuta b’Lambert (49) u Lallana (71) jassiguraw l-umiljazzjoni ta’ Newcastle. Stoke City kellhom reb˙a ta’ 1-0 fuq Hull fil-Britannia Stadium li g˙aliha kellhom jit˙abtu ferm. B’din ir-reb˙a li waslet grazzi g˙al gowl ta’ Peter Odemivingie fit-62 minuta Ωammet lil Stoke bit-tama li dan l-ista©un jakkwistaw l-g˙ola numru ta’ punti filPremier li qatt kisbu. Ûew© gowls ta’ Jonathan de Guzman u ie˙or ta’ Wayne Routledge g˙inu biex Swansea jg˙elbu 3-0 lill-avversarji diretti tag˙hom fil-©lieda kontra r-relegazzjoni, Norwich. Ovvjament dawn kienu tliet punti importanti ˙afna g˙al Swansea f’din il-©lieda.

Bayer L v Braunschweig Bayern Munich v Hoffenheim Mainz 05 v Augsburg VfB Stuttgart v Borussia D Wolfsburg v Eintracht F Freiburg v Nurnberg

1-1 3-3

Chelsea Liverpool Manchester City Arsenal Everton Tottenham H. Manchester U. Southampton Newcastle United Stoke City West Ham United Aston Villa Swansea City Hull City Norwich City Crystal Palace W.B.A Cardiff City Sunderland Fulham

32 31 30 32 30 31 32 32 32 32 31 31 32 32 32 31 31 32 29 31

21 21 21 19 16 17 16 13 14 10 9 9 8 9 8 9 5 6 6 7

6 5 4 7 9 5 6 9 4 10 7 7 9 6 8 4 14 8 7 3

5 5 5 6 5 9 10 10 14 12 15 15 15 17 16 18 12 18 16 21

62 84 80 56 46 40 52 49 38 37 34 34 45 33 26 20 36 29 27 30

24 39 28 37 30 40 38 40 47 45 41 46 48 40 51 39 48 61 46 70

69 68 67 64 57 56 54 48 46 40 34 34 33 33 32 31 29 26 25 24

sErIE A

2-1 3-2

25 17 16 15 14 13 12 11 9 10 8 8 7 7 5 6 6 5

3 4 6 3 5 5 6 6 9 6 8 5 8 8 11 6 6 7

0 7 6 10 9 10 9 11 10 12 12 14 13 12 12 15 16 16

82 62 53 47 48 41 46 40 63 36 35 35 33 31 34 42 42 25

16 31 37 34 42 43 33 43 62 39 48 49 50 53 52 56 57 50

78 55 54 48 47 44 42 39 36 36 32 29 29 29 26 24 24 22

Tard

Sassuolo v Roma Hellas Verona v Genoa Lazio v Parma Sampdoria v Fiorentina Torino v Cagliari SSC Napoli v Juventus

2-3

KLAssIFIKA

0-2

LOGÓOB GÓAL-Lum

3-0

12.30 15.00 15.00 15.00 15.00 20.45

LOGÓOB GÓAL-GÓADA

Borussia M v Hamburger SV 15.30 Hannover 96 v Werder Bremen 17.30

Bayern Munich 28 Borussia D. 28 Schalke 04 28 Bayer Leverkusen 28 Wolfsburg 28 Mainz 05 28 Borussia M. 27 Augsburg 28 Hoffenheim 28 Hertha Berlin 28 Eintracht Frankfurt 28 Hannover 96 27 Freiburg 28 Werder Bremen 27 Nurnberg 28 Hamburger SV 27 VfB Stuttgart 28 Braunschweig 28

TIM

Bologna v Atalanta AC Milan v ChievoVerona

LOGÓOB GÓAL-Lum

KLAssIFIKA

rIÛuLTATI

TIM

21.00

19.00

Udinese v Catania Livorno v Inter Bayern Munich li di©a’ huma kkonfermati champions kienu nvoluti fi dro ta’ 3-3 f’darhom kontra Hoffenheim. Iç-çampjin Ewropej marru fuq quddiem b’gowl ta’ Claudio Pizarro fil-31 minuta, qabel intemmet it-taqsima l-istess plejer re©a’ skorja g˙alkemm bejn dawn iΩ-Ωew© gowls skorja ie˙or Xherdan Shaqiri. Qabel tmiem lewwel taqsima Hoffenheim skurjaw darbtejn minn Anthony Modeste fit-23 minuta u Sejad Salihovic fl-44 minuta. Wara l-mistrie˙ Bayern ma re©g˙ux skurjaw biex Hoffenheim kisbu draw presti©©juΩ fil-75 minuta minn Roberto Firmino. Mainz irre©istraw reb˙a tajba ta’ 3-0 f’darhom kontra Augsburg. Niko Bungert (23) u Marwin Hitz awto gowl fit-38 minuta skurjaw fl-ewwel taqsima biex Johannes Geis g˙alaq il-partita fit-83 minuta b’gowl ie˙or. Hat-trick ta’ Marco Reus irregala reb˙a tajba ferm barra minn darhom lil Borussia Dortmund a spejjeΩ ta’ Stuttgart bl-iskor ta’ 3-2. IΩ-Ωew© gowls tat-telliefa waslu minn Christian Gentner (9) u Martin Harnik (19).

It-tieni gowl ta’ Reus kien minn penalty. Wolfsburg kisbu r-reb˙a ta’ 2-1 fuq Eintracht Frankfurt fl-a˙˙ar, b’gowl ta’ Naldo fid-89 minuta. L-ewwel gowl tal-partita skurjawh Frankfurt permezz ta’ Stefan Rigner (11) b’Ivica Olic jikseb id-draw g˙al Wolfsburg fid-69 minuta. Bayern Leverkusen u Braunschweig temmew il-partita ta’ bejniethom fi draw ta’ 1-1 biΩ-Ωew© gowls jaslu fit-tieni taqsima. Kevin Reichel (47) skorja l-ewwel g˙al Braunschweig bi Stefan Kiessling jiskseb iddraw minn penalty fit-53 minuta. Partita o˙ra b’˙afna gowls ilbiera˙ filBundesliga kienet dik bejn Freiburg u Nurnburg li ntemmet 3-2 favur Freiburg. Bdew Nurnburg kmieni fil-partita minn Emanuel Pogatetz (6) u Pavel Krmas (23) wie©eb biex sa tmiem it-taqsiam Nurnburg re©u ˙adu l-vanta©© permezz ta’ Josip Drmic minn penalty fil-45 minuta. Penalty ie˙or din id-darba g˙al Freiburg konvertit minn Admir Mehmedi (53) ©ab id-draw biex il-gowl tar-reb˙a ta’ Freiburg wasal minn Felix Klaus (65).

21.00

KLAssIFIKA TIM Juventus Roma SSC Napoli Fiorentina Inter Parma Atalanta Lazio Sampdoria Hellas Verona Torino AC Milan Genoa Udinese Cagliari ChievoVerona Bologna Livorno Sassuolo Catania

L 30 29 30 30 30 29 31 30 30 30 30 30 30 30 30 30 31 30 30 30

R 26 20 18 15 12 12 14 11 11 12 10 10 10 10 7 7 5 6 5 4

D 3 7 7 6 12 11 4 9 7 4 9 9 9 5 11 6 11 6 6 8

T 1 2 5 9 6 6 13 10 12 14 11 11 11 15 12 17 15 18 19 18

F 67 56 57 49 47 47 37 37 40 43 43 44 34 33 28 26 24 32 29 23

K 20 15 32 33 31 34 39 38 43 52 39 43 36 42 39 43 48 56 59 54

P 81 67 61 51 48 47 46 42 40 40 39 39 39 35 32 27 26 24 21 20

Sports

30.03.2014 39

ÓAMES PUNTI VANTAÌÌ GÓAÇ-CHAMPIONS BIRKIRKARA

Ritratti: STEPHEN GATT

Birkirkara Balzan Youths (HT 0-0)

1 0

Jhonnattan ta’ Birkirkara segwit minn Calcado Pedro ta’ Balzan

Reb˙a diffiçli g˙al Birkirkara ta’ 1-0 fuq Balzan Youths tathom vanta©© ta’ ˙ames punti fil-klassifika tal-Premier. Il-partita ççaqilqet ftit fit-tieni taqsima. Fenech skorja l-gowl importanti meta B’Kara kienu qed isibuha diffiçli wara li tkeççilhom Zerafa kmieni fit-tieni taqsima. L-ewwel taqsima kienet wa˙da pjuttost medjokri biç-çansis ta’ gowls rari ˙afna. L-uniku çans ta’ Balzan f’din it-taqsima wasal wara kwarta log˙ob meta Negrin avvanza fuq il-lemin u qassam lejn Pedrinho iΩda dan xxuttja barra minn qag˙da tajba. Man-nofs sieg˙a log˙ob B’Kara kellhom lil Temile jid˙ol fil-kaxxa u jqassam li Jhonnattann li xxuttja iΩda l-gowler Bartolo laqa’. Birkirkara tilfu lil Zerafa g˙al fawl fuq Pedrinho iΩda minkejja dan B’Kara baqg˙u l-a˙jar filgrawnd. Fid-69 minuta PAUL FENECH skorja luniku gowl tal-partita. Freekick fil-kaxxa ta’ Balzan bil-plejers BalzaniΩi jinΩlu kollha fil-kaxxa, Fenech rçieva ming˙and Jhonnattann biex nifed g˙all-ewwel darba u l-unika darba lid-difiΩa ta’ Balzan. Il-partitarji KarkariΩi ©©ennu u dan l-entuΩjaΩΩmu re©a sploda tliet minuti wara l-gowl meta tkeçça Vignaroli ta’ Balzan wara t-tieni karta safra. Wara li kkalmaw l-affarijiet Balzan ippruvaw jag˙mlu reazzjoni u Scicluna kellu daqqa ta’ ras indirizzata lejn il-lasta avversarji wara li ˙a kross ta’ Pedrinho. Fis-87 minuta B’kara pprotestaw g˙al penalti meta deher li Zarate kien imbotta lil Jhonnattann filkaxxa iΩda r-referi Arciola ˙alla l-log˙ob g˙addej. SKURJA: Paul Fenech (B’Kara) 69 min.

KIRKOP YN FL-ARGUMENT Din il-©img˙a l-Argument jiffoka b˙as-soltu fuq il-kampjonat Premier bil-mistiedna jkunu it-tim manager ta’ Vittoriosa S. Marlon Galea, l-asst kowc ta’ B’Kara Peter Pullicino u l-captain ta’ Naxxar L. Victor Bellia. Huma jing˙aqdu mal-mistieden resident Antvin Monsigneur biex jag˙mlu l-Argument tal-lum wie˙ed li m’g˙andekx titlef. L-Argument huwa l-uniku program sportiv li ©img˙a wara ©img˙a jxandar gowls minn diviΩjonijiet inferjuri. Din il-©img˙a se nΩuru il-log˙ba tant mistennija bejn B’Kara u Hibs mill-ewwel diviΩjoni femminili Is-servizz specjali ta' din il-©img˙a je˙odna fil-Kirkop YN. In-nurseries jibqa jkollhom l-ispazju tag˙hom tul din l-iskeda. It-telespettaturi m˙e©©a jkunu wkoll parti mill-programm permezz tal-kontribuzzjonijiet tag˙hom jew billi jibg˙atu sms jew j˙allu l-kummenti fuq il-pa©na tal-programm fuq Facebook. L-Argument huwa preΩentat minn Clinton Buhagiar u Pamela Schembri. Mark Cutajar g˙andu f'idejh il-produzzjoni ta' dan il-programm. L-Argument jixxandar illum fil-5.00pm fuq ONE.

IL-PREMIER LEAGUE MALTI KLASSIFIKA CHAMPIONSHIP POOL Birkirkara Valletta Hibernians Sliema W. Mosta Balzan

PUNT U GOwL KULL wIEÓEd Vittoriosa Stars Tarxien Rainbows (HT 1-1)

1 1

Martin Gilbert ta’ Vittoriosa isalva birras fuq Sammut Ryan, Mamo Carlo u Lopez Alcantara Fernando ta’ Tarxien

Tarxien Rainbows u Vittoriosa Stars ˙adu punt kull wie˙ed u wkoll skurjaw gowl kull wie˙ed minn din il-partita pjuttost bilançjata li kellhom bejniethom. Il-bilanç deher aktar fl-ewwel taqsima meta fil-fatt iΩ-Ωew© timijiet skurjaw il-gowl tag˙hom. Wara lmistrie˙ kienu Vittoriosa li kienu l-a˙jar imma minkejja dan ma rnexxielhomx isibu l-gowl tarreb˙a. Wara biss 13-il minuta log˙ob li Stars marru fuq quddiem. Il-captain tal-Ωirbin, Pereira kkrossja perfett lejn l-aqwa skorer tal-Birgu OSCAR GUERRERO li b’daqqa ta’ ras b’sa˙˙ita g˙eleb lil gowler tarRainbows Vella. It-TarxiniΩi ˙adu ftit tal-˙in mhux ˙aΩin biex setg˙u re©g˙u da˙lu fil-partita u kellhom jistennew sal-41 minuta biex kisbu d-dro. Santos Silva qassam tajjeb lejn KARL PULO, li qabeΩ lid-difensur tieg˙u u b’xutt fil-baxx g˙eleb lil gowler tal-Istars il-veteran Muscat. Fit-tieni taqsima kienu l-Birgu li ˙adu l-inizjattiva. Fil-50 minuta l-gowler ta’ Tarxien Vella kien prominenti meta ppançja xutt insidjuΩ ta’ Aguiar u ftit wara re©a’ kien Vella li salva daqqa ta’ ras tajba ta’ Sidibe. Vittoriosa baqg˙u jkunu l-a˙jar tim fil-grawnd f’din it-tieni taqsima u fil-75 minuta Guerrero qassam lejn Pereira iΩda x-xutt ta’ dan salvah il-gowler Vella. Tarxien spiçça b’10 plejers wara li Mamo dabbar ittieni karta safra, minkejja dan Tarxien irnexxielhom isalvaw il-punt sat-tmiem. SKURJAW: Oscar Guerrero (V) 13 min, Karl Pulo (T) 41 min.

REBÓA QORMIJA RABAT RELEGATI Qormi Floriana (HT 1-1)

2 1

Qormi ©abru tliet punti b’reb˙a ta’ 2-1 fuq Floriana fil-©lieda kontra r-relegazzjoni u b’hekk la˙qu lil Naxxar Lions. Fit-13-il minuta Qormi marru fuq quddiem meta minn azzjoni personali ta’ IOAO GABRIEL DA SILVA, li avvanza u b’xutt bid-dawra minn tarf il-kaxxa g˙eleb lil gowler FurjaniΩ Hanford. Fid-29 minuta Floriana kien sfortunati li ma kisbux id-dro meta freekick dirett ta’ Muir ˙abat ma’ sieq il-lasta bil-ballun jibqa’ sejjer barra. Fit-32 minuta Floriana jiksbu l-gowl tad-dro. IndeçiΩjoni bejn Pisani u l-gowler sie˙bu Farrugia, japprofitta CHRISTIAN CARUANA u skorja minn Ωew© passi bog˙od. Fit-62 u d-69 minuta l-gowler Hansford ta’ Floriana salva darbtejn fuq Effiong u Gabriel da Silva biex fit-72 minuta LEIGHTON GRECH minn kross ta’ Triston Caruana g˙eleb li Hansord b’xutt fil-baxx biex ta r-reb˙a lil Qriema. SKURJAW: Ioao Gabriel da Silva (Q) 13 min, Christian Caruana (F) 32 min, Leighton Grech (Q) 72 min.

Naxxar Lions Rabat Ajax (HT 0-0)

+/-

Pti

6 5 5 5 5 6

4 2 3 1 2 0

1 3 0 2 2 0

1 0 2 2 1 6

11 9 10 8 9 6

3 5 8 8 10 19

+8 +4 +2 +0 -1 -13

41 36 33 27 27 14

KLASSIFIKA RELEGATION POOL Tarxien R Floriana Qormi Naxxar Lions Vittoriosa Stars Rabat Ajax

+/-

Pti

6 6 6 6 6 6

4 3 4 1 1 0

2 1 0 3 3 1

0 2 2 2 2 5

13 13 17 9 10 2

3 9 10 12 14 16

+10 +4 +7 -3 -4 -14

22 21 20 20 15 4

LOGÓOB LI JMISS LOGÓOB GÓAL-LUM

hibernians Sliema W

vs Mosta vs Valletta

14.00 16.00

L-AQwA SKORERS Plejer

Tim

Gowls

Edison Luis dos Santos, Stanley Ohawuchi, Alfred Effiong, Jhonnattan da Conceicao, Denni Rocha dos Santos, Oscat Guerrero, Obinna Obiefule, Igor Coronado, Clayton Failla, Bojan Kaljevic, Shodiya Haruna Shola, Marcelo Pereira,

Hibs SliemaW Qormi B’Kara Valletta Vittoriosa Hibs Floriana Hibs Mosta B’Kara Vittoriosa

19 19 17 17 15 13 13 12 12 11 11 11

2 0

Din ir-reb˙a ta’ Naxxar Lions fuq Rabat Ajax ma kinitx xi wa˙da diffiçli biex Ωammew it-tamiet tag˙hom li jibqg˙u jilg˙abu fil-Premier sta©un ie˙or. Min-na˙a tag˙hom Rabat sta©un ie˙or ikunu jridu jirritornaw g˙al-Ewwel DiviΩjoni. Kif kien mistenni Naxxar bdew mill-ewwel fuq lattakk u wara 11-il minuta Buhagiar kkrossja lejn Falzon li x-xutt tieg˙u g˙adda ftit g˙oli. Naxxar bdew it-tieni taqsima tajjeb u kellhom fejn jift˙u li skor fil-bidu meta Stojanovic kkrossja milkorner u Da Silva bir-ras ra lil Velimirovic isalva. Fil-55 minuta bir-Rabat dejjem imorru lura, Da Silva approfitta minn metri spazju vojt li sab fix-xellug minfejn qassam perfett lejn ANGUS BUHAGIAR li feta˙ l-iskor. Fis-76 minuta Pendas kkrossja tajjeb mix-xellug lejn Licari iΩda d-daqqa ta’ ras tieg˙u ma kinitx b’sa˙˙itha biΩΩejjed biex tinkwieta lil gowler Azzopardi. Naxxar tilfu diversi çansis f’din it-taqsima u rnexxielhom iserr˙u mo˙˙hom biss fil-85 minuta meta VICTOR BELLI qabad ballun min-nofs u b’xutt fil-baxx g˙eleb lil Velimirovic g˙al skor finali ta’ 2-0. SKURJAW: Angus Buhagiar (N) 56 min, Victor Bellia (N) 85 min.

FUTBOL TAN-NISA Il-log˙ob li jmiss tal-kampjonat ikunu fil-15 ta’ April min˙abba Ωew© impenji tat-tim nazzjonali fit-Tazza tad-Dinja, fil-5 ta’ April kontra l-Isvizzera f’darhom u fl-10 ta’ April f’Malta kontra l-Islanda. RiΩultati Gozo vs Hibs Kirkop vs M©arr Hibs vs B’Kara M©arr vs Luxol Pembroke vs Kirkop

0-5 1-1 0-5 2-1 3-4

(HT (HT (HT (HT (HT

0-2) 0-1) 0-2) 2-0) 0-3)

Klassifika 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

L R 16 14 16 14 15 10 16 9 17 5 16 1 16 1

D T 0 2 0 2 1 4 0 7 2 10 1 14 0 15

F 77 61 36 44 20 14 15

K 12 9 22 33 43 64 84

+/65 52 14 11 -19 -50 -69

Pti 42 42 31 27 17 4 3

Lokali

40 30.03.2014

BLA MISTÓIJA

IR-REGATTA

Fenech Adami qal: “Irridu nitolbu apolo©ija,” filwaqt li Ωied jg˙id li jqis lilu nnifsu b˙ala membru tal-Knisja Kattolika. Fenech Adami jag˙mel tajjeb jekk jispjega f’isem min kien qed jitkellem, jekk hux f’isem ilKnisja, inkella f’isem il-Partit Nazzjonalista, li ˙oloq din is-sitwazzjoni huwa stess meta kien fil-Gvern. Il-parti l-o˙ra tat-tort Fl-a˙˙ar jiem id-Deputat Nazzjonalista Beppe Fenech Adami g˙aΩel li jag˙mel diskors mhux mistenni fil-Parlament. Diskors li mhux biss wie˙ed ma jistenniex ming˙and il-Partit Nazzjonalista, imma wisq inqas ming˙and l-Onorevoli Fenech Adami. Fenech Adami tkellem dwar ilkonkordat tal-1993 bejn il-Gvern Malti u l-Vatikan, li fih il-Prim Ministru ta’ dak iΩ-Ωmien Eddie Fenech Adami kien g˙aΩel li ja©evola lill-Knisja billi jag˙ti ssetg˙a lit-tribunal tag˙ha fuq ilQorti Çivili f’kaΩijiet ta’ annullament. Attakk sfrenat fuq il-Knisja Fenech Adami attakka lill-Knisja fuq is-sistema tat-tribunal tag˙ha, u b’wiççu minn quddiem tefa’ t-tort fuq il-Knisja g˙at-tbatija li g˙addew minnha ˙afna koppji. “Nag˙ti parti mit-tort lillKnisja,” qal Fenech Adami. “Kienet Ωviluppat sitwazzjoni legali fil-pajjiΩ fejn kellna numru

ta’ nies li kienu qed jirrikorru g˙all-proçeduri ta’ annullament quddiem it-Tribunal EkkleΩjastiku, u spiççajna f’sitwazzjoni fejn dan it-tribunal ma kienx qed jiffunzjona tajjeb, u probabbilment g˙adu ma jiffunzjonax tajjeb, bil-konsegwenza li n˙olqot ˙afna tbatija u ˙afna tul ta’ Ωmien g˙alxejn.” “Sfortunatament kien hawn ˙afna nies u ˙afna koppji li sfruttaw sitwazzjoni ta’ ineffiçjenza grassa mit-Tribunal EkkleΩjastiku...u sfortunatament spiççaw f’sitwazzjoni fejn tilfu snin minn ˙ajjithom ji©©ieldu, jilletikaw u jidhru minn sessjoni g˙all-o˙ra quddiem dan limbierek tribunal,” Ωied jg˙id Fenech Adami. “Din kienet sitwazzjoni ˙aΩina li l-Knisja m’g˙arfitx tindirizza, u sfortunatament il-Knijsa kaxkret saqajha fuqha.” F’isem min qed jitkellem? Fil-konfront tal-koppji li kellhom jg˙addu mit-Tribunal EkkleΩjastiku g˙all-annullament,

Minkejja li tefa’ ‘parti’ mit-tort fuq il-Knisja, Fenech Adami naqas milli jg˙id ta’ min kienet il-parti l-o˙ra tat-tort g˙at-tbatija li g˙addew minnha ˙afna koppji. Fenech Adami naqas g˙al kollox milli jg˙id li kien proprju missieru li ta lit-Tribunal EkkleΩjastiku s-setg˙a fuq ilQorti Çivili. Tg˙id meta g˙amel dan l-eks-Prim Ministru ma kienx jaf bis-sistema tat-Tribunal EkkleΩjastiku? X’passi kien ˙a biex jaççerta ru˙u li t-Tribunal tal-Knisja kien se jopera kif suppost? Tajjeb wie˙ed jiftakar li sentejn ilu Beppe Fenech Adami vvota kontra l-li©i tad-divorzju, anke wara r-riΩultat tar-referendum. Dan ifisser li meta ppreΩentat b’çans tad-deheb, Fenech Adami g˙aΩel li ma jg˙inx lil dawn il-koppji li tant kienu qed ibatu. G˙alhekk Fenech Adami jag˙mel tajjeb jekk jispeçifika min hu eΩatt li g˙andu jag˙mel l-apolo©ija li tkellem dwarha.

Fil-Port il-Kbir g˙ada ssir irRegatta ta’ Jum il-Óelsien – avveniment tant mistenni mid-dilettanti ta’ dan l-isport. Spettaklu kbir b’madwar 200 qaddief u 70 dg˙ajsa li flimkien jirrappreΩentaw seba’ lokalitajiet differenti. Din il-©img˙a ç-Chairman tal-Kunsill Malti g˙all-Isport Luciano Busuttil sa˙aq li lKMS huwa kommess li jag˙ti sapport lill-isport kollu, speçjalment dak l-isport li g˙andu rabta mat-tradizzjoni Maltija b˙ar-Regatta. Min-na˙a tieg˙u sSegretarju Parlamentari g˙arRiçerka, Innovazzjoni, Ûg˙aΩag˙ u Sport, Stefan Buontempo, ˙abbar li g˙addejjin ta˙ditiet malAssoçjazzjoni tar-Regatta sabiex titwaqqaf akkademja li tg˙allem liΩ-Ωg˙aΩag˙ dwar ir-Regatta. Barra minn hekk, l-akkademja g˙andha toffri ta˙ri© dwar il-bini ta’ opri

tal-ba˙ar. Dr Buontempo fakkar li dan il-jum fl-1979 immarka l˙elsien tal-GΩejjer Maltin minn kull qawwa barranija, g˙all-ewwel darba fl-istorja ta’ pajjiΩna. Dak iΩ-Ωmien il-poplu Malti kien in©abar jara l-baΩi IngliΩa tielqa minn Malta bilba˙ar, u llum dan g˙adu jin©abar fl-istess xtajta, din id-darba biex ifakkar ittradizzjoni tar-Regatta. Huwa g˙alhekk li din ittradizzjoni g˙andha sinjifikat kbir ˙afna g˙all-poplu Malti, u tkun ˙asra jekk tintilef. Fir-Regatta ta’ g˙ada b˙assoltu se jkun hemm iΩ-Ωew© kategoriji A u B, li fit-tnejn li huma se jkun hemm ti©rijiet tal-medalji, frejgatini, kajjikki u dg˙ajjes tal-pass (ta’ bi tnejn u ta’ b’erbg˙a). L-ewwel ti©rija mistennija tibda g˙all-˙abta tas-1.00 ta’ wara nofsinhar.