L-Avvanz Tal-Pellegrin - It-Tieni Parti by Lorinda Theuma

L-AVVANZ TAL–PELLEGRIN MINN DIN ID-DINJA GĦAL LI ĠEJJA, IRRAKKONTAT F’TIXBIEĦA TA’ ĦOLMA

IT–TIENI PARTI

LI TURI T-TLUQ TA’ MART KRISTJAN U WLIEDU, IL-VJAĠĠ PERIKOLUŻ, U L-WASLA B’WIĊĊ IL-ĠID FIL-PAJJIŻ MIXTIEQ.

MINN

JOHN-BUNYAN ‘INQDEJT BIT-TIXBIHAT’ - ĦOSEGĦA 12:10

MAQLUB GĦALL-MALTI MINN JOSEPH FARRUGIA

WERREJ DAĦLA K A P I T L U 1 - L-Awtur Jiltaqa’ mas-Sur Għaqal. K A P I T L U 2 - Kristjana Tiddeċiedi Titlaq f’Pellegrinaġġ. K A P I T L U 3 - Il-Viżitatur Iwassal l-Istedina lil Kristjana. K A P I T L U 4 - Beżżiegħa u Ħniena Jżuru lil Kristjana. K A P I T L U 5 - Il-Ġirien ta’ Kristjana Jitkellmu Fuqha. K A P I T L U 6 - Il-Bidu tal-Pellegrinaġġ. K A P I T L U 7 - L-Għadira Mtajna ta’ Qtigħ-il-Qalb. K A P I T L U 8 - Kristjana u Ħniena Jħabbtu mal-Bieb. K A P I T L U 9 - Il-Kelb u l-Ġnien tax-Xitan. K A P I T L U 10 - Kristjana u Ħniena Jiltaqgħu ma’ Żewġt Irġiel Mill-Agħar. K A P I T L U 11 - Il-Fejjiedi Jeħles lill-Pellegrini. K A P I T L U 12 - Ġewwa d-Dar tal-Fissier. K A P I T L U 13 - Il-Kmamar Importanti. K A P I T L U 14 - Aktar Tagħlim Mingħand il-Fissier. K A P I T L U 15 - L-Esperjenzi ta’ Kristjana u ta’ Ħniena. K A P I T L U 16 - Il-Pellegrini Jindafu u Jingħataw lil Qalbieni Bħala Gwida. K A P I T L U 17 - Il-Ġustifikazzjoni Permezz ta’ Kristu. K A P I T L U 18 - Il-Pellegrini Jagħddu minn fejn kienu Mgħallqa Għażż u Sħabu.

K A P I T L U 19 - L-Għolja Saram. K A P I T L U 20 - Il-Pellegrini Jistrieħu fil-Post Imdellel bis-Siġar. K A P I T L U 21 - L-Iljuni u l-Ġgant-Aħrax Jingħelbu. K A P I T L U 22 - Il-Pellegrini fid-Dwejra ta’ Jishar. K A P I T L U 23 - Għaqal Tikkatekizza lit-Tfal. K A P I T L U 24 - Is-Sur Imdandan. K A P I T L U 25 - Il-Marda u l-Fejqan ta’ Mattew. K A P I T L U 26 - Għaqal Twieġeb il-Mistoqsijiet ta’ Mattew. K A P I T L U 27 - Il-Pellegrini Murija Bosta Ħwejjeġ. K A P I T L U 28 - L-Inżul minn fuq l-Għolja għal ġol-Wied tal-Umiljazzjoni. K A P I T L U 29 - Il-Wied ta’ Dlamijiet il-Mewt. K A P I T L U 30 - Jinqatel Ġgant-Kagħbar. K A P I T L U 31 - Diskursata max-Xwejjaħ Onest. K A P I T L U 32 - L-Istorja u l-Karattru ta’ Beżgħan. K A P I T L U 33 - Kif-Jidhirlu-Hu u l-Pellegrini tal-Isem. K A P I T L U 34 - Fit-Tverna ta’ Gajus. K A P I T L U 35 - L-Ikla ta’ Filgħaxija. K A P I T L U 36 - Il-Konversazzjoni ta’ wara l-Ikel. K A P I T L U 37 - Il-Qtil ta’ Ġgant Joqtol-it-Tajjeb.

K A P I T L U 38 - L-Istorja ta’ Moħħ-Dgħajjef. K A P I T L U 39 - Żewġt Itfal Jiżżewġu Qabel Ma tkompla l-Vjaġġ. K A P I T L U 40 - Il-Wasla tas-Sur Dalwaqt-Jaqa’. K A P I T L U 41 - Taħdita bejn Onest u Qalbieni. K A P I T L U 42 - Waqfa fid-Dar tas-Sur Mnason. K A P I T L U 43 - Il-Mostru. K A P I T L U 44 - L-Għolja Lukru. K A P I T L U 45 - Il-Qtil ta’ Ġgant Disprament. K A P I T L U 46 - Ir-Ragħajja Jilqgħu lill-Pellegrini fuq il-Muntanji Ħlejwin. K A P I T L U 47 - Ir-Rebħa ta’ Valuruż-Għall-Verità. K A P I T L U 48 - It-Taħdita bejn Valuruż-Għall-Verità u Qalbieni. K A P I T L U 49 - L-Art Imsaħħra. K A P I T L U 50 - Ma-Jagħtix-Kas u Ardit-Wisq. K A P I T L U 51 - Il-Pellegrini Jiltaqgħu mas-Sur Ma-Jitħarrikx. K A P I T L U 52 - It-Tentazzjonijiet ta’ Madama-Minfuħa. K A P I T L U 53 - F’Art l-Għarusa. K A P I T L U 54 - Kristjana Msejħa. K A P I T L U 55 - Kristjana u l-Kumplament Jaqsmu x-Xmara.

DAĦLA It-Tieni Parti ta’ L-Avvanz Tal-Pellegrin kienet giet ippubblikata fl-1684, sitt snin wara l-pubblikazzjoni tal-Ewwel Parti. Din l-edizzjoni kienet iġġib l-istess isem, ħlief li fit-titlu kien hemm miżjuda l-kliem “It-Tieni Parti” u s-sommarju deskrittiv inbidel biex b’hekk jinqara: Li Turi t-Tluq ta’ Mart Kristjan u Wliedu, il-Vjaġġ Perikoluż, u l-Wasla Tagħhom b’Wiċċ il-Ġid Fil-Pajjiż Mixtieq. Meta Bunyan kiteb it-Tieni Parti ma kienx għadu fil-ħabs iżda kien jgħix fillibertà. F’dan il-perjodu kien il-‘pastor’ tal-Knisja Battista ta’ Bedford kif ukoll predikatur ta’ bosta Knejjes Battista fir-raħal ta’ Bedforshire u l-kontei fl-inħawi. F’din it-Tieni Parti niltaqghu ma’ ġemgħa nies magħmula minn Kristjana; mart Kristjan, (li tiddeċiedi tibda tgħix il-ħajja ta’ pellegrin wara li żewġha jaqsam ix-Xmara), uliedha; l-erba’ subien, u ħabiba żagħżugħa bl-isem ta’ Ħniena. Matul ilvjaġġ tagħhom jingħaqdu magħhom bosta pellegrini oħra. Għalkemm dawn kollha jgħaddu mill-istess territorju li minnu għadda Kristjan, madankollu jaffaċċjaw battalji u perikli li hu ma kellux iħabbat wiċċu magħhom. Iżda huwa evidenti li l-atmosfera tat-Tieni Parti hija waħda ferm aktar mansa u mhux daqshekk avventuruża daqs dik tal-Ewwel Parti. Il-qarrej, speċjalment fil-paġni tal-bidu, mill-ewwel jista’ jinnota wkoll l-assenza ta’ dik iċ-ċertu urġenza u immedjatezza preżenti fl-ewwel ktieb. Monsinjur Ronald Knox ikkummenta hekk; ‘Kristjan jitlaq f’pellegrinaġġ, Kristjana tmur ġita.’ Kultant hija ġita ggwidata tal-artijiet fejn saru l-battalji preċedenti ta’ Kristjan. Lil familtu jiġu murija l-monumenti f’gieħ it-taqbid u t-tbatijiet tiegħu hekk kif dawn jgħaddu mill-lokalitajiet proprji matul ir-rotta. Il-pellegrini jgħaddu millistess stadji fit-triq; id-Dar tal-Fissier, il-Palazz Ġmiel, il-Wied tal-Umiljazzjoni w oħrajn, però issa dawn ġew ittrasformati f’xeni ta’ trankwillità domestika. Żdiedu djar ta’ mistrieħ oħra: bħat-Tverna ta’ Gajus u d-dar ta’ ċertu ‘Sur Mnason, Ċiprijott’. (Atti 21:16) Fit-Tieni Parti nsibu aktar battalji kontra numru akbar ta’ ġganti. Dawn, kif ukoll l-ottimiżmu tal-ktieb, jilħqu l-qofol tagħhom fil-qtil ta’ Ġgant Disprament u martu u t-tiġrif tat-Torri Rieb, kif ukoll il-ħelsien ta’ bosta priġunieri: Issa l-Kristjani mhux biss qegħdin iġarrbu t-terruri tal-pellegrinaġġ f’sopravivenza miżera, iżda qed jgħinu wkoll sabiex jgħamlu d-dinja post aktar adattat biex il-pellegrini jgħammru fih. Anke l-Wied tal-Umiljazzjoni u postijiet oħra m’għadhomx tat-twerwir kif kienu.

B’dan il-metodu, fit-Tieni Parti, Bunyan irnexxielu jwettaq l-intenzjoni tiegħu li jitratta bosta argumenti u sitwazzjonijiet li la kienu faċli u lanqas rilevanti li jitratthom fl-Ewwel Parti: “Dak li Kristjan ħalla msakkar u mistur waqt il-vjaġġ tiegħu, il-ħelwa Kristjana tiftħu bil-muftieħ tagħha.” Jista’ jkun ukoll li John Bunyan kien immotivat sabiex jikteb it-Tieni Parti, li fiha naraw il-karattri ta’ Kristjana u ta’ nisa’ oħra, kif ukoll dawk tat-tfal, mogħtija rwol aktar prominenti, biex b’hekk jiddeskrivi il-mod aktar sottili u mrażżan li l-Ispirtu s-Santu jwettaq il-ħidma tiegħu fil-konverżjoni tal-membri tipiċi fil-Knisja. Ta min jgħid ukoll li t-Tieni Parti, billi m’għandiex il-ġrajjiet ta’ natura eċċitanti li għandha l-Ewwel Parti, hija xi ftit jew wisq injorata u mgħotija l-ġenb mill-pubbliku ġenerali. L-opinjonijiet tal-kritiċi dwar dan ivarjaw u ma jaqblux bejniethom. Froude isejjaħlu “biss damdima fqira tal-Ewwel Parti”. Però bosta kritiċi oħra qisuh dak il-rara avis, jew aħjar, tkomlija ta’ suċċess tal-ewwel storja. Bla dubju, jekk dan ix-xogħol jinqara b’qalb u b’moħħ miftuh u mingħajr preġudizzji, wieħed ma jistax ma jasalx biex jammetti li din it-Tieni Parti xorta waħda hija mimlija u mżejna bi kwalitajiet veri, u niżbaljaw jekk dawn ma narawhomx. Dan ix-xogħol huwa kontinwazzjoni tax-xogħol preċedenti, u meta jittieħdu flimkien, iż-żewġ partijiet jagħmlu xogħol komplut mill-isbaħ u ferm utli għall-bnedmin kollha ta’ rieda tajba; Kristjani u pellegrini fi vjaġġ lejn Belt-is-Sema. Joseph Farrugia

KAPITLU

1 L – A W T U R J I L T A Q A’ M A S – S U R G Ħ A Q A L

Għeżież kumpannji, għadda ftit taż-żmien minn meta rrakkontajtilkom il-ħolma tiegħi dwar Kristjan il-pellegrin, u dwar il-vjaġġ perikoluż tiegħu lejn il-Pajjiż tasSema, u dan kien ta’ pjaċir għalija, u ta’ siwi għalikom. Dakinhar għidtilkhom ukoll x’kont rajt dwar martu w uliedu, u kif dawn ma ridux jingħaqdu miegħu filpellegrinaġġ. Tant hu hekk li kellu bilfors jitlaq fl-avvanz tiegħu mingħajrhom, u dan billi hu ma kienx lest li biex jibqa’ magħhom f’Belt il-Qerda, jissogra dik it-tixjina li kien qed jibża’ li kellha tiġi: għalhekk, kif urejtkom dakinhar, ħalihom warajh u telaq. Mela issa ġara li, minħabba l-ħafna mpenji tiegħi, ġejt imfixkel bil-bosta, kif ukoll trattenut mill-vjaġġi mixtieqa f’dawk l-inħawi fejn mar, u b’hekk s’issa ma kienx possibbli għalija li jkolli l-opportunità li nitkixxef aktar fil-fond x’kien sar minn dawk li ħalla warajh, biex b’hekk inkun nista’ nirrakkontalkom dwarhom. Iżda billi dan l-aħħar kelli xi ftit tat-tħassib dwarhom, erġajt inżilt lejn dawk in-naħat. Issa, filwaqt li mort noqgħod ġo bosk xi mil ’il bogħod minn dak il-post, kif kont rieqed erġajt ħlomt. U waqt li kont qiegħed fil-ħolma tiegħi, ara, ġentlom anzjan ġie ħdejn il-post fejn kont mindud; u billi dan kien ser jimxi biċċa fl-istess triq li fija kont qed nivjaġġa, għaddieli minn moħħi li nqum u mmur miegħu. Għalhekk, filwaqt li mxejna, u kif soltu jagħmlu l-vjaġġaturi, qbadna diskursata u kliemna waqa’ fuq Kristjan, u fuq l-ivjaġġar tiegħu. U kien hekk li bdejt ma’ dak ix-xwejjaħ. “Sinjur,” jien għidt, “dak x’raħal hu hemm isfel, li jinsab fuq in-naħa tax-xellug ta’ triqitna?” Imbagħad is-Sur Għaqal, għax dak kien ismu, qal, “Dik Belt-il-Qerda, post fgat binnies, iżda maħkum minn kondizzjoni tassew marida, u b’tip ta’ nies għażżiena.”

“Indunajt li dik kienet l-istess-Belt,” għidt, “għax darba waħda jiena stess għaddejt minn ġo dak ir-raħal, u għalhekk naf biċ-ċert li dan it-tagħrif li qed tagħtini huwa minnu.” Sur Għaqal. “Tassew, nixtieq li kieku nkun nista’ ngħid il-verità dwar dawk li jgħammru hemmhekk u nitkellem b’mod aktar tajjeb fuqhom.” “Mela, Sur,” għidt, “milli qed nara int raġel sinċier: u għaldaqstant int wieħed li tieħu gost tisma’ u titkellem dwar kulma hu tajjeb: nitolbok, tgħidli jekk qatx smajt x’kien ġara ftit taż-żmien ilu f’dan ir-raħal lil ċertu wieħed (li kien jismu Kristjan) li kien telaq f’pellegrinaġġ lejn ir-reġjuni ta’ fuqnett?” Sur Għaqal. “Smajtx fuqu! U żgur, u smajt ukoll dwar il-molestji, l-inkwiet, ilbattalji, is-sekwestrar, il-biki, it-tnehid, il-qatgħat u l-biżgħat kollha li kellu u li magħhom iltaqa’ matul il-vjaġġ tiegħu. Barra minn dan, irrid ukoll ngħidlek, li ismu għadu jidwi ma’ pajjiżna kollu; ftit huma l-familji li għadhom ma semgħux bih u b’għemilu, u li ma fittxewx u sabu l-annali tal-pellegrinaġġ tiegħu. Mela, naħseb li nista’ ngħid li dak il-vjaġġ tiegħu miżgħud bil-perikli ġibed bosta nies għal warajh. Għaliex avolja lkoll, sakemm hu kien għadu hawn, kienu jsejħulu iblah, madankollu issa li telaq, kulħadd jistmah. Għaliex hemm min ukoll jgħid li fejn qiegħed issa hu meqjus ta’ wieħed kuraġġuż. Iva, ħafna minn dawk li qatt m’huma lesti li jissograw bħalma għamel hu, xorta waħda jixxenqu għall-qligħ tiegħu.” “Sewwa qed jaħsbu,” għidt, “jekk jaħsbu xi ħaġa li hi vera; jiġiefieri li fejn jinsab preżentement qed jgħix tajjeb, għax qiegħed jgħix maġenb u ġol-Għajn tal-Ħajja, (Salmi 36:9) u għandu dak li għandu bla tbatija u mingħajr niket, għaliex imħallat miegħu m’hemm l-ebda swied il-qalb.” Sur Għaqal. “X’jgħidu! In-nies qed jitkellmu b’mod stramb fuqu. Xi wħud qegħdin jgħidu li issa qiegħed jimxi liebes l-abjad, (Apokalissi 3:4, 6:11) li għandu barbazzal tad-deheb madwar għonqu, (Ġenesi 41:42) li fuq rasu għandu kuruna tad-deheb, (Salmi. 21:3) imdawwra bil-perli. Oħrajn jgħidu, li l-Leqqiena; dawk li xi drabi kienu jidhrulu matul il-vjaġġ tiegħu, issa saru l-kumpannji tiegħu, u jgħidu wkoll li fil-post fejn qiegħed, hu sar midħla tagħhom daqskemm wieħed hawhekk ikun midħla tal-ġirien tiegħu. Barra minn dan, dwaru kkonfermat b’ċertezza, li r-Re talpost fejn jinsab, diġà sawwab fuqu post mill-isbaħ u mill-aqwa ġewwa r-residenza uffiċjali tiegħu, (Żakkarija 3:7) u li kuljum jiekol u jixrob, (Luqa 14:15) jippassiġġa u jitkellem miegħu, kif ukoll jirċievi t-tbissim u l-favuri ta’ dak li hu l-Imħallef ta’ dawk kollha li jgħammru f’dak il-post. Mhux hekk biss, iżda xi wħud qegħdin

jistennew li l-Prinċep tiegħu; Sid dak il-pajjiż, dalwaqt għandu jgħaddi minn dawn linħawi, u għad ikun irid isir jaf ir-raġuni, (Ġuda 14,15) jekk ikunu kapaċi jagħtuh waħda, l-għala l-ġirien tiegħu ma tawx daqshekk kasu u għaddewh daqshekk biżżmien meta raw li hu kien deċiż li jsir pellegrin. Għaliex qed jingħad li Kristjan issa tant huwa għażiż u għall-qalb il-Prinċep tiegħu, u s-Sultan tiegħu tant huwa nkwetat minħabba l-imġiba ħażina li ntwerietlu hekk kif dan sar pelleġrin, li qiegħed iqis kollox daqs li kieku dan sar lilu stess; (Luqa 10:6) u mhux ta’ b’xejn, għax kien propju għall-imħabba li hu kellu lejn il-Prinċep tiegħu, li hu ssogra bħalma għamel.” “Nażżarda ngħid,” għidt, “li jiena kuntent b’dan; (Apokalissi 14:13) kuntent minħabba dak il-povru raġel, għaliex issa għandu is-serħan minn ħidmietu, u għax issa qed jaħsad bil-ferħ il-benefiċċju tad-dmugħ tiegħu; (Salmi 126:5,6) u jinsab f’post fejn l-isparar tal-għedewwa tiegħu ma jwassalx, u fejn dawk li jobogħduh ma jistgħux jilħquh. Ninsab ukoll ferħan ħafna minħabba li mal-pajjiż kollu qiegħda tiġri xniegħa dwar dan kollu; min jaf jekk din tistax tħalli xi effett tajjeb fuq xi wħud minn dawk li tħallew wara? Iżda, nitolbok Sinjur, hekk kif għadha friska f’moħħi, ġieli tisma’ xi ħaġa dwar martu u dwar uliedu? Povri erwieħ, qed naħseb minn jaf x’qed jagħmlu?”

KAPITLU

2 KRISTJANA TIDDEĊIEDI TITLAQ F’PELLEGRINAĠĠ

Għaqal. “Min, Kristjana u wliedha! Huma jinsabu tajbin daqskemm kien tajjeb Kristjan innifsu; għax għalkemm fil-bidu lkoll kemm huma ġabu ruħhom ta’ boloh u bl-ebda mod ma riedu jkunu pperswaduti; la bid-dmugħ u lanqas bis-suppliki ta’ Kristjan, madankollu meta reġgħu ħasbuha ġew affetwati b’mod mill-isbaħ, u għalhekk ippakkjaw kollox u telqu huma wkoll għal warajh.”

“Tajjeb, tajjeb ferm,” għidt, “Iżda xiex! Martu w uliedu lkoll kemm huma?” Għaqal. “Dan kollu minnu, u nista’ nagħtik rakkont tal-ġrajja, għaliex f’dak ilmument jiena kont eżatt fuq il-post, u nfurmat sewwa dwar kulma gara.” “Mela,” jiena għidt, “jidher li wieħed jista’ jqis li din hija verità?” Għaqal. “M’għandekx għalxiex tibża’ tiddikjara dan il-fatt; jiġifieri li lkoll kemm huma bdew pellegrinaġġ, sew dik il-mara twajba kif ukoll l-erba’ subien tagħha. U billi issa, minn kif qed nara, aħna ser nimxu biċċa triq mhux ħażin flimkien, ħa nirrakkontalek kulma ġara. Din Kristjana (għaliex dak kien isimha mill-ewwel jum li hi flimkien ma’ wliedha għażlu li jibdew jgħixu l-ħajja ta’ pellegrini,) wara li żewġha kien qasam ix-Xmara u ma baqgħatx tisma’ aktar dwaru, bdew jiġuha xi ħsiebijiet f’moħħa. L-ewwel nett, li kienet tilfet lil żewġha, u allura minħabba f’hekk dik ir-rabta t’imħabba bejniethom intemmet darba għal dejjem. Għaliex għandek tkun taf, li n-natura, lill-ħajjin kapaċi tgħabbihom b’tħassib peżanti minħabba t-tifkira tat-telfa tal-maħbubin qrabathom. Għalhekk din ta’ żewġha ġegħlitha tibki mhux ftit. Però dan ma kienx kollox, għaliex bejna u bejn ruħha Kristjana bdiet ukoll tikkonsidra jekk l-imġiba ħażina tagħha lejn żewġha kinetx waħda mill-kawżi l-għala ma ratux aktar, u jekk fil-fatt kienx minħabba f’hekk li tteħdilha. U ma’ dan, f’moħħa, bħal mewġa, ġie l-aġir kollu tagħha lejn l-għażiż seħibha, aġir li la kien wieħed tajjeb, la kien naturali, u lanqas qaddis: dan ukoll fegalha l-kuxjenża tagħha u għabbieha bil-ħtija. Barra minn dan ħassitha wkoll imkissra ħafna aktar meta ftakret fit-tnehid kontinwu, fid-dmugħ mielaħ u l-krib ta’ żewġha, u fil mod ta’ kif hi webbset qalbha kontra t-talb bil-ħniena kollu tiegħu u s-suppliki tiegħu kollhom imħabba biex (hi w uliedha) jmorru miegħu, mela, ma kienx hemm ħaġa waħda minn dak kollu li Kristjan kien qalilha, jew li quddiemha għamel, waqt li t-toqol tiegħu kien għadu mgħobbi fuq spallejh, li bħal leħħa ta’ berqa ma reġax ġie lura fuqha, u ċarrat beraħ il-borqom ta’ qalbha. (Għoseja 13:8) L-aktar dik l-għajta tiegħu minn qiegħ qalbu; ‘X’nista nagħmel biex insalva?’ li baqgħet tidwi bl-ikrah f’widnejha. Imbagħad lit-tfal tagħha qaltilhom, ‘Uliedi, lkoll kemm aħna ser nintilfu. Bi dnubi gerrixt lil missierkom, u issa telaq. Hu xtaq li kieku ħadna miegħu, iżda jiena ma ridtx immur; u lilkom ukoll żammejtkom ’il bogħod mill-ħajja.’ Xħin semgħu dan, is-subien lkoll infexxu jibku, u għajtu għajta biex imorru wara missierhom. ‘O!’ Qalet Kristjana, ‘li kieku għażilna li mmorru miegħu, kieku għalina

kollox kien ikun sew u ħafna aħjar minn dak li ninsabu fih bħalissa. Għaliex għalkemm qabel kont daqshekk belha li ħsibt li l-inkwiet ta’ missierkom kien ġej minn xi fissazzjoni mentali li kellu, jew inkella li kien qed jinġarr minn xi depressjoni melankonika; issa però ma nistax ineħħi minn moħħi l-ħsieb, li kollox kien ġej minn xi ħaġa oħra, li kienet, li kien ingħatalu d-dawl li jnebbaħ, (Ġakbu 1:23-25) u bl-għajnuna tiegħu, kif nista’ nifhem, irnexxielu jaħrab ix-xbiek talmewt.’ (2 Samwel 22:6) Imbagħad lkoll kemm huma reġgħu bdew jibku, u b’leħen għoli qalu: ‘O, x’niket, ajma, l-jum!’” ( Eżekjel 30:2) Il-lejl ta’ wara, Kristjana ħolmot ħolma, u ara, rat bħal qisu parċmina wiesgħa tinfetaħ quddiemha, fejn fiha kien hemm miktub l-għadd tal-imġiba tagħha kollha, u kif setgħet tara, fuqha, l-ħażen kollu deher iswed faħma. (Luqa 18:13) Imbagħad waqt li kienet għadha rieqda għajtet b’vuċi għolja, ‘Mulej ikollok ħniena minni, għaliex jiena midinba,’ u t-tfal żgħar semgħuha. Wara dan, maġenb is-sodda tagħha, bħal qisha lemħet tnejn min-nies mil agħar weqfin hemm, waqt li bdew jgħidu, ‘X’ser nagħmlu b’din il-mara? Għaliex imqajjma jew rieqda qiegħda titlob il-ħniena: Jekk titħalla tibqa’ sejra kif bdiet, sejrin nitilfuha bħalma tlifna lil żewġha. Għaldaqstant jeħtieġ li aħna, b’xi mod jew ieħor, nippruvaw ineħħulha min moħħa lħsiebijiet dwar dak li għad irid iseħħ fil-futur: inkella lanqas id-dinja kollha ma jirnexxilha żżommha milli anke hi ssir pellegrin.’ Issa stenbħet għarqana xraba, u rogħda kbira ħakmitha, però wara ftit reġgħet raqdet. Imbagħad bħal qisu dehrilha li rat lil Kristjan f’post mimli hena tas-sema mdawwar b’ħafna nies immortali, b’arpa f’idu, wieqaf idoqqha quddiem wieħed li kien bilqiegħda fuq tron, b’qawsalla madwar rasu. (Apokalissi 4:2,3) Setgħet tara wkoll li hu kien bħal qisu qed ibaxxi rasu ’l isfel b’wiċċu lejn il-madum li kien taħt riġlejn ilPrinċep, waqt li kien jghid, ‘Minn qalbi nrodd ħajr lill-Mulej u lir-Re tiegħi talli ġabni f’dan il-post.’ (Apokalissi 14:2,3) Imbagħad il-miġemgħa li kienu madwaru refgħu leħenhom f’għajta, u daqqew bl-arpi tagħhom: iżda l-ebda bniedem fuq din l-art, ħlief Kristjan u sħabu, ma setgħu jifhmu x’kienu qed jgħidu.”

KAPITLU

3 IL–VIŻITATUR IWASSAL L–ISTEDINA LIL KRISTJANA

L-għada filgħodu, xħin qamet, u wara li talbet lil Alla u tkellmet xi ftit ma’ wliedha, xi ħadd ħabbat bis-saħħa fuq bieba; hija refgħet leħenha u lil dan qaltlu, ‘Jekk inti ġej f’Isem Alla, idħol.’ Għalhekk dan wieġeb ‘Ammen,’ fetaħ il-bieb u sellmilha bi ‘Sliem lil din id-Dar.’ (Luqa 10:5) Wara li għamel hekk, qal, ‘Kristjana, taf għal liema raġuni jiena ġejt?’ Imbagħad hija ħmaret u tkexkxet, u qalbha wkoll tqanqlet b’xewqa li tkun taf minn fejn kien ġej, u x’kienet dik il-qadja li għalija kien ntbagħat għandha. Għalhekk qalilha; ‘Jisimni Mistur, u ngħammar ma’ dawk li huma fil-għoli. Fil-post fejn noqgħod qed jintqal li int qisek għandek xi xewqa li tmur lil hinn; hemm ukoll rapport li inti konxja tad-deni li għamilt lil żewġek fil-passat meta webbist qalbek kontra dik it-triq li għażel, kif ukoll li żammejt lil dawn iċ-ċkejknin tiegħek flinjoranza tagħhom. Kristjana, dak li hu ħanin bagħatni biex ngħidlek li hu Alla li lest li jaħfer, u li l-għaxqa tiegħu hi t-tkattir tal-grazzja għall-offiżi. Jixtieq ukoll li inti tkun taf li qed jistiednek biex tersaq fil-preżenza tiegħu; mal-mejda tiegħu, u li hu ser jitimgħek bil-ġid kotran ta’daru u bil-wirt ta’ missierek Ġakobb. (Isaija 58:14) Hemm jinsab żewġek Kristjan, li flimkien ma’ numru kbir oħra ta’ sħabu, il-ħin kollu jħarsu lejn dak il-wiċċ li jsawwab il-ħajja fuq dawk li jarawh: u lkoll kemm huma għad jifirħu xħin jisimgħu l-passi tiegħek qegħdin jirfsu l-għatba tal-bieb ta’ Missierek.’ Hekk kif Kristjana semgħet dan ħassitha mbarazzata bil-kbir, u baxxiet rasha lejn lart, waqt li dan il-Viżitatur kompla jgħid, ‘Kristjana! Hawn ara wkoll din ittra għalik li ġibt mingħand ir-Re ta’ żewġek.’ Għaldaqstant ħaditha u fettħitha, u r-riħa li kellha kienet tal-aqwa fwieħa, (Għan.1:3) kienet ukoll miktuba b’ittri tad-deheb. U l-kontenut tal-ittra kien dan;

Ir-Re riedha tagħmel kif kien ghamel żewġha Kristjan; għaliex dak kien il-mod li bih setgħet tasal sal-Belt tiegħu, u hemm tgħammar bil-ferħ fil-preżenza tiegħu għal dejjem. B’dan kollu din il-mara twajba ma felħiltx aktar: Għalhekk talbet lill-Viżitatur tagħha, ‘Sur, teħodna miegħek; lili u lil uliedi, sabiex aħna wkoll inkunu nistgħu mmorru u nagħtu qima lil dan ir-Re?’ Imbagħad il-Viżitatur qal, ‘Kristjana! Il-morr jiġi qabel il-ħelu: Biex tidħol f’din ilBelt tas-Sema jeħtieġ li tgħaddi minn ħafna tiġrib, bħalma diġà għamel dak li mar qablek. Għalhekk nagħtik parir li tagħmel bħalma għamel żewġek Kristjan: mur lejn il-Bieb id-Dejjaq bi drittna, lil hemm mill-Pjanura, għaliex dak qiegħed fil-bidu tattriq li inti trid taqbad, u jalla tħaffef kemm tista’. Barra minn hekk nirrakkomandalek biex iddaħħal din l-ittra f’ħobbok, ħalli dak li hemm miktub fiha taqrah lilek innifsek u lil uliedek, sakemm titgħallmu bl-amment. Dan għaliex hu waħda mill-għanjiet li għad trid tkanta waqt li tkun għadek f’din l-għorfa tal-pellegrinaġġ tiegħek. U din trid ukoll tippreżentaha mal-Bieb li hemm aktar ’il bogħod.’” (Salmi 119:54) Issa fil-ħolma tiegħi rajt li dan il-Ġentlom Xwejjaħ, waqt li kien qed jirrakkontali din il-ġrajja, hu stess kien qed jiġi affettwat bil-kbir minnha. Huwa kompla sejjer u qal, “Mela għalhekk Kristjana sejjħet lil uliedha flimkien, u bdiet tindirizzahom b’dan il-mod. ‘Uliedi, bħalma ndunajtu, dan l-aħħar kont qed naħseb ħafna fil-fond dwar il-mewt ta’ missierkom; mhux għax għandi xi dubju dwar l-hena li għandu: għax issa jiena ċerta li hu jinsab tajjeb. Qed inkun ukoll imħassba ħafna dwar l-istat li jiena w intom ninsabu fih, li skont in-natura nemmen li hu wieħed miżerabbli: Imġibti lejn missierkom waqt l-hemm tiegħu hu ta’ madmad enormi għall-kuxjenza tiegħi. Dan minħabba li webbist kemm qalbi kif ukoll qalbkom kontra tiegħu, u rrifjutajt li nitlaq miegħu f’pellegrinaġġ. Il-ħsiebijiet dwar dawn il-ħwejjeġ huma biżżejjed biex f’dan il-mument jeqirduni, li kieku mhux għallħolma li kelli l-lejl li għadda, kif ukoll għall-inkoraġġiment li dalgħodu tani dan listranġier. Ejjew uliedi, ħa nerfgħu kollox u nerħulha lejn il-Bieb li jwassal għallPajjiż tas-Sema, biex naraw lil missierkhom, u noqogħdu miegħu u mal-kumpannji tiegħu fis-sliem skont il-liġijiet ta’ dik l-Art.’ Kien għalhekk li wliedha nfaqgħu jibku bil-ferħ minħabba li qalb ommhom kienet qed titħajjar ’l hemm. Għaldaqstant il-Viżitatur tagħhom sellmilhom: u huma bdew iħejju biex jibdew il-vjaġġ tagħhom.”

KAPITLU

4 BEZZIEGĦA U ĦNIENA JŻURU LIL KRISTJANA

Iżda ġara li, hekk kif kienu qed jippreparaw biex jitilqu, żewġ nisa ġirien ta’ Kristjana waslu ħdejn darha u ħabbtulha mal-bieb. Bħal qabel, lil dawn ukoll qaltilhom. “Jekk ġejjin f’isem Alla, idħlu.” Xħin semgħu dan in-nisa nħasdu; għaliex ma kinux imdorrijja jisimgħu dan it-tip ta’ lingwaġġ, u lanqas fehmu kif dan qatt jista’ joħroġ minn xofftejn Kristjana. Madankollu xorta waħda daħlu ġewwa; iżda ara sabu lil dik il-mara twajba qed tipprepara biex titlaq minn darha. Għalhekk bdew billi qalulha, “Ġara, nitolbuk, għidilna dan kollu xi jfisser?” Kristjana wieġbet u qalet lill-kbira mit-tnejn, li kien jisimha Sa. Beżżiegħa, “Qiegħda nipprepara għall-vjaġġ.” (Issa din Beżżiegħa kienet bint dak li kien iltaqa’ ma’ Kristjan fuq l-Għolja Saram, u dak li, kieku kien għalih kien iġegħlu jdur lura minħabba l-biża’ mill-iljuni ) Beżżiegħa. “Xi vjaġġ hu dan, għidli?” Kristjana. “Li mmur wara t-twajjeb żewġi,” u kif qalet hekk infaqgħet tibki. Beżżiegħa. “Nispera li mhux hekk, ġara twajba, u f’ġieħ il-povra wliedek, nitolbok biex ma teqridx lilek innifsek b’dan il-mod li ma jixraqx lill-mara.” Kristjana. “Le, uliedi ġejjin miegħi; lanqas ħadd minnhom ma jrid jibqa’ hawn.” Beżżiegħa. “Qed nipprova naħseb fil-fond ta’ qalbi, x’kien, jew min kien, li wasslek f’dan l-istat.”

Kristjana. “O, ġara, li kieku inti taf daqskemm naf jien, kieku m’għandix dubju li kont tiġi miegħi.” Beżżiegħa. “Sabiħa tiegħi, x’inhu dan l-għarfien ġdid li akkwistajt, li tant qed jaljenak minn ħbiebek, u li qed jittantak biex tmur Alla biss jaf fejn?” Imbagħad Kristjana wieġbet, “Minn mindu żewġi telaqni tgħidx kemm ħadtha bi kbira; speċjalment minn mindu qasam ix-Xmara. Iżda l-aktar ħaġa li nkwetatni, hija, l-mod goff li ġibt ruħi miegħu meta kien jinsab f’dak il-hemm tiegħu. Barra minn hekk, bħalissa qiegħda fl-istess stat li hu kien fih dakinhar; u xejn mhu ser jikkuntentani ħlief li nitlaq f’pellegrinaġġ. Il-lejl l-ieħor kont qed noħlom li rajtu. O! mhux li kienet ruħi qieghda ħdejh! Huwa qiegħed fil-preżenza tar-Re tal-pajjiż, jgħammar u anke jiekol miegħu fuq il-mejda tiegħu, u sar il-kumpann tal-immortali, (2 Korintin 5:1-4) u ngħatatlu dar biex jgħix fiha, li jekk magħha kellhom iqabblu lisbaħ palazzi li hawn fid-dinja, għalija kienu jkunu qishom xi miżbla. Il-Prinċep talpost bagħat għalija wkoll, b’wegħda li jekk immur għandu hu jkollu pjaċir bija; issa dil-minuta kien hawn il-Messaġġier tiegħu, u ġabli ittra, li stednitni biex niġi.” U kif qalet hekk ħarġet l-ittra tagħha, qratha, u qaltilhom, “Issa x’għandkhom xi tgħidu dwar dan kollu?” Beżżiegħa. “O! Il-ġenn li ħakem lilek u lil żewġek, biex tidħlu għal tant diffikultajiet! M’għandhiex dubju li int smajt ma’ xiex iltaqa’ żewġek, saħansitra anke kif dan għamel l-ewwel pass, fit-Triq li qabad, bħal mal-ġar tagħna Stinat għadu jista’ jixhed; għaliex hu mar miegħu; iva u Malajr-Idur ukoll, sakemm dawn, ta’ rġiel għaqlin li kienu, beżgħu jibqgħu sejrin aktar ’il bogħod. Fuq kollox aħna smajna wkoll kif huwa ltaqa’ mal-iljuni, m’Apollun, ma’ Dell-il-Mewt, u bosta ħwejjeġ oħra. Ma tridx tinsa wkoll il-periklu li ltaqa’ miegħu fil-Fiera tal-Frugħa. Għaliex jekk hu, avolja kien raġel, tant ħassha bi tqila, x’taħseb li inti povra mara bħalek tista’ taghmel? Qis ukoll li dawn l-erba’ trabi tiegħek huma wliedek, demmek u għadmek stess. Għaldaqstant, jekk inti tiddeċiedi li tkun daqshekk inferfxa u tarmi lilek innifsek, għall-anqas f’ġieħ il-frott tal-ġuf tiegħek, ibqa’ d-dar.” Iżda Kristjana qaltilha, “Tittantanix, ġara tiegħi: Issa f’idi tpoġġa prezz biex nakkwista l-qligħ, u nkun belha mill-kbar jekk ma naħtafx din l-opportunità b’idejja t-tnejn. U billi inti qiegħda tgħidli dwar dan l-inkwiet kollu li għad irrid niltaqa’ miegħu matul it-triq, dan anqas biss jibda biex iservi ta’ qtigħ il-qalb għalija, anzi, minflok jurini li għandi raġun. Il-morr jeħtieġ li jiġi qabel il-ħelu, u dan ukoll għad

jagħmel il-ħelu eħlew. Mela, la int ma ġejtx f’dari f’isem Alla bħalma għidtlek, nitolbok biex titlaq, u ma ddejjaqnix aktar.” Imbagħad anke Beżżiegħa ċanfritha, u qalet lis-sieħba tagħha, “Ejja ġara Ħniena, ħalli nerħula tgħaffeġ waħedha, la qiegħda tmaqdar il-parir u l-kumpannija tagħna.” Iżda għall-mument Ħniena bħal qisha waqfet, u ma ħassitx li setgħet tkompli malġara tagħha: u dan minħabba żewġ raġunijiet. L-ewwel nett, hi ħasset għal Kristjana u għalhekk bejna u bejn ruħha qalet, “Jekk il-ġara tiegħi jkollha titlaq, jiena lesta li nimxi biċċa triq magħha u ngħina.” It-tieni nett, tħassret ukoll lil ruħha stess, (għaliex dak li kienet qalet Kristjana baqa’ jberren xi ftit f’moħħa.) Għalhekk bejnha u bejn ruħha reġgħet qalet, “Jeħtieġ li nitkellem ftit aktar ma’ din il-Kristjana, u jekk f’dak li tgħid insib verità u ħajja, jiena wkoll nitlaq magħha b’ruħi u b’ġismi.” Għaldaqstant Ħniena bdiet twieġeb lill-ġara tagħha Beżżiegħa b’dan il-mod. Ħniena. “Ġara, veru li dalgħodu jiena ġejt miegħek biex inżuru lil Kristjana, u billi hi, kif tista’ tara, waslet biex issellem għall-aħħar darba lil pajjiżha, ħsibt li f’din lgħodwa xemxija, nimxi biċċa triq magħha biex ngħinha fit-triqtha.” Però dwar it-tieni raġuni tagħha ma qaltilha xejn, iżda żammitha għalija. Beżżiegħa. “Tajjeb, milli jidher qed taħseb biex int ukoll tmur titbellah; iżda kif għad għandek iċ-ċans aħjar toqgħod attenta, u tuża moħħok: sakemm ma ninsabux filperiklu għadna barra minnu; iżda la darba nsibu ruħna fih, ġewwa nkunu.”

KAPITLU

5 I L – Ġ I R I E N T A’ K R I S T J A N A J I T K E L L M U FUQHA

Għalhekk is-Sa. Beżżiegħa telqet lura lejn darha, u Kristjana reħitilha għall-vjaġġ tagħha. Iżda hekk kif Beżżiegħa waslet lura f’darha, bagħtet għal xi ġirien tagħha, bħas-Sa. Għajnejn-il-Pippistrell, is-Sa. Għalabiebha, is-Sa. Moħħa-Mxerred, u is-Sa. Ċuċ. Mela hekk kif dawn waslu f’darha, qabdet tirrakkontalhom l-istorja dwar Kristjana u dwar il-vjaġġ li kien beħsiebha tagħmel. U kien hekk li bdiet ir-rakkont tagħha. Beżżiegħa. “Ġirien, billi dalgħodu ma kellix wisq x’nagħmel, mort inżur lil Kristjana, u hekk kif wasalt mal-bieb, ħabbat, bħalma tafu li s-soltu aħna mdorrijin nagħmlu: U hi weġbitni hekk, ‘Jekk inti ġejja f’isem Alla, idħol.’ Għalhekk dħalt, mingħalija li kollox kien sew: Iżda hekk kif dħalt ġewwa, sibtha qiegħda tlesti lilha nnifisha biex titlaq mir-raħal, hi, kif ukoll uliedha. Għalhekk staqsejtha x’kien ifisser dan kollu. U, fil-qasir, qaltli li issa kellha f’moħħa li titlaq f’pellegrinaġġ, bħalma kien għamel żewġha. Qaltli wkoll dwar ħolma li kellha, u dwar kif ir-Re tal-pajjiż fejn kien jinsab żewġha, kien bagħtilha ittra ta’ stedina biex hi tmur hemm.” Imbagħad is-Sa. Ċuċ qalet. “U ejja! Int taħseb li hi se tmur?” Beżżiegħa. “Iva, żgur li ser tmur, jiġri x’jiġri; u r-raġuni li dan nafu biċ-ċert hi din; Għaliex l-argument l-aktar b’saħħtu li jiena qbadt magħha biex forsi nikkonvinċiha tibqa’ d-dar, (li kien, it-tiġrib li kienet għad trid tħabbat wiċċha miegħu fit-triq) għaliha serva bħala argument sod sabiex aktar jipperswadiha ħalli tross ’il quddiem fil-vjaġġ tagħha. Għax fi ftit kliem qaltli li l-morr jiġi qabel il-ħelu. Iva, u għax dan hu minnu, jagħmel dak li hu ħelu eħlew.” Għajnejn-il-Pippistrell. “O din il-mara għamja u bla moħħ, ma tgħallmitx mill-għali ta’ żewġhaħa? Jiena ngħid, illi kieku kellu jerġa’ jkun hawn żgur li kien ikun kuntent li jibqa’ f’postu, u ma jidħolx għal dak l-għawġ kollu għal xejn.”

Is-Sa. Għalabiebha ukoll wieġbet, u qalet, “Boloh ta’ din ix-xorta m’għandniex x’ngħambuhom fir-raħal; ngħid għalija jien, ħa tagħmel li trid u titlaq ’l hemm. Li kieku kellha tibqa’ fejn qiegħda, u ma tbiddilx fehmtha, għiduli ftit min ser jgħix bilkwiet maġenbha? Għaliex hi, jew twarrabna jew inkella iġġib ruħha ħażin magħna, jekk mhux ukoll toqgħod tparla dwar ħwejjeġ li min hu f’sensih ma jissaportihomx. Għaldaqstant, min-naħa tiegħi, qatt mhu ser jiddispjaċini għat-tluq tagħha; ħalluha titlaq, u ħalli minflokha jiġi xi ħaġa aħjar: id-dinja qatt ma kienet sewwa meta fiha għammru dawn il-boloh kapriċċużi.” Imbagħad is-Sa. Moħħa-Mxerred żiedet tgħid hekk. “Isa ieqfu b’dan it-tip ta’ diskors. Il-bieraħ kont qiegħda għand il-Madama Mqarqċa, fejn ixxalajna kemm flaħna. Għax min taħsbu li kien hemm, jekk mhux jien, is-Sa. Sħuna, u xi tlieta jew erba’ oħra, flimkien mas-Sur Żieni, is-Sa. Ħmieġ, u xi oħrajn. Mela hemm kellna d-daqq u żżfin, u dak kollu li seta’ jimliena bil-pjaċir. U ngħidilkom li s-Sinjorija tagħha hi mara mrobbija tassew ta’ nobbli, u s-Sur Żieni gustuż daqsha.”

KAPITLU

6 IL–BIDU TAL–PELLEGRINAĠĠ

Mela sadanittant Kristjana kienet erħitilha għal triqtha, u Ħniena marret magħha. Issa hekk kif kienu mexjin, b’uliedha hemmhekk ukoll, Kristjana qabdet diskursata. “Mela, Ħniena,” qalet Kristjana, “inqisu bħala favur li ma kontx qed nistennieh, li inti tirfes ’il barra minn bwiebek flimkien miegħi sabiex takkumpanjani għal ftit fi triqti.” Imbagħad iċ-ċkejkna Ħniena (għax hi kienet għadha żgħira) qalet “Li kieku ħsibt li kien ikun aħjar għalija li nitlaq miegħek, kieku lanqas qatt ma nerġa’ nersaq qrib irraħal.”

“Sewwa Ħniena,” qalet Kristjana, “ingħaqad miegħi darba għal dejjem. Naf sewwa fejn ser iwassalna l-pellegrinaġġ tagħna; żewġi qiegħed f’post fejn lanqas kieku kellhom jagħtuh id-deheb kollu li hemm fil-minjieri ta’ Spanja ma jitlaq minnu. U int m’intix ser tkun mixħuta ’l barra, avolja se tmur minħabba f’stedina minn tiegħi. IrRe, li bagħat għalija u għal uliedi, hu wieħed li jitgħaxxaq bil-ħniena. Barra minn hekk, jekk inti trid, jiena lesta li nimpjegak, u inti tiġi miegħi bħala l-qaddejja tiegħi. Madankollu int u jien ikollna kollox flimkien, inti biss ejja miegħi.” Ħniena. “Iżda kif ser inkun żgura li anke jien għad niġi milqugħa? Li kieku ngħatajt din it-tama minn xi ħadd li jaf biċ-ċert, ma kontx naħsibha darbtejn, u kont nitlaq, megħjuna minn dak li kapaċi jgħin, anke jekk it-triq tkun mill-aktar tedjanti.” Kristjana. “Mela, maħbuba Ħniena, tridx ngħidlek xi jmissek tagħmel; ejja miegħi sal-Bieb id-Dejjaq, u hemmhekk jiena nistaqsi ftit dwar is-sitwazzjoni tiegħek, u jekk hemmhekk ma tiltaqax ma’ nkoraġġiment, ma nsibx problema jekk terġa’ lura f’darek. Jiena lesta wkoll li nħallsek għat-tjieba li tkun urejt miegħi u m’uliedi, bilmod li tkun akkumpanjajtna matul triqtna.” Ħniena. “Mela, ’l hemm ser nitlaq, u lesta nilqa’ dak kollu li għad irid jiġi, u jalla ilMulej jagħmel li nsib xortija hemm billi r-Re tas-Sema jilqagħni b’qalbu kollha.” Qalb Kristjana mtliet bil-ferħ, mhux biss għax issa kellha sieħba, iżda wkoll għaliex kien irnexxielha tikkonvinċi lil dil-povra xebba biex tibda tgħożż is-salvazzjoni tagħha. Għalhekk imxew ’il quddiem flimkien, u Ħniena bdiet tibki. Imbagħad Kristjana qalet, “Oħti, għaliex qiegħda tibki b’dan il-mod?” Ħniena. “Kieku taf! qalet, kif tista’ ma tibkix meta tqis f’liema stat u qagħda jinsabu dawk il-povra qrabati, li għadhom f’dak ir-raħal tagħna tad-dnub: u dak li jagħmel iddieqa tiegħi aktar kiefra, hu, għaliex huma la għandhom għalliem, u lanqas lil xi ħadd li jgħarrfilhom x’għad irid jiġi.” Kristjana. “Il-Ħniena ssir pellegrin. U għal ħbiebek qiegħda tagħmel bħalma ttwajjeb tiegħi Kristjan għamel miegħi hekk kif telaqni; hu tgħidx kemm għamel f’qalbu meta jiena la smajt minnu u lanqas tajt kasu, iżda Sidu u Sidna ġabar iddmugħ tiegħu u poġġiehom fil-flixkun tiegħu, (Salmi 56:8) u issa kemm jien, kif ukoll int, u anke dawn it-trabi ħelwin tiegħi, qegħdin naħsdu l-frott u l-qligħ tagħhom. Nispera, Ħniena, li dan id-dmugħ tiegħek ma jintilfux fix-xejn, għaliex il-

Verità qal, Li dawk li jiżirgħu bid-dmugħ, għad jaħsdu bil-għajjat ta’ ferħ. U dak li hu u sejjer imur jibki, iġorr iż-żerriegħa għat-tfigħ, hu u ġej żġur għad jiġi lura b’għajjat ta’ ferħ, iġorr il-ħsad tiegħu.” (Salmi 126:5,6) Imbagħad Ħniena qalet,

Ħa jimxi quddiemi l-Qaddis Skont ir-rieda tiegħu. L-għolja nitla’, nasal sal-Bieb, Ġewwa nidħol miegħu. Fi triqti dejjem iżommni Bla ma jħallini ndur Mill-ħniena u l-grazzja tiegħu, Li nsib kull fejn immur. U dawk tant għeżież għalija Li nżomm kull ħin fit-talb, Ħa jfittxu li jkunu tiegħek Bil-moħħ, bl-għemil, bil-qalb.

KAPITLU

7 L – G Ħ A D I R A M T A J N A T A’ Q T I G Ħ I L – Q A L B

Issa l-ħabib xwejjaħ tiegħi kompla, u qal, “Però hekk kif Kristjana sabet ruħha flGħadira Mtajna ta’ Qtigħ il-Qalb, bdiet bħal qisha tieqaf; għax qalet, ‘Dan hu l-post li fih l-għażiż żewġi kien ser jifga bit-tajn.’ Setgħet ukoll tara, li minkejja l-kmand

tar-Re biex dan il-post jitjieb minħabba l-pellegrini; xorta kien agħar minn qatt qabel.” Għalhekk staqsejt jekk dan kienx veru? “Iva,” qal ir-raġel xiħ, “veru tassew. Għax għalkemm huma ħafna dawk li jgħidu li huma ħaddiema tar-Re, u jgħidu wkoll li jridu jirranġaw it-Triq il-Wiesgħa Rjali, minflok ġebel iġibu żibel u demel, u minflok isewwu, jħassru. Mela f’dan il-post, Kristjana, flimkien mas-subien tagħha, waqfet.” Iżda Ħniena qalet, “Ejja ħalli nissograw, biss ejja noqogħdu moħħna hemm.” Imbagħad dawru ħarsithom lejn it-Turġien, u għamlu sforz biex mill-aħjar li jistgħu. Iżda Kristjana mhux darba u tnejn kienet se Issa bil-kemm kienu għadhom kif qasmu, li ma semgħux bħal jintqalilhom, Imbierka hi dik li emmnet li jseħħ kulma bagħat (Luqa 1:45)

irossu ’l quddiem ssib ruħa ġot-tajn. kliem li kien qed jgħidilha l-Mulej.

Imbagħad reġgħu qabdu jimxu; u Ħniena qalet lil Kristjana, “Li kieku jien għandi listess fiduċja li għandek int, li mal-Bieb id-Dejjaq għad niġi milqugħa b’imħabba, kieku naħseb li l-ebda Għadira Mtajna ta’Qtigħ il-Qalb ma jirnexxilha taqtagħli qalbi.” “Tajjeb,” qalet l-oħra, “issa int taf id-dgħufija tiegħek, u jiena naf tiegħi; u, ħabiba twajba, lkoll kemm aħna għad ikollna biżżejjed ħażen qabel ma naslu fit-tmien talvjaġġ tagħna. Għaliex qatt jista’ wieħed jobsor, kif in-nies li bħalna jixtiequ jakkwistaw tant glorji eċċellenti, u li bħalna tant jixxennqu għal dak il-ferħ, kemm għad iridu jħabbtu wiċċhom ma’ biżgħat u qatgħat, u kemm tiġrib u taħbit għad iridu jattakawna bihom, dawk li jobogħduna?” U issa s-Sur Għaqal telaqni biex inkompli noħlom il- ħolma tiegħi waħdi.

KAPITLU

8 KRISTJANA U ĦNIENA JĦABBTU MAL–BIEB

Għalhekk sadanittant, bħal qisni rajt lil Kristjana, u lil Ħniena u s-subien, jitilgħu lkoll kemm huma sal-Bieb. U hekk kif waslu, qabdu jiddiskutu xi ftit bejniethom dwar x’kien l-aħjar mod li kellhom iġibu ruħhom hekk kif jaslu mal-Bieb, u x’kellhom jgħidu lil dak li kien ser jiftħilhom. Għalhekk fl-aħħar iddeċidew li billi Kristjana kienet l-aktar waħda mdaħħla fiż-żmien minnhom kollha, kellha tkun hi, li f’isem l-oħrajn kollha, tħabbat u tkellem lil dak li kien ser jiftaħ, sabiex huma jkunu jistgħu jidħlu. Għalhekk Kristjana bdiet tħabbat, u bħalma kien għamel il-povru żewġha, kellha tħabbat u tkompli taħabbat. Però minflok semgħu lil xi ħadd ġej biex jiftħilhom, lkoll kemm huma dehrilhom li semgħu bħal qisu kelb (Salmi 22:20) ġej jinbaħ għalihom. Kelb, u wieħed kbir ukoll, li beżża’ lin-nisa u lit-tfal. Għal ftit tal-ħin lanqas m’azzardaw jerġgħu jħabbtu, li ma jmurx dak il-mastin jagħmel għalihom. Issa minħabba f’hekk tfixklu bl-ikrah, u ma kinux jafu x’ser jaqbdu jagħmlu. Żgur li ma kinux ser jerġgħu jħabbtu, minħabba li beżgħu mill-kelb: lanqas ma kienu se jerġgħu lura, li ma jmurx il-Bewwieb jilmaħhom waqt li jkunu sejrin, u b’hekk jieħu għalih. Fl-aħħar iddeċidew li jerġgħu jħabbtu, u ħabbtu b’ħafna aktar saħħa minn qabel. Imbagħad il-Bewwieb qal, “Min hemm?” U filwaqt li fetħilhom, il-kelb waqaf jinbaħ. Imbagħad Kristjana għamlet inkin fil-baxx, u qalet, “Tħallix li Sidna jkun offiż millqaddejja tiegħu, għaliex ħabbatna mal-bieb nobbli tiegħu.” Imbagħad il-Bewwieb qal, “Minn fejn intom ġejjin, u x’għandkom bżonn?” Kristjana wieġbet, “Aħna ġejjin mill-istess post li minnu ġie Kristjan, u bl-istess qadja bħalu; jiġifieri, li, dejjem jekk inti għandek pjaċir, ġentilment nitħallew nidħlu minn dan il-Bieb għal ġot-triq li twassal sa’ Belt-is-Sema. U biex inkompli nwieġbek, ja Sidi, jiena Kristjana, li xi darba kont mart Kristjan, li issa ’ttella’ ’l fuq.”

B’dan il-Bewwieb stagħġeb, u qal, “X’inhu! Tgħidlix li issa saret pellegrin, dik li sa ftit ta’ żmien ilu kienet tobgħod dik l-istess tip ta’ ħajja?” Imbagħad baxxiet rasha, u qalet, “Iva; u anke dawn l-għeżież ċkejknin tiegħi.” Imbagħad qabadha minn idejha, u daħħalha ġewwa, u qal ukoll, “Ħalluhom it-tfal ħa jiġu għandi,” (Mark 10:14, Luqa 18:16) u kif qal hekk għalaq il-bieb. Kif għamel dan, sejjaħ lil wieħed trumbettier li kien jinsab fuq il-bieb, biex mimli ferħ jindukra lil Kristjana bl-għajjat u d-daqq tat-tromba. (Luqa 15:7) Għalhekk dan obda u daqq, u mela kullimkien bin-noti melodjużi tiegħu. Issa, matul dan il-ħin kollu, l-povra Ħniena baqgħet wieqfa barra, tirtgħod u tnewwaħ għax beżgħet li kienet ser tiġi rrifjutata. Iżda hekk kif Kristjana rnexxielha takkwista d-dħul għaliha u għas-subien tagħha, bdiet imbagħad l-interċessjoni tagħha għal Ħniena. Kristjana. “Ja Sidi, jien għandi sieħba minn tiegħi li ġiet s’hawnhekk għall-istess raġuni li ġejt jien u li għadha wieqfa tistenna barra. Waħda li tgħidx kemm tinsab mħassba u mtaqqla’, għaliex f’moħħa għandha li ġiet hawnhekk, dejjem kif qed taħseb hi, mingħajr ma ħadd ma bagħat għalija, filwaqt li lili, r-Re ta’ żewġi bagħat għalija biex niġi.” Issa Ħniena bdiet tkun fuq ix-xwiek, għaliex għalija kull minuta kienet qisha siegħa, u kien ghalhekk li ma tatx ċans biex Kristjana tkompli tidħol għalija b’mod aktar sħiħ, u bdiet tħabbat fuq il-Bieb hija nnifisa. U tant ħabbtet bis-saħħa, li lil Kristjana ħasditha. Imbagħad il-Gwardjan tal-Bieb qal, “Min hemm?” U Kristjana wieġbet, “Dik ħabibti.” Għalhekk fetaħ il-bieb, u ħares barra; iżda Ħniena kienet stordiet u waqghet barra mal-art b’ħass ħażin, għax beżgħat li l-ebda’ bieb ma kien ser jinfetħilha. Imbagħad qabadha minn idejha, u qal, “Xbejba, nitolbok qum.” “O, Sinjur,” qalet, “inħossni storduta, bil-kemm nista’ nieħu nifs.” (Ġona 2:7)

Iżda hu weġibha u qal, “Darba waħda xi ħadd qal, ‘Meta kienet ruħi mifnija ġewwa fija, ftakart fil-Mulej, u wasal għandek talbi, fit-tempju mqaddes tiegħek.’ La tibzax, iżda qum fuq saqajk, u għidli għalfejn ġejt.” Ħniena. “Jiena ġejt għal dak li ma kont qatt mistiedna għalih, bħalma kienet ħabibti Kristjana. L-istedina tagħha kienet minn għand ir-Re, u tiegħi kienet biss minn għandha: Ghaldaqstant wisq nibża’ li qed niżżattat.” Qalilha, “Hi xtaqitek tiġi magħha f’dan il-Post?” Ħniena. “Iva; u kif Sidi jista’ jara, jiena ġejt. U jekk hemm imqar xi ftit tal-grazzja u tal-maħfra tad-dnubiet żejda, nitolbok bil-ħrara biex jiena l-povra qaddejja tiegħek ikolli sehem minnhom.” Imbagħad reġa’ qabdilha jdejha, u b’mod ġentili daħħalha ġewwa, waqt li qal: “Jiena nitlob għal dawk kolha li jemmnu fija, (Ġwanni 17:20) ikun xi jkun il-mod li permezz tiegħu jaslu għal għandi.” Imbagħad lil dawk kollha li kienu weqfin madwaru qalilhom: “Ġibu xi ħaġa w agħtuha lil Ħniena biex ixxommha, u b’hekk ma terġax iħossha ħażin.” Għalhekk ġabulha qatta’ mirra, (Għanja 1:13) u ftit wara ġiet f’sensieha. U kien f’dan il-waqt li Kristjana, s-subien tagħha, kif ukoll Ħniena, intlaqgħu mill-Mulej filbidu tat-triq, u minnu ġew indiriżżati bil-ħlewwa. Imbagħad żiedu jgħidulu, “Jisgħobina tad-dnubiet taghna, u mingħand Sidna nitolbu l-maħfra tiegħu, kif ukoll aktar istruzzjonijiet dwar xi rridu nagħmlu.” “Nagħtikhom l-assoluzzjoni,” hu qal, “bil-kliem u bil-fatti; bil-kliem, fil-weghda talmaħfra: bil-fatti fil-mod li jiena ksibtha. Tal-ewwel ħuduha minn xofftejja b’bewsa, u l-oħra, kif għad trid tiġi rrevelata.” Issa fil-ħolma tiegħi rajt li beda jgħidilhom ħafna kliem ħelu, u b’hekk tgħidx kemm ferħu. Tellagħhom ukoll sa fuqnett tal-Bieb u wriehom b’liema għemil kienu ġew salvati, u qallhom ukoll li dik id-dehra kellhom jerġgħu jarawha waqt li kienu ser ikunu mexjin fit-triq, u din għad tkun ta’ faraġ għalihom. Għalhekk hu ħallihom waħedhom għal ftit ħin isfel f’sala li kienet tintuża fis-Sajf, fejn qabdu jittkellmu bejniethom.

U Kristjana bdiet tgħid hekk: “O Mulej! Kemm jiena kuntenta, li dħalna f’dan ilpost!” Ħniena. “Int għandek għalxiex; aħseb u ara jien, kemm aktar missni naqbeż bil-ferħ.” (Luqa 6:23) Kristjana. “Għal mument, hekk kif kont wieqfa mall-Bieb, għaddieli minn moħħi, (xħin ħabbat u ħadd ma wieġeb) li l-isforzi kollha taghna kienu għal xejn: Speċjalment meta dak il-mingħul ta’ kelb beda jinbaħ kemm jiflaħ għalina.” Ħniena. “Iżda l-akbar biża’ tiegħi kienet wara li rajt kif inti ġejt milqugħa minnu u ddaħħalt ġewwa, u jien tħallejt barra: Issa, ħsibt, seħħ dak li hemm miktub, ‘Żewġ nisa jkunu jidħnu flimkien, waħda tittieħed u l-oħra titħalla.’ (Mattew 24:41) Kienet bi tqila ħafna għalija biex ma ninfexx ngħajjat, spiċċajt, spiċċajt! U bżajt inħabbat aktar; iżda kif fettilli nħares ’il fuq, lejn dak li kien hemm miktub fuq il-Bieb idDejjaq, għamilt il-qalb. Ħsibt ukoll li jew kont ser nerġa’ naqbad nħabbat jew inkella mmut. Għalhekk ħabbatt; iżda tgħidlix kif, għaliex issa kont qiegħda nilgħab bejn ħajja u mewt.” Kristjana. “Ma tafx kif ħabbat? Jiena ċerta li t-taħbit tiegħek tant kien bil-ħerqa, li ħossu ħasadni. Għidt bejni u bejn ruħi li f’Għomri qatt ma kont smajt taħbit bħal dan. Ħsibt li int kont ser tidħol ġewwa bil-vjolenza ta’ jdejk stess, jew li kont ser taħtaf isSaltna bil-forza.” (Mattew 11:12) Ħniena. “Hekk hu, u taħseb li kieku xi ħadd kellu jkun floki ma kienx jagħmel ukoll kif għamilt jien? Ma rajtx kif il-Bieb ingħalaqali f’wiċċi, u kif fil-qrib kien hemm idur kelb mill-aktar ħorox. Min hu dak, ngħid jien, li jekk bħali kien daqshekk beżghan, ma kienx ukoll iħabbat b’kemm għandu saħħa? Iżda nitolbok għidli x’qal Sidi għall-pastażaġni tiegħi, m’inkorlax għalija?” Kristjana. “Kif sema’ dawk il-ħsejjes imgerfxin tiegħek, bħal qisu tbissem tbissima ħelwa u sempliċi. Jiena nemmen li dak li għamilt għoġbu biżżejjed, għaliex ma wriex xi sinjal għall-kuntrarju. Iżda jien niskanta kif iżomm kelb ta’ dik il-kwalità; li kieku dan kont nafu minn qabel, wisq nibża’ li ma kienx ikolli biżżejjed kuraġġ li nissogra b’dan il-mod. Iżda issa li dħalna, dħalna, u ta’ dan jien ferħana se ntir.”

KAPITLU

9 IL–KELB UL–ĠNIEN TAX–XITAN

Ħniena. “Meta jerġa’ jinżel hawn isfel, jekk ma jimpurtax, nistaqsih il għala fil-bitħa tiegħu jżomm kelb hekk maħmuġ bħal dak. Nispera li ma jiħux għalih.” “Iva hekk għamel,” qalu t-tfal, “u ara kif tipperswadih biex forsi jagħlqu, għaliex aħna qed nibżgħu li jaħtafna hekk kif inmorru hemm.” Mela fl-aħħar reġa’ niżel isfel ħdejhom, u Ħniena nxteħtet quddiemu wiċċha mal-art u tgħatu qima, waqt li qalet, “Ħalli Sidi jilqa’ s-sagrifiċċju ta’ radd il-ħajr li f’dan ilħin, b’xofftejja, qiegħda noffrilu.” (Lhud 13:15, Għoseja 14:2) U għalhekk qalilha, “Il-paċi miegħek, qum minn hemm.” (Ġeremija 12:1-2) Iżda hi baqgħet b’wiċċha mal-art u qalet, “Twajjeb Int O Mulej meta nitkarrab miegħek, iżda ħallini nitkellem miegħek dwar il-ġudizzji tiegħek: Għalfejn, fil-bitħa tiegħek, iżżomm kelb hekk kattiv bħal dak, li dehrtu tbeżża’ lin-nisa u t-tfal bħalna, u ġġegħelom jaħsbuha biex jaħarbu mill-Bieb tiegħek minħabba l-biża’?” Huwa wieġeb, u qal: “Dak il-kelb għandu Sid ieħor, u jinżamm ukoll fil-qrib f’għalqa ta’ ħaddieħor; il-pellegrini tiegħi jisimgħu biss l-imbieħ tiegħu. Postu fit-Torri li qed taraw hemm fil-bogħod: iżda hu jista’ jiġi sa mal-ħitan ta’ dan il-post. Bil-ħoss qawwi tal-għajjat tiegħu, irnexxielu jwerwer mhux pellegrin onest wieħed jew tnejn. Fil-fatt, ta’ min hu, ma jżommux għal ġid tiegħi jew ta’ dawk li huma tiegħi; iżda jżommu bl-iskop li jfixkel lill-pellegrini milli jiġu għandi, u biex huma jibżgħu jħabbtu ma’ dan il-Bieb ħalli jidħlu. Ġieli ħarab ukoll u ta kedda kbira lil xi wħud minn dawk li nħobb; iżda fil-preżent jiena nġerraħ kollox bis-sabar: Lill-pellegrini tiegħi jiena nagħtihom ukoll l-għajnuna f’waqtha, biex ma jispiċċawx taħt snienu u b’hekk jagħmillhom dak li n-natura ta’ kelb tiegħu ġġiegħlu jagħmel. Iżda veru hux! Ja mixtrija tiegħi, (Atti 20:28) nemmen li kieku kont taf dan kollu qabel, żgur li ma kontx tibża’ minn kelb. It-tallaba li jduru bieb bieb iħabbtu, biex ma jmorrux jitilfu xi karità li forsi tista’ tingħatalhom, lesti li jissograw il-periklu tal-għajjat, tal-inbieħ, kif

ukoll tal-gdim ta’ kelb: u jista’ kelb, kelb ġo bitħa ta’ ħaddieħor: Kelb, li l-inbieħ tiegħu jiena ndawru għall-ġid tal-pellegrini, iżomm lura lil xi ħadd milli jiġi għandi? Jiena neħlishom mill-iljuni, u lill-maħbuba tiegħi mill-qawwa tal-kelb.” Imbagħad Ħniena qalet, “Nammetti l-injoranza tiegħi: Tkellimt dwar dak li ma fhimt xejn fuqu: Nammetti li Inti tagħmel kollox sewwa.” Imbagħad Kristjana bdiet titkellem dwar il-vjaġġ tagħhom, u tistaqsi ftit dwar it-triq. Għalhekk hu tagħhom jieklu, u ħaslilhom riġlejhom, u qabbadhom l-istess triq li fiha jimxi hu, (Salmi 85:13) bħalma qabel kien diġà għamel ma’ żewġha. Għalhekk fil-ħolma tiegħi rajt, li huma avvanzaw fi triqithom, u t-temp kien tassew favurihom. Imbagħad Kristjana bdiet tkanta u tgħid, Imbierek il-jum li għażilt Li pellegrin insir, U dak li bih kuraġġ għamilt Biex qtajt l-irbit ta’ lsir. Tassew li domt sa qomt biex bdejt Inftittex li ngħix mill-ġdid Iżd’ issa dak il-ħin li ħlejt Bil-ġirja li npatti rrid. Għal ferħ arah id-dmugħ idur U l-fidi tnissel sliem: B’dal-mod il-bidu tagħna żgur, Jurik x’se jkun it-tmiem. (Ġobb 8:7)

Issa fuq in-naħa l-oħra tal-ħitan, li kien iċ-ċint ta’ mat-triq li fiha kellhom jimxu Kristjana u l-kumpannji tagħha, kien hemm ġnien; u dan il-ġnien kien ta’ dak li tiegħu kien dak il-Kelb-Jinbaħ imsemmi ftit ilu. Issa xi ftit mis-siġar tal-frott li jikbru f’dak il-ġnien sparaw il-friegħi tagħom fuq in-naħa l-oħra tal-ħajt, u billi kien misjur, dawk li kienu jsibuh kienu jiġbruh u ta’ spiss jieklu minnu għad-dannu tagħhom stess. Għalhekk is-subieni ta’ Kristjana, ta’ tfal li kienu, għax għoġbithom id-dehra tas-siġar, kif ukoll il-frott li kien imdendel magħhom, waqqgħuhom u qabdu jieklu.

Ommhom ikkoreġiethom talli għamlu hekk; iżda s-subieni xorta waħda komplew jieklu. “Mela,” qalet, “uliedi, qed tidinbu, għaliex dak il-frott mhuwiex tagħna.” Iżda hi ma kinitx taf li dak il-frott kien tal-għadu. Niżgurak illi kieku kienet taf, kienet tmut bilbiża’. Però kollox għadda, u komplew javvanzaw fi triqthom.

KAPITLU

10 KRISTJANA U ĦNIENA J I L T A Q G Ħ U M A’ Ż E W Ġ T I R Ġ I E L M I L L – A G Ħ A R

Issa hekk kif kienu mxew xi mitejn metru ’l bogħod mill-post li minnu kienu daħlu għal ġot-triq: lemħu tnejn min-nies mill-Agħar resqin b’pass mgħaġġel biex jiltaqgħu magħhom. B’dan Kristjana, u ħabibtha Ħniena, għattew lilhom infushom bl-mnatar tagħhom, u għalhekk ma tħarrkux mill-vjaġġ. It-tfal ukoll imxew quddiemhom, u flaħħar iltaqgħu lkoll flimkien. Imbagħad dawk li kienu niżlu biex jiltaqgħu magħhom, resqu eżatt man-nisa, bħal li kieku kienu ser jgħannquhom; però Kristjana qalet, “Oqogħdu lura, jew inkella komplu għaddejjin fis-Sliem kif kontu qabel.” Madankollu dawn it-tnejn, bħal li kieku kienu torox, ma tawx kas tal-kliem ta’ Kristjana, iżda bdew jerfgħu jdejhom fuqhom; u minħabba f’dan Kristjana irrabjata bl-ikrah, u bdiet tagħtihom bis-sieq. Anke Ħniena għamlet ħilitha biex mill-aħjar li tista’, tinnbuttahom ’l hemm. Kristjana għal darb’ oħra, reġgħet qaltilhom, “Ersqu lura w itilqu ’l hemm, għax kif qed taraw ,billi aħna pelleġrini, m’għandniex flus fuqna x’nitilfu, u għaldaqstant ngħixu bil-karità li jagħtuna sħabna.”

Imbagħad wieħed miż-żewġt irġiel qal, “Aħna m’aħniex qed inħebbu għalikom minħabba l-flus; iżda ħriġna u ġejna biex ngħidulkom li jekk intom tikkuntentawna mqar f’talba waħda żgħira li ser nagħmlulkom, aħna nagħmlukom nisa ta’ veru għal dejjem.” Issa Kristjana, waqt li bdiet timmaġina x’riedu jfissru b’dan, reġgħet weġbithom, “Aħna la ħa nisimgħu u lanqas ħa nagħtu kas, u mhux ser inċedu għal dak li ser titolbuna. Aħna mgħaġġlin, ma nistgħux nieqfu, xogħolna hu wieħed ta’ ħajja jew mewt.” Għalhekk għal darb’ oħra hi u l-kumpannji tagħha reġgħu għamlu sforz biex jgħaddu minn ġo nofshom. Iżda huma baqgħulhom f’nofs it-triq, u qalu, “Aħna m’għandniex intenzjoni li nneħħulkom ħajjitkom, hija ħaġa oħra li nixtiequ nieħdu.” “Mela,” sostniet Kristjana, “li kien għalikom toħdulna ruħna u ġisimna, għaliex jiena naf li intom għal dan ġejtu; iżda aħna nippreferu li mmutu fil-post milli nħallu lilna nnfusna ninqabdu f’dawn it-tip ta’ nases li ’l quddiem għad ikun ta’ għawġ kbir għalina.” U kif qalet hekk, it-tnejn li huma werżqu twerżiqa w għajtu, “Delitt, delitt!” U b’dan poġġew lilhom infushom taħt il-ħarsien ta’ dawk il-liġijjiet ipprovduti għallprotezzjoni tan-nisa. (Dewterenomju 22:25-27) Iżda l-irġiel xorta waħda komplew resqin aktar qrib lejhom, bil-ħsieb li jegħlbuhom. Kien għalhekk li għal darb’ oħra reġgħu refgħu leħenhom u għajtu.

KAPITLU

11 IL–FEJJIEDI JEĦLES LILL–PELLEGRINI

Issa, billi kif għidt, ma kinux wisq ’il bogħod mill-Bieb li minnu kienu daħlu biex ġew hawn, leħinhom instema’ lil hinn minn fejn kienu qabel. Kien għalhekk li xi wħud ħarġu mid-dar, u billi ndunaw li dak kien il-leħen ta’ Kristjana: ħaffu sabiex jagħtuha l-għajnuna. Iżda sakemm laħqu waslu fejn setgħu jarawhom, in-nisa kienu qegħdin f’taqbida mill-aktar kiefra, u t-tfal ukoll kienu weqfin hemm jibku. Imbagħad, dak li ġie apposta biex jgħinhom, refa’ leħnu u qal lill-brikkuni, “X’intom qegħdin tagħmlu? Jaqaw qed tippruvaw twaqqgħu lill-Poplu ta’ Sidi fid-dnub?” (1 Samwel 2:24) Ipprova wkoll jaqbadhom; iżda huma rnexxielhom jaħirbulu billi qabżu minn fuq il- ħajt għal ġol-ġnien ta’ dak ir-raġel li kellu dak il-kelb il-kbir, u għalhekk il-kelb sar il-protettur tagħhom. Imbagħad dan il-Fejjiedi resaq maġenb innisa, u staqsiehom kienx kollox sew. Għalhekk weġbuh, “Inroddu ħajr lill-Prinċep tiegħek, ninsabu tajjeb ħafna, però konna xi ftit imbeżża’; nirringrazzjaw ukoll lilek talli ġejt tagħtina l-għajnuna, għaliex kieku ma kienx hekk żgur li konna niġu mirbuħa.” Għaldaqstant, wara xi ftit tal-kliem ieħor, dan il-Fejjiedi qal hekk: “Stagħġibt ħafna kif meta intlaqajtu mal-Bieb t’hemm fuq, u billi kontu tafu li intom nisa dgħajfa, ma tlabtux lis-Sid li kien hemm biex jagħtikhom Gwida: forsi kontu tiskansaw dan lInkwiet u dan it-Twegħir: Għaliex żgur li kien jagħtikhom wieħed.” Kristjana. “Mela, tant konna aljenati bil-barkiet ta’ dak il-ħin, li nsejna għal kollox ittwegħir li kellu jiġi; intant, min qatt kien jobsor li daqshekk fil-qrib tal-palazz tar-Re seta’ jkun hemm moħbija brikkuni bħal dawn? Veru li kien ikun aħjar għalina li kieku staqsejna lil Sidna għal wieħed; però billi Sidna kien jaf dak li kien ser ikun ta’ siwi għalina, allura nistagħġeb kif ma bagħatx wieħed magħna.” Fejjiedi. “Mhux dejjem hu ta’ ġid li wieħed jagħti ħwejjeġ li ma jintalbux, li ma jmurx minħabba f’hekk jitilfu valurhom; iżda meta l-ħtieġa ta’ xi ħaġa tinħass,

f’għajnejn dak li jkun iħossha, taqa’ taħt dik l-istima li jixirqilha, u b’hekk minn dakinhar tkun użata. Li kieku Sidi takom Gwida, ma kienx jiddispjaċikom għalliżball tagħkom li ma tlabtux għal wieħed, bħalma issa għandkom l-okkażjoni li tagħmlu. Għalhekk kollox jaħdem għat-tajjeb, (Rumani 8:28) u jservi biex jagħmilkhom aktar attenti għal dak li jista’ jinqala’.” Kristjana. “Tgħid għandna nerġgħu lura għand Sidna, nistqarru l-bluha tagħna u nitolbuh wieħed?” Fejjiedi. “L-Istqarrija tal-bluha tagħkom, inkun jien li nippreżentahielu: M’għandkomx għalfejn terġgħu lura. Għaliex fil-postijiet kollha li għad tridu ssibu ruħkom fihom, mhu ser jonqoskom xejn; għax f’kull alloġġ ta’ Sidi, li ħejja sabiex fihom jintlaqgħu l-pellegrini, hemm biżżejjed biex jarmahom kontra kull xorta ta’ attentati. Però, kif għidt, biex hu jidħol għalihom jeħtieġ li jintalab minnhom: u tkun ħaġa li ma tiswa’ xejn jekk wieħed lanqas jasal biex jitlobha.” Hekk kif qal dan, reġa’ lura f’postu, u l-pellegrini komplew mexjin fi triqthom. (Eżodu 36:37) Imbagħad Ħniena qalet, “X’vojt hawn f’daqqa waħda? Jien kien mingħalija li issa konna għaddejna u ħlisna minn kull Periklu, u qatt aktar ma konna ser nitnikktu.” “L-innoċenza tiegħek, Oħti,” qalet Kristjana lil Ħniena, “tiskużak mhux ftit; iżda ngħid għalija, għandi ħafna aktar tort, għaliex dan it-Twegħir rajtu qabel ma ħrigt barra l-Bieb, u madankollu, meta l-għajnuna setgħet tingħata, xorta waħda m’għamilt xejn dwaru. U għalhekk it-tort hu kollu kemm hu tiegħu.” Ħniena. “Kif kont taf dwar dan qabel ma tlaqt mid-Dar? Nitolbok, spjegali ftit din ilħaġa moħġaġa.” Kristjana. “Mela, ħa ngħidlek. Lejl wieħed, qabel m’għamilt imqar pass wieħed ’il barra mid-dar, u hekk kif kont minduda fis-Sodda, kelli ħolma dwar dan. Għaliex bħal qisni rajt żewġt irġiel, li tgħidx kemm kienu jixbhu lil dawn it-tnejn, weqfin mat-tarf tas-sodda, jikkonfoffaw kif ser ifixkluli s-Salvazzjoni tiegħi. Ħa ngħidlek x’qalu eżattament. Huma qalu, (dan kien meta jiena kont ninsab fit-tiġrib,) ‘X’se naqbdu nagħmlu b’din il-mara? Għax lejl u nhar qiegħda titniegħed u tokrob għallmaħfra. Jekk titħalla sejra kif bdiet, ser nitilfuha bħalma diġà tlifna lil żewġha.’ Għandek tkun taf li b’dan jiena jmissni ħadt ħsieb u ħtaft l-għajnuna meta din setgħet tingħata.”

“Mela,” qalet Ħniena, “billi b’din it-traskuraġni ġejna mogħtija ċans biex naraw innieqes li hemm fina nfusna: Hekk ukoll Sidna, b’dan ħa l-okkażjoni biex juri biċ-ċar l-għana tal-Grazzja tiegħu. Għaliex, kif qed naraw, hu mexa warajna bi ħlewwa li ma tlabnihiex, u ħelisna minn taħt idejn dawk li kienu aktar b’saħħithom minnha, sempliċiment għal gost u pjaċir tiegħu.”

KAPITLU

12 ĠEWWA D–DAR TAL–FISSIER

Issa wara li qattgħu xi ftit aktar tal-ħin jitkellmu, resqu qrib dar li kienet tinsab fittriq, dar li kienet ġiet mibnija għas-serħan tal-pellegrini bħalma għandkom issibu spjegat aktar fid-dettall fl-Ewwel Parti ta’ dan id-dokument tal-Avvanz tal-Pellegrin. Għalhekk baqgħu resqin viċin id-dar (id-Dar tal-Fissier) u hekk kif waslu mal-bieb, ġewwa d-dar semgħu ħafna storbju ta’ kliem. Imbagħad waqfu biex jisimgħu, u dehrilhom li bħal semgħu lil Kristjana tissemma b’isimha. Għaliex għandkom tkunu tafu, li qabel ma waslet hi kienet diġà waslet l-aħbar li hi u wliedha kienu telqu f’pellegrinaġġ. U dan kollu tgħidx kemm għoġobhom, billi kienu semgħu li hi kienet mart Kristjan; dik l-istess mara li sa ftit taż-żmien ilu ma riedet bl-ebda mod tqis li titlaq f’pellegrinaġġ. Għalhekk, mela, waqfu u qagħdu jisimgħu lil dawk in-nies twajba jfaħħru lil dik li ma basrux li kienet tinsab wieqfa mal-bieb. Fl-aħħar Kristjana ħabbtet bħalma qabel kienet għamlet mal-Bieb id-Dejjaq. Issa hekk kif ħabbtet, ġiet xbejba mal-bieb li fettħet u ħarset, u ara rat li kien hemm żewġ nisa. Imbagħad ix-Xbejba qaltilhom, “Ma’ min xtaqtu titkellmu f’dan il-post?” Kristjana wieġbet, “Aħna jidhrilna li dan hu post privileġġat għal dawk li saru pellegrini, u issa aħna li ninsabu weqfin ma’ dan il-bieb hekk aħna. Għaldaqstant nixtiequ nitolbu li nkunu nistgħu ngawdu minn dak li bħalissa ġejna hawn għalih;

għax bħalma qed tara, il-ġurnata waslet biex tispiċċa, u ma nixtiqux li ’llejla nkomplu mexjin ’il quddiem.” Xbejba. “Nitlobok, għidli x’jismek, biex inkun nista’ ngħid lil Sidi li qiegħed ġewwa?” Kristjana. “Ismi Kristjana, kont mart dak il-pellegrin li xi snin ilu vjaġġa f’din it-triq, u dawn l-erbat itfal tiegħu. Din ix-xebba wkoll hi l-kumpannja tiegħi, u anke hi qiegħda f’pellegrinaġġ.” Intant Innoċenti (għax hekk kien jisimha) ġriet ’il ġewwa, u qalet lil dawk li kienu hemm ġew, “Aqtgħu min hemm mal-bieb? Hemm Kristjana u wliedha, u lkumpannja tagħha, lkoll kemm huma jistennew biex jiġu milqugħa hawnhekk.” Imbagħad qabżu bil-ferħ, u marru jgħidu lil Sidhom. Għalhekk ġie mal-bieb, u filwaqt li ħares lejha, qal, “Inti dik l-istess Kristjana, li Kristjan, dak ir-raġel twajjeb, ħalla warajh, meta ddeċieda li jaqbad il-ħajja ta’ pellegrin?” Kristjana. “Jiena dik il-mara li kienet daqshekk qalbha iebsa li ma tajtx kas tal-hemm ta’ żewġi, u jiena dik li ħallejtu jitlaq waħdu ’il quddiem għall-vjaġġ tiegħu, u dawn l-erbat itfal tiegħu; iżda issa anke jiena ġejt, għaliex ninsab ċerta li l-ebda triq oħra ħlief din m’hi tajba.” Fissier. “Mela issa twettaq dak li hemm miktub dwar dak ir-raġel li qal lil ibnu, ‘Illum mur aħdem fl-għalqa tad-dwieli tiegħi;’ u hu qal lil missieru, ‘Le, ma rridx immur;’ iżda wara reġa’ bdielu u mar.” (Mattew 21:29) Imbagħad Kristjana qalet, “Ħa jkun kif qed tgħid, Ammen, ħalli Alla jwettaq dan ilqawl fija, u jagħtini l-grazzja li fl-aħħar ninstab mingħajr tebgħa u bla ħtijja (2 Pietru 3:14) biex fih nistrieħ fis-sliem.” Fissier. “Iżda għalfejn waqaft hemm mal-bieb? Idħol ja bint Abraħam, (Galatin 3:69) konna kemm qed nitkellmu fuqek: għaliex ftit qabel kienu waslulna l-aħbar dwar kif inti sirt pellegrin. Ejjew tfal, idħlu ġewwa; ejja xebba, idħol ġewwa.” Għalhekk daħħalhom kollha kemm huma fid-dar. Mela hekk kif kienu ġewwa, intalbu biex ipoġġu u jistrieħu, u kif għamlu hekk, dawk li xogħolhom kien li jieħdu ħsieb il-pellegrini ġewwa d-dar, daħlu fil-kamra biex jarawhom. U wieħed tbissmilhom, u l-ieħor daħkilhom, u lkoll kemm huma tbissmu

bil-ferħ li Kristjana kienet saret pellegrin. Ħarsu wkoll lejn is-subieni, ikkarezzawhom b’idejhom, bħala sinjal tal-merħba kollha tjieba tagħhom: anke ma’ Ħniena ġabu ruħhom b’imħabba, u tawhom lkoll il-merħba ġewwa d-dar ta’ Sidhom.

KAPITLU

13 IL–KMAMAR IMPORTANTI

Wara ftit, billi l-ikla ta’ filgħaxija ma kinetx għadha lesta, il-Fissier ħadhom filKmamar Importanti tiegħu, u wriehom dak li Kristjan, ir-raġel ta’ Kristjana kien ra ftit ta’ żmien ilu. Issa kien hawnhekk li raw ir-Raġel ġol-Gaġġa tal-Ħadid, ir-Raġel u l-Ħolma tiegħu, ir-Raġel li qatta’ u għadda minn ġo nofs l-Għedewwa tiegħu, u anke l-Pittura tal-Akbar Wieħed minnhom: flimkien mal-affarijiet kollha l-oħra li dak iżżmien tant kienu ta’ siwi għal Kristjan. Kif lesta, u wara li dawn il-ħwejjeġ xi ftit jew wisq ġew mifhuma sewwa minn Kristjana u l-kumpannija tagħha, il-Fissier reġa’ ħadhom għalihom: u beda biex daħħalhom f’kamra, fejn kien hemm raġel li ma seta’ jħares imkien ħlief ’l isfel, b’xatba tad-demel f’idu. Fuq rasu kien hemm ukoll wieħed b’kuruna tas-Sema f’idu, u dan kien jixtieq li jagħtih il-kuruna minflok ix-xatba tad-demel tiegħu; iżda r-raġel la ħares ’il fuq u lanqas biss ta’ kas; baqa’ jagħżaq u jiġbed lejh it-tiben, iz-zkuk iżżgħar u t-trab ta’ mal-art. Imbagħad Kristjana qalet, “Ikolli ngħid li bejn wieħed u ieħor naf xi ftit jew wisq ittifsira ta’ dan: Għax din hija tixbiha ta’ raġel ta’ din id-dinja: Mhux hekk hu, twajjeb Sinjur?” Fissier. “Sewwa għidt, u x-xatba tad-demel tiegħu turi l-moħħ karnali tiegħu. U filwaqt li int qed tarah li aktar qed jippreferi li jxattab it-tiben u z-zkuk, kif ukoll ittrab ta’ mal-art, milli jagħti kas ta’ dak li qed jgħidlu t-tali li qiegħed jgħajjatlu minn

fuq bil-kuruna tas-Sema f’idu; dan kollu qiegħed biex juri, li għal xi wħud il-Ġenna hi bħal ħrafa, u l-ħwejjeġ t’issa biss huma meqjusa bħala dawk li l-aktar jiswew. Issa mentri ġie wkoll muri lilek, li r-raġel ma seta’ jħares imkien ħlief ’l isfel: dan qiegħed biex lilek jurik li l-ħwejjeġ ta’ din id-dinja meta dawn ikollhom il-qawwa fuq limħuħ tal-bnedmin, pjuttost iġorrulhom qlubhom ’il bogħod minn Alla.” Imbagħad Kristjana qalet, “Oh! Ħa nkun meħlusa minn din ix-xatba tad-demel.” “Dik it-talba” qal il-Fissier, “tant m’hix użata li kważi ssaddett: ‘Tagħtiniex il-ġid’ hi talba li bil-kemm jgħamilha persuna waħda minn għaxart elef. (Proverbji 30:8) Għal ħafna, huma t-tiben, iz-zkuk, u t-trab, dawk il-ħwejjeġ li bħalissa huma l-aktar imfittxija.” B’dan Ħniena, u Kristjana bdew jibku, u qalu, “Hekk hu tabilħaqq! veru tassew.” Hekk kif il-Fissier kien uriehom dan, daħħalhom fl-aqwa kamra li kien hemm fiddar, (kienet kamra veru mill-isbaħ) u talabhom biex iħarsu ħarsa madwarhom u jaraw jekk hemm setgħux isibu xi ħaġa ta’ siwi għalihom. Imbagħad ħarsu ’l hawn u ’l hemm: Billi hemmhekk ma kien hemm xejn li kien jidher ħlief brimba kbira ħafna mal-ħajt: u din ma rawhiex. Imbagħad Ħniena qalet, “Sinjur, jiena ma nista’ nara xejn.” Iżda Kristjana baqgħet siekta. Iżda il-Fissier qal, “Erġa’ ħares darb’ oħra.” Għalhekk reġgħet ħarset u qalet, “Hawn m’hawn xejn ħlief brimba kerha, mdendla minn saqajha mal-ħitan.” Imbagħad hu qal, “Brimba waħda biss hawn f’din il-karma hekk spazjuża?” Imbagħad għajnejn Kristjana mtlew bid-dmugħ, għaliex hi kienet mara li malajr tifhem: u għalhekk qalet, “Iva Mulej, hawnhekk hawn aktar minn brimba waħda. Hekk hu, u brimb li l-velenu tagħhom aktar qerriedi minn dak li jinsab fiha.” Il-Fissier imbagħad ħares lejha b’għaxqa, u qal, “Inti għidt il-verità.” Din ġiegħlet lil Ħniena tiħmar, u lis-subieni ġiegħlithom jgħattu wiċċhom. Għaliex issa lkoll kemm huma bdew jifhmu ix-xarada.

Imbagħad il-Fissier reġa’ qal, “Il-brimba, kif qed taraw, taqbad b’idejha u tinsab filpalazzi tar-Re. (Proverbji 30:28) U għalfejn taħsbu li dan il-kliem ġie miktub, jekk mhux biex jurikom, li tkunu kemm tkunu mimlija bil-velenu tad-dnub, xorta waħda tistgħu, bl-idejn tal-Fidi, tiggranfaw u tgħammru fl-aqwa kamra li hemm fid-dar ta’ fuq tar-Re?” Kristjana. “Jiena ħsibt xi ħaġa bħal din; iżda ma kontx nimmaġinaha kollha kemm hi. Ħsibt li aħna konna bħall-Brimb, u li konna nixbhu l-ħlejjaq koroh, f’kwalunkwè kamra mill-isbaħ li nkunu fiha: iżda qatt m’għaddieli minn moħħi li permezz ta’ din il-brimba, din il-ħlejqa hekk velenuża u mistkerrħa, kellna nitgħallmu kif ngħixu bilfidi. U madankollu ggranfat b’idejha, kif qed nara, u qiegħda tgħammar fl-aqwa kamra li hemm fid-dar. Veru li Alla m’għamel xejn għalxejn.” Imbagħad bħal kienu qishom lkoll kuntenti; u għajnejhom imtlew bid-dmugħ: iżda baqgħu jħarsu wieħed lejn l-ieħor, u mielu wkoll quddiem il-Fissier. Hu daħħalhom ġo kamra oħra fejn kien hemm qroqqa u xi flieles, u qalilhom biex josservawhom għal ftit tal-ħin. Issa wieħed mill-flieles mar mal-ħawt biex jixrob, u kull darba li kien jixrob kien jerfa’ rasu u għajnejh ’il fuq lejn is-Sema. “Araw,” qal, “dak li dan il-fellus żgħir qiegħed jagħmel, u tgħallmu minnu biex tirrikonoxxu minn fejn ġejjin il-barkiet tagħkom, billi tircevuhom b’ħarsitkom ’il fuq. Mhux hekk biss,” kompla jgħid, “osservaw u iflu.” Għalhekk taw kasu, u nnotaw li l-qroqqa kienet timxi u tersaq lejn il-flieles tagħha b’erba modi. 1. Kellha għajta komuni, u din kienet tul il-ġurnata kollha. 2. Kellha għajta speċjali, u din kienet xi drabi biss. 3. Kellha għajta għal meta tkun fuq il-bajd, u 4. Kellha ħamba. “Issa,” kompla jgħidilhom, “qabblu lil din il-qroqqa mar-Re tagħkom, u lil dawn ilflieles ma’ dawk li jobduh. Għaliex anke Hu, bl-istess mod bħalha, għandu l-metodi tiegħu li bihom jimxi mal-poplu tiegħu. Bis-sejħa komuni tiegħu ma jagħti xejn, bissejħa speċjali tiegħu dejjem ikollu xi ħaġa x’jagħti, ( Mattew 23:27 ) għandu wkoll għajta ta’ qroqqa għal dawk kollha li jinsabu taħt id-dell ta’ ġwenħajh. U għandu ħamba, biex biha jallarma hekk kif jara l-għadu qed jersaq fil-qrib. Maħbubin tiegħi, għażilt li ndaħħalkom fil-kamra fejn jinsabu ħwejjeġ bħal dawn, għaliex intom nisa, u għalikom dawn ħfief.”

KAPITLU

14 AKTAR TAGĦLIM MINGĦAND IL–FISSIER

“Mela, Sinjur,” qalet Kristjana, “nitolbok biex tħallina naraw aktar:” Għalhekk daħħalhom ġol-biċċerija, fejn kien hemm Biċċier qed joqtol nagħġa: U ara in-nagħġa kienet siekta, u rċeviet il-mewta tagħha bil-kwiet. Imbagħad il-Fissier qal, “Jeħtieġ li minn din in-nagħġa titgħallmu li għandkom tbatu. U li tissaportu l-għemil ħażin mingħajr garr u tgemgim. Araw kemm tilqa’ l-mewta tagħha fil-kwiet, u mingħajr ma toġġezzjona tissaporti li ġilditha tinġibdilha fuq widnejha. Ir-Re tagħkom lilkom isejhilkhom in-nagħaġ tiegħu.” Wara dan, ħadhom fil-ġnien tiegħu fejn fih kien hemm varjetà kbira ta’ fjuri, u qal, “Qegħdin tarawhom dawn kollha?” B’hekk Kristjana qalet, “Iva.” Imbagħad reġa’ qal, “Araw il-fjuri kollha huma differenti fid-daqs, fis-sura u fillewn, fir-riħa u fit-tjubija, u xi wħud aħjar minn oħrajn. Ħaġa oħra hi, li huma jibqgħu fil-post fejn il-Ġardinar ħawwilhom, u ma jkollhomx xi jgħidu wieħed malieħor.” Għal darb oħra reġa’ ħadhom fl-għalqa tiegħu, li fiha kien żera’ l-qamħ u lqamħirrun. Iżda hekk kif ħarsu, innotaw li l-parti ta’ fuqnett tax-xitel kollha kienet maqtugħa, u kien fadal biss iz-zkuk. Hu reġa’ qal, “Din l-art ġiet mdemmla, u mgħażqa, u miżrugħa; iżda x’sejrin nagħmlu bil-ħsad?” Imbagħad Kristjana qalet, “Aħraq xi ftit minnu u milli jifdal agħmel id-demel.”

Il-Fissier reġa’ qal, “Qed tara kif il-frott hu dik il-ħaġa li tfittex, u huwa minħabba nnuqqas tiegħu li qed tikkundannah għall-ħruq, u biex jiġi mgħaffeġ taħt is-saqajn tannies. Oqogħdu attenti li b’dan ma tikkundannawx lilkom infuskom.” Imbagħad, hekk kif kienu deħlin minn barra, lemħu pitirross żgħir bi brimba kbira f’ħalqu. Għalhekk il-Fissier qal, “Ħarsu ’l hawn.” Għalhekk ħarsu, u Ħniena tħassbet; però Kristjana qalet, “X’disprezz hu dan għal għasfur hekk ċkejken u ħelu bħalma hu l-pitirross b’sidru aħmar, hu li hu għasfur fuq il-ħafna għasafar l-oħra, u li hu ħelu man-nies? Kont naħseb li kien jgħix bil-frak talħobż, jew affarijiet oħra li ma jagħmlux ħsara. Issa jogħġobni ftit inqas milli kien qabel.” Il-Fissier imbagħad wieġeb, “Dan il-pitirross hu simbolu xieraq ħafna ta’ xi wħud li pprofessaw il-fidi fil-vojt; għaliex min kif jidhru fuq barra jixbhu lil dan il-pitirross, sbieħ fid-dehra, fil-kulur u fl-imġiba, jidhru wkoll li għandhom imħabba mill akbar għall-professuri sinċiera; u jixtiequ li fuq kollox jitħalltu magħhom u jkunu filkumpanija tagħhom, daqs li kieku huma jgħixu bil-frak tal-ħobż tar-raġel twajjeb. Għax jiffrekwentaw id-djar ta’ dawk li huma qaddisa, u n-nomini tal-Mulej, jippretendu wkoll li hekk huma verament: iżda meta jkunu waħedhom, l-istess bħallpitirross, kapaċi jaqbdu u jibilgħu l-brimb, kapaċi jbiddlu l-ikel tagħhom, jixorbu ittaħsir, u jlegilgu d-dnub daqs li kieku kien ilma.’ Mela hekk kif reġgħu daħlu d-dar, u billi l-ikla ta’ filgħaxija ma kinetx għadha lesta, Kristjana għal darb’ oħra wriet ix-xewqa li l-Fissier jew jurihom, jew inkella jgħidilhom xi ħaġa dwar xi ħwejjeġ oħra ta’ siwi. Imbagħad il-Fissier beda jgħid hekk, “Aktar ma tkun ħoxna l-qasqusa, aktar tixxennaq għat-tajn; aktar ma jkun smin il-barri, aktar imur bil-qalb għall-qatla; u aktar ma jkun b’saħħtu il-bniedem żieni, aktar ikun miġbud għall-ħażen. Fin-nisa hemm xewqa biex ikunu nodfa u rfinuti, u hija ħaġa xierqa li tkun imżejna b’dak, li f’għajnejn Alla jiswa ħafna. (1 Pietru 3:1-4) Aktar hu faċli li tishar xi lejl jew tnejn, milli toqgħod imqajjem sena sħiħa f’daqqa: Għalhekk huwa eħfef għal wieħed li jibda tajjeb biex jagħti xhieda, millli jżomm sħiħ kif imissu sal-aħħar.

Kwalunkwe kaptan ta’ bastiment, meta jkun f’nofs tempesta, malajr jixħet il-baħar dak li fil-vapur ma jiswa xejn; iżda min hu dak li l-ewwel ma jarmi hu l-aqwa? Ħadd ħlief dak li m’għandux il-biża’ t’Alla. Xaqq wieħed li jnixxi jgħerreq bastiment, u dnub wieħed biżżejjed biex jeqred midneb. Dak li jinsa lil sieħbu, jkun ingrat lejh; iżda dak li jinsa lis-Salvatur tiegħu jkun ingrat lejh innifsu. Dak li jgħix fid-dnub u jistenna li jsib il-hena fil-ħajja li ġejja, jixbah lil dak li jiżra’ gandoffla u jistenna li jimla l-imħażen tiegħu bil-qamħ, jew bix-xgħir. Jekk wieħed irid jgħix tajjeb, ħallih jgħannaq l-aħħar ġurnata ta’ ħajtu miegħu, u jagħmilha dik li dejjem iżżommlu l-kumpanija. Is-sefsif u l-bdil tal-ħsieb jipprovaw li d-dnub qiegħed fid-dinja. Jekk id-dinja li għal Alla mhix daqshekk ta’ importanza, hija meqjusa mill bnedmin bħala ħaġa ta’ valur: mela allura l-Ġenna li tant hi meqjusa minn Alla x’inhi? Jekk din il-ħajja, li hi mimlija b’tant tiġrib, insibuha hekk diffiċli biex inwarbuha, mela xi ngħidu għall-ħajja l-oħra? Kulħadd ifaħħarha t-tjieba tal-bnedmin; iżda fejn hu dak li hu, bħalma suppost li hu, affettwat bit-Tjieba t’Alla? Rari npoġġu bilqiegħda biex nieklu; li ma niklux, u nqumu biex nitilqu. Għalhekk f’Ġesù Kristu hemm ħafna aktar mertu u tjubija minn kemm id-dinja kollha teħtieġ.” Meta l-Fissier lesta, reġa’ ħarighom barra fil-ġnien tiegħu, u ressaqhom qrib siġra li kellha l-ġewwieni tagħha kollu kemm hu msewwes u spiċċut, madankollu kienet qed tikber u kellha wkoll il-weraq. Imbagħad Ħniena qalet, “Dan xi jfisser?” “Din is-siġra,” qal il-Fissier, “li qoxritha tidher sabiħa, u li l-ġewwieni tagħha kollu kemm hu msewwes, hija dik li magħha jistgħu jitqabblu ħafna li jinsabu fil-ġnien ta’

Alla. Dawk li b’xofftejhom jagħtu ġieħ lil Alla, iżda għalih tabilħaqq m’huma lesti jagħmlu xejn. Dawk li l-weraq tagħhom sabiħ; iżda qlubhom m’huma tajbin għal xejn ħlief li jservu ta’ ħatab fil-kenur tax-xitan.”

KAPITLU

15 L – E S P E R J E N Z I T A’ K R I S T J A N A U T A’ Ħ N I E N A

Issa l-ikla ta’ filgħaxija kienet lesta, il-mejda mħejjija u kollox kien irranġat f’postu. Għalhekk wara li wieħed radd il-ħajr, poġġew u kielu. U bħalma soltu jiġri waqt likliet, il-Fissier kien jagħti gost lil dawk li kienu joqogħdu miegħu permezz talmużika, u għalhekk il-ministrelli daqqew. Kien hemm ukoll għannej. U dan kellu vuċi mill-aqwa. L-għanja tiegħu kienet tgħid hekk: Fil-Mulej biss insib mistrieħ, B’ikel bnin jitmagħni: X’qatt nista’ mela jien neħtieg, Jekk fit-talb jismagħni? Meta l-għana u l-mużika waqfu, l-Fissier staqsa lil Kristjana x’kien li fil-bidu ġiegħlha taqbad il-ħajja ta’ pellegrin. Kristjana wieġbet. “L-ewwel nett, ġiet f’moħħi t-telfa ta’ żewġi, u din qasmitli qalbi bl-aħrax: iżda dak kollu kien biss ġibda naturali. Imbagħad wara dak, ġew f’moħħi ttiġrib u l-pellegrinaġġ ta’ żewġi, u kif jien, ta’ mingħula li kont, ħaddtha kontra tiegħu minħabba f’hekk. Għalhekk il-ħtija ħakmitli ħsiebijieti u kważi waslet biex tgħerriqni fl-Għadira; li mhux għax kelli ħolma f’waqtha dwar l-istat tajjeb li żewġi kien jinsab fih, u kif ukoll minħabba f’ittra li bagħatli r-Re tal-pajjiż fejn żewġi kien jgħammar, biex jien immur għandu. Kienu l-ħolma u l-ittra flimkien li tant laqtuni, u li ġiegħluni naqbad din it-triq.”

Fissier. “Allura ma ltqajtx ma tfixkil qabel ma tlaqt mid-dar?” Kristjana. “Iva, waħda mill-ġirien tiegħi, certu Sinjura Beżżiegħa; li kienet tiġi minn dak li pprova jipperswadi lil żewġi biex hu jerġa’ lura minħabba fil-biża’ mill-iljuni. Din waqqgħetni waħda għaċ-ċajt, minħabba, kif qalet hi, l-avventura ddisprata li kont intenżjonata li nagħmel. Għamlet ukoll minn kollox biex taqtagħli qalbi forsi ma mmurx, billi semmietli d-diffikultajiet u t-tiġrib li żewġi ltaqa’ magħhom fit-triq; iżda jien għelibt dan kollu pjuttost tajjeb. Però ħolma li kelli, dwar żewġ min-nies millagħar, li kif ħsibt kienu qed jikkonfoffaw dwar kif setgħu jwaqqfuni waqt il-vjaġġ tiegħi, nkwetatni bil-bosta: Iva, għadha friska f’moħħi u għadha ġġiegħelni nitwerwer minn ma’ kull min niltaqa’ miegħu, li ma jmorrux dawn jiltaqgħu miegħi biex jagħmluli l-ħsara, u jġiegħluni nabbanduna t-triq. Iva, ma niddejjaqx ngħid lil Sidi, avolja ma nixtieqx li kulħadd isir jaf, li bejn dan u l-Bieb id-Dejjaq li minnu dħalna għal ġot-triq, it-tnejn li aħna tant konna mġarrbin bl-ikrah, li ma stajniex ma nerfgħux leħinna u ngħajtu delitt, u dawk it-tnejn li hebbu għalina b’dan il-mod, kienu jixbhu lil dawk it-tnejn li jiena kont rajt fil-ħolma tiegħi.” Imbagħad il-Fissier qal, “Il-bidu tiegħek tajjeb, it-tmien tiegħek fl-aħħar għad ikun mill-aqwa.” Għalhekk indirizza lil Ħniena: u lil din qalilha, “U allura x’qanqlek biex tiġi s’hawn, ħanini?” Imbagħad Ħniena ħmaret bil-mistħija u bdiet tirtogħod, u għal mument baqgħet siekta. Imbagħad hu qal, “La tibżax, biss emmen, u għid dak li hemm f’moħħok.” Għalhekk bdiet tgħid hekk, “Sinjur, verament li huwa n-nuqqas ta’ esperjenza li għandi, li ġiegħelitni nixxennaq li nibqa’ fis-skiet, u li wkoll timlieni bil-biza’ li forsi għad mhux ser jirnexxili nasal sal-aħħar. Ma nistax nitkellem dwar viżjonijiet, u ħolm bħalma tista’ tagħmel ħabibti Kristjana; lanqas ma naf xi jfisser li jisogħbini għax irrifjutajt il-parir siewi ta’ dawk li kienu qraba twajba tiegħi.” Fissier. “Mela allura x’kien, qalbi, li rnexxielu jegħelbek sabiex tagħmel kif għamilt?” Ħniena. “Ara, meta din seħbitna kienet qed tippakkja biex titlaq mir-raħal tagħna, jiena w oħra b’kumbinazzjoni morna nżuruha. Kien għalhekk li ħabbattnielha malbieb u dħalna. Kif dħalna ġewwa, u hekk kif indunajna x’kienet qiegħda tagħmel,

staqsejnieha x’kien ifisser dan kollu. Qalet, li kienu bagħtu għalija biex tmur ħdejn żewġha, imbagħad qabdet u qaltilna kif waqt ħolma kienet ratu, qiegħed jgħix f’post stramb fost l-immortali mlibbes kuruna, jdoqq bl-arpa, jiekol u jixrob mal-mejda talPrinċep tiegħu, u jgħanni t-tifħir lil dak talli kien ġabu lil hinn, eċċ. Sadanittant, waqt li hi kienet qiegħda tgħidilna dan kollu, qalbi tħeġġet ġewwa fija. U bejni u bejn ruħi għidt, jekk dan hu minnu, nitlaq lil missieri u lil ommi, u art twelidi, u ningħaqad, jekk nista’, ma’ Kristjana. Għalhekk komplejt nistaqsiha jekk dawk il-ħwejjeġ kinux veri, u jekk hi kinitx lesta li tħallini nitlaq magħha: Għaliex issa stajt nara li fir-raħal tagħna ma kien hemm l-ebda post fejn wieħed seta’ jgħammar aktar, li ma kienx jinsab fil-periklu tar-rovina. Iżda madankollu xorta waħda tlaqt b’qalbi sewda, mhux għax ma riedx li nitlaq; iżda minħabba li bosta minn qrabati tħallew l-art. U issa ġejt b’qalbi kollha, u jekk nista’ lesta li mmurr ma’ Kristjana s’għand żewġha u s’għand ir-Re tiegħu.” Fissier. “It-tluq tiegħek tajjeb, għax tajt il-kredtu lill-verità , int tassew Rut oħra, li minħabba fl-imħabba li kellha għal Noegħmi; u għall-Mulej Alla tagħha, ħalliet missier u omm, u art twelidha biex toħroġ ’il barra, u tingħaqad ma’ poplu li sa issa ma kinitx għadha tafu. (Rut 2:11-12) Il-Mulej jippremjak għall-ħidma tiegħek, u ħlas sħiħ jingħatalek mill-Mulej Alla ta’ Iżrael, li taħt ġwenħajh issa inti qiegħda tafda.” Issa l-ikla ġiet fit-tmiem, u bdiet it-tħejjija għall-irqad, bin-nisa jiġu mqiegħda kull waħda għal rasha, u s-subieni tpoġġew għalihom. Issa hekk kif Ħniena kienet fissodda, ma setgħetx torqod bil-ferħ, għaliex issa d-dubji li fl-aħħar mhux ser tasal, tressqu ’l bogħod minnha aktar milli qatt kienu qabel. Għalhekk qadet tbierek u tfaħħar lil Alla li kien urieha tant kompjaċenza.

KAPITLU

16 IL–PELLEGRINI JINDAFU U JINGĦATAW LIL QALBIENI BĦALA GWIDA

Filgħodu lkoll qamu bix-xemx, u ħejjew lilhom infushom għat-tluq iżda il-Fissier xtaq li kieku huma jibqgħu ftit aktar milli jmisshom, għax, kif qal, “minn hawn tridu titilqu b’kollox floku.” Imbagħad qal li x-Xbejba li fil-bidu kienet fetħitilhom, “Aqbadhom u ħudhom ġolġnien, fil-vaska, u hemmhek aħsilhom u naddafhom mit-trab li nġabar fuqhom waqt l-ivjaġġar.” Imbagħad ix-Xbejba Innoċenti qabdithom u daħħlithom fil-ġnien, u waslithom salvaska, u qaltilhom li kien jeħtieġ li hemm jinħaslu u jindafu, għaliex Sidhom dan hu dak li jkun irid min-nisa li kienu jżuru u jieqfu f’daru waqt li jkunu sejrin f’pellegrinaġġ. Imbagħad daħlu fih u nħaslu, iva, huma u s-subieni kollha kemm huma, u minn ġol-vaska mhux biss ħarġu jfuħu, u nodfa; iżda wkoll imġedda u msaħħa fil-ġogi: għalhekk meta reġgħu daħlu ġewwa, kienu jidhru ħafna isbaħ, minn meta kienu ħarġu biex jiġu maħsula. Meta rritornaw ’il barra mill-ġnien u minn ġol-vaska, il-Fissier qabadhom u ħares lejhom u qalilhom, “sbieħ bħall-qamar.” (Għanja 6:10) Imbagħad sejjaħ biex jinġieb is-siġill li bih dawk li kienu jinħaslu fil-vaska kienu jiġu ssiġillati. (Efesin 1:13) Għalhekk inġieb is-siġill, u huwa għamillhom il-marka tiegħu, biex b’hekk jingħarfu f’dawk il-postijiet li fihom kienu għad iridu jmorru: issa s-siġill kien jikkonsisti filkontenut kollu tal-ikla tal-Għid li wlied Iżrael kielu meta ħarġu mill-Art tal-Eġittu: u l-ħażża tqiegħdet bejn għajnejhom. (Eżodu 13:8-10) Dan is-siġill kompla jżidilhom l-isbuħija, għaliex kien ornament għall-uċuħ tagħhom. Kompla wkoll jżidilhom isserjetàtagħhom, u għamlilhom id-dehra ta’ wiċċhom aktar tixbah lil dik tal-anġli. Imbagħad il-Fissier reġa’ qal lix-Xbejba li kienet qiegħda ddur bin-nisa, “Mur filkamra fejn jinżammu l-ħwejjeġ u ġib ilbies għal dawn in-nies.”

Għalhekk marret u ġabet ilbiesi bojod, u poġġiethom quddiemu; u kkmandahom biex jilbsuhom. Kien għażel fin, bajdani u nadif. (Apokalissi 19:8) Meta’ n-nisa żżejnu b’dan il-mod kienu bħal qishom dehra tal-biża għal xulxin, billi l-glorja li kull waħda kienet mlibbsa biha, setgħu jarawha fuq xulxin, iżda ma setgħux jarawha fuqhom infushom. Issa kien minħabba f’hekk li bdew jistmaw lil xulxin aktar minnhom infushom. “Għax, int isbaħ minni,” qalet waħda, “u, inti aktar attraenti minni,” qalet l-oħra. It-tfal ukoll baqgħu miblugħin xħin raw f’liema stat kienu twasslu. Imbagħad il-Fissier sejjaħ lil wieħed mill-qaddejja rġiel tiegħu, ċertu Qalbieni, u ordnalu biex jieħu xabla f’idu, elmu u tarka, waqt li qallu, “Ħu lil dawn uliedi bniet, u ggwidahom sad-dar li jisimha Ġmiel, fejn fiha jmisshom jistrieħu.” Għalhekk dan qabad l-armi tiegħu, u mexa qabilhom, u l-Fissier qal, “il-Mulej magħkom.” Dawk li kienu jagħmlu parti mill-familja wkoll bagħtuhom b’xewqat mill-isbaħ. Għalhekk telqu għal triqthom, waqt li kantaw; Dan kien tagħna t-tieni waqfien. Hawn kull wieħed kien xhud Ta’ ħwejjeġ li kienu fiż-żmien Mistura għal xi wħud. Mill-brimba, x-xattab u l-fellus, U mit-tiġieġa wkoll Tagħlima ħadt, hekk, b’mod meqjus Ħa ngħix skont dan in-noll. Il-ġnien u l-għalqa, il-biċċier U l-pitirross, nistqarr, Bħas-siġra msewsa, inkun sinċier, Jagħtuni wisq x’nixtarr. Infittex illi ngħix fit-talb Illum u għal li gej, Kuljum salibi nġorr bil-qalb Fil-biża’ tal-Mulej.

KAPITLU

17 I L – Ġ U S T I F I K A Z Z J O N I P E R M E Z Z T A’ K R I S T U

Issa fil-ħolma tiegħi rajt li mxew ’il quddiem, u Qalbieni mexa qabilhom, u għalhekk komplew sa ma waslu fil-post fejn it-toqol ta’ Kristjan kien waqa’ minn fuq spallejh, u baqa’ jitġerbeb sa ġos-Sepulkru. Kien f’dan il-post li għamlu waqfa, u hawnhekk bierku lil Alla. “Issa” qalet Kristjana, “qed niftakar dak li ntqalilna mal-Bieb id-Dejjaq, jiġifieri, li għad nirċievu l-maħfra, bil-kelma u bl-għemil; bil-kelma, jiġifieri, permezz talwegħda; bl-għemil, jiġifieri, bil-mod li ġiet miksuba. X’inhi l-wegħda, naħseb li għandi idea: iżda xi jfisser li tirċievi l-maħfra bl-għemil, jew inkella bil-mod li ġiet miksuba, Sur Qalbieni, qed nissoponi li inti taf; għaldaqstant jekk jogħġbok ħallina nisimgħuk titħaddet dwaru.” Qalbieni. “Maħfra permezz t’għemil li sar, hija maħfra miksuba minn xi ħadd, għal xi ħaddieħor li għandu bżonnha: Mhux mill-persuna li ġiet maħfura, iżda bil-mod, jgħid xi ħaddieħor, li jiena ksibtha. Mela biex nitkellem dwar din il-mistoqsija b’mod aktar fil-fond, il-maħfra li inti u Ħniena u dawn is-subieni ksibtu, ġiet miksuba għalikom minn ħaddieħor, jiġifieri, minn dak li ħallikom tidħlu mill-Bieb id-Dejjaq. U kisibha b’dan il-mod doppju. Hu temm ix-xogħol ta’ tjubija biex bih jgħattikhom, u xerred demm biex fih jaħsilkom.” Kristjana. “Iżda jekk jerħi tjubitu biex jgħattina biha: X’ser jifdallu għalih innifsu?” Qalbieni. “Huwa għandu wisq aktar tjubija milli intom teħtieġu, jew milli għandu bżonn hu.” Kristjana. “Nitolbok iċċaraha ftit aktar.” Qalbieni. “B’qalbi kollha, iżda qabel xejn jeħtieġ li nagħmel premessa li dak li fuqu ser nitkellmu issa, m’għandu l-ħadd li hu bħalu. Hu għandu żewġ naturi f’persuna waħda, faċilment jingħarfu, impossibbli jinqasmu. Kull waħda minn dawn in-naturi

għandha tjubija għaliha, u kull tjubija hija essenzjali għal dik in-natura. Tant li aktar faċli li wieħed jeqred għal dejjem in-natura milli jifred il-ġustizzja jew it-tjubija minnha. Għalhekk aħna ma ningħatawx sehem min dawn it-tjubijat, billi huma, jew xi waħda minnhom, jitpoġġew fuqna tant li aħna nsiru ġusti, u ngħixu permezz tagħhom. Barra dawn hemm tjubija oħra li din il-persuna għandha, billi dawn iżżewġ naturi magħqudin ħaġa waħda. U din mhix it-tjubija tad-Divinità, kif inhi distinta mill-umanità; lanqas m’hi t-tjubija tal-umanità, distinta kif inhi minn dik tadDivinità; iżda hija t-tjubija mibnija fuq l-unjoni taż-żewġ naturi: u għalhekk tista’ tiġi msejħa, it-tjubija li hi essenzjali biex hu jiġi ppreparat minn Alla biex ikun kompetenti għall-kariga medjatorjali (1Timotju 2:5) li kien għad irid jiġi afdat biha. Kieku kellu jinfired mill-ewwel tip ta’ tjubija tiegħu, kien jinfired midDivinitàtiegħu; kieku jinfired mit-tieni tip ta’ tjubija tiegħu, kien jinfired mis-safà talumanità tiegħu; u jekk kellu jinfired minn din it-tielet waħda, allura kien jinfired minn dik il-perfezzjoni li tagħtih il-ħila biex iwettaq dik l-istess kariga medjatorjali. Għalhekk għandu tjubija oħra li hi mibnija fuq it-tlestija ta’ ħidma, jew l-ubbidjenza għar-rieda rrivelata. U hija dik it-tip ta’ tjubija li jpoġġi fuq il-midinbin, u li biha dnubiethom jitgħattew. Kien għalhekk li hu qal, għax bħalma bin-nuqqas ta’ ubbidjenza ta’ bniedem wieħed, l-oħrajn kollha saru midinbin, hekk ukoll blubbidjenza ta’ wieħed l-oħrajn kollha jsiru Ġusti.” (Rumani 5:19) Kristjana. “Allura t-tjubijat l-oħra ma jiswew xejn għalina?” Qalbieni. “Iva, għax għalkemm huma essenzjali għan-naturi u l-kariga tiegħu, u b’hekk ma jistgħu qatt jiġu mgħoddija lil xi ħadd ieħor, madankollu hu minħabba ħilithom li t-tjubija li tiġġustifika, minħabba f’hekk hi effikaċi. It-tjubija tadDivinitàtiegħu tagħti l-ħila għall-ubbidjenza tiegħu; it-tjubija tal-umanità tiegħu tagħti l-kapaċità lill-ubbidjenza tiegħu sabiex din tiġġustifika, u t-tjubija li hi mibnija fuq l-unjoni ta’ dawn iż-żewġ naturi mal-kariga tiegħu, tagħti l-awtorità lil dik l-istess tjubija biex din tagħmel ix-xogħol li għalih ġiet preskritta. Mela allura, hawn tjubija li Kristu, bħala Alla, m’għandux bżonn, għaliex huwa Alla mingħajrha: hawn tjubija li Kristu, bħala bniedem, ma jeħtiġeix biex tagħmlu tali, għaliex huwa bniedem perfett mingħajra. Ukoll, hawn tjubija li Kristu bħala Alla-bniedem m’għandux bzonn tagħha, għaliex huwa sħiħ mingħajrha. Hawnhekk mela hawn tjubija li Kristu bħala Alla, bħala bniedem, bħala Alla-bniedem ma jeħtieġx, b’referenza għalih innifsu, u għaldaqstant jista’ jgħaddi mingħajra, tjubija li tiġġustifika, li m’għandux bżonnha għalih innifsu, u għaldaqstant jagħtiha b’xejn. Huwa għalhekk li tissejjaħ iddon tat-tjubija. (Rumani 5:17) Din it-tjubija, billi Kristu Ġesu` il-Mulej, poġġa lilu nnifsu taħt il-liġi, hemm bzonn li tingħata: Għaliex il-liġi mhux biss torbot lil dak li qiegħed taħtha, biex dan iġib ruħu b’mod ġust; iżda biex juża l-imħabba:

għaldaqstant jeħtieġ, u jkollu minħabba l-liġi, jekk għandu żewġ ilbiesi, jagħti waħda minnhom lil dak li m’għandu xejn. Issa Sidna tassew għandu żewġ ilbiesi, waħda għalih innifsu, u oħra żejda. Minħabba f’hekk hu jagħti waħda minnhom lil dawk li m’għandhom xejn. U huwa minħabba f’dan li Kristjana, Ħniena, u l-kumplament tagħkom qegħdin hawnhekk, u minħabba f’dan li l-maħfra tagħkom tiġi bl-għemil, jew aħjar bil-ħidma ta’ xi ħadd ieħor. Huwa sidkom Kristu li ħadem, u ta’ b’xejn dak li hu lest lil dak il-povru tallab li jiltaqa’ miegħu. Però wkoll, biex hu jaħfer bl-għemil, jeħtieġ li xi ħaġa titħallas lil Alla bħala prezz, kif ukoll xi ħaġa li tiġi ppreparata biex fl-istess ħin tgħattina. Id-dnub tefagħna taħt is-saħta mistħoqqa ta’ liġi ġusta: issa aħna jeħtieġ li niġu ġġustifikati minn taħt din issaħta permezz tal-fidwa, bi ħlas li jitħallas għall-ħsara li wettaqna, u dan hu possibbli permezz tad-demm tal-Mulej tagħkom, li ġie u waqaf f’postkom, u minflokkom, u miet il-mewta tagħkom minħabba fi-dnubietkom (Rumani 4:24) B’dan il mod fdiekom minn dnubietkom permezz tad-demm, u għatta bi tjubija r-ruħ imniġssa u deformata tagħkom: (Galatin 3:13) U minħabba f’dan, Alla jgħaddi minn ħdejkom, u ma jagħmlilkom l-ebda ħsara, meta hu jiġi biex jagħmel ħaqq mid-dinja.” Kristjana. “Dan kollu mill-aqwa. Issa qiegħda nifhem li kien hemm xi ħaġa x’nitgħallmu mill-maħfra li rċevejna bil-kelma u bl-għemil. Twajba Ħniena, ejja ħalli nagħmlu ħilietna sabiex inżommu f’moħħna dan kollu, u intom uliedi ftakruh ukoll. Però, Sur, forsi mhux dan kien li ġiegħel it-toqol tat-twajjeb Kristjan tiegħi jaqa’ minn fuq spalejh, u li ġiegħlu jaqbeż tliet qabżiet bil-ferħ?” Qalbieni. “Iva, kienet il-fidi f’dan, li qattgħet dawk il-qfiel li ma setgħux jinqatgħu bl-ebda mod ieħor, u li kellha tagħtih il-prova tal-ħila ta’ dan, li hu tħalla jieħu t-toqol tiegħu sas-Salib.” Kristjana. “Hekk ħsibt, għax għalkemm qalbi qabel kienet mimlija kuntentizza u ferħ, iżda issa hi għaxar darbiet aktar kuntenta u feliċi. U issa jiena pperswaduta minħabba f’dak li ħassejt, għalkemm s’issa dak li ħassejt kien ftit, li jekk il-bniedem l-aktar imtaqqal fid-dinja kollha jkun hawn, u jara u jemmen, kif qed nagħmel jiena issa, qalbu ssirlu wisq aktar ferrieħa u allegra.” Qalbieni. “Li wieħed jara u jqis sewwa dawn il-ħwejjeġ, ma jġibilniex biss faraġ, u ma jtaffilniex biss xi madmad; iżda fina titnissel permezz tagħha affezzjoni kollha mħabba: Għax min jista’, mqar jekk biss għal darba waħda jaħseb li l-maħfra tiġi, mhux biss permezz tal-wegħda, iżda b’hekk; u ma jiġix affettwat mill-mod u millmezzi tal-fidwa tiegħu, u għalhekk ukoll bil-bniedem li akkwistaha għalih?”

Kristjana. “Tassew, qalbi tingħafasli kif naħseb li hu kellu jħalli demmu għalija. Oh! Ja dak li jħobb, Oh! Ja mbierek. Inti jistħoqqlok li teħodni għalik, int xtrajtni: Jistħoqqlok li teħodni kollni kemm jien, int ħallast prezz għalija għaxart elef darba aktar milli jiena niswa. Mhux ta’ b’xejn li dan mela għajnejn żewġi bid-dmugħ, u ġielu jkompli miexi fit-tul b’tant ħeffa. Jiena konvinta li xtaqni nkun miegħu; iżda mara miskina u vili, li kont, ħallejtu jiġi waħdu. O Ħniena, mhux li missierek u ommok kienu hawn, iva, u s-Sinjura Beżżiegħa wkoll. Anzi issa nixtieq b’qalbi kollha, li jkun hawn ukoll il-Madama Mqarqċa. Żgur, żgur, li qalbhom tintmiss, u la l-biża’ ta waħda, u lanqas ix-xewqat żienja qawwija tal-oħra, ma jirnexxilhom jirbħulhom u jġiegħluhom jerġgħu lura d-dar, u jirrifjutaw li jsiru pellegrini tajbin.” Qalbieni. “Bħalissa qiegħda titkellem mqanqla mill-affezzjonijiet tiegħek, taħseb li ħa jikun dejjem hekk għalik? Bara minn hekk, dan mhux mgħoddi lil kulħadd, lanqas lil kull min ra lil Ġesu` tiegħek jagħti demmu. Kien hemm min kien wieqaf fil-qrib, u min ra d-demm iċarċar minn ġo qalbu għal mal-art, u xorta waħda tant kien ’il bogħod minn dan, li minflok beka bid-dispjaċir, għaddewh biz-zuffjett, u minflok saru dixxipli tiegħu, webbsu qalbhom kontrieh. Mela allura dak kollu li għandkom, uliedi, tahulkom hu permezz ta’ impressjoni mhux tas-soltu magħmula minn kontemplazzjoni divina dwar dak li fuqu kellimtkom. Ftakru f’dak li intqalilkom, li lqroqqa bl-għajta komuni tagħha, ma tagħtix ikel lill-flieles tagħha. Dan intom għandkom permezz ta’ grazzja speċjali.”

KAPITLU

18 IL–PELLEGRINI JAGĦDDU MINN FEJN KIENU MGĦALLQA GĦAŻŻ U SĦABU

Issa waqt li kont għadni fil-ħolma tiegħi, rajt li komplew mexjin sakemm waslu f’dak il-post fejn fih Sempliċi, Għażż u Zatat kienu waqfu u raqdu, hekk kif Kristjan għadda minn hemm waqt il-pellegrinaġġ tiegħu. U ara kienu lkoll kemm huma mdendlin bil-ktajjen ftit lil hemm man-naħa l-oħra. Imbagħad Ħniena qalet lil dak li kien il-Gwida tagħhom, kif ukoll dak li kien qed jiddiriġihom, “Dawk it-tlett irġiel x’inhuma? U għalxiex jinsabu mdendlin hawn?” Qalbieni. “Dawn it-tlett irġiel, kienu rġiel b’kwalitajiet mill-agħar, ma kellhomx moħħ li jkunu pellegrini, u lil kull min setgħu kienu jfixxkluh; huma kienu favur lgħażż u l-bluha, u lil kull min kien jirnexxilhom jipperswaduh, kienu jagħmlulu hekk ukoll, u barra minn hekk dan kollu għallimhom biex jiżżattu mingħalihom li fl-aħħar kienu ser jispiċċaw tajjeb. Meta Kristjan għadda minn ħdejhom kienu reqdin, u issa intom għaddejjin minn ħdejhom u huma jinsabu mgħallqa.” Ħniena. “Iżda setgħu jipperswadu lil xi wħud biex jaqblu mal-opinjonijiet tagħhom?” Qalbieni. “Iva, huma rnexxielhom jieħdu bosta ’l barra mit-triq. Kien hemm Billajma li rnexxielhom iġiegħluh jagħmel bħalhom. Irnexxielhom ukoll jipperswadu lil ċertu wieħed Bla-Nifs, lil ċertu Bla-Ħeġġa, lil ċertu Tnikker-wara-ż-Żina, u lil ċertu Għajjien, kif ukoll lil ċertu żagħżugħa li kien jisimha Ġidra, biex dawn kollha jitilqu t-triq u jsiru bħalhom. Barra minn dan, ivvintaw kalunja fuq Sidkom, billi pperswadu lill-oħrajn li hu kien sorveljant. Ivvintaw ukoll kalunja oħra dwar l-Art it-Tajba, (Numri 13:32, 14:36-37) billi qalu, li lanqas biss kienet tajba n-nofs ta’ kemm kienu qed jaħsbu xi wħud: bdew ukoll ikasbru l-qaddejja tiegħu, u jqisu l-aħjar minnhom ta’ deffusin, żtut li jaqilgħu l-inkwiet. Mhux hekk biss, iżda kienu jsejħu l-ikel t’Alla, qxur; il-faraġ ta’ wliedu illużjonijiet, l-ivjaġġar u t-taħbit tal-pellegrini ħwejjeġ bla skop.”

“Mela,” qalet Kristjana, “li kieku kienu hekk, mhux ser jisgħobini għalihom, ħadu biss dak li kien ħaqqhom, u naħseb li hija ħaġa tajba li jinsabu mdendla tant viċin tatTriq il-Wiesgħa sabiex b’hekk oħrajn jaraw u jkunu mwissija. Però ma kienx ikun aħjar li kieku r-reati tagħhom tnaqqxu fuq xi plakka tal-ħadid jew tar-ramm, u mpoġġija hawnhekk, fil-post fejn għamlu d-danni tagħhom, bħala twiddiba għal nies ħżiena oħra?” Qalbieni. “Fil-fatt hekk hu, kif dalwaqt tkun tista’ tara jekk tmur ftit aktar fil-qrib taċċint.” Ħniena. “Le le, ħalluhom jibqgħu mdendla hemm u ħalli isimhom jitħassar, (Proverbji 10:7) u r-reati tagħhom jibqgħu ħajjin għal dejjem kontra tagħhom; għaliha, li dawn tgħallqu qabel ma aħna wasalna sa hawn, huwa favur mill-kbar, min jaf x’kienu jistgħu jagħmlu lill-povri nisa bħalna? Imbagħad dawwritha f’għanja, u qalet, Xhieda, mela, tkunu, t-tlieta mdendlin Għal dawk li kontra l-verità mseħbin: U jqis, min jgħaddi, li dat-tmiem isib Jekk fih il-pellegrin ma jsibx ħabib. U int, ja ruħi, qis li tgħasses sew, Minn dawk li għall-kontra l-qdusija’ għaddew.

KAPITLU

19 L–GĦOLJA SARAM

Hekk komplew javvanzaw sakemm waslu taħt l-Għolja Diffikultà, fejn għal darb’ oħra il-ħabib twajjeb tagħhom, is-Sur Qalbieni, ħa l-opportunità sabiex jgħidilhom x’kien ġara hemmhekk meta Kristjan nnifsu għadda minn hemm. Għalhekk beda biex ħadhom fejn in-nixxiegħa. “Araw,” qal, “din hi n-nixxiegħa li minnha xorob Kristjan qabel ma tela’ din lGħolja, u dakinhar kienet ċara u tajba; (Eżekjel 34:18) iżda issa hija mdardra bilħmieġ minħabba f’saqajn xi wħud li ma jixtiqux li f’dan il-post il-pellegrini jaqtgħu l-għatx tagħhom.” Hawnhekk Ħniena qalet, “U għaliex huma daqshekk għajjurin?” Però l-Gwida tagħhom qal, “Xorta waħda għadu passabbli, jekk jittieħed u jitpoġġa f’reċipjent li jkun ħelu u tajjeb; għaliex imbagħad il-ħmieġ jinżel fil-qiegħ, u l-ilma jitla’ fil-wiċċ waħdu b’mod li jkun aktar ċar.” Hekk mela kienu mġiegħla jagħmlu Kristjana ul-kumpannji tagħha. Ġabruh, u poġġewh ġo ġarra tal-fuħħar u b’hekk ħallewh joqogħod sakemm il-ħmieġ kien niżel fil-qiegħ, umbagħad xorbu lkoll minnu. Wara dan uriehom iż-żewġ Triqat Sekondarji li kienu isfelnett tal-Għolja, fejn Formalista u Ipokrisija qerdu lilhom infushom. “U dawn,” qal, “huma mogħdijiet perikolużi. F’dan il-post, meta Kristjan għadda min hawn, tnejn inxteħtu ’l barra. U għalkemm, kif qegħdin taraw, dawn it-toroq ingħalqu bil-ktajjen, bl-arbli u b’fossa. Madankollu hawnhekk xorta għad hawn dawk li jippreferu jissograw, minflok jagħżlu li jitħabtu biex jitilgħu din l-Għolja.” Kristjana. “Il-mogħdija tal-ħżiena iebsa. Ħaġa tal-għaġeb kif jirnexxilhom jidħlu f’dawk il-mogħdijiet, mingħajr ma jispiċċaw imfarrka.” (Proverbji 13:15)

Qalbieni. “Veru jissograw, anke meta xi darba jew oħra xi wħud mill-qaddejja tar-Re jinzertaw jilmħuhom, u jgħajtulhom, biex jgħidulhom li huma jinsabu fil-mogħdijiet il-ħżiena, u jordnawlhom biex joqogħdu attenti mill-periklu. Imbagħad joħduha kontra tagħhom u jwiġbuhom u jgħidulhom, ‘Għall-Kelma li għidtilna, f’isem ir-Re, ma rridux nagħtu kasek; iżda sejrin nibqgħu nagħmlu dak kollu li għidna b’fommna, eċċ.’ (Ġeremija 44:16,17) Iżda jekk tħares aktar lil hinn, tinduna kif dawn ilmogħdijiet, ġew magħmula widdieba biżżejjed, mhux biss b’dawn l-arbli u l-fossa u l-ktajjen; iżda anke billi ddawru b’ħitan tal-għollieq. Madankollu xorta waħda jagħżlu li jmorru hemm.” Kristjana. “Huma għażżenin, jobogħdu jieħdu x-xogħol, it-triq għat-telgħa ma togħġobhomx. Għaldaqstant fihom iseħħ dak li hemm miktub, triq l-għażżien imġennba bix-xewk. (Proverbji 15:19) Iva, jippreferu jimxu dritt f’nassa, milli jagħżlu li jitilgħu din l-Għolja, u l-kumplament ta’ din it-triq sal-Belt.” Imbagħad qabdu mexjin ’il quddiem u bdew tilgħin l-Għolja, u rħewlha għal-fuq talGħolja; iżda qabel ma waslu fuqnett, Kristjana bdiet tonfoħ, u qalet, “Ikolli ngħid li din l-Għolja taqtgħalek nifsek, mhux ta’ b’xejn li dawk li jħobbu l-kumdità tagħhom nnfushom aktar minn ruħhom, jagħżlu għalihom triq aktar lixxa.” Imbagħad Ħniena qalet, “Għandi bżonn inpoġġi,” u anke l-iżgħar mit-tfal bdew jibku. “Ejjew, ejjew,” qal Qalbieni, “tpoġġux hawnhekk, għaliex ftit ’il fuq aktar hemm ilPost Imdellel bis-Siġar tal-Prinċep.” Imbagħad qabad it-tifel iż-żgħir minn idu, u mexxieh ’il fuq.

KAPITLU

20 IL–PELLEGRINI JISTRIEĦU FIL–POST IMDELLEL MIS–SIĠAR

Meta waslu fil-Post Imdellel bis-Siġar tgħidx kemm kienu mxennqa biex ipoġġu, għax lkoll kemm huma kellhom sħana tikwi fuqhom. Imbagħad Ħniena qalet, “Kemm hu ħelu l-mistrieħ għal dawk li jitħabtu! (Mattew 11:28) U kemm hu twajjeb il-Prinċep tal-pellegrini, li pprovda postijiet ta’ serħan bħal dawn għalihom! Smajt ħafna dwar dan il-Post Imdellel bis-Siġar; iżda qatt ma kont rajtu qabel. Però hawnhekk ejjew noqogħdu attenti li ma norqdux: Għax kif qaluli, lil povru Kristjan l-irqad swielu ħafna.” Imbagħad is-Sur Qalbieni qal liċ-ċejknin, “Isa tfal ħelwin tiegħi, kif intom? Issa x’jidhrilkom dwar l-għażla li tmorru pellegrinaġġ?” “Sinjur,’ qal l-iżgħar wieħed, “kont kważi qtajt nifsi għal kollox; iżda nirringrazzjak talli tajtni daqqa t’id fil-mument ta’ bżonn. U issa qed niftakar dak li ommi qaltli, laktar, li t-triq li twassal għall-Ġenna tinsab għat-telgħa bħal sellum, u t-triq għallInfern hija ’l isfel bħal niżla. Iżda jiena nippreferi nitla’ fuq is-sellum għall-ħajja, milli ninżel in-niżla għall-mewt.” Imbagħad Ħniena qalet, “Però l-qawl jgħid, ‘Għan-niżla kull qaddis jgħin.’” Iżda Ġakbu (għax hekk kien jismu) qal, “Għad jasal il-jum meta’ skont l-opinjoni tiegħi, li tmur għan-niżla għad tkun l-aktar ħaġa tqila.” “Bravu ibni,” qal Sidu, “inti tajtha tweġiba tajba.” Imbagħad Ħniena tbissmet, iżda ċ-ċkejken ħmar bil-mistħija. “Ejjew,” qalet Kristjana, “tridu tieklu xi ħaġa; xi ħaġa żgħira li tiffriskalkom ħalqkom, waqt li tpoġġu hawn u sserrħu riġlejkom? Għaliex ara hawn għandi biċċa

rummiena, li s-Sur Fissier poġġieli f’idi, hekk kif ħriġt ’il barra min bwiebu; tani wkoll biċċa xehda tal-għasel, (Luqa 24:42) u flixkun żgħir tax-xorb.” “Jiena għidt li hu tak xi ħaġa,” qalet Ħniena, “għaliex sejjaħlek u ħadek mal-ġenb.” “Iva, u hekk għamel,” qalet l-oħra, “però Ħniena, kollox se jibqa’ kif suppost għidtlek li ħa jkun, meta fil-bidu’ tlaqna mid-dar. Inti ħa jkollok sehem mill-ġid kollu li għandi, għaliex sirt is-sieħba tiegħi verament minn rajk.” Imbagħad hi tathom, u kemm Ħniena kif ukoll is-subieni kielu. U Kristjana qalet lisSur Qalbieni, “Sinjur trid tkompli magħna?” Iżda huwa wieġeb, “Intom qegħdin f’pellegrinaġġ, u jiena ma ndumx ma mmur lura; dak li għandkom, ġid bil-bosta jiswielkom. Id-dar jiena kuljum niekol bħalu.” Issa wara li kielu u xorbu, u tkellmu xi ftit aktar fit-tul, il-Gwida tagħhom qalilhom, “Il-jum għoddu spiċċa, jekk taqblu, ejjew nippreparaw biex nitilqu.” Għalhekk qamu biex jitilqu, u t-tfal iż-żgħar imxew quddiem; però Kristjana nsiet tieħu magħha l-flixkun tax-xorb, għalhekk bagħtet lit-tifel iż-żgħir tagħha biex iġibu. Imbagħad Ħniena qalet, “Naħseb li dan post hu wieħed ta’ telf. F’dan il-post Kristjan tilef l-iskroll tiegħu; u Kristjana hawnhekk insiet il-flixkun tagħha warajha: Sur, x’inhi r-raġuni għal dan?” Għalhekk il-Gwida tagħhom tahom tweġiba, u qal, “Il-kawża hi l-irqad, jew in-nisi; xi wħud jorqdu meta suppost jibqgħu mqajma; u oħrajn jinsew meta suppost jiftakru. U din hija l-vera kawża li ħafna drabi f’postijiet ta’ mistrieħ, xi pellegrini f’xi affarijiet joħorġu ta’ telliefa. Il-pellegrini għandhom jishru u jiftakru dak li diġà rċevew fl-aktar mumenti ta’ ferħ li kellhom. Però għax ma jagħmlux hekk, ħafna drabi l-ferħ tagħhom jispiċċa fid-dmugħ, u r-raġġi tax-xemx fi sħaba. Araw il-ġrajja ta’ Kristjan f’dan il-post.” Hekk kif waslu fil-post fejn M’Afdax u Beżżiegħ iltaqghu ma’ Kristjan biex forsi jipperswaduh jerġa’ lura magħhom minħabba l-biża’ mill-iljuni, lemħu bħal qisu palk, u quddiemu lejn it-triq, plakka wiesgħa b’kopja ta’ vrus miktubin fuqha, u taħt, spjega tar-raġuni l-għala f’dak il-post ittella’ dak il-palk. Il-vrus kienu dawn:

Kull min jara l-palk għandu jqis, Bil-qalb u sew bl-ilsien: Għax hawn, jekk le, jsib ruħu fis Bħal ħafna tul iż-żmien. L-iskrittura ta’ taħt il-vrus kienet tgħid hekk; Dan il-palk ġie mibni biex fuqu jiġu kkastigati dawk, li, għax beżgħu jew m’afdawx, twerwru jkomplu sejrin ’il quddiem bil-pellegrinaġġ. Fuq dan il-palk ukoll kemm M’Afdax, kif ukoll Beżżiegħ inħarqilhom lsienhom b’ħadida taħraq, talli ppruvaw ifixklu lil Kristjan fil-vjaġġ tiegħu. Imbagħad Ħniena qalet. “Dan jixbah ħafna l-qawl tal-maħbub, ‘Lilek x’ser jingħatalek? Jew lilek x’ser isirlek, ja lsien qarrieqi? Vleġeġ ta’ wieħed qawwi, misnunin, mal-ġamar tal-ġummar.’” (Salmi 120:3,4)

KAPITLU

21 L-ILJUNI U L–ĠGANT-AĦRAX JINTGĦELBU

Għalhekk komplew javvanzaw sakemm waslu fejn setgħu jaraw l-iljuni. Issa is-Sur Qalbieni kien raġel b’saħħtu, u għalhekk ma kienx jibża’ minn iljun. Madankollu xorta waħda xħin waslu fil-post fejn kienu l-iljuni, is-subieni li kienu mexjin qabilhom, ikkuntentaw li jinħbew fuq wara, għax beżgħu mill-iljuni, u għalhekk għamlu passi lura u marru fuq wara. Kif ra dan il-Gwida tagħhom tbissem, u qal, “Uliedi issa kif inhu dan, li tieħdu gost timxu fuq quddiem meta ma jkunx jidher li ġej xi periklu, umbagħad tħobbu tiġru għal fuq wara hekk kif jidhru l-iljuni?” Issa hekk kif komplew telgħin, is-Sur Qalbieni ħareġ ix-xabla tiegħu bil-ħsieb li jiftaħ triq għal pellegrini avolja kien hemm l-iljuni. Imbagħad tfaċċa ċertu wieħed, li kien qisu, iddeċieda li ser jgħin lill-iljuni.

U dan qal lill-Gwida tal-pellegrini, “X’ġabkom lejn dawn in-naħat?” Issa isem dak irraġel kien L-Aħrax, jew aħjar Dak l-Imdemmi, minħabba li hu kien wettaq il-qtil ta’ bosta pellegrini, u dan kien ukoll ġej mir-razza tal-ġġanti. Imbagħad, Qalbieni, il-Gwida tal-pellegrini qal, “Dawn in-nisa u t-tfal, qegħdin f’pellegrinaġġ, u din hi t-triq li minna jridu jgħaddu, u minnha ħa jgħaddu avolja hawn int u l-iljuni.” L-Aħrax. “Din mhix triqthom, u lanqas ħa jgħaddu minnha. Jiena ħriġt apposta biex niqfilhom, u minħabba f’hekk lest li nappoġġja lill-iljuni.” Issa biex ngħid is-sewwa, minħabba l-feroċja tal-iljuni, u l-imġiba-ħarxa ta’ dak li appoġġahom, din it-triq dan l-aħħar ma kinetx daqshekk użata, u kienet mimlija kważi kollha kemm hi bil-ħaxix. Imbagħad Kristjana qalet, “Għalkemm s’issa t-toroq wiesa’ jinsabu battala min-nies, u għalkemm fl-imgħoddi l-vjaġġaturi ġew imġiegħla, jimxu fil-mogħdijiet imwarrba, la darba issa qomt dan m’għandux jibqa’ hekk, Issa li jiena qomt omm f’Iżrael.” (Imħallfin 5:6,7) L-Aħrax imbagħad beda jidgħi bl-iljuni, li hekk għandu jkun, u wissiehom biex iduru ’l hemm, għaliex ma kinux ser jgħaddu minn hemm. Iżda l-Gwida tagħhom kien talewwel li resaq lejn L-Aħrax, u tant ħabat għalih bil-qawwa bix-xabla tiegħu, li ġiegħlu jirtira. Imbagħad L- Aħrax (dak li pprova jassisti lill-iljuni) qal, “Jaqaw ħa toqtolni fuq arti stess?” Qalbieni. “Aħna qegħdin fit-Triq il-Wiesgħa tar-Re, u din hi t-triq li fiha poġġejt liljuni tiegħek; iżda dawn in-nisa u dawn it-tfal, għalkemm dgħajfa, ser jibqgħu mexjin fi triqthom minkejja l-iljuni tiegħek.” U kif qal hekk reġa’ tah daqqa mill-kbar, u niżlu għarkupptejh. B’din id-daqqa kissirlu wkoll l-elmu tiegħu, u b’ ta’ wara qatalu driegħu. Kien imbagħad li l-Ġgant għajjat għajta tal-waħx, tant li leħnu werwer lin-nisa, iżda madankollu xorta waħda ferħu xħin rawh mixħut hekk fl-art. Issa l-iljuni kienu marbutin bil-ktajjen, u għaldaqstant waħedhom ma setgħu jagħmlu xejn. Għalhekk xħin dak ix-xiħ L-Aħrax, li kellu l-ħsieb li jappoġġjahom, miet, is-Sur Qalbieni qal lill-pellegrini, “Issa ejjew u imxu warajja, u l-ebda ħsara mill-iljuni ma tiġi fuqkom.”

Kien għalhekk li komplew javvanzaw, iżda n-nisa bdew jirtogħdu bil-biża’ hekk kif għaddew minn maġenbhom; anke s-subieni kienu qishom ħa jmutu bil-biża’; iżda lkoll kemm huma rnexxielhom jgħaddu minn hemm mingħajr aktar ħsara.

KAPITLU

22 I L – P E L L E G R I N I F I D – D W E J R A T A’ J I S H A R

Mela issa waslu fejn setgħu jaraw id-Dwejra tal-Bewwieb, u ma damux ma waslu ħdejha; iżda wara dan ħaffu aktar il-pass biex jaslu ’l hinn, għaliex huwa perikoluż ħafna li wieħed jivjaġġa f’dawk l-inħawi billejl. Għalhekk kif waslu ħdejn il-Bieb, ilGwida ħabbat, ul-Bewwieb wieġeb u qal, “Min hemm?” Iżda hekk kif il-Gwida wieġeb ‘Huwa jien,’ dan għaraf leħnu u niżel isfel (Għaliex il-Gwida ta’ spiss kien ġie hawnhekk qabel, bħala Kunduttur tal-pellegrini). Hekk kif niżel isfel, fetaħ il-bieb, u kif lemaħ il-Gwida wieqaf eżatt quddiemu (għaliex lin-nisa, billi kienu warajh, ma rahomx) qallu, “Kif aħna Sur Qalbieni, x’ġabek ’l hawn daqshekk tard billejl?” “Jiena,” qal l-ieħor, “ġibt xi pellegrini s’hawn, fejn bi kmand ta’ Sidi jeħtieġ li joqogħdu. Kont inkun hawn ftit tal-ħin qabel li kieku ma waqaflix il-Ġgant li pprova jappoġġa l-iljuni. Iżda, wara taqbida twila u ħarxa kontra tiegħu, għelibtu, u wassalt il-pellegrini s’hawn mingħajr l-ebda ħsara.” Il-Bewwieb. “Ma tridx tidħol, u toqgħod sa filgħodu?” Qalbieni. “Le, nerġa’ lura għal għand Sidi dal-lejl stess.”

Kristjana. “O Sinjur, ma nafx kif ħa nkun kapaċi naċċetta li titlaqna waħedna waqt ilpellegrinaġġ tagħna, tant kemm kont fidil magħna, u tant kemm ħabbejtna u ġġilidt għalina b‘tant qlubija, u tajtna pariri minn qalbek, li żġur qatt ma ħa ninsa l-għajnuna tiegħek lejna.” Imbagħad Ħniena qalet, “Mhux li kont tibqa’ magħna sal-aħħar tal-vjaġġ tagħna! Kif qatt jistgħu povra nisa bħalna jibqgħu sodi sal-aħħar f’triq hekk mimlija b’tiġrib bħal m’hi din, mingħajr ħabib u difensur?” Imbagħad Ġakbu, l-iżgħar wieħed mis-subieni qal, “Nitolbok Sur ara kif tagħmel u ibqa’ magħna u għinna, għaliex aħna tant aħna dgħajfin u t-triq kif inhi tant hi perikoluża.” Qalbieni. “Jiena ninsab taħt il-kmand ta’ Sidi. Jekk hu jqabbadni nkun il-Gwida tagħkom sal-aħħarnett, jiena nieħu ħsiebkom bil-qalb kollha; iżda kien hawn li filbidu intom żbaljajtu; għax meta hu ordnali biex niġi magħkom s’hawn imisskom tlabtuh biex jien nibqa’ ġej magħkom sal-aħħar, u hu kien jagħtikom dak li tlabtuh. Madankollu, għalissa jeħtieġ li nerġa’ lura, u għalhekk, twajbin Kristjana, Ħniena, u wliedi kuraġġużi, insellmilkom.” Imbagħad il-Bewwieb, is-Sur Jishar, staqsa lil Kristjana dwar art twelidha, u dwar qrabatha kollha, u hija qalet, “Jiena ġejt minn Belt il-Qerda; jien armla u żewġi mejjet, ismu kien Kristjan il-pellegrin. “Kif,” qal il-Bewwieb, “dak kien żewġek?” “Iva,” qalet, “u dawn it-tfal tiegħu: u din,” hekk kif ippontat lejn Ħniena, “hi waħda min-nisa tar-raħal tiegħi.” Imbagħad il-Bewwieb daqq il-qanpiena tiegħu, bħalma s-soltu f’ħinijiet bħal dawn hu jagħmel, u ġiet mal-Bieb waħda mix-Xbejbiet, li kien jisimha Menti-Umli. U lilha lBewwieb qalilha, “Mur ġewwa u avża li Kristjana mart Kristjan u wliedha waslu hawn f’pellegrinaġġ.” Għalhekk daħlet ġewwa u hekk qalet. U ara x’ħoss ta’ kuntentizza kien hemm ġewwa, hekk kif minn fomm id-damiġella ħarġet dik l-ewwel kelma dwar dan! Kien għalhekk li ġew bil-ħeffa għal ħdejn il-Bewwieb, għaliex Kristjana kienet għadha wieqfa mal-Bieb. Imbagħad xi wħud minn dawk minnhom l-aktar serji,

qalulha, “Idħol Kristjana, idħol ja mart dak ir-raġel twajjeb, idħol ja mara mbierka, idħol int u kull min qiegħed miegħek.” Għaldaqstant, hi daħlet ġewwa, u warajha ġew dawk kollha li kienu wliedha, kif ukoll sħabha. Issa hekk kif kienu ġewwa, ddaħħlu f’kamra kbira ħafna, fejn talbuhom sabiex ipoġġu bilqiegħda. Għalhekk poġġew, u ssejjaħ dak li kien jieħu ħsieb id-dar biex jara u jilqa’ lill-mistednin. Imbagħad daħlu ġewwa, u hekk kif fehmu min kienu, laqgħu lil kull wieħed minnhom b’bewsa, (Rumani 16:16) u qalu, “Merħba ja reċipjenti tal-grazzja t’Alla, merħba għandna, ħbiebkom.” Issa billi kien tard mhux ħażin, u billi l-pellegrini kienu għajjenin mejta minħabba filvjaġġ tagħhom, kif ukoll kienu ddgħajfu bil-ġlieda li raw u bl-iljuni terribbli, urew ix-xewqa li kemm jista’ jkun malajr, ilestu biex imorru għall-irqad. “Le”, qalu dawk tal-familja, “trejqu ftit b’naqra ikel.” (Eżodu 12:3,8, Ġwanni 1:29) Għaliex kienu ppreparawlhom ħaruf biz-zalza li s-soltu tmur miegħu. Dan billi l-Bewwieb kien diġà sema’ bil-wasla tagħhom ftit qabel, u kien wassalha lil dawk ta’ ġewwa. Għalhekk wara li kielu, u temmew talbhom b’salm, urew ix-xewqa li jitħallew imorru jistrieħu. “Però”, qalet Kristjana, “jekk nażżardaw nistaqsu, ħalluna noqogħdu f’dik il-kamra li kienet ta’ żewġi meta kien hawnhekk.” Għalhekk tellgħuhom hemm, u mteddew lkoll kemm huma flimkien f’kamra. Waqt li kienu qed jistrieħu, Kristjana u Ħniena qabdu diskursata dwar ħwejjeġ ta’ siwi. Kristjana. “Qabel, lanqas biss qatt kien għaddieli l-iċken ħsieb minn moħħi, li meta’ żewġi telaq fuq pellegrinaġġ jiena xi darba kelli mmur warajh.” Ħniena.”U jiena ċerta li int lanqas qatt ħsibt li kellek timtedd f’soddtu, u tistrieħ f’kamartu bħalma qed tagħmel issa.” Kristjana. “U wisq aktar qatt ma ħsibt li kelli nikkonsla billi nara l-wiċċu, u miegħu nqim lill-Mulej is-Sultan, iżda madankollu issa nemmen li għad nagħmel hekk.” Ħniena. “Ieqaf, mhux qed tisma’ xi ħoss?” Kristjana. “Iva, u naħseb li hu ħoss ta’ mużika mimlija hena minħabba li aħna qegħdin hawn.”

Ħniena. “Tal-għaġeb! Mużika fid-dar, mużika fil-qalb, u mużika wkoll fil-Ġenna, kollu hena għaliex aħna ninsabu hawn.” Kien b’dan il-mod li qagħdu jitkellmu għal xi ħin, imbagħad inxteħtu jorqdu. Għalhekk filgħodu, meta qamu, Kristjana qalet lil Ħniena. “X’kienet ir-raġuni li dallejl bdejt togħxa bid-daħk waqt li kont rieqda? Qed nissoponi li kont f’xi ħolma.” Ħniena. “Hekk hu, u kienet ħolma verament ħelwa; iżda inti ċerta li jien qgħadt nidħaq?” Kristjana. “Iva, tgħidx kemm dħaqt bil-qalb. Iżda ejja sabiħa Ħniena u għidli xi ħlomt?” Ħniena. “Ħlomt li kont qiegħda bilqiegħda waħdi f’post imwarrab, u kont qed nilmenta minħabba l-għebusija ta’ qalbi. Issa ma kontx ili ħafna ħin bilqiegħda hemm, li f’kemm ili ngħidlek ħafna nies daru miegħi biex jarawni, u biex jisimgħu x’kien dak li kont qed ngħid. Għalhekk qagħdu jisimgħu, u jiena komplejt nokrob dwar l-għebusija ta’ qalbi. Minħabba f’hekk, xi wħud minnhom iddieħku bija, xi wħud għajruni belha, u oħrajn bdew jimbuttawni ’l hemm u ’l hawn. B’dan, fettilli nħares ’il fuq, u bħal qisni rajt wieħed bil-ġwienaħ riesaq lejja. Kien għalhekk li dan baqa’ ġej dritt lejja, u qalli ‘Ħniena, x’qed itaqqlek?’ Issa wara li kien sema’ l-ilment tiegħi; qal, ‘Il-paċi miegħek.’ Mesaħli wkoll għajnejja bil-maktur tiegħu, u libbisni lbies tal-fidda u d-deheb; (Eżekjel 16:8-11) libbisli ġiżirana madwar għonqi, msielet f’widnejja u kuruna mill-isbaħ fuq rasi. Imbagħad qabadni minn idi, u qalli, ‘Ħniena, ejja warajja.’ Għalhekk telaq, u jiena mxejt warajh, sakemm wasalna ma’ bieb taddeheb. Imbagħad ħabbat, u meta dawk li kienu ġewwa fetħu, ir-raġel daħal ġewwa u jien mort warajh sa fejn tron li kellu ’l wieħed fuqu; u dan qalli, ‘Merħba binti.’ Ilpost kien jidher mdawwal, u kien jiddi bħall-kwiekeb, jew aħjar bħax-xemx, u jidhirli li rajt lil żewġek hemmhekk, għalhekk stenbaħt mill-ħolma tiegħi. U allura dħaqt?” Kristjana. “Dħaqt! U żġur, aktar u aktar meta rajt lilek innifsek hekk tajba. Għaliex jeħtieġ li tippermettili ngħidlek, li naħseb li dik kienet ħolma tajba, u li hekk kif bdejt tinduna li l-ewwel parti hija vera, fl-aħħar hekk ukoll għad issib it-tieni parti. Darba jitkellem Alla, darbtejn iva, iżda l-bniedem dan ma jagħrfux, f’ħolma, f’xi dehra billejl, meta jaqa’ n-ngħas fuq il-bniedem, meta fuq friexhom jorqdu. (Ġob 33:14,15) M’għandniex għalfejn, meta nkunu fis-sodda, nibqgħu mqajmin biex nitkellmu m’Alla; hu jista’ jżurna waqt li aħna reqdin, u f’dak il-ħin iġegħlna nisimgħu leħnu. Meta norqdu, qalbna ħafna drabi tkun imqajma, (Għanja 5:2) u Alla jista’ jkellimha,

jew bil-kliem, jew bil-qwiel, jew bis-sinjali u t-tixbihat, daqs li kieku wieħed ikun imqajjem.” Ħniena. “Tajjeb, jiena kuntenta bil-ħolma tiegħi, għax nittama li ma ndumx wisq li ma naraha sseħħ, biex għal darb’ oħra terġa’ ġgiegħelni nidħak.” Kristjana. “Naħseb li issa sar il-ħin biex inqumu, u naraw x’għandna nagħmlu.” Ħniena. “Nitolbok, jekk jistednuna sabiex noqogħdu ftit ieħor hawn, ejja naċċettaw bil-qalb dan ir-rigal. Jiena lesta nibqa’ hawnhekk għal ftit ieħor, biex insir naf aktar lil dawn ix-Xebbiet; jidhirli li Għaqal, Qdusija, u Karità, huma ta’ dehra sabiħa u waħda meqjusa.” Kristjana. “Issa naraw x’ser jagħmlu.” Mela xħin qamu u lestew, niżlu isfel. U staqsew wieħed lil ieħor kif kien il-mistrieħ tagħhom, jekk kienx wieħed komdu, jew le? “Tajjeb ħafna,” qalet Ħniena, “kien wieħed mill-aqwa postijiet fejn qatt qattajt il-lejl kemm ili ħajja.”

KAPITLU

23 GĦAQAL TIKKATEKIZZA LIT–TFAL

Imbagħad Għaqal u Qdusija qalu, “Jekk taċċettaw li tqattgħu ftit tal-ħin hawnhekk, ikollkom dak kollu li d-dar toffri.” “Iva, u dan bil-qalb kollha,” qalet Karità.

Għalhekk qablu lkoll bejniethom, u baqgħu hemm xi xahar jew ftit aktar; u veru kienu ta’ ġid għal xulxin. U billi Għaqal xtaqet tara kif Kristjana kienet rabbiet lil ulieda, talbitha biex tagħtiha l-permess ħalli tagħmillhom ftit tal-katekeżi. Għalhekk tatha l-iva tagħha bil-qalb. Imbagħad bdiet bl-iżghar wieħed li kien jismu Ġakbu. U qalet, “Isma’ Ġakbu, tista’ tgħidli lilek min ħalqek?” Ġakbu. “Alla l-Missier, Alla l-Iben, u Alla l-Ispirtu s-Santu.” Għaqal. “Bravu. U tista’ tgħidli min hu dak li lilek isalvak?” Ġakbu. “Alla l-Missier, Alla l-Iben, u Alla l-Ispirtus Santu.” Għaqal. “Għal darb oħra, Bravu. Imma Alla l-Missier b’liema mod isalvak?” Ġakbu. “Permezz tal-grazzja tiegħu.” Għaqal. “Lilek, Alla l-Iben kif isalvak?” Ġakbu. “Permezz ta’ tjubitu, ta’ mewtu, ta’ demmu, u tal-ħajja tiegħu.” Għaqal. “U Alla l-Ispirtu s-Santu kif isalvak?” Ġakbu. “Bl-illuminazzjoni tiegħu, bit-tiġdid tiegħu, u bil-preservazzjoni tiegħu.” Imbagħad Għaqal qalet lil Kristjana, “Int jistħoqqlok li tiġi mfaħħra għall-mod li rabbejt lil uliedek. Naħseb li m’għandix għalfejn noqgħod nistaqsi lil oħrajn dawn ilmistoqsijjiet, billi l-iżgħar wieħed fosthom kapaċi jirrispondihom daqshekk tajjeb. Mela issa ħa ndur lejn ta’ qabel iż-żgħir.” Imbagħad Għaqal qalet, “Ejja Ġużeppi, (għax ismu kien Ġużeppi) tħallini nagħmillek katekeżi?” Ġużeppi. “Bil-qalb kollha.” Għaqal. “X’inhu l-bniedem?” Ġużeppi. “Ħlejqa bir-raġuni, magħmul hekk minn Alla, bħalma qal ħija.”

Għaqal. “X’tifhem b’din il-kelma; salvat?” Ġużeppi. “Li l-bniedem minħabba d-dnub wassal lilu nnifsu fi stat ta’ jasar u ta’ miżerja.” Għaqal. “Xi jfisser li hu jiġi salvat mit-Trinità?” Ġużeppi. “Ifisser li d-dnub tant hu tirann kbir u qawwi, li ħadd ħlief Alla ma jista’ jeħlisna minn taħt il-ħfin ta’ jdejh, u li Alla tant u twajjeb u kollu mħabba lejn ilbniedem, li verament jiġbdu ’l barra u jaqilgħu minn dan l-istat ta’ miżerja.” Għaqal. “X’inhu l-pjan t’Alla fil-fidwa tal-povra bnedmin?” Ġużeppi. “Li jiġi gglorifikat Ismu, il-grazzja tiegħu, u l-ġustizzja tiegħu eċċ. Kif ukoll il-kutentizza eterna tal-kreatura tiegħu.” Għaqal. “Min huma dawk li jeħtieġ li jiġu salvati?” Ġużeppi. “Dawk kollha li jaċċettaw is-salvazzjoni tiegħu.” Għaqal. “Bravu Ġużeppi, ommok għallmitek tajjeb ħafna, u int tajt kas ta’ dak li qaltlek.” Imbagħad Għaqal qalet lil Samwel, li kien ta’ wara l-kbir, “Isma’ Samwel, trid li lilek ukoll nagħmillek ftit tal-katekeżi?” Samwel. “Iva, jekk jogħġbok, u żgur.” Għaqal. “Il-Ġenna x’inhi?” Samwel. “Post u stat mill-aktar imbierek, għaliex hemmhekk jgħammar Alla.” Għaqal. “L-Infern x’inhu?” Samwel. “Post u stat mill-aktar kiebi, għaliex hu l-post fejn fih jgħammar id-dnub, ixxitan, u l-mewt.” Għaqal. “Għaliex tixtieq tmur il-Ġenna?”

Samwel. “Biex nara lil Alla u naqdih mingħajr għeja; biex nara lil Kristu, u nħobbu għal dejjem ta’ dejjem; biex ikolli fija dik il-milja tal-Ispirtu s-Santu, li hawnhekk ma nista’ qatt ingawdi.” Għaqal. “Inti wkoll tassew tifel bravu, u wieħed li tgħallimt sewwa.” Imbagħad indirizzat lill-kbir, li kien jismu Mattew, u qaltlu, “Ejja Mattew, trid li anke lilek nagħtik katekeżi?” Mattew. “Bil-qalb kollha.” Għaqal. “Mela ħa nistaqsik; qatt kien hemm xi ħaġa li kienet teżisti qabel, jew li ppreċediet lil Alla?” Mattew. “Le, għaliex Alla huwa Etern, u lanqas ma hemm xejn ħliefu nnifsu, li kien jeżisti sa mill-bidu tal-ewwel jum. Għaliex f’sitt ijiem il-Mulej ħalaq is-Sema u l-art, il-baħar u kull m’hemm fihom.” (Eżodu 20:11) Għaqal. “X’taħseb dwar il-Bibbja?” Mattew. “Hija l-Kelma Qaddisa t’Alla.” Għaqal. “Hemm xi affarijiet miktubin fiha li ma tifhimhomx?” Mattew. “Iva, u ħafna wkoll.” Għaqal. “X’tagħmel meta fiha tiltaqa’ ma’ tifhimx?”

postijiet bħal dawn, li fihom ma

Mattew. “Ngħid li Alla ħafna aktar għaref minni. Nitlob ukoll biex jogħġbu jgħarrafni dak kollu fiha li huwa jaf li jkun ta’ ġid għalija.” Għaqal. “X’temmen dwar il-qawmien mill-mewt tal-mejtin?” Mattew. “Jiena nemmen li għad iqumu, l-istess li kienu ndifnu. L-istess fin-natura, għalkemm mhux l-istess fit-taħsir. U dan nemmnu minħabba żewġ affarijiet. Lewwel nett, għax Alla dan wegħdu. It-tieni nett, għaliex dan huwa kapaċi jwettqu.”

Imbagħad Għaqal qalet lis-subien, “Jeħtieġ li tibqgħu tagħtu kas ta’ dak kollu li tgħidilkom ommkom, għaliex hi kapaċi tgħallimkom aktar. Jeħtieġ ukoll li toqogħdu ħafna attenti u tagħtu widen għal kull diskors tajjeb li għad tisimgħu mingħand ħaddieħor, għax huwa għall-ġid tagħkom li huma jitkellmu dwar ħwejjeġ tajba. Osservaw ukoll, u dan għamluh b’ħafna attenzjoni, dak li s-smewwiet u l-art jgħallmukom; iżda fuq kollox araw li tqattgħu ħafna ħin f’meditazzjoni ta’ dak ilktieb li minħabba fih missierkom sar pellegrin. Jiena min-naħa tiegħi, uliedi, ngħallimkom kulma nista’ sakemm tibqgħu hawnhekk, u nkun kuntenta li kieku intom tistaqsuni wkoll xi mistoqsijiet li jibnukom fil-qdusija.”

KAPITLU

24 IS–SUR IMDANDAN

Issa wara li dawn il-pellegrini kienu ilhom f’dan il-post xi ġimgħa, ġie xi ħadd minn barra biex jara lil Ħniena bi skuża li kien ġie għall-ġid tagħha, u ismu kien is-Sur Imdandan. Kien raġel ta’ ċertu trobbija tajba, u kien mingħalih li hu xi reliġjuż; iżda fil-fatt kien wieħed li kien imweħħel ħafna mad-dinja. Għalhekk għal darba u tnejn, jew anke għal aktar, ġie jara lil Ħniena, u offrielha mħabbtu. Issa Ħniena kienet tassew mara sabiħa, u għalhekk kienet aktar issaħħar. Kienet ukoll moħħa, biex il-ħin kollu tħabbrek fuq xogħolha, għax meta ma kienx ikollha xejn x’tagħmel għaliha nnifisha kienet taqbad tħit xi kalzetti jew xi lbiesi għall-oħrajn, u kienet tgħaddihom lil dawk kollha li kienu jinsabu fil-bżonn. Għalhekk, billi s-Sur Imdandan ma kienx jaf fejn u kif kienet teħles minn dak kollu li kienet tagħmel, deher li kien tassew impressjonat, għaliex qatt ma kien isibha idha fuq żaqqha. “Naqta’ rasi li tkun mara tad-dar tajba,” kien jgħid lilu nnifsu. Ħniena mbagħad kixfet dan kollu lix-Xebbiet tad-dar, u staqsiethom dwaru: għaliex huma kienu jafuh ħafna aktar minnha. Għalhekk qalulha li hu kien żagħżugħ ħabrieki

ħafna, u wieħed li kien mingħalih li kien xi reliġjuż; iżda fil-fatt, wisq kienu jibżgħu li kien għadu stranġier għall-qawwa ta’ dak li hu tajjeb. “Le,” qalet Ħniena, “mela daqshekk tajtu wiċċ, għax jien ma rrid qatt li jkolli xkiel għal ruħi.” Għaqal imbagħad wieġbet li ma kienx hemm għalfejn wieħed iġibha bi kbira u jaqtgħalu qalbu wisq, kien ikun biżżejjed li hi tibqa’ tagħmel dak li kienet qed tagħmel għall-foqra, u żgur li dan malajr itaffilu l-kuraġġ tiegħu. Għalhekk meta reġa’ għadda, sabha għaddejja fuq ix-xogħol tas-soltu, tagħmel xi ħwejjeġ għall-foqra. Imbagħad qal, “Kif int dejjem għaddejja?” “Iva,” qalet, “jew għalija nnifsi jew inkella għal ħaddieħor.” “U kemm tista’ taqla’ f’ġurnata?” saħaq. Qaltlu, “Jiena dawn l-affarijiet nagħmilhom sabiex inkun għanja fl-opri tajba, u naħżen teżor sewwa għaż-żmien li ġej, biex b’hekk inkun nista’ nikseb il-ħajja ta’ dejjem” (1 Timotju 6:17-19) “Għala sabiħa, x’ser tagħmel bihom?” huwa qal. “Inlibbes lill-għeri,” wieġbet. B’dan qarras wiċċu. Għalhekk iddeċieda li ma jerġax iżurha aktar. U meta ġie mistoqsi r-raġuni għala kien għamel hekk, qal li Ħniena kienet tfajla gustuża; però kellha xi ħaġa mhux f’postha. Hekk kif telaqha, Għaqal qalet, “Jien m’għidtlekx li s-Sur Imdandan ma jdumx ma jwarrbek? Iva, u jivvinta wkoll għidut ħażin dwarek? Għaliex għalkemm hu jippretendi li hu xi reliġjuż, u minkejja l-imħabba falża tiegħu lejn Ħniena, madankollu Ħniena u hu tant huma ta’ xorta differenti minn xulxin, li nemmen li qatt ma jistgħu jersqu viċin xulxin.” Ħniena. “Jista’ jkun li kont miżżewġa rġiel oħra qabel, għalkemm qatt ma tkellimt ma’ ħadd fuq dan; iżda dawn kienu t-tip li l-kondizzjoni tiegħi ma kinetx

togħġobhom wisq, għalkemm ħadd minnhom qatt gerger dwar persunti. U għalhekk qatt ma stajna naqblu.” Għaqal. “Il-ħniena fiż-żminijiet tal-lum mhix imfittxija, għalkemm isimha jissemma. Il-prattika, ippreżentatha mill-kondizzjonijiet tiegħek, huma l-ftit li kapaċi jgħammru fiha.” “Mela,” qalet Ħniena, “jekk ħadd ma jeħodni, ħa mmut xebba, jew inkella ħalli żewġi jkun il-kondizzjonijiet tiegħi. Għaliex jien ma nistax inbiddel in-natura tiegħi, u li jkolli lil xi ħadd li jmur kontra tagħha, dan qatt m’għandi ħsieb li naċċettah sakemm indum ħajja. Kelli oħti, li kien jisimha Idejha-Miftuħin, miżżewġa lil wieħed minn dawn il-brikkuni; iżda hu u hi ma setgħu qatt jaqblu bejniethom; però għax oħti kienet iddeċidiet li tibqa’ tagħmel kif kienet tagħmel fil-bidu, jiġifieri, li turi l-ħniena mal-foqra, għall-ewwel żewġha ħadha fil-pjazza biex ibigħha, imbagħad xeħitha ’l barra minn biebu.” Għaqal. “U nagħmillek imħatra, li madankollu hu kien wieħed li jemmen?” Ħniena. “Iva, dan it-tip kien, u d-dinja mimlija b’dawk li huma bħalu; iżda jien m’iniex interessata f’xi ħadd minnhom.”

KAPITLU

25 I L – M A R D A U L – F E J Q A N T A’ M A T T E W

Issa ġara li Mattew, it-tifel il-kbir ta’ Kristjana, marad, u l-marda tiegħu kiddtitu sewwa, għaliex tgħidx kemm kien miġugħ fl-imsaren, tant li ħafna drabi kien ikun qisu qed jiġi miġbud minn naħa u minn oħra fl-istess ħin. Mhux ’il boghod minn fejn kienu kien joqgħod ċertu wieħed jismu Sur Sengħa, xwejjaħ, u tabib ta’ esperjenza u fama tajba. Għalhekk, Kristjana xtaqitu, u bagħtu għalih u ġie. Hekk kif daħal fil-

kamra, u nviżta xi ftit lit-tifel, wasal għall-konklużjoni li kien marid bl-uġieħ ta’ żaqq. Imbagħad dan qal lil omm it-tifel, “X’ikel kien qed jiekol Mattew dan l-aħħar?” “Ikel?” qalet Kristjana, “xejn ħlief dak li hu bnin.” It-tabib wieġeb, “Dan it-tfajjel kien qed ibagħbas xi ħaġa li issa qiegħda fl-istonku tiegħu u għadha mhux iddiġerita, u din mhix ser titlaq mingħajr ma jintużaw ilmezzi. U ngħidilkom li jeħtieġ li jiġi msaffi nkella se jmut.” Imbagħad Samwel qal, “Ma, ma, x’kien dak li ħija ġabar u kiel eżatt kif ħriġna millbieb li qiegħed fil-bidu ta’ din it-triq? Int taf li kien hemm ġnien bis-siġar tal-frott fuq ix-xellug, man-naħa l-oħra tal-ħajt, u xi siġar kienu ’l barra mill-ħajt, u ħija ħataf u kiel.” “Veru ibni,” qalet Kristjana, “ħa minnhom u kiel tassew? Ja tifel imqareb li kien, jien għajjatt miegħu, iżda xorta waħda kiel minnhom.” Sur Sengħa. “Jiena ndunajt li kien kiel xi ħaġa li ma kinetx ikel bnin. U li dak l-ikel, jew aħjar, dak il-frott, huwa l-aktar wieħed minnhom kollha li jagħmel ħsara. Huwa l-frott tal-ġnien tas-siġar tal-frott ta’ Belżebub. Qed nistagħġeb kif ħadd ma wissiekom dwaru; ħafna mietu minħabba fih.” Imbagħad Kristjana bdiet tibki, u qalet, “O! Ja tifel imqareb, u ja omm traskurata, x’nista’ nagħmel għal ibni?” Sur Sengħa. “Isa, tkunx daqshekk bla tama; hemm ċans li t-tifel jerġa’ jiġi għallaħjar; però jeħtieġ li jissaffa u jirremetti.” Kristjana. “Nitolbok Sinjur, agħmel ħiltek kollha miegħu bis-sengħa li għandek, jiswa kemm jiswa.” Sur Sengħa. “Le, nispera li ma jkunx hemm bżonn t’affarijiet ta’ barra minn hawn:” (Lhud.10:1-4) Għalhekk ippreparalu porga, iżda ma kienetx b’saħħitha biżżejjed. Intqal li kienet magħmula mid-demm ta’ mogħża, l-irmied ta’ għoġol, u minn ftit meraq taż-żuf, eċċ. Hekk kif is-Sur Sengħa ra li l-porga ma kinetx qawwija biżżejjed, għamillu waħda

apposta. Kienet magħmula ex Carne & Sanguine Christi, (tafu kemm it-tobba jagħtu mediċini strambi lill-pazjenti tagħhom) (Ġwanni 6:54-57, Mark 9:49, Lhud 9:14) u din ġiet magħmula f’pilloli b’wegħda jew tnejn, u b’kwantità mhux ħażin ta’ melħ. Issa dawn ried jeħodhom tlieta tlieta fuq stonku vojt imħalltin f’żewġ uqijiet u nofs dmugħ tal-indiema. Meta din ix-xarba ta’ mediċina tlestiet, u nġiebet lit-tifel, ma riedx jeħodha, avolja kien tant miġugħ b’żaqqu li kważi kien qed iħossu ħa jiċċarrat. “Isa, isa,” qal it-Tabib, “hemm bżonn li teħodha.” “Ħa tqallali l-istonku tiegħi,” qal it-tifel. “Irridek teħodha bil-fors,” qalet ommu. “Nerġa’ ntellagħha,” wieġeb it-tifel. “Nitolbok Sinjur,” qalet Kristjana lis-Sur Sengħa, “għidli x’togħma għanda?” “M’għandiex tgħoma ħażina,” qal it-tabib, u kif qal hekk hi daqet waħda mill-pirmli bil-ponta t’ilsienha. “O! Mattew,” qalet, “din ix-xarba ta’ mediċina aktar ħelwa mill-għasel. Jekk lil ommok tħobbha, jekk tħobb lil ħutek, jekk lil Ħniena tħobbha wkoll, u anke lil ħajtek, allura ħudha.” Għalhekk b’ħafna frattarija, u wara talba qasira għall-barka t’Alla fuqha, ħadha; u niżlitlu tajjeb. Ġegħlitu jipporga, jorqod, u jistrieħ fil-kwiet, sar jaħraq nar u beda jxoqq l-għaraq għalih, u ħelsitu għal kollox mill-uġigħ ta’ żaqq. Għalhekk ma damx ma reġa’ qam, qabad jimxi b’bastun, u kien joqgħod idur minn kamra għal oħra, u jitkellem m’Għaqal, ma’ Qdusija, u ma’Karità dwar l-għali tiegħu, u kif kien ġie mfejjaq. Mela hekk kif it-tifel fieq, Kristjana staqsiet lis-Sur Sengħa, u qaltlu, “Sinjur, x’jiena obbligata għax-xoghol u l-kura tiegħek m’ibni u għalih?” (Lhud 13:11-15) U qal, “Jeħtieġ li tħallas lis-Surmast tal-Kulleġġ tat-tobba, skont regoli magħmula apposta u pprovduti f’każ bħal dak.” Kristjana. “Iżda, Sinjur,” qalet, “din il-pillola għalxiex inhi aktar tajba?”

Sur Sengħa. ‘Hija pillola universali, u tajba għal kontra l-mard kollu li jista’ jaqbadhom il-pellegrini, u meta din tkun ippreparata tajjeb ma titħassarx, jgħaddi kemm jgħaddi żmien.” Kristjana. ‘Nitolbok Sinjur, agħmilli tnax il-kaxxa minnhom, għaliex jekk ikolli lilhom, qatt ma jkolli għalfejn nieħu mediċina oħra.” Sur Sengħa. “Dawn il-pilloli tajbin kemm biex jilqgħu minn qabel kontra l-mard, kif ukoll biex ifejqu meta wieħed jimrad. Iva, nazzarda ngħid, u ma’ dan insostni bissaħħa, li jekk bniedem juża din il-mediċina kif suppost, iġegħelu jgħix għal dejjem. (Ġwanni 6:51) Però, twajba Kristjana, jeħtieġ li dawn il-pirmli ma tagħtihomx ħlief bil-mod li ordnajtlek jien. Għaliex jekk ma tagħmilx hekk, ma jagħmlux ġid.” Għalhekk ta lil Kristjana mediċina għaliha u għas-subien tagħha, kif ukoll għal Ħniena, u wissa lil Mattew biex joqgħod attent li ma jiekolx aktar għambaqar aħdar, filwaqt li bishom u rħilha għal għonq it-triq.

KAPITLU

26 GĦAQAL TWIEĠEB IL–MISTOQSIJIET T A’ M A T T E W

Mela qabel, intqalilkom kif Għaqal kienet avżat lis-subieni, li jekk iridu, f’xi ħin setgħu jistaqsuha xi mistoqsijiet li jistgħu jkunu ta’ siwi għalihom, u hija kienet lesta li tgħidilhom xi ħaġa dwarhom. Imbagħad Mattew, dak li kien marad, staqsieha, “Il-għala ħafna drabi l-mediċina tkun qarsa fit-togħma?”

Għaqal. “Biex turi kemm il-Kelma t’Alla u l-effetti tagħha mhumiex milqugħin minn qalb karnali.” Mattew. “Għaliex il-mediċina, jekk veru hi tajba, ġġiegħelna nippurgaw kif ukoll nirreġettaw?” Għaqal. “Sabiex turi li meta l-Kelma taħdem b’mod effettiv, issaffi l-qalb u l-moħħ. Għax ara dak li waħda tagħmel lill-ġisem, l-oħra tagħmlu lir-ruħ.” Mattew. “X’tagħlima nistgħu nieħdu meta naraw l-ilsna tan-nar telgħin ’il fuq? U meta naraw ir-raġġi, u l-effetti ħelwin tax-xemx jiżirġu ’l isfel?” Għaqal. “Bit-tlugħ ’il fuq tal-ilsna tan-nar, nitgħallmu li aħna jeħtieġ li nitilgħu sSema, b’xewqat kollha ħrara u ħeġġa. U bix-xemx li tarmi s-sħana, ir-raġġi, u l-effetti ħelwin ’l isfel; nitgħallmu, li s-Salvatur tad-dinja, għalkemm hu għoli, jinżel bilgrazzja u l-imħabba tiegħu s’għandna hawn isfel.” Mattew. “L-isħab minn fejn iġib l-ilma?” Għaqal. “Mill-baħar.” Mattew. “X’nistgħu nitgħallmu minn dan?” Għaqal. “Li l-ministri t’Alla għandhom iġibu tagħlimhom minn għand Alla.” Mattew. “Għalfejn ibattlu lilhom infushom fuq l-art?” Għaqal. “Biex juru li l-ministri t’Alla għandhom joħorġu dak kollu li jafu dwar Alla u jgħadduh lid-dinja.” Mattew. “Għaliex il-qawsalla hi kkawżata mix-xemx?” Għaqal. “Ħalli turi li għalina l-patt tal-grazzja t’Alla hu kkonfermat fi Kristu.” (Ġenesi 9:13) Mattew. “Għalfejn in-nixxiegħat tal-ilma, minn ġol-art, jiġu għandna mill-baħar?” Għaqal. “Sabiex juru li l-grazzja t’Alla tasal għandna permezz tal-ġisem ta’ Kristu.”

Mattew. “Għala ċertu nixxiegħat ifuru u joħorġu mill-qċaċet ta’ xi qolliet għolja?” Għaqal. “Biex b’hekk juru, li l-Ispirtu tal-grazzja jfur sew minn ġo xi wħud li huma kbar u qawwija, kif ukoll minn ġo bosta fqar u umli.” Mattew. “Il-għaliex il-fjamma taqbad mal-ftila?” Għaqal. “Sabiex turi li jekk il-grazzja ma tkebbisx il-qalb, ma jkunx hemm il-veru dawl tal-ħajja fina.” Mattew. “Il-għala l-ftila u x-xaħam ta’ dam, lkoll jispiċċaw fix-xejn biex iżommu ħaj id-dawl tax-xemgħa?” Għaqal. “Dan biex juri li l-ġisem u r-ruħ u kull ħaġa oħra, għandhom ikunu għasservizz tal-grazzja ta’ Alla li qiegħda fina u għandhom jiġu kkunsmati biex iżommu fi stat tajjeb dik l-istess grazzja.” Mattew. “Għal liema raġuni l-pellikan jinfed sidru stess b’munqaru?” Għaqal. “Ħalli tisqi liż-żgħar tagħha b’demmha, u b’hekk turi li Kristu l-imbierek, tant iħobb liċ-ċkejknin tiegħu, lill-poplu tiegħu, li jsalvahom mill-mewt b’demmu.” Mattew. “Wieħed x’jista’ jitgħallem meta jisma’ s-serduk jidden?” Għaqal. “Jitgħallem jiftakar fid-dnub ta’ Pietru, kif ukoll fl-indiema ta’ Pietru. Liddien tas-serduk, juri wkoll li l-jum dalwaqt ġej, mela ħalli l-iddien tas-serduk ifakkrek f’dak l-aħħar u dak il-waħħaxi Jum tal-Ġudizzju.”

KAPITLU

27 IL–PELLEGRINI MURIJA BOSTA ĦWEJJEĠ

Issa ġara li f’dan iż żmien għaddielhom ix-xagħar, u għalhekk lin-nies tad-dar urewhom ix-xewqa li kien ikun aħjar għalihom li kieku jaħsbu biex jitilqu. Imbagħad Ġużeppi qal lil ommu, “Ikun aħjar li kieku inti ma tinsiex tibgħat talba sad-Dar tal-Fissier, biex forsi tistaqsih jagħti permess sabiex is-Sur Qalbieni jintbgħatilna biex ikun il-Gwida tagħna għall-kumplament ta’ triqtna.” “Bravu,” qaltlu, “kont għoddni nsejt.” Għalhekk ippreparat supplika, u talbet lis-Sur Jishar, il-Bewwieb, biex jibgħatha s’għand il-ħabib tajjeb tagħha s-Sur Fissier ma’ xi wieħed mill-irġiel b’saħħithom; li dan, hekk kif waslitlu, u ra x’kien fiha dik is-supplika, qal lill-Messaġġier, “Mur għidilhom li se nibagħtu.” Hekk kif il-familja fejn Kristjana kienet, raw li kellhom skop għalxiex jimxu ’l quddiem, sejħu lid-dar kollha flimkien sabiex lkoll jirringrazzjaw lir-Re tagħhom talli kien bagħtilhom mistednin bħal dawn li tant kienu ta’ siwi. Kif lestew, qalu lil Kristjana, “U allura, bħalma hi d-drawwa tagħna li nagħmlu mallpellegrini, m’ħux ser nuruk xi ħaġa, biex tkun tista’ timmedita fuqha waqt li tkun miexja fit-triq?” Għalhekk ħadu lil Kristjana, l-uliedha u lil Ħniena fil-karma ta’ gewwa nett, u wrewhom waħda mit-tuffiħat li minnhom Eva kienet kielet, u li minnha kienet tat ukoll lil żewġha, u li għax kielu minnha t-tnejn li huma tkeċċew mill-Ġenna tal-Art, u staqsewha x’kienet taħseb li din kienet? Imbagħad Kristjana qalet, “Din jew hi ikel inkella velenu, ma nafx liema.” Għalhekk spjegawla kollox, u hi refgħet idejha ’l fuq u stagħġbet. (Ġenesi 3:6, Rumani 7:24)

Imbagħad haduha f’post fejn urewha s-sellum ta’ Ġakobb. (Ġenesi 28:12) Issa f’dak il-ħin kien hemm xi anġli telgħin minn fuqu. Għalhekk Kristjana ħarset u baqghet tħares, biex tara l-anġli telgħin, u hekk ukoll għamlu l-kumplament tax-xirka. Imbagħad kienu sejrin f’post ieħor biex juruhom xi ħaġa oħra. Iżda Ġakbu qal lil ommu, “Nitolbok staqsihom biex noqogħdu ftit ieħor f’dan il-post, għax din hi dehra tassew stramba.” Għalhekk reġgħu daru lura, u qagħdu hemm jitgħaxxqu b’din it-tama tant pjaċevoli. Wara dan ħaduhom ġo post fejn kien hemm imdendla ankra tad-deheb. Mela, huma talbu lil Kristjana biex tniżżilha. “Għaliex,” qalu, “din tista’ teħodha miegħek, billi hu assolutament neċessarju li inti teħodha, biex tkun tista’ takkwista dak li jinsab wara l-istar, u tibqa’ soda jekk forsi tiltaqa’ mal-maltemp.” (Ġwanni 1:51, Lhud 6:12-19) Għaldaqstant kienu kuntenti ta’ dan kollu. Imbagħad qabduhom, u ħaduhom fuq ilmuntanja li fuqha Abraħam missierna offra lil ibnu Iżakk, u wrewhom l-altar, ilħatab, in-nar u s-sikkina, għaliex sal-ġurnata tal-lum dawn għadhom hemm fejn jidhru. (Ġenesi 22) Wara li raw dan kollu refgħu jdejhom ’l fuq u bierku lil xulxin, waqt li qalu, “O! X’raġel mimli mħabba lejn Sidu u għaċ-ċaħda tiegħu nnifsu, kien Abraħam!” Wara li kienu wrewhom dawn il-ħwejjeġ kollha, Għaqal daħħlithom filkarma tal-ikel fejn kien hemm weqfin żewġ ċimbli mill-isbaħ, u għalhekk daqqithom, u dawret dak kollu li kienet uriethom f’din l-għanja eċċellenti, li kienet tgħid hekk, T’Eva t-tuffieħa rajt illum, U dan int taf fis-sew: U l-anġli rajt li, fuq sellum, Ġakobb kien ra tassew. Minn jeddek inti l-ankra lqajt Iżd’ issa le tistrieħ Sa m’Abram tkun ħiltek tajt F’offerta, l-ogħla ġieħ. Issa f’dan il-waqt, xi ħadd ħabbat mal-Bieb, għalhekk il-Bewwieb mar jiftaħ u ara kien hemm wieqaf is-Sur Qalbieni; u hekk kif daħal ġewwa, x’ferħ kien hemm! Għaliex issa għal darba oħra reġgħu ftakru, kif hu, ftit taż-żmien ilu, kien qatel lixxwejjaħ Kiefer Sur Imdemmi, l-ġgant, u ħelishom ukoll minn ħalq l-iljuni.

Imbagħad is-Sur Qalbieni qal lil Kristjana u lil Ħniena, “Sidi bagħat flixkun inbid littnejn li intom, kif ukoll ftit qamħ inkaljat, (1 Samwel 17:17) flimkien ma’ koċċ rummien. Lis-subien bagħtilhom ukoll ftit tin u ftit żbib biex isaħħaħkom fi triqtkom.” Kien għalhekk li reġgħu dawru ħarsithom lejn il-vjaġġ tagħhom, u Għaqal, u Qdusija marru magħhom. Meta waslu mal-Bieb, Kristjana staqsiet lil Bewwieb jekk dan laħħar kienx għadda xi ħadd minn hemm. Huwa qal, “Le, minn dakinhar għadda wieħed biss, li qalli wkoll li dan l-aħħar kienet saret serqa kbira fit-Triq il-Wiesgħa tar-Re, li fiha sejrin, Però” kompla, “il-ħallelin inqabdu, u dalwaqt jgħadduhom ġuri għal ħajjithom.” Imbagħad Kristjana u Ħniena beżgħu, iżda Mattew qal, “Ma, la tibża’ xejn, sakemm is-Sur Qalbieni jibqa’ miexi magħna, u jibqa’ jkun il-Gwida tagħna.” Imbagħad Kristjana qalet lil Bewwieb, “Sinjur, jiena tassew obbligata lejk għallġenerożità kollha li wrejtni minn mindu ġejt hawnhekk; kif ukoll talli inti tant urejt imħabba u ħlewwa m’uliedi. Ma nafx kif nista’ nroddlok lura għat-tjieba kollha tiegħek. Għaldaqstant nitolbok biex bħala sinjal t’apprezzament tiegħi lejk, taċċetta din il-munita żgħira.” Għalhekk poġġietlu munita tad-deheb f’idu, huwa għamillha inkin sal-art filwaqt li qal, “Jalla l-ilbies tieghek ikun dejjem abjad, u jalla rasek ma tkunx nieqsa miż-żejt. Jalla Ħniena tgħix u ma tmut qatt, u jalla għemilha jkun kotran.” U lis-subien qalilhom, “Tajru minn ġo fikhom ix-xewqat żienja taż-żogħżija, (2 Timotju 2:22) u fittxu l-qdusija fil-kumpannija ta’ dawk li huma serji u għaqlin, biex b’hekk timlew qalb ommkom bil-kuntentizza, u tirċievu t-tifħir mingħand dawk kollha li huma meqjusa fil-ħsieb.” Għalhekk irringrazzjaw lil Bewwieb u telqu.

KAPITLU

28 L–INZUL MINN FUQ L–GĦOLJA GĦAL ĠOL–WIED TAL–UMILJAZJONI

Issa fil-ħolma tiegħi rajt, li huma komplew javvanzaw sakemm waslu max-xifer talGħolja, fejn Qdusija bħal ftakret u b’vuċi għolja qalet, “Jaħasra! Insejt dak li kelli nagħti lil Kristjana u lil sħabha. Ħa nerġa’ mmur lura u nġibha.” Għalhekk ġriet, u ġabitha.Waqt li ma kinetx hemm, Kristjana bħal qisu semgħet noti melodjużi u mhux tas-soltu ġejjin minn ġo bosk żgħir ftit lil hemm, fuq in-naħa tallemin tagħhom, bi kliem jixbaħ lil dawn, Tul ħajti l-grazzja tiegħek Int U wrejtni ta’ kuljum. Biex hekk ġo darek ngħammar jien Kemm għandi ħaj indum. U kif kompliet tissemma’, dehrilha li qisha semgħet lil xi ħadd ieħor iwieġeb, u jgħid, Għax tjieba dejjem Alla kien Il-Ħniena tiegħu qatt mhi’l bogħod. Is-sewwa tiegħu tul iż-żmien Tibqa’ wieqfa, msejsa fis-sod. Għalhekk Kristjana staqsiet lil Għaqal x’kien dak li qed jagħmel dawk in-noti kurjużi. “Dawk,” qalet, “l-għasafar tal-kampanja tagħna; (Għanja 2:11-12) mhux ta’ spiss li jgħannu dawn in-noti, ħlief forsi meta tkun il-ħarifa, xħin jitfaċċaw il-fjuri u x-xemx sħuna tiżreġ, umbagħad tkun tista’ tismagħhom il-ġurnata kollha. Jiena ta’ spiss noħroġ biex noqgħod nismagħhom, u aħna kemm-il darba wkoll inrabbuhom f’darna. Huma tassew kumpannija ħelwa għalina, speċjalment meta nkunu xi ftit mnikkta,

barra minn hekk huma jagħmlu l-boskijiet u l-imsaġar, kif ukoll l-inħawi mwarrba, postijiet fejn wieħed jitgħaxxaq ikun fihom.” Sadanittant Qdusija reġghet ġiet lura. Għalhekk qalet lil Kristjana, “Ħares ’l hawn, ġibtlek programm miktub ta’ dawk il-ħwejjeġ kollha li inti rajt ġewwa darna, sabiex tkun tista’ tħares lejh kemm-il darba tħossok li qiegħda tinsa, u biex b’hekk terġa’ tiftakar dawk il-ħwejjeġ għal bini u l-faraġ tiegħek.” Issa bdew neżlin minn fuq l-għolja għal ġol-Wied tal-Umiljazzjoni. Kienet qolla tassew wieqfa, u t-triq kienet tiżloq. Però qagħdu ħafna attenti, u għalhekk baqgħu neżlin s’isfel mhux ħażin. Hekk kif waslu ġol-Wied, Qdusija qalet lil Kristjana, “Dan hu l-post fejn żewġek Kristjan ltaqa’ ma’ dak il-mingħul imniġġes t’Apollun, u fejn kellhom dik it-taqbida kiefra li kellhom. Jiena żgur li ma stajtx ma smajtx dwarha. Iżda agħmel il-qalb, sakemm hawn għandek lis-Sur Qalbieni miegħek bħala gwida u mexxej, nisperaw li għandek tmur aħjar.” Mela wara li dawn it-tnejn poġġew lill-pellegrini taħt it-tmexxija tal-Gwida tagħhom, hu mexa fuq quddiem u huma mxew warajh. Imbagħad is-Sur Qalbieni qal, “M’għandniex għalfejn nibżgħu daqshekk minn dan il-Wied, għax f’dan il-post m’hawn xejn li jista’ jagħmlilna l-ħsara, sakemm aħna stess ma nġibuhx fuqna nfusna. Veru, hawnhekk Kristjan ltkollha kemm hi l-frott ta’ dawk iż-żelqiet li żelaq waqt li kien nieżel minn fuq l-Għolja. Għaliex dawk li jiżolqu hemmhekk, jistennew it-taqbid hawnhekk. U hu minħabba f’hekk li dan il-Wied ingħata isem hekk iebes. Għax meta n-nies komuni jisimgħu li ħwejjeġ hekk tal-biża’ ġew fuq xi ħadd bħal dak f’post bħalma hu dan, jikkonvinċu ruħhom li dan il-post imwaħħax minn xi mingħul imniġġes, jew spirtu ħażin; meta ara, kollox hu frott ta’ dak li jagħmlu, u għalhekk li ħwejjeġ bħal dawn jiġrulhom hemmhekk. Dan il-Wied tal-Umiljazzjoni, fih innifsu hu post li jagħti l-frott daqs kwalunkwe post ieħor, u jiena konvint li jekk inkunu xortina tajba, hemm ċans li xi mkien hawn insibu xi ħaġa li tista’ tgħidilna eżattament il-għala Kristjan tant ġie mħaxken bl-ikrah f’dan ilpost.” Imbagħad Ġakbu qal lil ommu, “Ara, hemm fuq hemm kolonna, u jidher li bħal qisu hemm xi ħaġa miktuba fuqha, ejja mmorru naraw x’inhi.” Għalhekk marru, u hemm sabu miktub, ‘Ħalli ż-żelqiet ta’ Kristjan qabel ma wasal hawnhekk , u t-taqbidiet li ħabbat wiċċu magħhom f’dan il-post, ikunu ta’ twissija għal dawk li għad jiġi warajh.”

“Ara,” qal il-Gwida tagħhom, “m’għidtilkomx li xi mkien fil-viċin seta’ jkun hawn xi ħaġa li tagħtina indikazzjoni tar-raġuni li minħabba fiha Kristjan tant ġie mħaxken bl-ikrah f’dan il-post?” Imbagħad, waqt li dar lejn Kristjana, qal, “L-ebda nuqqas ta’ rispett lil Kristjan aktar mill-oħrajn li bħal tagħhom kien id-destin tiegħu. Għaliex hu aktar faċli li wieħed jitla’ milli jinżel minn fuq din l-Għolja; u dan jgħodd għal xi ftit għoljiet biss fl-irkejjen kollha tad-dinja. Iżda ejjew inħallu ’l dak ir-raġel twajjeb filkwiet, huwa jinsab mistrieħ, u kellu wkoll trijonf qalbieni mill-akbar fuq l-avversarju tiegħu; jalla dak li jgħammar fil-għoli jagħtina l-ġrazzja, li meta niġu ppruvati bħalma kien ġie hu, ma nġibux ruħna agħar minnu. Però ħalli nerġaw lura għal dan il-Wied tal-Umiljazzjoni. Huwa l-aqwa biċċa art, u l-aktar waħda għammiela, f’dawk l-inħawi kollha. Biċċa art bnina u tajba, u kif qed taraw, jikkonsisti fil-biċċa l-kbira tiegħu minn mergħat: u li kieku wieħed kellu jiġi hawnhekk matul is-Sajf, bħalma qed nagħmlu aħna bħalissa, mingħajr ma jkun jaf xejn dwaru minn qabel, u dan ikun jaf jitpaxxa b’dak li għajnejh jaraw, żgur li jkun kapaċi jara dak li jkun t’għaxqa kbira għalih. Araw, kemm dan il-Wied hu ħaddar, kif ukoll kemm huwa msebbaħ bil-ġilji. (Għanja 2:1, Ġakbu 4:6, 1 Pietru 5:5) Naf ukoll li bosta nies ħabrieka għandhom biċċiet t’art f’dan il-Wied tal-Umiljazzjoni. (Għaliex Alla lill-kburi jieqaflu, iżda jagħti aktar u aktar grazzja lill-umli) għaliex verament hija art ħammiela, u tagħti lfrott bir-radam. Xi wħud xtaqu wkoll li kieku t-triq li jmiss, li twassal sad-dar ta’ missierhom, tinsab hawn, biex ma jkunux aktar imtaqqlin li jridu jitilgħu għoljiet jew muntanji; iżda t-triq hi dik li hi, u hemm tmiem.” Issa waqt li kienu għaddejjin jitkellmu, lemħu tifel li kien qed jitma n-nagħaġ ta’ missieru. It-tifel kien liebes ħwejjeġ mill-aktar koroh, però kellu l-bixra ta’ wiċċu tiddi u kien mill-isbaħ, u filwaqt li kien qiegħed bil-qiegħda waħdu kien qed ikanta. “Isimgħu,” qal is-Sur Qalbieni, “dak li bin ir-ragħaj qed jgħid.” Għalhekk taw widen, u huwa qal, Min qiegħed fl-art, ma jibżax żgur Li jaqa', jmiss il-qiegħ: Għax min hu ġwejjed, fejn imur, Hemm Alla li jmexxih. (Filemon 4:12,13) B'li għandi rrid inkun ferħan, Sew ħafna sew jekk ftit: Fik biss, Mulej, insib serħan, Ħellies minn kull irbit. (Lhud 13:5)

. Ħafif il-madmad, serh u sliem Min jimxi t-triq isib: Hawn ftit, u wara ferħ bla tmiem, Minn żmien għal żmien iġib. Imbagħad il-Gwida tagħhom qal, “Qed tisimgħuh? Nazzarda ngħid, li dan it-tfajjel qed jgħix ħajja aktar ferrieħa, u fuqu għandu aktar minn dik il-fwieħa li jisimha pensjer, minn dak li hu miksi bil-ħarir u bil-bellus; però issa ejjew inkomplu biddiskorsata tagħna. F’dan il-Wied, il-Mulej tagħna fl-imgħoddi kellu d-dar fil-kampanja tiegħu, u hu kien jitgħaxxaq wisq joqgħod hawn. Kien ukoll jieħu pjaċir jippassiġġa f’dawn ilmergħat, għaliex kien isib li l-arja kienet pjaċevoli. Barra minn dan, hawnhekk wieħed seta’ jkun ’il bogħod mill-istorbju u mill-għaġla ta’ din il-ħajja; l-istati kollha huma mimlija bl-istorbju u bil-konfużjoni, u l-Wied tal-Umiljazzjoni biss huwa dak il-post battal u maqtugħ għalih waħdu. Hawnhekk wieħed ma jkun qatt imbiegħed u mfixkel fil-kontemplazzjoni tiegħu bħalma faċli jiġrilu f’postijiet oħra. Dan huwa Wied li ħadd ħlief dawk li jħobbu l-ħajja ta’ pellegrin ma jimxi fih. U għalkemm hawnhekk Kristjan kellu x-xorti ħażina li jiltaqa’ m’Apollun, u jidħol f’taqbida mqanqla kontrtih, madankollu rrid ngħidilkhom li fiż-żmien l-imgħoddi n-nies hawnhekk iltaqgħu m’anġli, (Għoseja 12:4-5) hawn sabu l-ħaġar prezzjuż, u f’dan ilpost sabu wkoll il-kliem tal-ħajja ta’ dejjem. M’għidtilkomx li hawnhekk, flimgħoddi, il-Mulej tagħna kellu dar fil-kampanja, u li kien jieħu pjaċir jippassiġġa hawn? Irrid inżid, li f’dan il-post, u għal dawk in-nies li jgħammru u jabitaw f’dawn l-artijiet, huwa ħalla somma ta’ flus fis-sena biex b’fedeltà tibqa’ titħallsa lilhom f’ċertu staġuni, għal kura tagħhom waqt li jkunu fit-triq, u kif ukoll għal aktar inkoraġġiment sabiex ikomplu mexjin tul il-pellegrinaġġ tagħhom.” Issa hekk kif komplew javvanzaw, Samwel qal lis-Sur Qalbieni: “Sur, milli qed nara, f’dan il-Wied missieri u Apollun kellhom it-taqbida tagħhom; iżda fejn eżattament saret il-ġlieda, għax milli qed nara dan il-Wied kbir mhux ħażin?” Qalbieni. “Missierek kellu dik it-taqbida m’Apollun f’post li jinsab aktar lil hemm, quddiemna, f’passaġġ dejjaq eżattament kif wieħed jaqbeż il-Ġnien-Niesi. U dak ilpost tassew huwa l-aktar parti perikoluża li hawn fl-inħawi kollha ta’ madwarna. Għaliex jekk f’xi ħin il-pellegrini jiltaqgħu ma’ xi attakk, ikun minħabba li jinsew ilbenefiċċji li jkunu rċevew, u kemm fil-fatt dawn ma jistħoqilhomx. Dan huwa wkoll il-post fejn xi wħud ingħafsa bl-ikrah. Però ngħidilkom aktar dwar il-post meta naslu

fih; għaliex jien m’għandix l-iċken dubju li sal-ġurnata tal-lum hemmhekk għad fadal, jew xi sinjal tal-battalja, jew inkella xi monument li jixhed li battalja bħal dik ġiet ikkumbattuta hemm.” Imbagħad Ħniena qalet, “Naħseb li f’dan il-Wied qiegħda nħossni tajba, ferm aktar milli s’issa qatt ħassejtni f’xi post ieħor tul il-vjaġġ tagħna: Jidhirli li l-post hu wieħed għal qalbi. Nieħu ġost inkun f’ċertu postijiet fejn la jkun hemm iċ-ċekċik talkarrijiet, u lanqas it-tkarwit tar-roti: Jidhirli li hawnhekk wieħed jista’ mingħajr ħafna tfixkil joqgħod jirrifletti x’inhu, minn fejn ġie, x’għamel, u għalxiex sejjaħlu għalih ir-Re. Hawnhekk wieħed jista’ jirrifletti, u qalbu tintmiss, kif ukoll l-Ispirtu tiegħu jitqanqal, sakemm għajnejh isiru jixbhu l-Għadajjar ta’ Ħesbon. (Għanja.7:4) Dawk li jgħaddu kif imiss minn dan il-Wied ta’ Bacha jibdluh f’bir, u x-xita li Alla jibgħat mis-Sema fuq dawk li qegħdin hawnhekk timla wkoll l-Għadajjar. (Salmi 84:5-7, Għoseja 2:15) Dan il-Wied huwa wkoll dak il-post li minnu r-Re, lil tiegħu, jagħtihom l-Għelieqi tad-Dwieli tagħhom, u dawk kollha li jgħaddu minnu għad ikantaw, (bħalma għamel Kristjan, wara li kien ltaqa’ m’Apollun.)” “Hekk hu,” qal il-Gwida tagħhom, “għaddejt minn ġo dan il-Wied kemm-il darba, u qatt ma ħassejtni aħjar aktar minn meta kont hawn. Jiena kont ukoll Konduttur għal diversi pellegrini, u huma wkoll taw xhieda ta’ dan; ‘Lejn dan il-bniedem jiena nħares,’ qal ir-Re, ‘iva lejn min hu umli, u jisgħobih, u li għandu l-biża’ ta’ kelmti.’” (Isaija 66:2) Mela issa kienu waslu fil-post fejn il-battalja msemmija ġiet miġġielda. Imbagħad ilGwida qal lil Kristjana, lil uliedha kif ukoll lil Ħniena, “Dan hu l-post, fuq din ilbiċċa art waqaf Kristjan, u Apollun minn hemm fuq ġie u ħabat għalih. U araw, m’għidtilkomx, hawn ara sal-ġurnata ta’ llum għad hawn ftit mid-demm ta’ żewġek fuq dawn il-ġebel. Araw ukoll kif f’dan il-post, imxerrdin ’l hemm u ’l hawn, għadhom jidhru xi ftit frak mill-vleġeġ miksurin t’Apollun. Araw ukoll kif balltu l-art b’saqajhom waqt li ġġieldu biex iżommu soda l-qagħda tagħhom kontra xulxin, u araw kif ukoll bid-daqqiet tagħhom farrku l-istess ġebel f’biċċiet żgħar. Tassew li hawnhekk Kristjan ġab ruħu ta’ raġel, u wera kemm kien b’saħħtu, daqs Erkole nnifsu li kieku kien hemm. Meta Apollun ingħeleb, irtira lejn il-Wied l-ieħor, li jismu l-Wied ta’ Dell il-Mewt, u dan ma ndumux wisq li ma nsibux ruħna fih. Araw ukoll kif fil-bogħod hemm wieqaf monument, li fuqu hemm mnaqqxa din il-battalja, kif ukoll it-trijonf ta’ Kristjan għall-fama tiegħu stess tul iż-żminijiet kollha. Għalhekk billi dan kien jinsab faċċata tagħhom, mal-ġenb tat-triq, resqu ħdejh u qraw il-kitba li kelma b’kelma kienet din;

Hawn qrib jiem sħaħ fi ġlied’ għaddew, Tassew tal-għaġeb din. Kristjan w Apollun fittxew Li jirbħu lil xulxin. Ir-raġel ta’ qlubija kien, Lill-għadu keċċa ’l bogħod. Sew kulma ġara rajtu jien, U nixhdu bi kliem sod.

KAPITLU

29 I L – W I E D T A’ D L A M I J I E T I L – M E W T

Hekk kif kienu qabżu dan il-post, waslu mal-limiti ta’ Dell il-Mewt, u dan il-Wied kien itwal mill-ieħor, u kien ukoll post verament imsaħħar bi ħwejjeġ ħżiena, kif jistgħu jixhdu bosta: Però dawn in-nisa u t-tfal għaddew minn ġo fih aktar fil-kwiet, għaliex magħhom kellhom id-dawl tal-jum, kif ukoll għax is-Sur Qalbieni kien ilKonduttur tagħhom. Malli rifsu f’dan il-Wied, bħal dehrilhom li semgħu krib qisu ta’ nies mejtin; krib kbir. Dehrilhom ukoll li qishom kienu semgħu kliem ta’ lamentazzjoni mlissen, qisu ġej minn xi ħadd li kien jinsab f’turment faħxi. Dawn ilħwejjeġ kexkxu lis-subieni, anke n-nisa dehru bojod karti u pallidi. Iżda l-Gwida tagħhom qalilhom biex jagħmlu l-qalb. Għalhekk imxew xi ftit ieħor ’il quddiem, u dehrilhom li ħassew l-art ta’ taħt riġlejhom tibda titheżżeż, bħallikieku hemmhekk kien hemm xi post moħwi. Semgħu ukoll tip ta’ zekzik qisu tas-sriep; però s’issa ma tfaċċa xejn. Imbagħad is-subieni qalu, “Għadna ma wasalniex fit-tarf ta’ dan il-post tas-swied ilqalb?”

Però anke lilhom il-Gwida wkoll qalilhom biex jagħmlu ’l qalb, u jħarsu sewwa lejn saqajhom; “Li ma tmorrux, f’daqqa waħda, tinqabdu minn xi nassa.” Issa Ġakbu beda jħossu ma jiflaħx; però naħseb li kien kollu minħabba l-biża’, għalhekk ommu tatu ftit minn ġo dik it-tazza tax-xorb li kienet ġiet mogħtija lilha fidDar tal-Fissier, kif ukoll tliet pilloli li s-Sur Sengħa kien ipprepara, u t-tifel reġa’ beda jħossu aħjar. Hekk komplew javvanzaw sakemm waslu kważi fin-nofs tal-Wied, imbagħad Kristjana qalet, “Jidhirli li qed nara xi ħaġa hemm quddiemna fit-triq, ħaġa ta’ ċertu forma li s’issa bħala għadni qatt ma rajt.” Imbagħad Ġużeppi qal, “Ma, dik x’inhi?” “Ħaġa kerha, ibni, ħaġa kerha,” qalet. “Iżda ma, kif inhi?” staqsa. “Qisha bħalma nafx xiex,” qalet. U issa kienet biss ftit ’il bogħod. Imbagħad qalet, “Qiegħda qrib.” “Sewwa, sewwa,” qal is-Sur Qalbieni, “ħalli dawk li huma l-aktar beżgħana joqgħdu viċin tiegħi.” Għalhekk il-mingħul resaq lejhom, u l-Gwida waqaflu; però hekk kif kien wasal eżatt miegħu, għosfor minn quddiem għajnejhom. Imbagħad ftakru dak li ftit taż-żmien ilu kien intqal, ‘Iqfulu lix-xitan, u huwa jaħrab minnkom.’ (Ġakbu 4:7) Għalhekk komplew javvanzaw, xi ftit aktar imġedda; iżda ma kinux laħqu mxew wisq ’il bogħod, xħin Ħniena, hekk kif fettillha tħares warajha, rat kif ħasbet hi, xi ħaġa kważi qisha ljun, u kienet ġejja b’pass mgħaġġel ħafna għal warajhom; u kellha leħen jidwi ta’ ljun, u ma’ kull għajta li bdiet tagħmel, biha kienet iddamdam il-Wied kollu, u theżżiżilhom qalbhom, ħlief qalb dak li kien il-Gwida tagħhom. Għalhekk waslet magħhom, u s-Sur Qalbieni mar fuq wara, u poġġa lill-pellegrini kollha quddiemu. L-iljun baqa’ ġej b’pass mgħaġġel, u s-Sur Qalbieni pprepara lilu nnifsu biex jiġġielidlu. Iżda meta ra li kien iddetermina li ser joffrilu reżistenza, huwa wkoll dar lura u ma kompliex ġej aktar ’il quddiem. (1 Pietru 5:8-9)

Imbagħad reġgħu komplew irossu l-quddiem, u l-Gwida tagħhom mexa qabilhom, sakemm waslu f’post fejn kien hemm imħaffra ħofra, il-wisgħa kollha tat-triq, u qabel ma kienu lesti biex jaqsmu minn fuqha, waqa’ fuqhom ċpar u dlam kbir, tant li lanqas biss setgħu jaraw. Imbagħad il-pellegrini qalu, “Jaħasra! Issa x’ser nagħmlu?” Però l-Gwida tagħhom weġibhom, “La tibżgħux, tiċċaqalqux u taraw kif anke din ser tispiċċa fix-xejn.” Għalhekk waqfu fejn kienu, billi l-mogħdija tagħhom kienet tgħarrqet. Imbagħad dehrilhom ukoll li kienu semgħu b’mod ċar il-ħoss tal-għedewwa tagħhom resqin jiġru lejhom, setgħu wkoll jaraw aktar biċ-ċar in-nar u d-duħħan tal-ħofra. Imbagħad Kristjana qalet lil Ħniena, “Issa nista’ nara minn xiex għadda l-povru żewġi. Smajt ħafna dwar dan il-post, però s’issa qatt ma sibt ruħi fih; povru raġel, għadda minn hawnhekk billejl kollu kemm hu waħdu; kważi kellu d-dlam tal-lejl għat-tul kollu tat-triq, dawn ix-xjaten ukoll ħabirku ħafna madwaru, bħallikieku kienu ser iqattgħuh bċejjeċ. Kienu ħafna dawk li tkellmu dwaru, iżda ħadd ma jista’ jgħid verament x’inhuwa l-Wied ta’ Dell il-Mewt, sakemm huma stess ma jsibux lilhom infushom fih. Il-qalb taf sewwa l-hemm tagħha, u barrani ma jfixkillhiex ilferħ tagħha. (Proverbji 14:10) Li wieħed isib ruħu hawn hi ħaga tassew tal-biża’.” Qalbieni. “Dan qisu bħal meta wieħed jinnegozja fuq l-ibħra bla tarf, (Salmi 107:23) jew bħal meta wieħed jinżel f’qiegħ il-baħar. Dan qisu bħal meta tkun fil-qalba talbaħar, u bħal meta tinżel fil-qiegħ nett tal-muntanji. Issa qisu lid-dinja bil-kobob tagħha qiegħda madwarna għal dejjem. (Ġona 2:6) Iżda ħalli dawk kollha li jimxu fid-dlam, u m’għandhomx id-dawl, jafdaw f’isem il-Mulej, u jistrieħu fuq Alla tagħhom. (Isaija 50:10) Ngħid għalija jien, kif diġà għidtilkom, kemm-il darba għaddejt minn ġo nofs dan il-Wied, u ġejt imġarrab b’ħafna aktar qawwa milli qed niġi mġarrab issa, u madankollu qed taraw kif xorta waħda għadni ħaj. M’iniex ser niftaħar, għaliex jiena m’iniex is-Salvatur tiegħi nnifsi. Iżda għandi fiduċja li għad nirċievu ħelsien tajjeb. Ejjew ħalli nitolbu għad dawl lil dak li kapaċi jdawlilna ddlam tagħna, (2 Samwel 22:29) u li jista’ jċanfar, mhux biss lil dawn, iżda wkoll lixxjaten kollha tal-Infern.” Għalhekk tniedu u ttallbu, u Alla bagħtilhom id-dawl u l-fidwa, għaliex issa fit-triq fejn kienu ma kien hemm imkien minn fejn setgħu jgħaddu, le, mhux f’dak il-post fejn preżentement waqfu minħabba l-ħofra.

Però kienu għadhom ma ħarġux minn ġol-Wied; għalhekk xorta waħda komplew javvanzaw, u ara kien hemm intejjen mill-agħar u rwejjaħ moqżieża, tant li dawn dejquhom bl-ikrah. Imbagħad Ħniena qalet lil Kristjana, “Hawnhekk mhux post li nitgħaxxqu nkunu fih bħalma kien il-Bieb, jew bħal post tal-Fissier, jew inkella bħad-dar li fiha striħajna dan l-aħħar.” “Iżda,” qal wieħed mis-subieni, “li tgħaddi minn hawn mhux daqshekk ikrah daqskemm kieku jkollok tgħammar fih għal dejjem, u sa fejn naf jien, waħda mirraġunijiet għalfejn aħna hemm bżonn li ngħaddu minn hawn biex naslu fid-dar imħejjija għalina, hi, biex aħna napprezzaw aktar darna.” “Sewwa għidt, Samwel,” qal il-Gwida, “int issa tkellimt qisek raġel.” “Ara, jekk qatt xi darba nerġa’ niġi s’hawnhekk,” qal it-tifel, “naħseb li ngħożż iddawl u t-triq it-tajba ħafna aktar milli qatt għamilt matul ħajti kollha.” Imbagħad il-Gwida qal, “Dalwaqt noħorġu u ma ndumux.” Għalhekk komplew mexjin, u Ġużeppi qal, “Fl-aħħar wasalna li nilmħu t-tarf ta’ dan il-Wied?” Imbagħad il-Gwida qal, “Attenti għal riġlejkom, għaliex ma ddumux ma ssibu ruħkom qalb in-nases.” (Salmi 73:2, 141:9) Għaldaqstant żammew ħarsithom fuq riġlejhom u komplew javvanzaw; iżda minħabba n-nases ġew imħabbtin bil-kbir. Issa hekk kif kienu waslu qalb in-nases, lemħu raġel b’ġildtu kollha mħanxra u mċarrta, mixħut fil-gandott li kien hemm mannaħa tax-xellug. Imbagħad il-Ġwida qal, “Dak ċertu wieħed Traskurat, li kien għaddej minn din ittriq; u ilu għal żmien twil mitfuħ hemm. Miegħu, meta nħataf u nqatel, kien hemm wieħed jismu Attent, però dan irnexxielu jaħarbilhom minn taħt idejhom. Ma tistgħux timmaġinaw kemm nies jintqatlu f’dawn l-inħawi, u madankollu n-nies huma daqshekk boloh li jirriskjaw, u bla ma jaħsbuha sew jitilqu f’pellegrinaġġ, u jibqgħu ġejjin s’hawn mingħajr Gwida. Ma nafx kif hawnhekk il-povru Kristjan irnexxielu

jeħsilha, però hu kien il-maħbub t’Alla tiegħu, (Neħemija 13:26) u barra minn hekk kellu qalbu tajba, għaliex kieku żgur li ma kienx jirnexxielu jagħmel dak li għamel.

KAPITLU

30 JINQATEL ĠGANT–KAGĦBAR

Mela issa kienu waslu kważi fl-aħħar tat-triq, u eżatt fil-post fejn Kristjan, hekk kif għadda, kien lemaħ l-Għar li minnu kien ħareġ Ġgant bl-isem ta’ Kagħbar. Dan Kagħbar kien imdorri jħassar lil dawk il-pellegrini żgħar b’raġunar falz, u dan sejjaħ lis-Sur Qalbieni b’ismu, u qallu, “Kemm-il darba ġejt imwaqqaf milli tagħmel dawn il-ħwejjeġ?” Imbagħad is-Sur Qalbieni qal, “Xi ħwejjeġ?” “Xi ħwejjeġ?” wieġeb il-Ġgant, “int taf xi ħwejjeġ huma; però jien inwaqqaflek xogħlok darba għal dejjem.” “Iżda stenna,” qal is-Sur Qalbieni, “qabel ma naqbdu f’xulxin, ejja ħa nifhmu għal liema raġuni ser niġġieldu. (Sadanittant in-nisa u t-tfal baqgħu weqfin hemm jirtogħdu, bla ma kienu jafu x’jaqbdu jagħmlu) Il-Ġgant qal, “Inti tisraq il-pajjiż, u tisirqu bl-agħar serqiet possibbli.” “Dawn huma biss affarijiet ġenerali,” qal is-Sur Qalbieni, “ejja għall-partikolari, sieħbi.” Imbagħad il-Ġgant qal, “Int tipprattika s-sengħa ta’ wieħed li jaħtaf in-nies, tiġbor nisa u tfal, u ġġorrhom f’pajjiż stramb, u b’hekk iddajjef is-Saltna ta’ Sidi.”

“Iżda issa,” Qalbieni wieġeb, “jien qaddej ta’ dak Alla tas-Sema, u xogħli hu li nipperswadi lill-midinbin biex jindmu. Jiena ġejt ikkmandat biex nagħmel ħilti kollha biex indawwar lill-irġiel, nisa, u tfal, mid-dlam għad-dawl, u mill-ħakma ta’ Satana għal għand Alla, u jekk hu minħabba f’hekk li inti qed teħodha kontra tiegħi, xħin trid ejja nfittxu naqbdu nitqabdu.” Imbagħad il-Ġgant resaq ’il quddiem, u s-Sur Qalbieni mar biex jiltaqa’ miegħu, u filwaqt li avvanza, ħareġ ix-xabla tiegħu, però l-Ġgant kellu mazza. Għalhekk mingħajr aktar kliem, qabdu f’xulxin, u mal-ewwel daqqa l-Ġgant laqat lis-Sur Qalbieni fuq waħda minn għarkupptejh; u kif raw dan in-nisa u t-tfal għajtu għajta. Għalhekk kif is-Sur Qalbieni reġa’ ġie f’tiegħu, ħabat għalih b’kemm kellu saħħa, u darab lill-Ġgant f’idu. Hekk kompla jiġġieled għal aktar minn siegħa sħiħa f’saħna hekk kbira, li n-nifs li ħareġ minn imnifsejn il-Ġġant kien qisu l-fwar li joħroġ minn kaldarun jagħli. Imbagħad poġġew biex jistrieħu, però s-Sur Qalbieni nxteħet jitlob; waqt li l-battalja kienet għadha għaddejja, n-nisa u t-tfal m’għamlu xejn ħlief qagħdu jittniedu u jnewwu l-ħin kollu. Meta kienu straħu u ħadu n-nifs, it-tnejn li huma reġgħu qabdu f’xulxin, u s-Sur Qalbieni b’daqqa mill-kbar sabbat lill-Ġgant mal-art. “Le hej, stenna ftit, u ħallini niġi f’tiegħi,” qal. Għalhekk is-Sur Qalbieni tah iċ-ċans biex jerġa’ jqum. U għal darba oħra reġgħu intefgħu jagħtu; u l-Ġgant għal naqra ma faqax l-iskutella ta’ ras is-Sur Qalbieni bilmazza tiegħu. Kif ra hekk, is-Sur Qalbieni ġera lejh bil-ħeġġa kollha li kellu u nifdu f’żaqqu; (2 Samwel 2:23, 3:27) u b’dan il-Ġgant beda jbatti u ma setax jibqa’ jżomm aktar il-mazza f’idejh. Imbagħad is-Sur Qalbieni kompla b’daqqa oħra, u tajjar ras ilĠgant minn fuq spallejh. Imbagħad in-nisa u t-tfal ferħu, u s-Sur Qalbieni wkoll faħħar lil Alla, għall-fidwa li kien kisiblu. Meta dan kollu għadda, bejniethom bnew kolonna u rabtu ras il-Ġgant fuqha, u taħtha, b’ittri li dawk li jgħaddu minn hemm setgħu jaqrawhom, kitbu hekk; Dak li tiegħu kienet dir-ras Kien spiss tal-akbar xkiel; Iġarrab bla ma jagħti kas Xi pellegrin bla ħjiel; Sa darba jien, Qalbieni, qomt Biex nimxi tul it-triq

Mal-pellegrini w ħbatt bla domt Għall-għadu tant qarrieq. Issa rajt, li baqgħu mexjin sat-Telgħa li kienet tinsab ftit lil hemm u li kienet imħejjija apposta sabiex isservi ta’ veduta għall-pellegrini. (Dak kien il-post minn fejn Kristjan għall-ewwel darba lemaħ lil ħuh Fidil.) Kien għalhekk li f’dan il-post poġġew bilqiegħda u straħu, kien ukoll hawn li kielu u xorbu, u mtlew bil-hena; minħabba li kienu rċevew il-ħelsien minn dan l-għadu daqshekk perikoluż. Hekk kif kienu bilqiegħda jieklu, Kristjana staqsiet lill-Gwida jekk kienx ġarrab xi ferita waqt ilbattalja. Imbagħad is-Sur Qalbieni qal, “Le, ħlief naqra f’ġildti; iżda din, li fil-preżent hija prova ta’ mħabbti lejn Sidi u lejkom, ukoll bl-ebda mod m’hi ser tfixkilni, u permezz tal-grazzja, ser tkun mod kif fl-aħħarnett żżidli l-ġiżja tiegħi.” (2 Korintin 4) “Allura int, Sinjur twajjeb, ma bżajtx, hekk kif rajtu ġej bil-mazza tiegħu?” “Huwa dmiri” qal, “li ma nafdax f’ħilti, biex b’hekk nafda f’dak li hu aktar b’saħħtu minn kulħadd.” “Allura x’għaddielek minn moħħok hekk kif xeħtek mal-art bl-ewwel daqqa?” “Ara, jiena ħsibt,” kompla, “li anke lil Sidi hekk għamlulu, iżda madankollu kien hu li fl-aħħar ħareġ rebbieħ.” Mattew. “Meta llkoll kemm intom tgħidu dak li għandkom tgħidu, naħseb li Alla kien twajjeb bil-kotra magħna, sew għax ħariġna minn ġo dan il-Wied, kif ukoll għaliex ħelisna minn taħt idejn dan l-għadu. Ngħid għalija jien, ma narax għalfejn għandna nibqgħu ma nafdawx aktar lil Alla tagħna, għaliex Hu, preżentement, u f’post bħalma hu dan, tana xhieda bħal din ta’ mħabbtu.”

KAPITLU

31 DISKURSATA MAX–XWEJJAĦ ONEST

Imbagħad qamu u mxew ’il quddiem. Issa ftit ’il bogħod quddiemhom kien hemm siġra tal-ballut, u xħin waslu hemm, taħtha sabu pellegrin xiħ rieqed fil-fond; indunaw li kien pellegrin minħabba f’ilbiesu u l-ħatar tiegħu, kif ukoll miċ-ċinturin tiegħu. Għaldaqstant il-Gwida, s-Sur Qalbieni, qajmu, u x-xwejjaħ hekk kif refa’ għajnejh, għajjat; “X’ġara? Intom min intom? U x’qegħdin tagħmlu hawnhekk?” Sur Qalbieni. “Isa Sur, tidbaqbaqx, hawn m’hawn ħadd ħlief ħbieb.” Iżda x-xwejjaħ xorta waħda qam u waqfilhom, u ried ikun jaf minn għandhom min verament kienu. Imbagħad il-Gwida qal, “Ismi Qalbieni, jien il-Gwidai ta’ dawn il-pelleġrini li sejrin lejn il-Pajjiż tas-Sema.” Imbagħad is-Sur Onest qal, “nitlobkom skuża; bżajt li kontu sħab dawk li ftit tażżmien ilu serqu l-flus lil Fidi-Żgħira; iżda issa li qed nara aktar biċ-ċar, qed ninduna li intom nies aktar sinċiera.” Sur Qalbieni. “Mela allura, kieku aħna konna tassew dak it-tip, x’kont tagħmel, jew xi stajt tagħmel, biex kont ser tgħin lilek innifsek?” Sur Onest. “X’kont nagħmel! Ara, kont niġġieled sakemm kien jifdalli n-nifs ġewwa fija; u li kieku għamilt hekk, jiena ċert li ma kontux ser tegħlbuni, għaliex il-Kristjan qatt ma jista’ jingħeleb, sakemm hu stess ma jċedix lilu nnifsu.” “Sewwa għidt, Missier Onest,” kompla jgħid il-Gwida, “minn dan naf li inti serduk ta’ razza tajba; għax għidt il-verità.”

Sur Onest. “U minn dan ukoll naf li inti taf x’jiġifieri pellegrinaġġ ta’ veru; għaliex loħrajn kollha jaħsbu li aħna malajr nintrebħu minn min ikun.” Sur Qalbieni. “Mela, issa li bi pjaċir ltqajna, nitolbok ħallini nistaqsik x’jismek, kif ukoll isem il-post minn fejn ġejt?” Sur Onest. “Ismi ma nistax ngħidulek, però jiena ġejt mir-raħal ta’ Stupidaġni; dan qiegħed xi erba’ gradi aktar lil hemm minn Belt il-Qerda.” Sur Qalbieni. “O! Allura inti dak ir-raħħal? Tgħidli qalbi għandi idea tiegħek, forsi ismek mhux ix-xiħ Onest?” Għalhekk ix-xwejjaħ ħmar, u qal, “Mhux onest fl-astratt, iżda Onest ismi, u nixtieq li kieku n-natura tiegħi tkun taqbel ma’ dak li jiena nissejjaħ. Però Sur,” kompla sSinjur xwejjaħ, “kif indunajt li jien kont dak it-tali, meta jiena ġej minn post bħal dak?” Sur Qalbieni. “Smajt dwarek qabel, mingħand Sidi, għaliex hu jaf kulma jsir fiddinja. Però jien ta’ spiss kont nistagħġeb kif xi ħadd qatt seta’ jiġi min-naħat tagħkom; għaliex ir-raħal tiegħek huwa ħafna agħar milli qatt tista’ tkun Belt ilQerda nnifisha.” Sur Onest. “Iva, aħna ninsabu aktar ’il bogħod mix-xemx, u għalhekk aħna aktar kesħin u bla moħħ; iżda kieku wieħed kellu jkun fuq muntanja tas-silġ, xħin ix-xemx tat-Tjubija tiddi fuqu, (Malakija 4:2) il-qalb iffriżata tiegħu tinħall xi ftit; u jien hekk ġrali.” Sur Qalbieni. “Nemmnek missier Onest, nemmnek, għax naf li din il-ħaġa hi minnha.” Imbagħad is-Sinjur xwejjaħ sellem lill-pellegrini kollha b’bewsa qaddisa ta’ mħabba, (1 Pietru 5:14) u ried ikun jaf isimhom, u kif kienu għaddewha minn meta bdew ilpellegrinaġġ tagħhom. Imbagħad Kristjana qalet, “Ismi nissoponi li diġà smajt bih, it-twajjeb Kristjan kien żewġi, u dawn l-erbgħa kienu wliedu.” Iżda tista’ tobsor kif ħadha x-xwejjaħ, hekk kif qaltlu min kienet! Qabeż, tbissem, u berikom b’elf xewqa tajba, waqt li qal; “Smajt ħafna ħwejjeġ dwar żewġek, u dwar

il-vjaġġi u l-battalji tiegħu li ġarrab fi żmienu. Ħalli dan ikun ta’ konsolazzjoni għalik, isem żewġek għadu jidwi s’issa ma’ dawn l-inħawi kollha tad-dinja; il-fidi tiegħu, il-kuraġġ tiegħu, il-perseveranza tiegħu, u fuq kollox is- sinċerità tiegħu, għamlulu ismu famuż.” Imbagħad dar lejn is-subieni, staqsiehom x’kien jisimhom, u huma qalulu. Imbagħad qalilhom, “Mattew, kun inti bħal Mattew il-Publikan, mhux fil-vizzju iżda fil-virtù. Samwel,” qal, “kun bħal Samwel il-profeta, raġel ta’ fidi u ta’ talb. Ġużeppi,” kompla jgħid, “kun bħal Ġużeppi fid-dar ta’ Potifar, safi, u wieħed li jaħrab mit-tentazzjoni. U int Ġakbu, kun bħal Ġakbu l-ġust, u bħal Ġakbu ħu l-Mulej tagħna.” (Mattew 10:3, Salmi 99:6, Ġenesi 39, Atti) Imbagħad qalulu dwar Ħniena, u dwar kif din kienet ħalliet ir-raħal u l-qraba tagħha warajha biex tingħaqad ma’ Kristjana u m’uliedha. Kif sema’ dan, is-Sur Xwejjaħ Onest qal, “Ħniena, hekk jismek? Permezz tal-ħniena għad tkun megħjuna u merfugħa tul dawk id-diffikultajiet kollha li għad jagħtuk issalt fi triqtek; sakemm għad tasal lil hinn fejn inti għad tara l-għajn tal-ħniena wiċċ imb wiċċ u tikkonsla.” Sadanittant il-Gwida, s-Sur Qalbieni, kien verament kuntent u lil sieħbu tbissimlu.

KAPITLU

32 L – I S T O R J A U L – K A R A T T R U T A’ B E Ż G Ħ A N

Issa, waqt li avvanzaw flimkien, il-Gwida staqsa lis-Sinjur Xwejjaħ jekk hu kienx jaf lil ċertu wieħed Sur Beżgħan, li kien ġie f’pellegrinaġġ min-naħat tiegħu.

Sur Onest. “Iva, nafu sewwa,” qal; “Kien raġel li fiħ tinsab il-kawża ta’ kulma kien ġralu, però minn fost il-pellegrini kollha li qatt iltqajt magħhom huwa kien l-aktar wieħed li ltaqa’ ma’ nkwiet.” Qalbieni. “Qed nara li kont tafu, għaliex tajt deskrizzjoni tajba dwar il-karattru tiegħu.” Sur Onest. “Kont nafu! Jien kont ħabib kbir tiegħu, kont inkun miegħu il-ħin kollu; meta fil-bidunett beda jaħseb x’kien ser isir minna aktar ’il quddiem, jiena kont miegħu.” Qalbieni. “Jien kont il-Gwida tiegħu mid-dar ta’ Sidi sal-Bieb ta’ Belt is-Sema.” Sur Onest. “Mela allura taf kemm kien wieħed mimli nkwiet?” Qalbieni. “Iva kont naf, iżda kont kapaċi nissaporti dan kollu b’mod tajjeb: għaliex nies li għandhom is-sejħa bħali ħafna drabi jiġu afdati bit-tmexxija ta’ tip ta’ nies bħalma kien hu.” Sur Onest. “Mela ejja ħalli nisimgħu xi ftit dwaru, u dwar kif irnexxielu jġib ruħu taħt it-tmexxija tiegħek.” Qalbieni. “Ara, huwa kien il-ħin kollu mbeżża’ li ma kienx ser jirnexxielu jasal sa dak il-post ’il fejn xtaq imur. Kull ħaġa li kulħadd kien jitkellem dwarha, u li kellha xi ħjiel ta’ kuntrarju fiha, kienet twerwru. Kont smajt li kien waqaf fl-Għadira Mtajna ta’ Qtigħ il-Qalb għal aktar minn xagħar sħiħ, jgħajjat; u lanqas biss issogra, avolja ra ħafna jgħaddu qablu u jissograw, u ħafna minnhom offrewlu li jagħtuh daqqa t’id. U lanqas ma ried jerġa’ jdur lura. Kien jgħid li kien aħjar li jmut milli ma jasalx sa’ Belt is-Sema, u xorta waħda kien jagħmel il-buri ma’ kull diffikultà li kien jiltaqa’ magħha, u kien malajr jitfixkel f’kull tibna li xi ħadd kien jitfagħlu fi triqtu. Mela, wara li kien dam wieqaf fl-Għadira Mtajna ta’ Qtigħ il-Qalb għal żmien twil, kif diġà għidtilkom, għodwa waħda kollha xemx, ma nafx kif fettillu jissogra, u b’hekk għadda għan-naħa l-oħra. Iżda meta kien qasam, bil-kemm seta’ jemmem lilu nnifsu. Naħseb l-Għadira Mtajna ta’ Qtigħ il-Qalb kienet f’moħħu, Għadira Mtajna li kien iġorrha miegħu kullimkien, għax kieku mhux hekk, żgur li qatt ma kien ikun bħalma fil-fatt kien. Kien għalhekk li wasal mal-Bieb id-Dejjaq, tafu xi rrid ngħid, dak li jinsab fil-bidu ta’ din it-triq, u anke hemm waqaf għal ħin twil qabel m’għamel il-qalb biex iħabbat. Meta l-Bieb kien jinfetaħ, hu kien jersaq lura, u kien jagħti ċċans biex jidħol ħaddieħor, u jgħid li hu ma kienx jistħoqqlu.

Għaliex, għalkemm kien wasal mal-Bieb id-Dejjaq ħafna qabel xi wħud, madankollu ħafna minnhom daħlu ġewwa qablu. Kien hemm li dak il-povru raġel kien joqgħod wieqaf jittriegħed u jinġibed lura; Nażżarda ngħid, li wieħed kienet tiġih għafsa ta’ qalb kbira li kieku kien jarah: U lanqas ma ried jerġa’ jdur lura. Sa fl-aħħar qabad f’idu l-martell li kien imdenndel mal-Bieb, u ta taptipa żgħira jew tnejn. Imbagħad xi ħadd fetaħlu, però hu nġibed lura bħal qabel. Dak li fetaħ, ħareġ ’il barra warajh, u qal, “Xi trid, ja wieħed li jirtriegħed?” Kif sema’ dan intefa’ mal-art. Dak li kien kellmu stagħġeb hekk kif rah daqshekk dgħajjef. Għalhekk qallu, “Il-paċi miegħek; qum, għaliex ftaħtlek il-bieb; idħol ġewwa, għax inti mbierek.” B’hekk qam, u kollu rogħda daħal, u hekk kif kien ġewwa beda jistħi juri wiċċu. Mela, wara li kienu ħadu ħsiebu għal xi żmien hemmhekk, bħalma tafu li s-soltu jsir, ġie mħeġġeġ sabiex ikompli sejjer fit-triqtu, u qalulu wkoll liema triq kellu jaqbad. Għalhekk baqa’ sejjer sakemm wasal sad-dar tagħna, iżda bl-istess mod li ġab ruħu mal-Bieb id-Dejjaq hekk ukoll għamel ma’ Bieb Sidi l-Fissier. Dam jistenna hemm barra fil-bard għal ħin twil, qabel m’azzarda jħabbat. Madankollu ma kienx ser jerġa’ lura. U dari, l-iljieli kienu twal u kesħin. Anzi, f’ħobbu kellu nota ta’ ħtieġa għal Sidi, biex dan jirċevih u jagħtih il-kumdità ta’ daru, kif ukoll jippermettilu li jkollu Kunduttur qawwi u qalbieni, minħabba li hu kien verament raġel jibża’ minn dellu; u xorta waħda minkejja dan kollu, beża’ jħabbat mal-Bieb. Għalhekk baqa’ jitlajja ’l hemm u ’l hawn fil-viċin, sakemm povru raġel, kważi miet bil-ġuħ; iva, tant kien kbir l-iskoraġġiment tiegħu, li għalkemm ra ħafna oħrajn li għax ħabbtu daħlu, xorta waħda beża’ jissogra. Fl-aħħar, naħseb li ttawwalt ’il barra mit-tieqa, u kif indunajt li kien hemm xi ħadd li qiegħed tiela’ u nieżel ħdejn il-Bieb, ħriġt barra ħdejh u staqsejtu x’kien; però povru raġel, għajnejh imtlew bid-dmugħ. Għalhekk fhimt x’ried. Dħalt ġewwa u għidt lil dawk ta’ ġewwa d-dar b’dan kollu, u wrejna din ilħaġa lil Sidna. Għalhekk hu reġa’ bagħatni barra, sabiex jiena nitolbu jidħol ġewwa, iżda biex ngħid is-sewwa kelli biċċa xogħol tqila biex nagħmel hekk. Fl-aħħar daħal, u biex ngħid favur Sidi, huwa ġab ruħu miegħu b’imħabba mill-isbaħ. Fuq il-mejda kien fadal biss xi ftit bċejjeċ tajbin, però xi ftit minnhom tpoġġewlu fiċ-ċiknatur tiegħu. Imbagħad ippreżenta n-nota tiegħu, u Sidi qraha u qal, ‘Ħalli xewqtu tinqatagħlu.’ Għalhekk meta kien għadda tul ta’ żmien hemmhekk, qisu bħal beda jagħmel il-qalb, u beda wkoll iħossu xi ftit aktar komdu. Għaliex għandkom tkunu

tafu li Sidi huwa wieħed tassew ħanin, speċjalment ma’ dawk li jibżgħu, għaldaqstant imġibtu miegħu, kienet waħda t’inkorragiment mill aqwa. Mela, meta hu kien ra lħwejjeġ ta’ dak il-post u kien lest li jaqbad il-vjaġġ tiegħu biex imur lejn il-Belt, Sidi, bħalma kien għamel ma’ Kristjan qabel, tah flixkun xorb u xi affarijiet tajbin għallikel. B’hekk tlaqna ’l quddiem, u jiena mxejt qablu; però r-raġel kien ta’ ftit kliem, kont biss tisimgħu jitniehed. Meta wasalna fil-post fejn dawk it-tliet individwi kienu ġew mgħallqa, huwa qal li wisq probabbli dia kien ser tkun ukoll it-tmien tiegħu. Però deher kuntent xħin lemaħ is-Salib u s-Sepulkru. Irrid nistqarr li hu ried joqgħod ftit hemm, biex jara; u ftit wara bħal deher qisu xi ftit aktar allegru. Meta wasalna ħdejn l-Għolja Saram, ma tax wisq kas tagħha, u lanqas ma beża’ wisq mill-iljuni. Għaliex għandkom tkunu tafu li linkwiet tiegħu ma kienx minħabba ħwejjeġ bħal dawn, il-biża tiegħu kienet dwar jekk fl-aħħarnett kienx ser jiġi aċċettat. Naħseb li jien irnexxieli ndaħħlu fill-Palazz Ġmiel qabel ma ried jidħol fiha hu; u meta daħal ġewwa laqqajtu wkoll max-Xebbiet tal-post. Però tant kien mistħi li ma qgħadx wisq fil-kumpannija tagħhom, kien aktar jippreferi li joqgħod waħdu, iżda dejjem ħa pjaċir b’diskors siewi, u kemm-il darba kien jersaq wara l-purtiera biex joqgħod jisimgħu. Kien ukoll jitgħaxxaq bi ħwejjeġ tal-imgħoddi, u kien ukoll joqgħod jirrifletti fuqhom. Wara kien qalli, li kien ħa ħafna pjaċir f’dawk l-aħħar żewġt idjar li minnhom kien ġie, jiġiefieri, dik ta’ mal-Bieb id-Dejjaq, u dik talFissier, iżda ma kienx daqshekk kuraġġuż li jistaqsi. Meta anke mill-Palazz Ġmiel tlaqna, u nżilna l-għolja għal ġol-Wied talUmiljazzjoni, huwa niżel tajjeb ħafna aktar minn kull raġel ieħor li f’ħajti qatt kont rajt, għaliex ma tax kas kemm kien mill-agħar, l-aqwa li fl-aħħar kien ser ikun ferħan. Iva, naħseb li bejnu u bejn dak il-Wied kien hemm ċertu ġibda. Dan għaliex tul ilpellegrinaġġ tiegħu kollu, qatt ma rajtu daqshekk għal qalbu daqs meta kien jinsab f’dak il-Wied. Hawnhekk kien jimtedd, jgħannaq l-art u jbus l-istess fjuri li kienu jikbru f’dan il-Wied. (Lam.3:27-29) Ta’ kull filgħodu, ma’ tlugħ ix-xemx, kien ikun diġà mqajjem, josserva u jippassiġġa ’l hawn u ’l hemm f’dan il-Wied. Iżda meta kien wasal fil-bidu tal-Wied ta’ Dell il-Mewt, għodni ħsibt li lir-raġel kont ser nitilfu; mhux minħabba li kellu xi ġibda biex jerġa’ jmur lura, dik dejjem stkerrahha, iżda minħabba li kien lest li jmut bil-biża’. ‘O, l-ispirti nebbiexa ser jaqbduni, l-ispirti nebbiexa ser jaħtfuni,’ kien jgħajjat; u ma kienx jirnexxili neħilsu minnha. Hawnhekk tant kien jagħmel storbju, u tant kien jilmenta, illi kieku dawn semgħuh, kien ikun biżżejjed biex jagħmillhom il-qalb sabiex jiġu u jaħbtu għalina.

Però jien stajt ninnota li dan il-Wied qatt ma rajtu daqshekk fil-kwiet daqskemm kien waqt li hu kien għaddej minn ġo nofsu, la qabel u lanqas wara dak iż żmien. Naħseb li dawk l-għedewwa t’hawn trażżnu b’mod speċjali minn Sidna, u ngħataw kmand biex ma jindaħlux sakemm is-Sur Beżgħan ma jkunx għadda minn hemm. Kieku kelli ngħidilkom kollox żġur li ngħajjiekom; allura sejrin insemmu biss passaġġ wieħed ieħor jew tnejn. Meta wasal fil-Fiera tal-Frugħa, ħsibt li kien ser jeħodha kontra l-irġiel kollha li kien hemm fil-Fiera; bżajt li hemmhekk it-tnejn li aħna konna ser naqalgħuha f’rasna, tant kemm saħan kontra bluhathom. Anke meta konna fuq l-Art Imsaħħra, tgħidx kemm kien attent. Però hekk kif wasal max-Xmara fejn ma kienx hemm pont, hemmhekk reġa’ waqa’ fi swied il-qalb. Issa, qal li hemm kien ser jegħreq darba għal dejjem, u għalhekk qatt ma kien ser jara b’faraġ dak ilwiċċ li kien ġie tant mili biex jara. U kien f’dan il-post li nnotajt ħaġa li kienet verament mill-aktar straordinarja; preżentement, l-ilmijiet ta’ dik ix-Xmara kienu aktar baxxi milli qatt kont rajthom f’ħajti. Għalhekk sa fl-aħħar qasam mingħajr ma lanqas biss ixxarrab kollu kemm hu. Hekk kif kien tiela’ lejn il-Bieb, is-Sur Qalbieni beda jitbiegħed xi ftit minnu, filwaqt li xtaqlu merħba mill-aqwa hemm fuq. Għalhekk qal, ‘Se nirċeviha, se nirċeviha.’ Imbagħad infridna minn ma’ xulxin, u m’erġajtx rajtu aktar.” Sur Onest. “Mela allura jidher li fl-aħħar kollox kien sew għalih.” Qalbieni. “Iva, iva, jiena qatt ma kelli dubji fuqu, kien raġel ta’ karattru mill-aqwa, lunika ħaġa kienet li hu dejjem inżamm fil-baxx ħafna, u dan għamillu ħajtu daqshekk imtaqqla għalih innifsu, u allura t’inkwiet għall-oħrajn. (Salmi 88.) Hu kien ħafna aktar ’il fuq minn oħrajn, sensittiv għad-dnub; (Rumani 14:21) u tant kien beżgħan li seta’ jweġġa lill-oħrajn, li kemm-il darba kien iċaħħad lilu nnifsu minn dak li kien sewwa, biex b’hekk ma joffendix.” (1 Korintin 8:13) Sur Onest. “Iżda x’tista’ tkun ir-raġuni li raġel hekk twajjeb bħal dan għandu jibqa’ daqshekk fid-dlam il-jiem kollha ta’ ħajtu?” Qalbieni. “Hemm żewġ tipi ta’ raġunijiet għal dan. Wieħed hu, li dak Alla mimli għerf ried li hekk ikun. Xi wħud jeħtieġ idoqqu l-flawt u oħrajn jeħtieġ li jnewħu. Issa is-Sur Beżgħan kien wieħed li daqq il-baxx. Hu u sħabu jsemmhu t-trumbetta baxxa, li n-noti tagħha huma aktar mnnikta min-noti ta’ daqq ieħor. Għalkemm veru li xi wħud jgħidu li l-baxx hu l-bażi tad-daqq kollu. U ngħid għalija jien, ma tantx jimpurtani min dik ix-xhieda li m’għandix il-bidu tagħha fit-toqol tal-ħsieb. L-ewwel korda li l-mużiċist soltu jmiss, meta jkun irid jikkorda l-oħrajn kollha, hija l-baxx. Bl-

istess mod, Alla, meta jkun irid jikkorda lir-ruħ għalih innifsu, l-ewwel li jdoqq hu fuq din il-korda. Però hawnhekk kienet tinsab id-dgħufija tas-Sur Beżgħan: li kważi sal-aħħar tat-tmiem tiegħu baqa m’hux kapaċi jdoqq mużika oħra ħlief din. Qed nażżarda nitkellem b’dan il-mod hekk metaforiku, għat-tisħiħ tad-dehen tal-qarrejja ċkejknin, u għax fil-Ktieb tal-Apokalissi, il-mifdija mxebbha ma’ kumpannija ta’ mużiċisti li jdoqqu t-trombi u l-arpi tagħhom, u jkantaw l-għanjiet tagħhom quddiem it-tron.” (Apokalissi 8:2, 14:2-3) Sur Onest. “Kien raġel verament mimli biż-żelu, kif wieħed jista’ jara mill-mod li inti ddeskrivejtu; ma beża’ xejn, la mid-diffikultajjiet, la mill-iljuni, u lanqas mill-Fiera tal-Frugħa. Għalih dak li kien ta’ terrur kienu d-dnub, il-mewt, u l-Infern biss; għaliex kellu xi ftit tad-dubji dwar xewqatu lejn Belt is-Sema.” Qalbieni. “Sewwa qed tgħid. Dawk il-ħwejjeġ kienu l-inkwiet tiegħu, u, kif int osservajt tajjeb, dawn ġew mid-dgħufija ta’ moħħu dwarhom, u mhux minn dgħufija tal-ispirtu fil-parti prattika tal-ħajja ta’ pellegrin. Nazzarda nemmen, li kif jgħid ilqawl, huwa kien lest li jigdem ħadida tikwi, li kieku din indaħħlitlu fin-nofs. Però lħwejjeġ li bihom kien mgħakkes, ħadd qatt qabel ma kien kapaċi jeħles minnhom faċilment.” Imbagħad Kristjana qalet, “Din id-deskrizzjoni tas-Sur Beżgħan għamlitli tajjeb. Kont naħseb li ħadd ma kien bħali, però qed nara li kien hemm xi tip ta’ xebh bejni u bejn dan ir-raġel twajjeb, iżda ma naqblux f’żewġ affarijiet. It-taħbit tiegħu tant kien kbir li far ’il barra, però tiegħi żammejtu ġewwa. Tiegħu tant għafsu bil-kbir li ġegħlu ma jkunx kapaċi jħabbat f’dawk id-djar ipprovduti għas-serħan; iżda l-hemm tiegħi dejjem kien tali, li ġeġħelni nħabbat b’aktar saħħa.” Ħniena. “Jekk forsi nista’ ngħid xi nħoss, irrid ngħid li fiha kien hemm tgħammar ukoll xi ħaġa minn tiegħu. Għaliex jiena qatt ma bżajt minn affarijiet oħrajn daqskemm bżajt mill-Għadira (Apokalissi 20:10-15, 21:8) u mit-telf ta’ post filĠenna. O, ħsibt, tgħid għad ikolli l-għaxqa t’għamara hemmhekk? Ikun biżżejjed li kieku biex nirbaħha kelli nwarrab id-dinja kollha.” Imbagħad Mattew qal, “Il-biża’ kien wieħed mill-affarijiet li ġegħlitni naħseb li kont għadni ’l bogħod milli fija jkolli dak li jiġi id f’id mas-salvazzjoni, però jekk kien hekk għal raġel hekk twajjeb bħal dak, allura għaliex m’għandux kollox imur sew għalija wkoll?”

Ġakbu. “Fejn m’hemmx il-biża’ ma hemmx il-grazzja. Għalkemm mhux dejjem ikun hemm il-grazzja meta jkun hemm il-biża’ mill-Infern; però wieħed ikun ċert li żgur m’hemmx grazzja fejn ma hemmx il-biża’ t’Alla.” Qalbieni. “Sewwa għidt, Ġakbu, lqatt il-musmar fuq rasu, għaliex il-biża’ t’Alla hu ’l bidu ta’ kull għerf; (Salmi 111:10, Proverbji 9:10) u biex wieħed ikun ċert dawk li jfittxu ’l bidu, la għandhom in-nofs u lanqas it-tmiem. Però issa ejjew nikkonkludu hawnhekk id-diskursata tagħna dwar is-Sur Beżgħan, wara li nkunu bgħatnielu din ittislima. Għext fil-biża’ t’Alla w tkexkixt, Beżgħan, li kemm iddum Hawnhekk tinġarr, għalhekk fittixt Is-sewwa ta’ kuljum. Bżajt mill-għadira w il-ħondoq? Li kien oħrajn għaqlin: Dawk li minn fuqhom l-għerf jiżloq, Jintilfu imġarrfin.

KAPITLU

33 KIF–JIDHIRLU–HU U L–PELLEGRINI TAL–ISEM

Issa rajt, li huma komplew bit-taħdita tagħhom. Għaliex wara li s-Sur Qalbieni kien qal dak li kellu jgħid dwar is-Sur Beżgħan, is-Sur Onest beda jsemmilhom lil xi ħadd ieħor, ċertu wieħed li kien jismu Kif-Jidhirlu-Hu. “Dan kien jippretendiha li kien xi pellegrin,” qal is Sur Onest; “Però m’għandix liċken dubju, li hu qatt ma daħal mill-Bieb id-Dejjaq li jinsab fil-bidu tat-triq.”

Qalbieni. “Qatt tħaddit miegħu dwar dan?” Sur Onest. “Iva, kemm-il darba; però hu dejjem baqa’ l-istess, jagħmel kif-jidhirluhu. Qatt m’impurtah, la minn ħadd, la minn xi argument, u lanqas minn xi eżempju; dak li kien jiġih ġo moħħu li jagħmel, dak kien jagħmel, u ma kien hemm xejn aktar li seta’ jċaqalqu.” Qalbieni. “Nitolbok, għidli xi prinċipji kien iżomm magħhom, għaliex naħseb li inti tista’ tgħid?” Sur Onest. “Huwa kien jemmen li l-bniedem seta’ jimxi sew fuq il-vizzji kif ukoll fuq il-virtujiet tal-pellegrini, u li jekk kien jagħmilhom it-tnejn, kien fiż-żġur li ser isalva.” Qalbieni. “Kif! Għaliex kieku qal li hu possibbli għall-aqwa nies li jkunu ħatja talvizzji, kif ukoll ikollhom sehem mill-virtujjiet tal-pellegrini, wieħed ma kienx jagħtih wisq tort. Għaliex huwa minnu li aħna m’aħniex ħielsa b’mod assolut mill-ebda vizzju, jekk mhux bil-kondizzjoni li aħna nishru u nitħabtu. Però qed nara li din mhix il-kwistjoni: Għax jekk qed nifhmek sewwa, it-tifsira tiegħek hi, li hu kien tal-fehma li kien ammissibli li wieħed ikun hekk.” Sur Onest. “Iva, iva, hekk irrid ngħid, u hekk kien jemmen u hekk kien jgħix.” Qalbieni. “Iżda x’bażi kellu biex kien jgħid hekk?” Sur Onest. “Ara, hu kien jgħid li l-awtorità tiegħu kienet ġejja mill-Iskrittura.” Qalbieni. “Nitolbok, Sur Onest, ippreżentalna xi ftit affarijiet aktar partikolari”. Sur Onest. “Hekk se nagħmel. Mela, hu qal, li jkollok x’taqsam man-nisa tal-oħrajn kienet xi ħaġa li David, il-maħbub t’Alla, kien jipprattika, u għalhekk anke hu seta’ jagħmilha. Qal anke, li jkollok aktar minn mara waħda kienet xi ħaġa li Salamun kien jipprattika, u għalhekk huwa seta’ jagħmilha ukoll. Huwa qal, li Sara u l-majjistri qaddisa tal-Eġttu gidbu, u b’hekk salvaw lil Raħab, allura hu seta’ jagħmel hekk ukoll. Hu qal, li d-dixxipli obdew l-ordni ta’ Sidhom, u ħadu l-ħmara mingħand sidha, u għalhekk seta’ jagħmel bħalhom. Hu qal anke, li Ġakobb akkwista l-wirt ta’ missieru b’mod qarrieqi u b’ingann, u allura anke hu seta’ jagħmel hekk ukoll.”

100

Qalbieni. “X’kull waħda! Tassew, u allura int ċert li hekk kien jaħsibha?” Sur Onest. “Jien smajtu jisħaq dwar dan, juża l-Iskrittura, u jġib bosta argumenti favur dan kollu, eċċ.” Qalbieni. “Opinjoni li ma jistħoqqilhiex, mingħajr l-ebda konċessjoni, li titħalla fiddinja.” Sur Onest. “Jeħtieġ li tifhimni sewwa; hu ma kienx jgħid li kulħadd seta’ jagħmel hekk; iżda li dawk li kienu mżejna bl-istess virtujiet ta’ dawk li għamlu dawk ilħwejjeġ, dawk kienu li setgħu jagħmlu hekk wkoll.” Qalbieni. “Iżda x’hemm aktar falz minn konklussjoni bħal din? Għaliex dan qisu wieħed qed jgħid, li għax nies twajba s’issa dinbu minħabba debbulizza, allura, kellu l-permess li jagħmel hekk bi prużunzjoni. Jew inkella, li għaliex tfajjel, minħabba buffura riħ, jew minħabba li tfixkel f ġebla, waqa’ u ħammeġ lilu nnifsu fit-tajn, allura hu seta’ jinxteħet u jinqaleb bħal qasqus fl-istess tajn. Min qatt seta’ jgħaddilu minn moħħu li xi ħadd qatt seta’ jkun daqshekk mogħmi mill-qawwa taż-żina? Iżda jeħtieġ li jseħħ dak li hemm miktub; ‘Huma jitfixklu fil-Kelma, għax m’obdewx, u għal dan kienu ddestinati.’ (1 Pietru 2:8) Is-suppozizjoni tiegħu, li dawk li huma mġenna fuq il-vizzji tagħhom jista’ jkollhom il-virtujiet tal-bniedem qaddis, ukoll hija delużjoni kbira daqs l-oħra. Hi bħal li kieku l-kelb ifettillu jgħid, jiena għandi, jew jista’ jkolli l-kwalitajiet tat-tifel, għaliex nilgħaq il-ħmieġ jinten tiegħu. (Għoseja 4:8) Li wieħed jibla’ d-dnub tal-poplu ta’ Alla, mhux sinjal li wieħed jipposjedi virtujiethom. U lanqas ħa nemmen li xi ħadd li hu ta’ din il-fehma, jista’ fil-preżent qatt ikollu fih il-fidi jew l-imħabba. Però jiena naf li inti oġġezzjonajt bil-qawwi kontra tiegħu. Għidli x’qal favur tiegħu nnifsu?” Sur Onest. “Ara, huwa jgħid, li wieħed jagħmel hekk għax fehmtu hekk hi, jidher li hu ħafna aktar onest, milli jagħmilha, u xorta waħda jkun ta’ fehma kuntrarja.” Qalbieni. “Verament tweġiba mill-agħar, għax li wieħed jagħti l-lala lix-xewqat żienja tiegħu, filwaqt li fehmitna hi kontra ħwejjeġ bħal dawn, huwa ħażin; iżda li tidneb u tiskuża lilek innifsek biex tkun tista’ tagħmel hekk, huwa ħafna agħar. Mod wieħed iwaqqa’ lil dawk li jaraw b’mod aċċidentali, l-ieħor jiġbidhom lejn in-nassa.” Sur Onest. “Huma ħafna dawk li għandhom l-istess fehma ta’ dan ir-raġel, iżda li m’għandhomx l-istess kliem tiegħu, u dan ibaxxi t-tluq f’pellegrinaġġ għal wieħed li mhux mixtieq.”

101

Qalbieni. “Int għidt il-verità, u din hi ħaġa ta’ min jisgħobih għaliha. Iżda dak li jibża’ mir-Re tal-Ġenna tal-art, joħroġ minnhom kollha.” Kristjana. “Fid-dinja hemm fehmiet verament strambi. U naf wieħed li kien qal li jkun għad fadal żmien biżżejjed biex dak li jkun jindem meta jasal il-mument talmewt.” Qalbieni. “Nies ta’ din il-kwalità mhumiex għorrief wisq. Li kieku dak it-tali, li biex isalva ħajtu kellu ġimgħa sħiħa sabiex jiġri għoxrin mil, ħalla dak il-vjaġġ għallaħħar siegħa tal-ġimgħa, kieku żgur kien jiddispjaċih.” Sur Onest. “Sewwa qed tgħid, u madankollu ’l-biċċa l-kbira ta’ dawk li jqisu lilhom infushom pellegrini, verament hekk jagħmlu. Kif qed tara, jiena raġel xiħ, u ili vjaġġatur f’din it-triq żmien twil, u nnnotajt bosta ħwejjeġ. Rajt xi wħud li fil-bidu telqu bħal li kieku kienu ser ikaxkru d-dinja kollha quddiemhom, u mbagħad wara biss erbat ijiem, mietu bħal dawk fid-deżert, u għalhekk qatt ma lemħu l-Art Imwiegħda. Rajt xi wħud li meta bdew ma tantx kienu jippromettu wisq bħala pellegrini, u wieħed kien jgħid li ma kinux ser jgħixu aktar minn ġurnata waħda, iżda dawn xorta spiċċaw pellegrini mill-aqwa. Rajt xi wħud li ġrew b-ħeffa kbira ’l quddiem, iżda dawn wara ftit taż-żmien, ġrew lura bl-stess ħeffa. Rajt ukoll lil xi wħud li għall-ewwel kienu jitkellmu ħafna favur il-ħajja ta’ pellegrin, iżda wara ftit, tkellmu daqstant kontra tagħha. Smajt ukoll lil xi wħud, hekk kif għall-ewwel erħewlha lejn il-Ġenna, jitkellmu b’mod pożittiv, u jgħidu li veru kien hemm post bħal dak, iżda hekk kif kienu kważi waslu hemm, reġgħu ġew lura, u qalu li m’hemm xejn. Smajt lil xi wħud jiftaħru żżejjed dwar x’kienu ser jagħmlu fil-każ li xi ħadd kien ser jiqfilhom, meta imbagħad mal-ewwel allarm falz ħarbu mill-fidi, mit-triq talpellegrini, u saħansitra minn kollox.”

102

KAPITLU

34 F I T – T V E R N A T A’ G A J U S

Issa hekk kif kienu qegħdin fi triqthom, ġie wieħed jiġri biex jiltaqa’ magħhom, u qal, “Sinjuri, u intom li intom tip aktar dgħajfa, jekk tgħożżu l-ħajja aħarbu b’kemm tifilħu, għax il-ħallelin jinsabu quddiemkom.” Imbagħad is-Sur Qalbieni qal, “Dawk huma dawk it-tlieta li qabel għebbew għal Fidi-Żgħira. Mela, aħna lesti għalihom.” Għalhekk komplew mexjin fi triqthom. Issa ma’ kull tidwira fit-triq stennew li jiltaqgħu ma’ dawk il-viljakki. Iżda jew għax semgħu bis-Sur Qalbieni, jew inkella għax kellhom xi pjan ieħor, dawn ma ħabtux għall-pellegrini. Imbagħad Kristjana wriet ix-xewqa li ssib tverna għaliha u għal uliedha, billi dawn kienu għajjenin mejta. Imbagħad is-Sur Onest qal, “Hemm waħda ftit ’il bogħod quddiemna, fejn jgħammar dixxiplu ta’ ġieħ, ċertu wieħed Gajus.” Għalhekk lkoll qablu li għandhom jerħulha u jduru lil hinn; speċjalment billi xXwejjaħ tant tahom rapport tajjeb dwaru. Għaldaqstant, kif waslu mal-Bieb, daħlu ġewwa mingħajr ma qagħdu jħabbtu, għaliex ma kinetx drawwa li n-nies iħabbtu mal-Bieb ta’ tverna. Imbagħad sejħu lis-sid tad-dar, u dan ġie ħdejhom. Għalhekk staqsewh jekk kienx possibli li dak il-lejl iqattgħu f’dak il-post. Gajus. “Iva Sinjuri, jekk intom irġiel ta’ veru, għaliex dari mhi għal ħadd ħlief għallpellegrini.” Imbagħad Kristjana, Ħniena, u s-subieni, aktar ferħu, minħabba li s-sid tat-Tverna kien wieħed li kellu l-pellegrini għal qalbu. Għalhekk staqsewh kienx hemm kmamar, u huwa wriehom waħda għal Kristjana u għal uliedha, għal Ħniena, u oħra għas-Sur Qalbieni u s-Sinjur Xwejjaħ.

103

Imbagħad is-Sur Qalbieni qal, “Twajjeb Gajus, x’għandek lest għall-ikla ta’ filgħaxija? Għaliex illum dawn il-pellegrini mxew ħafna, u jinsabu għajjenin.” “Sar il-ħin,” qal Gajus; “għaldaqstant mhux komdu li noħorġu nfittxu l-ikel; iżda minn dak li aħna għandna merħba bih, jekk dan jikkuntentakom.” Qalbieni. “Aħna nikkuntentaw b’li għandek fid-dar, għax dan jien ċert minnu; int qatt m’inti nieqes minn dak li hu utli.” Imbagħad niżel isfel, u kellem lill-kok, li kien jismu Duqu-dak-li-hu-Bnin, biex iħejji l-ikla ta’ filgħaxija għal dawk il-pellegrini kollha. Kif lesta, reġa’ tela’ u qal, “Ejjew ħbieb twajba tiegħi, merħba mingħandi, u jiena kuntent li għandi dar biex nilqagħkom fiha; u waqt li qed tiġi ppreparata l-ikla ta’ filgħaxija, jekk jogħġobkom, ejjew nagħtu pjaċir lil xulxin bi ftit diskors tajjeb.” Għalhekk lkoll kemm huma qalu, “Naqblu.” Imbagħad Gajus qal, “Dik is-Sinjura anzjana, mart min hi? U dik ix-Xbejba bint min hi?” Qalbieni. “Il-mara hi mart ċertu wieħed Kristjan, pellegrin ta’ żmien ilu, u dawn lerbat itfal tiegħu. Il-qaddejja hija xi ħadd li hi taf; waħda li pperswadiet sabiex tiġi magħha fuq pellegrinaġġ. Is-subieni kollha jieħdu wara missierhom, u jixxennqu biex jimxu fuq il-passi tiegħu. Iva, kif imqar jilmħu xi post fejn strah il-pellegrin ta’ dari, jew inkella xi marka ta’ siequ, qalbhom timtlielhom bil-ferħ, u huma jixxennqu li jimteddu, jew li jirfsu, fl-istess post.” Gajus. “Din mart Kristjan, u dawn uliedu? (Atti 11:26) Jiena kont naf lil missier żewġek, iva, kif ukoll, lil missier missieru. Minn razztu, kienu ħafna dawk twajba, u l-antenati tiegħu l-ewwel kienu jgħammru f’Antijokja. Il-proġenituri ta’ Kristjan (nissoponi li smajt lil żewġek jitkellem dwarhom) kienu nies verament ta’ rispett. Huma wrew, bil-wisq aktar minn ħafna nies li naf, li kienu nies ta’ virtù u ta’ kuraġġ mill-aqwa, lejn Sid il-pellegrini, lejn triqatu, u lejn dawk li ħabbewh. Jiena smajt dwar kif bosta mill-qraba ta’ żewġek żammew sod fit-tiġrib kollu f’ġieħ is-sewwa. Stiefnu li kien wieħed minn tal-ewwel mill-familja li minnha tnissel żewġek, intlaqat fuq rasu bil-ġebel. (Atti 7:59-60) Ġakbu, ieħor minn din il-ġenerazzjoni, inqatel b’xifer is-sejf. (Atti 12:2) Biex ma nsemmux lil Pawlu u ’l Pietru, irġiel ta’ żmien ilu mill-familja li minnha ġie żewġek. Kien hemm ukoll Injazju, li ntefa’ f’ħalq l-iljuni, Romanus, li qattgħulu ġildtu bil-biċċiet mill-għadam tiegħu stess; u Polikarpu, li ġab ruħu ta’ raġel fin-nar. Kien hemm ukoll dak li ddendel f’ġewlaq fix-xemx, sabiex

104

jikluh in-naħal; u dak li poġġewh fi xkora u xeħtuh il-baħar biex jgħerrquh. Ikun impossibbli, li ngħoddu għal kollox lil dawk kollha minn dik il-familja li, għallimħabba li kellhom lejn il-ħajja ta’ pellegrin, sofrew il-ħsara u l-mewt. Lanqas ma nista’ ma nkunx kuntent, li nara kif żewġek ħalla warajh erba’ subieni bħal dawn. Nispera li jkomplu jġorru isem missierhom, u jimxu fuq il-passi tiegħu, u fl-aħħar jaslu sat-tmiem ta’ missierhom. Qalbieni. “Hekk hu Sinjur, huma tassew żagħżagh ta’ min joqgħod fuqhom, jidher li qed jagħżlu bil-qalb triqat missierhom.” Gajus. “Dak hu li jiena għidt, jiġifieri li l-familja ta’ Kristjan għad tista’ tinxtered ’il bogħod fl-art, u kif ukoll tkun numeruża ħafna fuq wiċċ id-dinja. Għalhekk ħalli Kristjana tfittex xi xebbiet għas-subieni tagħha, biex dawn ikunu jistgħu jitgħarrsu magħhom eċċ, biex b’hekk fid-dinja, isem missierhom, u d-dar tal-antenati tiegħu, ma tintesa qatt.” Sur Onest. “Tkun ħasra li kieku din il-familja taqa’ u ma tibqax teżisti.” Gajus. “Li tispiċċa ma jkun qatt, iżda li tonqos iva; però ħalli Kristjana tieħu l-parir tiegħi, u dan ikun il-mod li żżommha.” “U Kristjana,” qal dan it-tvernar, “jien kuntent li qed nara lilek u lil ħabibtek Ħniena flimkien hawnhekk, koppja tassew ħelwa. U ħallini nagħtik parir, biex tieħu lil Ħniena aktar fil-viċin bħala qariba tiegħek. Jekk hi tkun trid, ħa tingħata lil Mattew it-tifel il-kbir tiegħek. Dan hu l-mod li taċċerta li jkollok ġenerazzjoni futura fuq lart.” Għalhekk ikkonkludew b’dan il-qbil, u wara li għadda ż-żmien dawn iżżewġu. Iżda fuq dan ngħidu aktar ’il quddiem. Gajus kompla jgħid, “Issa ħa nitkellem f’isem in-nisa biex inneħħilhom iċ-ċanfir tagħhom. Għaliex bħal mal-mewt u s-saħta daħlu fid-dinja minħabba f’mara, hekk ukoll il-ħajja u s-saħħa; (Ġenesi 3.) Alla bagħat lil ibnu, li sar minn mara. (Galatin 4) Iva, biex juri kemm dawk li ġew warajha ma ħamlux l-att t’ommhom, dan is-sess, fl-Antik Testment, ixxennqu għat-tfal, biex forsi jew din il-mara jew l-oħra tkun omm is-Salvatur tad-dinja. (Luqa 2) Nerġa’ ngħid, li meta s-Salvatur ġie, in-nisa ferħu fih, sew qabel ir-raġel kif ukoll qabel l-anġli. Qatt ma qrajt li xi raġel ta lil Kristu mqar munita waħda t’erba’ soldi, ħlief dawk in-nisa li mxew warajh, u servewh mill-qalba ta’ dak li kellhom. Kienet mara li ħaslitlu riġlejh bid-dmugħ, u

105

mara li dilkitlu ġismu għad-difna. (Luqa 8:2-3, 7:37,50, Ġwanni 11:2, 12:3, Luqa 23:27, Mattew 27:55,56,61, Luqa 24:22,23) Kienu nisa dawk li bkewh meta kien sejjer għas-Salib; U nisa li mxew warajh mis-Salib, u li poġġew maġenb is-Sepulkru tiegħu meta ndifen. Kienu nisa dawk li l-ewwel kienu miegħu fl-għodwa tal-qawmien tiegħu, u nisa kienu l-ewwel li waslu l-aħbar lid-dixxipli tiegħu li hu kien qam minn bejn l-imwiet. Għalhekk in-nisa huma meqjusa bil-kbir, u b’dawn il-ħwejjeġ juru li magħna għandhom ukoll sehem fil-grazzja tal-ħajja.”

KAPITLU

35 L – I K L A T A’ F I L G Ħ A X I J A

Issa l-kok bagħat jgħidilhom li l-ikla ta’ filgħaxija kienet kważi lesta, u bagħat lil wieħed biex iħejji t-tvalja, ċ-ċiknaturi, kif ukoll ipoġġi l-melħ u l-ħobż f’postu. Imbagħad Mattew qal, “Id-dehra ta’ din t-tvalja, u ta’ din l-ikla li ġejja, qed tqanqal fija aptit għall-ikel akbar milli kelli qabel.” Gajus. “Ħalli mela dawk id-duttrini li f’din il-ħajja jservuk, iqajmu fik xewqa biex inti tpoġġi fuq il-mejda tal-ikel tar-Re l-kbir f’Saltnatu; għaliex hawnhekk, ilpredikazzjoni kollha, il-kotba, u l-ordinanzi kollha, huma bħat-tqegħid taċ-ċiknaturi, u bħat-tpoġġija tal-melħ fuq il-mejda, meta dan jitqabbel mal-festa li Sidna għad jagħmlilna meta naslu ġewwa daru.” Mela sar il-ħin għall-ikla ta’ filgħaxija, u l-ewwel li tpoġġew quddiemhom fuq ilmejda kienu spalla tat-tixjir u sidra tat-tixjir, sabiex juruhom li għandhom jibdew likla tagħhom bit-talb u bit-tifħir lil Alla. (Levitiku 7:32-34, 10:14-15) Bl-ispalla tattixjir David għolla qalbu bit-tifħir lejn Alla, u bis-sidra tat-tixjir, fejn kienet tinsab qalbu, fuq l-arpa tiegħu kien jistrieħ waqt li kien idoqq. (Salmi 25:1, Lhud 13:15) Dawn iż-żewġ platti kienu friski ħafna u tajbin, u lkoll kemm huma kielu bil-qalb

106

minnhom. Dak li ġabu wara, kien flixkun inbid, aħmar daqs id-demm. (Dewterenomju 32:14, Mħallfin 9:13) Għalhekk Gajus qalilhom, “Ixorbu kemm tridu, dan hu l-meraq tad-dielja vera, li jferraħ il-qalb t’Alla u dik tal-bniedem.” (Ġwanni 15:1) Għalhekk xorbu u kienu ferħana. Wara dan ġie platt ħalib miksi bil-frak tal-ħobż. Iżda Gajus qal, “Ħallu lis-subieni jeħduh dan, biex bih jikbru.” (1 Pietru 2:1-2) Imbagħad tellugħlhom platt bil-baqta u bl-għasel. U Gajus qal, “Minn dan kulu kemm tifilħu, għax hu tajjeb biex iferraħkom, u biex iqawwilkhom il-ġudizzju u l-fehmiet tagħkom. Dan kien l-istess platt ta’ Sidna meta hu kien tifel; baqta u għasel jiekol, biex jagħraf iwarrab il-ħażen, u jaħtar it-tajjeb.” (Isaija 7:15) Imbagħad newwlulhom platt tuffieħ, u kien frott ta’ togħma veru tajba. Mattew imbagħad qal, “Nistgħu nieklu tuffieħ, billi dawn kienu dawk, li bihom, u permezz tagħhom is-serp qarraq bl-ewwel omm tagħna?” Imbagħad Gajus qal, Kien bit-tuffieħ li tant ġejna mqarrqin, Imma bid-dnub kien li sfajna mċappsin. Frotta mittiekla ma tħassarx id-demm: Żgur li ġid tagħmel, jekk f'waqtha, mhux semm. Ixrob, Knisja, l-Inbid u kul mill-frott, Jekk mill-imħabba tħossok vojt u xott. Imbagħad Mattew qal, “Jiena ressaqt dan l-Iskruplu, għaliex ma tantx ili wisq li kont marid minħabba li kilt il-frott.’ Gajus. “Il-frott ipprojbit imarrdek, iżda mhux dak li ħamel Sidna.” Hekk kif kienu għadhom jitħaddtu b’dan il-mod, resqulhom quddiemhom platt ieħor; u dan kien platt ġewż. Imbagħad xi wħud li kienu mal-mejda qalu, “Il-ġewż iħassar is-snien delikati; speċjalment is-snien tat-tfal żgħar.”

107

Issa kif Gajus sema’dan, qal, Siltiet iebsin, bħall-qxur tal-ġewz issibhom, Li jżommu l-qalba mill-wikkiel li jridhom. Laħam issib jekk int tkisser il-qxur, Aqsam u kul, bla titlajja w iddur.

KAPITLU

36 I L – K O N V E R S A Z Z J O N I T A’ W A R A L – I K E L

Imbagħad kienu lkoll ferħana ħafna, u baqgħu mal-mejda għal ħin twil, jitkellmu dwar bosta ħwejjeġ. Imbagħad is-Sinjur Xwejjaħ qal, “Twajjeb Tvernar, jekk jogħġbok, waqt li qegħdin niftħu l-ġewż tiegħek, nitolbok, iftħilna inti din il-ħaġa moħġaġa, Raġel kien hemm, magħdud b'miġnun, maż-żmien, Aktar ma qassam, aktar għani kien.” Lkoll kemm huma mbagħad qagħdu attenti, jaħsbu dwar x’kien ser jgħid it-twajjeb Gajus, għalhekk baqa’ sieket għal ftit, imbagħad wieġeb hekk: “Sab, min fost il-fqar mar qassam ġidu, Għaxar darbiet w aktar kellu f'idu.” Imbagħad Ġużeppi qal, “Ikolli ngħidlek Sur, ma kontx naħseb li kien ser jirnexxilek taqtagħha.”

108

“O!” qal Gajus, “ili żmien twil niġi mrawwem f’dawn il-ħwejjeġ: Xejn ma jgħallem daqs l-esperjenza. Mingħand Sidi tgħallimt inkun ta’ qalb tajba, u bl-esperjenza tgħallimt li permezz ta’ dan jiena akkwistajt: Hawn min ixerred, iżda jistgħana, hawn min ifaddal iżżejjed, iżda jiftaqar. Hawn min jagħmilha t’għani, iżda m’għandu xejn; min jagħmilha ta’ fqir, iżda għandu ġid kbir.” (Proverbji 11:24, 13:7) Imbagħad Samwel fesfes f’widnejn ommu Kristjana, u qal, “Ma, din dar ta’ raġel verament twajjeb, ejja nibqgħu hawn kemm nistgħu, u ħalli qabel ma nkomplu mexjin aktar ’il quddiem, ħija Mattew jiżżewweġ lil Ħniena hawnhekk.” Kif Gajus il-padrun sema’dan, qal, “Bil-qalb kollha ibni.” Għalhekk baqgħu hemm aktar minn xahar, u Ħniena ngħatat lil Matttew bħala martu. Waqt li kienu hemm, Ħniena, kif kienet d-drawwa tagħha, kienet tagħmel ġkieget u ħwejjeġ għall-foqra, u b’dan ġabet fama tajba ferm fuq il-pellegrini. Iżda biex nerġgħu lura għall-istorja tagħna. Wara l-ikla ta’ filgħaxija, is-subieni xtaqu jorqdu, billi issa kienu għajjenin ħafna minħabba l-ivjaġġar. Imbagħad Gajus ġie sabiex jurihom il-kamra tas-sodda, però Ħniena qalet, “Ħa ntellagħhom jorqdu jien.” Għalhekk tellgħathom fis-sodda, u raqdu veru tajjeb, iżda l-kumplament baqgħu mqajmin il-lejl kollu. Dan għaliex Gajus u huma tant kienu kumpannija adattata għal xulxin, li ma kinux jafu kif ser jaqbdu jsellmu lil xulxin. Imbagħad wara ħafna diskors dwar Sidhom, dwarhom nfushom, u dwar il-vjaġġ tagħhom, ix-Xwejjaħ isSur Onest, dak li kien poġġa dik il-ħaġa moħġaġa lil Gajus, beda jongħos. Imbagħad Qalbieni qal, “Ara Sur, qed tibda tongħos, qum fuq tiegħek, ara hawn ħaġa moħġaġa għalik.” Is-Sur Onest imbagħad qal, “Ejja ħa nisimgħuha.” Imbagħad is-Sur Qalbieni qal, Jekk tidrob trid jeħtieg li tkun marbut: Min jgħix f’art oħra, l-ewwel f’daru jmut. “Uh,” qal is-Sur Onest, “din waħda iebsa, diffiċli biex tispjega w itqal biex tipprattika. Iżda ejja Padrun, ħallini, jekk ma jimpurtax, inċedilek il-parti tiegħi, iftaħha int, u jien lest li nisma’ dak li għandek xi tgħid.”

109

“Le,” qal Gajus, “lilek tpoġġiet, u huwa mistenni li tkun inti dak li tweġibha.” Imbagħad is-Sinjur Xwejjaħ qal, Biex rażan fuq id-dnub iġġib, Jeħtieġ li grazzja ssib. U jmut għalih innifsu jrid, Biex wieħed jgħix mill-ġdid. “Sewwa għidt,” qal Gajus; “it-tagħlim tajjeb u l-esperjenza jgħallmuna dan. Għaliex l-ewwel nett, sakemm il-grazzja turi lilha nnifisha, u tirbaħ lir-ruħ bil-glorja tagħha, ir-ruħ m’għandhiex is-saħħa biex topponi d-dnub. Barra minn hekk, jekk id-dnub huwa l-irbit tax-xitan, li permezz tiegħu ir-ruħ tkun marbuta, kif tista’ tagħmel reżistenza, qabel ma tinħall minn dik id-dgħufija? It-tieni nett, żgur li l-ebda persuna li taf x’jiġifieri r-raġuni jew il-grazzja, m’hi ser temmen li raġel, li għadu skjav tat-taħsir tiegħu nnifsu, qatt jista’ jkun monument ħaj tal-grazzja. U issa li qed jiġini f’moħħi, ħa ngħidilkom storja, li ta’ min jismagħha. Kien hemm żewġt irġiel li telqu f’pellegrinaġġ, wieħed beda meta kien għadu żgħir, l-ieħor meta kien xiħ. Iż-żagħżugħ kellu jissielet ma’ taħsir qawwi, dak tax-xwejjaħ kien tmermer mat-therrija tan-natura. Iż-żagħzugħ mexa l-istess triq li mexa x-xiħ, u kien ħafif daqsu; issa min hu, jew min minnhom, kien li l-aktar kellu l-grazzji tiegħu jiddu, billi t-tnejn li huma kienu jixxiebhu?” Sur Onest. “Iż-żagħzugħ, bla dubju. Għaliex huwa dak li jaffronta u li jeħodha kontra l-akbar oppożizzjoni, li jagħti l-aħjar prova li huwa l-aktar b’saħħtu. Speċjalment meta dan jiflaħ għal istess toqol ta’ min għandu daqs nofsu: u dan żgur li x-xjuħija m’għandhiex. Barra minn hekk, jien osservajt li x-xjuħ bierku lilhom innifishom b’dan l-iżball; li huwa, li jħawdu t-tmermir tan-natura ma’ rebħa kollha grazzja fuq lgħemejjel ħżiena, u minħabba f’hekk għandhom tendenza li jqarrqu bihom infushom. Veru li x-xjuħ li għandhom il-grazzja huma l-aktar nies li kapaċi jagħtu parir lil dawk li għadhom żgħar, minħabba li raw ħafna mill-frugħa tal-affarijiet. Iżda xorta waħda, meta wieħed xiħ u wieħed għadu żgħir jitilqu flimkien, iż-żgħir għandu l-vantaġġ li jiskopri b’mod sabiħ il-ħidma tal-grazzja ġewwa fih, għalkemm naturalment it-taħsir tax-xiħ huwa l-aktar bla saħħa.”

110

Hekk komplew jitħaddu sa ma sebaħ. Issa hekk kif il-familja qamet, Kristjana qabdet lil binha Ġakbu sabiex jaqra kapitlu; għalhekk dan qara l-kapitlu 53 tal-profeta Iżaija. Meta lesta, s-Sur Onest ried ikun jaf il-għala ntqal li s-Salvatur għad joħroġ minn art għatxana, u li la kien fih x’tara u lanqas bixra li nitgħaxxqu bih. Imbagħad is-Sur Qalbieni qal, “Għal tal-ewwel inwieġeb, minħabba, li l-Knisja talLhud, li minnha ġie Krsitu, dak iż-żmien kienet tilfet kull ħajja u spirtu ta’ reliġjon. Għat-tieni ngħidlek, il-kliem qed ikun mitkellem fil-persuna ta’ dawk li ma jemmnux, li minħabba li huma neqsin minn dik l-għajn li tista’ tara qalb il-Prinċep tagħna, dawn għalhekk jiġġudikaw fuq il-kruha tal-qoxra tiegħu ta’ barra. L-istess bħal dawk li għax ma jafux li l-ħaġar prezzjuz huma miksija b’skorċa sempliċi; meta jsibu xi waħda, għax ma jafux x’sabu, jerġgħu jixħtuha ’l hemm bħalma n-nies jixħtu ġebla komuni.”

KAPITLU

37 I L – Q T I L T A’ Ġ G A N T J O Q T O L – I T – T A J J E B

“Tajjeb,” qal Gajus, “Issa li int qiegħed hawn, u billi kif naf tajjeb, is-Sur Qalbieni jaf juża l-armi tiegħu, jekk ma jimpurtax, hekk kif nieħdu xi ħaġa, ejja mmorru nimxu fl-għelieqi ħa naraw nistgħux nagħmlu xi ftit tal-ġid. Xi mil ’il bogħod minn hawn, hemm ċertu wieħed Joqtol-it-Tajjeb, Ġgant, li f’dawn l-inħawi tgħidx kemm jaqla’ inkwiet fit-Triq il-Wiesgħa tar-Re. U jien naf fejn ta’ spiss imur. Huwa wkoll il-kap ta’ ċorma ħallelin u tkun ħaġa tajba li kieku jirnexxilna nnaddfu dawn l-inħawi minnu.” Għalhekk lkoll qablu u telqu, is-Sur Qalbieni bix-xabla, bl-elmu u bit-tarka tiegħu, u l-kumplament bil-lanez u l-bsaten. Hekk kif waslu fil-post fejn kien jinsab, sabuh b’ċertu wieħed Moħħ-Dgħajjef taħt idejh, lil dan kienu ġabuhulu l-qaddejja tiegħu,

111

wara li ħatfuh mit-triq. Issa lil dan il-Ġgant kien qed isawtu bl-iskop li wara jiġborlu għadmu. Għaliex dan kien wieħed minn dawk li jieklu l-iġsma. Mela, hekk kif fil-bokka tal-għar tiegħu, ra lis-Sur Qalbieni u lil sħabu kollha kemm huma bl-armi tagħhom, ried ikun jaf x’riedu. Qalbieni. “Aħna rridu lilek; għaliex aħna ġejna biex nieħdu l-vendetta tagħna dwar ilKwistjoni tal-ħafna pellegrini li inti qtilt, meta lil dawn kaxkarthom ’il barra mit-Triq il-Wiesgħa tar-Re; mela oħroġ minn dak l-għar tiegħek.” Għalhekk dan arma lilu nnifsu u ħareġ barra, u bdew Ġlieda, u ssieltu għal aktar minn siegħa, mbagħad waqfu għal ftit biex jieħdu n-nifs. Imbagħad il-Ġgant Joqtol-it-Tajjeb qal, “X’qegħdin tagħmlu hawn fuq il-proprjetà tiegħi?” Qalbieni. “Qegħdin hawn sabiex nivvendikaw ruħna mid-demm tal-pellegrini, kif diġà għidtlek qabel.” Għalhekk reġgħu qabdu jagħtu, u l-Ġgant ġiegħel lis-Sur Qalbieni jirtira lura, però dan reġa’ avvanza, u fil-qawwa menatli qabad jagħti b’kemm jiflaħ u bis-saħħa f’ras u f’ġenbejn il-Ġgant, tant li ġiegħlu jerħi minn idu l-arma li kellu. B’hekk niżlu malart, qatlu, qatagħlu rasu, u ġabha lura fit-Tverna. Ħa wkoll lill-pellegrin MoħħDgħajjef, u ġabu lura miegħu sal-għamara tiegħu. Meta kienu waslu d-dar, rasu wrewha lill-familja kollha, mbagħad poġġewha bħalma kienu għamlu qabel b’oħrajn, biex din tkun ta’ terrur għal dawk li, mill-lum ’il quddiem, jitħajru jagħmlu bħalu.

112

KAPITLU

38 L – I S T O R J A T A’ M O Ħ Ħ – D A G Ħ A J J E F

Imbagħad staqsew lis-Sur Moħħ-Dgħajjef kif kien spiċċa taħt idejh. Il-povru Moħħ-Dgħajjef imbagħad qal, “Jiena raġel marradi, kif qed taraw, u billi normalment il-mewt ta’ kuljum kienet tħabbatli ma’ biebi, ħsibt li qatt ma kont ser inkun tajjeb id-dar. Għalhekk iddeċidejt li naqbad ħajja ta’ pellegrin; u vjaġġajt ’l hawn mir-raħal t’Inċert, fejn jien u missieri twelidna. Jiena raġel bla saħħa ta’ xejn, la tal-ġisem, u wisq aktar talmoħħ, iżda li kieku nista’, nixtieq inqatta’ ħajti fil-mixja tal-pellegrini, imqar jekk nitkaxkar biss. Meta wasalt mal-bieb li jinsab fil-bidu tat-triq, Sid dak il-post laqagħni bi sħiħ. Lanqas biss oġġezzjona minħabba d-dehra tiegħi kollha dgħufija, u lanqas minħabba l-moħħ dgħajjef tiegħi; iżda tani dawk il-ħwejjeġ neċessarji għall-vjaġġ tiegħi, u ħeġġiġni biex nittama bi sħiħ sal-aħħar. Meta wasalt fid-dar tal-Fissier, irċevejt ħafna tjieba, u billi l-Għolja Saram tqieset li kienet diffiċli wisq għalija, intrefajt sa fuqha minn wieħed mill-qaddejja. Tassew li sibt ħafna sulliev mingħand pellegrini, għalkemm ħadd minnhom ma ried jimxi daqshekk bil-mod bħalma kont imġiegħel nagħmel jien. Iżda xorta waħda hekk kif kienu joqorbu lejja, kienu jħeġġuni sabiex nagħmel il-qalb, u jgħiduli li kienet irrieda ta’ Sidhom, li l-faraġ kellu jingħata lil dawk li kienu debboli-minnmoħħom, u għalhekk kienu jkomplu mexjin bil-pass tagħhom. (1 Tessalonkin 5:14) Hekk kif wasalt sat-Trejqa-Assalt, iltaqa’ miegħi hemm il-Ġgant, u avżani biex inħejji ruħi għall-lotta; iżda ara, dgħajjef li jien, kelli aktar bżonn ta’ kordjal. Għalhekk ġie għal fuqi u ħatafni, jiena ħsibt li ma kienx ser joqtolni; u meta daħħalni ġo l-għar tiegħu, billi jiena ma mortx miegħu minn raja, emmint li xi darba għad jirnexxili noħroġ minn hemm ħaj. Għaliex kont smajt li mhux kull pellegrin li jispiċċa lsier bil-forza, jekk dan jibqa’ fidil bis-sħiħ lejn Sidu, bil-fors li skont il-liġi tal-

113

providenza kellu jinqatel minn taħt idejn l-għadu. Instraqt, hekk dehert li kont, u biex inkun ċert misruq hekk verament jien; iżda kif tistgħu taraw irnexxieli nsalva ’l ħajti, u għal dan nirringrazzja lir-Re tiegħi għax kien hu l-awtur, u lilkom ukoll għax kontu l-mezzi. Nistenna li jkolli aktar attakki, iżda minn dan jiena konvint, jiġifieri, li meta nista’ jiena niġri, li nimxi meta ma nistax niġri, u li nitkaxkar meta ma nkunx nista’ nimxi. Laktar ħaġa importanti, nizzi ħajr lil dak li jħobbni, hi dan li waħħalt f’moħħi; triqti tinsab quddiemi, ħsiebi jinsab lil hinn mix-Xmara ta’ mingħajr pont, għalkemm kif tistgħu taraw, jiena wieħed dgħajjef.” . Imbagħad is-Sur Onest qal, “Ftit taż-żmien ilu, int ma kontx taf lil ċertu wieħed Sur Beżgħan, pellegrin?” Moħħ-Dgħajjef. “Kont nafu? Iva. Kien mir-raħal ta’ Stupitaġni, li jinsab xi erba’ gradi lejn it-Tramuntana minn Belt il-Qerda, u kważi l-istess ukoll, mill-post fejn twelidt. Madankollu konna nafu lil xulxin sew, għaliex tabilħaqq kien jiġi zijuwi, ħu missieri. Jiena w hu kellna l-istess temperament, hu kien ftit iqsar minni, però konna verament wiċċ wieħed.” Sur Onest. “Qed nara li inti kont tafu, u qed ninduna wkoll li intom kontu tiġu minn xulxin; għaliex inti għandek l-istess karnaġjon bajdanija tiegħu, il-ħarsa t’għajnejk bħal tiegħu, u leħnek ukoll jixbah ħafna lil tiegħu.” Moħħ-Dgħajjef. “Ħafna, li kienu jafuna t-tnejn, hekk qaluli, u barra minn dan, dak li rajt fih, il-biċċa l-kbira sibtu wkoll fija.” “Ejja Sur,” qal it-twajjeb Gajus, “agħmel kuraġġ, jiena nilqaq, u ġewwa dari wkoll; dak kollu li tkun tixtieq toqgħodx lura milli tistaqsi għalih; u kulma jkollok bżonn mingħand il-qaddejja tiegħi, huma jagħmluh b’ħeġġa.” Imbagħad is-Sur Moħħ-Dgħajjef qal, “Dan favur mhux mistenni, u qisu xxemx li tiddi minn ġo nofs sħaba sewda faħam. Kien dan il-favur li kellu f’moħħu jagħtini l-Ġgant Joqtol-it-Tajjeb meta dan waqqafni, u kien

114

iddeterminat li ma jħallinix nagħmel pass ieħor ’il quddiem? Tgħid ma kellux f’moħħu li wara li jiżvojtali l-bwiet, kont ser immur għal għand Gajus dak li laqagħni? Madankollu xorta waħda hekk ġara.” Issa, filwaqt li Moħħ-Dgħajjef u Gajus kienu jinsabu f’din id-diskursata; ġie wieħed jiġri, u ħabbat mal-Bieb, u qal li, xi mil u nofs lil hemm, kien hemm ċertu wieħed Sur Mhux-Sewwa, pellegrin li nqatel b’sajjetta u miet zoptu fejn kien. “Jaħasra!” Qal is-Sur Moħħ-Dgħajjef, “allura nqatel? Dak għaddieni xi ftit tal-ġranet ilu qabel ma wasalt sa hawn, u xtaq li kieku jżommli lkumpannija. Kien ukoll miegħi meta l-Ġgant Joqtol-it-Tajjeb ħatafni, iżda hu ħarab bħal leħħa ta’ berqa. Però milli jidher, huwa ħarab biex imut, u jiena nqbadt sabiex ngħix.” Dak, jekk tqis sew, li fuqu tkun ħosbien, Jaf jagħti l-kas mill-għajb iġib ħelsien. Il-ħniena ddawar dak li mejjet kien, U ħajja ttih, għall-umli, tul iż-żmien. Jien ġejt maqbud, ‘mma l-ieħor ħarab, mar, Jien għext, għalih il-mewt u kollox dar.

115

KAPITLU

39 ŻEWĠT ITFAL JIŻŻEWĠU QABEL MA JITKOMPLA ’L–VJAĠĠ

Issa f’dan iż-żmien, Mattew u Ħniena żżewġu; Gajus ukoll ta lil bintu Phebe għażżwieġ lil Ġakbu, ħu Mattew. Wara dan iż-żmien, qagħdu fid-dar ta’ Gajus ftit aktar minn għaxart ijiem, filwaqt li qattgħu ħinhom, u l-istaġuni, bħalma soltu jagħmlu lpellegrin. Meta waslu biex jitilqu, Gajus għamililhom festa, u lkoll kemm huma kielu u xorbu, u ferħu. Issa waslet is-siegħa li kellhom jitilqu, u għalhekk is-Sur Qalbieni talab biex titlesta stima. Iżda Gajus qallu li f’daru ma kinetx l-użanza li l-pellegrini jħallsu għall-ospitalità. Hu kien jikrilhom fis-sena, però kien jistenna ħlasu mingħand issamaritan it-tajjeb, li kien wegħdu li meta jirritorna lura, ikun xi jkun il-kont tagħhom, kien ser iħallsu bl-eżatt. Imbagħad is-Sur Qalbieni qallu, “Għażiż, int tagħmel kollox bil-fidi f’kulma tagħmel għall-aħwa u għall-istranġieri, li taw xhieda tal-mħabba tiegħek quddiem il-Knisja. Għad tagħmel sewwa jekk lil dawk, b’mod qaddis, twassalhom ’il quddiem fil-vjaġġ tagħhom.” (3 Ġwanni 6) Imbagħad Gajus telaqhom lkoll kemm huma, lil uliedu wkoll, u speċjalment lis-Sur Moħħ-Dgħajjef. Lil dan tah ukoll xi ħaġa x’jixrob għal matul it-triq. Issa s-Sur Moħħ-Dgħajjef, kif kienu ħerġin mill-bieb ’il barra, deher bħal qisu ser jitnikker. Għaldaqstant, hekk kif is-Sur Qalbieni induna b’dan, qal, “Ejja Sur MoħħDgħajjef, nitolbok ingħaqad magħna. Jiena inkun il-Kunduttur tiegħek, u inti għad tmur tajjeb daqs l-oħrajn.” Moħħ-Dgħajjef. “Jaħasra, nixtieq kumpann xieraq, intom lkoll kemm intom mibnija u b’saħħitkom, iżda jien, kif tista’ tara, dgħajjef; għalhekk nippreferi li niġi warajkom, li ma jmurx minħabba dgħufijieti, li huma ħafna, nkun sew piż għalija nnifsi kif ukoll għalikom. Kif diġà għidt, jiena raġel moħħi dgħajjef u batut, u żgur li

116

nieħu għalija u niddgħajjef aktar xħin nara dak li ħaddieħor kapaċi jiflaħ għalih. Jiena mhux ser nieħu pjaċir bid-daħk, jien mhux ser nieħu pjaċir b’ilbies vivaċi, jien mhux ser nieħu pjaċir b’mistoqsijiet li mhumiex ta’ siwi. Le, jiena tant jien raġel dgħajjef, li ser niġi offiż b’dak li ħaddieħor għandu l-libertà li jagħmel. S’issa għadni ma nafx ilverità kollha; jiena raġel Kristjan veru injorant; xi drabi meta nisma’ lil xi ħadd jifraħ fil-Mulej, ninkwieta għaliex jiena ma nistax nagħmel hekk ukoll. Nixbah, lil dak irraġel dgħajjef fost il-qawwija, jew inkella lill-marid fost dawk b’saħħithom, jew bħal dak il-musbieħ iddisprezzat. (Ġob 12:5) (Dak li riġlejh lesti jiżolqu, fil-ħsieb ta’ dak li jinsab komdu, jixbah il-musbieħ iddisprezzat.) Għalhekk ma nafx x’ser naqbad nagħmel.” “Iżda ħija,” qal is-Sur Qalbieni, “jiena għandi ordni biex nagħmel il-ħila lill-batuti minn moħħhom, u nwieżen lid-dgħajfin. (1Tessalonkin 5:14) Inti jeħtieġ li tiġi magħna. Aħna lesti li nistennewk, u nagħtuk daqqa t’id, lesti niċċaħħdu minn xi affarijiet, sew dawk dommatiċi kif ukoll dawk prattiċi, minħabba fik. M’aħniex ser naqbdu diskussjonijiet litiġjużi quddiemek, u lesti wkoll li nkunu kollox għalik. Aħjar milli titħalla wara. (Rumani 14, 1 Korintin 8, 9:22)

KAPITLU

40 IL–WASLA TAS–SUR DALWAQT–JAQÀ

Issa, waqt dan il-ħin kollu, kienu għadhom mal-Bieb ta’ Gajus. U ara hekk kif kienu fil-qalba tad-diskursata tagħhom, wasal ħdejhom is-Sur Lest-li-Jieqaf, bil-krozzi tiegħu f’idejh, u dan ukoll kien sejjer pellegrinaġġ. (Salmi 38:17) Imbagħad is-Sur Moħħ-Dgħajjef qallu, “Ġbin! Kif ġejt s’hawn? Kont għadni kif qed nilmenta li ma kellix kumpann li jixraqli, però inti skont xewqti. Merħba, merħba, twajjeb Sur Lest-li-Jieqaf, nittama li int u jien nistgħu nkunu ta’ naqra għajnuna għal xulxin.”

117

Lest-li-Jieqaf. “Jiena għandi pjaċir bil-kumpannija tiegħek, u twajjeb Moħħ-Dgħajjef, issa minflok li nisseparaw, billi tant ħadna pjaċir għax iltqajna, ser insellfek waħda mill-krozzi tiegħi.” Moħħ-Dgħajjef. “Le, għalkemm nirringrazzjak għar-rieda tajba tiegħek, jiena m’iniex lest li nogħtor qabel ma nkun zopp. Kif inhuma l-affarijiet, naħseb li meta jasal ilwaqt, għad tgħinni kontra xi kelb.” Lest-li-Jieqaf. “Jekk jien, jew il-krozzi tiegħi, nistgħu nagħmlulek xi pjaċir, it-tnejn li aħna lesti għall-kmand tiegħek, twajjeb Moħħ-Dgħajjef.” Għalhekk komplew sejrin ’il quddiem b’dan il-mod, is-Sur Qalbieni u s-Sur Onest imxew quddiem nett, imbagħad imxew Kristjana u wliedha, u s-Sur Moħħ-Dgħajjef u s-Sur Lest-li-Jieqaf bill-krozzi tiegħu mxew wara nett.

KAPITLU

41 TAĦDITA BEJN ONEST U QALBIENI

Imbagħad is-Sur Onest qal, “Nitolbok Sur, issa li qbadna t-triq, għidilna xi ftit affarijiet ta’siwi dwar dawk li qabdu l-pellegrinaġġ qabilna.” Qalbieni. “Mela le. Nissoponi li diġà smajt kif żmien ilu, Kristjan iltaqa’ m’ Apollun fil-Wied tal-Umiljazzjoni, u kif ukoll x’biċċa xogħol kbira kellu biex irnexxielu jgħaddi mill-Wied ta’ Dell il-Mewt. Barra minn dan naħseb li ma nafx kif ma stajtx tisma’ kif Fidil ġie mġarrab bl-ikreh min Madama Mqarqċa, minn l-Ewwel Adam, minn ċertu wieħed Skuntent, ma’ Mistħija; u mal-aktar erba’ brikkuni qarrieqa li wieħed jista’ qatt jiltaqa’ magħhom fit-triq.”

118

Sur Onest. “Iva, dwar dan kollox smajt; però veru, kien it-twajjeb Fidil li l-aktar kellu biċċa xogħol ma’ Mistħija, għax dan tassew kien wieħed li ma jgħajja qatt.” Qalbieni. “Iva, għax kif qal tajjeb il-pellegrin, min-nies kollha kien hu l-aktar wieħed li ismu ma kienx jixraqlu.” Sur Onest. “Iżda nitolbok Sur, għidli fejn kien eżatt li Kristjan u Fidil iltaqgħu ma’ Paċpaċi? Dak li wkoll kien wieħed qiegħed sew.” Qalbieni. “Dak kien Baħnan Konvint, madankollu ħafna jagħmlu bħalu.” Sur Onest. “Xtaq li kieku daħak b’Fidil?” Qalbieni. “Iva, iżda Kristjan malajr poġġieh f’post fejn ma damx ma qabdu. B’hekk komplew mexjin sa ma waslu fil-post fejn Evanġelist iltaqa’ ma’ Kristjan u Fidil, u ħabbrilhom dak kollu li kellu jiġrilhom fil-Fiera tal-Frugħa.” Imbagħad il-Gwida tagħhom qal, “Kien f’dawn l-inħawi li Kristjan u Fidil iltaqgħu m’Evanġelist, li ħabbrilhom dak it-tiġrib kollu li kellhom jiltaqgħu miegħu fil-Fiera tal-Frugħa.” Sur Onest. “Hekk qed tgħid! Nażżarda ngħid li dakinhar il-kapitlu li qralhom kien tqil ħafna.” Qalbieni. “Hekk kien tassew, iżda ma’ dan kollu tahom ukoll Inkorraġiment. Iżda kif qegħdin nitkellmu dwarhom, dawk kienu żewġt irġiel qishom iljuni. Għamlu wiċċhom bħaż-żnied. Ma tiftakarx kemm ma kinux mbeżża’ meta kienu weqfin quddiem l-Imħallef?” Sur Onest. “Tajjeb Fidil, bata b’kuraġġ!” Qalbieni. “Hekk tassew għamel, u minn dan kollu ħarġu affarijiet tajba: Għaliex Jittama u xi oħrajn, kif inhi rrakuntata l-istorja, ikkonvertew minħabba f’mewtu.” Sur Onest. “Mela, iżda nitolbok kompli; għaliex milli jidher int infurmat sewwa dwar dawn il-ħwejjeġ.” Qalbieni. “L-agħar wieħed li Kristjan ltaqa’ miegħu, wara li dan kien għadda minn ġol Fiera tal-Frugħa, kien ċertu wieħed Skont-kif-Jaqbillu.”

119

Sur Onest. “Skont-kif-Jaqbillu; dan x’kien?” Qalbieni. “Kien brikkun mill-kbar, ipokrità biċ-ċertifikat; wieħed li kien reliġjuż skont ix-xejra tad-dinja, iżda tant makakk, li kien jagħmel minn kollox biex la jitlef xejn, u lanqas ibati minħabba f’hekk. L-istil tar-reliġjon li kellu kien wieħed għal kull okkażjoni li kienet tinqala’, u f’dan kollu martu kienet tajba daqsu. Kien idur u jinbidel minn fehma għal oħra; iva, u bil Skont-kif-Jaqbillu tiegħu kien ukoll jiskuża ruħu, għax kien jagħmel hekk. Iżda sa fejn naf jien, spiċċa ħażin u lanqas biss smajt li wliedu qatt kienu Meqjusa ma’ dawk li verament kellhom il-biża’ t’Alla.”

KAPITLU

42 W A Q F A F I D – D A R TAS – S U R M N A S O N

Issa, sadanittant, kienu waslu fejn setgħu jaraw ir-raħal ta’ Frugħa, fejn kienet issir il-Fiera tal-Frugħa. Mela hekk kif indunaw li kienu hekk qrib ir-raħal, ikkonsultaw bejniethom dwar kif kienu ser jgħaddu min-nofs dak ir-raħal, u min qal ħaġa u min oħra. Fl-aħħar is-Sur Qalbieni qal, “Kif naħseb li fhimtu, jien ta’ spiss għamiltha ta’ Kunduttur għall-pellegrini biex jgħaddu minn ġo nofs dan ir-raħal. Issa naf sewwa lil ċertu wieħed is-Sur Mnason; ċipriott u dixxiplu qadim, u nistgħu nalloġġaw f’daru. Jekk taqblu nirtiraw hemmhekk.” “Jiena kuntent,” qal ix-xwejjaħ Onest. “Kuntenta,” qalet Kristjana. “Kuntent,” qal is-Sur Moħħ-Dgħajjef; u hekk ukoll qalu lkoll kemm huma.

120

Issa tridu tiftakru li sakemm kienu waslu fit-tarf tar-raħal, kien laħaq sar filgħaxija, iżda is-Sur Qalbieni kien jafha sewwa t-triq li kienet twassal sad-dar tax-Xwejjaħ. Għalhekk waslu hemm; u huwa ħabbat mal-Bieb, u x-Xwejjaħ li kien ġewwa millewwel għaraf leħnu hekk kif semgħu; u għalhekk fetaħ, u lkoll kemm huma daħlu ġewwa. Imbagħad Mnason, il-Padrun tad-dar qal, “Kemm ġejtu mill-bogħod illum?” Għalhekk qalu, “Ġejjin mid-Dar ta’ Gajus, ħabibna.” “Inwiegħedkom,” qal, “li mxejtu biċċa sewwa mhux ħażin. Naħseb li tinsabu għajjenin. Poġġu.” U għalhekk poġġew. Imbagħad il-Gwida tagħhom qal, “Ejjew kif intom Sinjuri, ngħidilkom biċ-ċert li intom milqugħin tajjeb minn dan sieħbi.” “Anke jien,” qal is-Sur Mnason, “nagħtikom merħba; u kulma tridu, għiduli biss, u aħna nagħmlu minn kollox biex nipprovdulkom.” Sur Onest. “L-akbar bżonn li kellna, għal dan l-aħħar ftit taż-żmien, kien il-kenn u lkumpannija tajba, u issa nispera li t-tnejn li huma għandna.” Mnason. “Għall-kenn issa taraw xi jkun, iżda għall-kumpannija tajba, dik għad trid tidher waqt il-prova.” “Mela,” qal is-Sur Qalbieni, “tridx ittella’ lill-pellegrini f’kamarthom?” Mnason. “Hekk ser nagħmel.” U għalhekk ħa lil kulħadd fil-post rispettiv tiegħu; u wriehom ukoll kamra tal-ikel mill-isbaħ, fejn setgħu lkoll joqogħdu u jieklu flimkien, sakemm isir il-ħin biex jitilgħu jorqdu. Issa hekk kif lkoll kienu sabu posthom, u ffriskaw xi ftit lilhom infushom wara l-vjaġġ tagħhom, is-Sur Onest staqsa lill-padrun tad-dar jekk fir-raħal kienx hemm xi numru ta’ nies twajba. Mnason. “Għandna xi erbgħa, għax veru li huma ftit, speċjalment meta dawn jitqabblu mal-oħrajn tan-naħa l-oħra.”

121

Sur Onest. “Allura kif ser nagħmlu biex jirnexxilna naraw xi wħud minnhom? Għaliex id-dehra ta’ nies twajba għal dawk li qegħdin f’pellegrinaġġ, tixbah id-dehra tal-qamar u tal-kwiekeb għal dawk li jkunu qed ibaħħru fuq l-ibħra.” Imbagħad is-Sur Mnason ta tisbita b’saqajh, u tfaċċat bintu Grazzja; għalhekk qalilha, “Grazzja, inti mur, għid lil ħbiebi, is-Sur Niedem, is-Sur Santu, is-Sur Iħobbil-Qaddis, is-Sur Ma-Jażżardax-Jigdeb, u s-Sur Sogħbien; li ġewwa dari għandi xi ħabib jew tnejn, li llejla jixtiequ ħafna jiltaqgħu magħhom.” Għalhekk Grazzja marret biex issejħilhom, u ġew, u wara li saru t-tislimiet, poġġew flimkien madwar il-mejda. Imbagħad is-Sur Mnason, sid id-dar qal, “Ġirien tiegħi, kif tistgħu taraw, għandi kumpannija ta’ stranġieri, pellegrini li ġew f’dari. Ġejjin mill-bogħod, u sejrin lejn ilMuntanja Żijon. U min taħsbu li hi din?” U waqt li b’subgħajh ipponta lejn Kristjana kompla jgħid, “Din Kristjana, mart Kristjan, dak il-pellegrin magħruf, li flimkien ma’ ħuh Fidil tant kienu ġew maltrattati fir-raħal tagħna.” Lkoll kemm huma baqgħu mistagħġbin b’dan, u qalu, “Qatt ma konna naħsbu li għad ser naraw lil Kristjana, hekk kif Grazzja sejħitilna, u għalhekk din hija tassew sorpriża mill-isbaħ.” Imbagħad staqsewha dwar saħħitha, u jekk dawk il-ġuvintur kinux ulied żewġha. U meta qaltilhom li hekk kienu, qalu, “Ir-Re li tant tħobbu, u li lilu sservu, jagħmilkom tixbhu lil missierkom, u jwassalkom sal-post li fih qiegħed fis-sliem.” Imbagħad is-Sur Onest (hekk kif lkoll poġġew) staqsa lis-Sur Niedem u lkumplament, f’liema stat kien jinsab bħalissa ir-raħal tagħhom. Niedem. “Ibqa’ ċert li bħalissa ninsabu mġerfxin, għaliex żmien il-Fiera. Huwa diffiċli għalina li nżommu l-qlubna u l-ispirtu tagħna f’xi ordni tajba, meta ninsabu f’kondizzjoni daqshekk skomda. Min jgħammar f’post bħalma hu dan, u min għandu x’jaqsam ma’ tip ta’ nies bħalma għandna aħna, kull mument tal-ġurnata għandu bżonn ta’ xi oġġett li jwissieh biex joqgħod attent.” Sur Onest. “Iżda, kwieti xejn il-ġirien tagħkom?” Niedem. “Bħalissa huma xi ftit aktar moderati milli kienu qabel. Taf kif kienu ġew ittrattati Kristjan u Fidil meta kienu fir-raħal tagħna; iżda dan l-aħħar, jiena ngħid, li

122

huma ħafna aktar meqjusin. Naħseb li d-demm ta’ Fidil għadu s’issa jtaqqalhom mhux ħażin; għaliex minn mindu ħarquh, qed jistħu jaħarqu aktar lil xi ħadd ieħor. Dak iż-żmien konna nibżgħu nimxu fit-toroq, iżda issa nistgħu nuru wiċċna. Dak iżżmien l-isem ta’ wieħed li jemmen kien mistkerrah, issa, speċjalment f’ċertu nħawi tar-raħal tagħna (għax taf kemm ir-raħal tagħna hu kbir) ir-reliġjon stmata.” Imbagħad is-Sur Niedem qalilhom, “Nitlobkom għiduli kif mortu fil-pellegrinaġġ tagħkom, kif ġabu ruħhom magħkom in-nies tal-pajjiż?” Sur Onest. “Ġralna bħalma jiġrilhom dawk li jivjaġġaw. Daqqa t-triq tkun lixxa, u daqqa tkun mħarbta. Xi drabi tkun għat-telgħa, drabi oħra għan-niżla. Rari li nkunu fiż-żgur. Mhux dejjem ikollna r-riħ jonfoħ warajna, u dawk li niltaqgħu magħhom fittriq lanqas m’huma kollha ħbieb. Diġà ltqajna ma’ ftit grif mhux ħażin; u ma nafux x’hemm warajna, ħlief li l-parti l-kbira ta’ dak li ntqal fl-imgħoddi huwa minnu; li rraġel twajjeb jeħtieġ li jġarrab il-għawġ.” Niedem. “Qed titkellem dwar il-grif, xi grif iltqajtu miegħu s’issa?” Sur Onest. “Le, staqsi lis-Sur Qalbieni l-Gwida tagħna, għax aktar jista’ jirrakkontalek hu eżatt x’ġara jew ma ġarax.” Qalbieni. “S’issa diġà ssikkawna xi tlieta jew erba’ darbiet: L-ewwel, lil Kristjana u lil uliedha ħaxknuhom żewġ brikkuni, tant li għoddhom ħasbu li kienu ser joqtluhom. Ġejna magħfusa wkoll mill-Ġganti Dak-l-Imdemmi, Kagħbar, u Joqtol-it-Tajjeb. Veru li lil dan tal-aħħar aktar issikkajnieh aħna, milli ġejna ssikkati minnu. U hekk ġara. Wara li konna għaddejna xi żmien fid-dar ta’ Gajus; dak li laqa’ lilna u lillKnisja kollha, f’ħin minnhom għaddielna minn moħħna li nieħdu magħna l-armi tagħna kollha u mmorru naraw jekk kienx ser jirnexxilna naħbtu għal xi wħud minn dawk li kienu għedewwa tal-pellegrini; (għaliex konna smajna li f’dawk l-inħawi kien hemm xi ħadd imsemmi sew.) Issa Gajus, billi kien joqgħod fil-viċin, kien midħla aktar minni tal-post fejn ta’ spiss kien ikun, u għalhekk ħarisna u fittixna sakemm fl-aħħar stajna naraw il-bokka tal-grotta tiegħu; umbagħad fraħna u għamilna l-kuraġġ. Għalhekk ersaqna qrib l-għorna tiegħu, u ara, hekk kif wasalna hemm, kien kaxkar bis-selvaġġ ġox-xibka tiegħu lil dan il-povru raġel, s-Sur MoħħDgħajjef, u kien kważi wasal biex jeqirdu darba għal dejjem. Iżda meta lemaħna, billi ssopona li kellu xi priża oħra, ħalla lil dak il-povru raġel ġol-ħofra tiegħu u ħareġ barra. Għalhekk qbadna f’xulxin b’kemm nifilħu, u huwa ġġieled b’saħħtu kollha. Iżda fl-aħħar nett, tniżżel mal-art, u nqatatlu rasu barra, u tqiegħdet mal-ġenb tat-triq biex tkun ta’ twissija tal-biża’ għal min ’il quddiem kien beħsiebu jipprattika ħażen

123

bħal dak. U biex nurik li dak li qed ngħid hu l-verità, biex jaffermah hawn ir-raġel nnifsu, li kien qisu ħaruf li ttieħed minn ġo ħalq l-iljun.” Imbagħad is-Sur Moħħ-Dgħajjef qal, “Biex sibt li dan kien minnu ħallast prezz, u kelli wkoll il-faraġ. Ħallast prezz, meta hu heddidni li kien ser joqgħod il-ħin kollu ikissirli għadmi; u kelli l-faraġ, meta rajt lis-Sur Qalbieni u sħabu bl-armi tagħhom resqin hekk fil-qrib biex jeħilsuni.” Imbagħad is-Sur Santu qal, “Hemm żewġ affarijiet li dawk kollha li jmorru pellegrinaġġ jeħtieġ li jkollhom; il-kuraġġ u ħajja bla tebgħa. Jekk ma jkollhomx ilkuraġġ, qatt ma jirnexxilhom iżommu fi triqthom; u jekk ħajjithom tkun waħda laxka, inittnu l-istess isem ta’ pellegrin.” Imbagħad is-Sur Iħobb-il-Qaddis qal; “Nispera li din it-twissija ma tgħoddx għalikom. Iżda veru li hemm ħafna li jaqbdu t-triq, li aktar jiddikjaraw li huma stranġieri għall-pellegrinaġġ, milli għorba u pellegrini fuq din l-art.” Umbagħad is-Sur Ma-Jazzardax-Jigdeb kompla jgħid, “Hekk hu. Huma la għandhom l-ilbies u lanqas il-kuraġġ tal-pellegrini; ma jimxux b’mod onest, iżda jitgerfxu f’riġlejhom, żarbuna waħda tmur ’il ġewwa, u l-oħra tmur ’il barra, u lpeduni tagħhom warajhom; ċarruta ’l hawn, u tiċrita l’hemm, għad-disprezz ta’ Sidhom.” “Fuq dawn il-ħwejjeġ,” qal is-Sur Sogħbien, “imisshom jinkwetaw, u l-pellegrini lanqas m’huma ser ikollhom il-grazzja mqiegħda fuqhom u fuq l-avvanz talpellegrini tagħhom, daqskemm jixtiequ, sakemm it-triq ma titnaddafx minn tebgħat u tiċpis bħal dawn.” Kien hekk li komplew jitħaddtu u jgħaddu l-ħin, sakemm il-mejda tlestiet għall-ikla ta’ filgħaxija. Poġġew madwarha u ffriskaw il-ġisem għajjien tagħhom, u b’hekk telgħu għall-mistrieħ. Issa baqgħu f’din il-Fiera għal żmien twil, fid-dar ta’ dan is-Sur Mnason, li waqt dan iż-żmien, ta lil bintu Grazzja lil Samwel, iben Kristjana, bħala martu, u lil bintu Martha lil Ġuzeppi. Kif diġà għidt, iż-żmien li qattgħu hemmhekk kien twil (għaliex issa ma kienx għadu bħalma kien f’dari.) Għalhekk il-pellegrini saru jafu sew lil ħafna minn nies twajba tar-raħal, u servewhom mill-aħjar li setgħu. Ħniena, bħalma s- soltu kienet tagħmel, irsistiet ħafna għall-foqra, u għalhekk kemm żaqqhom kif ukoll darhom berkuha, u hemmhekk kienet ornament għat-twemmin tagħha. U biex ngħid il-verità dwar

124

Grazzja, Phebe, u Martha, lkoll kemm huma kienu ta’ natura tajba, u għamlu ħafna ġid fil-post li kienu fih. Lkoll kemm huma għamlu ħafna frott ukoll, tant li isem Kristjan, bħalma kien qabel, sar magħruf mad-dinja kollha.

KAPITLU

43 IL–MOSTRU

Waqt li kienu f’dak il-post, ġie Mostru minn ġol-bosk, u dan qatel bosta nies tarraħal. Kien ukoll ikaxkar lil uliedhom, u lil dawn kien jgħallimhom kif iġibu ruħhom bħal ġriewi tiegħu. Issa ħadd mir-raħal ma kien jażżarda li mqar jaffaċċja lil dan ilMostru, iżda meta dan ikun ġej lkoll kemm huma kienu jaħarbu hekk kif kienu jisimgħu ħossu. (Apokalissi17:3) Il-Mostru ma kien bħal ebda bhima oħra fuq wiċċ l-art. Kellu ġismu jixbah lil dak ta’ dragun, u kellu wkoll sebat irjus u għaxart iqrejjen, għamel ħerba kbira mit-tfal, u madankollu kien immexxi minn mara. Dan ilMostru ppropona kondizzjonijiet lill-bnedmin; u dawk in-nies li kienu aktar iħobbu lil ħajjithom milli r-ruħhom, aċċettaw dawk il-kondizzjonijiet. U għalhekk sabu ruħhom taħtu. Issa dan is-Sur Qalbieni, flimkien ma’ dawk li żaru lill-pellegrini fid-dar tas-Sur Mnason, għamlu patt bejniethom biex jeħduha kontra din il-bhima, biex forsi jeħilsu lin-nies ta’ dan ir-raħal, minn taħt l-idejn u l-ħluq ta’ dan is-serp daqshekk qerriedi. Kien għalhekk li s-Sur Qalbieni, is-Sur Niedem, is-Sur Santu, is-Sur Ma-JazzardaxJigdeb, u s-Sur Sogħbien, marru bl-armi tagħhom biex jiltaqgħu miegħu. Issa filbidu, l-Mostru beda jiġġerra ’l hawn u ’l hemm kollu rabja, u jħares b’disprezz kbir lejn dawn l-għedewwa. Iżda huma tant ħabbtuh, billi kienu rġiel kapaċi jużaw l-armi, li ġegħluh jirtira: għalhekk reġgħu ġew lura fid-dar tas-Sur Mnason. Għandkon tkunu tafu li l-Mostru kellu l-istaġuni tiegħu ta’ meta kien joħroġ u jidħol, u ta’ meta kien jagħmel l-attentati tiegħu fuq it-tfal tan-nies tar-raħal, u kien matul

125

dawn l-istaġuni wkoll li dawn l-irġiel qalbiena kienu moħħhom fih, u il-ħin kollu kienu jaħbtu għalih, tant li, mal-mogħdija taż-żmien, mhux biss kien spiċċa ferut, iżda zopp. Barra minn hekk, huwa ma baqax jagħmel ħerba mit-tfal tan-nies tar-raħal bħal qabel. U xi wħud jemmnu bi sħiħ, li din il-bestja għad tmut minħabba fil-ġrieħi tagħha. Dan għamel lis-Sur Qalbieni u sħabu ta’ fama kbira f’dan ir-raħal, tant li bosta minnies li ma kinux iġerrħu dawn il-ħwejjeġ, xorta waħda kellhom stima u rispett kbir lejhom. Kien minħabba f’dan kollu li l-pellegrini ma ġarrbux wisq ħsara hawnhekk. Veru, kien hemm xi wħud minn dawk l-aktar baxxi li la kellhom vista wisq aħjarr minn dik ta’ talpa, u lanqas kienu jifhmu wisq aktar minn bhima, u dawn ma kellhom l-ebda stima lejn dawn in-nies, u ma tawx kas la tal-kuraġġ u lanqas tal-avventuri tagħhom. Mela, kien wasal il-waqt li l-pellegrini kien jeħtiġilhom ikomplu sejrin fi triqthom, u għalhekk ippreparaw għall-vjaġġ tagħhom. Bagħtu għal sħabhom, ikkonsultaw magħhom, u warrbu ftit tal-ħin sabiex f’dak il-post jikkommettu lilhom infushom taħt il-protezzjoni tal-Prinċep tagħhom. Reġa’ kien hemm ukoll, min ġabilhom xi ftit mill-affarijiet li kellhom, li kienu jgħoddu sew għad-dgħajfa, kif ukoll għal dawk ta’ saħħa, għan-nisa, kif ukoll għall-irġiel; u b’hekk imlewhom b’dawk il-ħwejjeġ utli. (Atti 28:10) Imbagħad komplew javvanzaw fi triqthom, waqt li sħabhom akkumpanjawhom sa fejn kien komdu; għal darba oħra reġgħu kkommettew irwieħhom taħt il-ħarsa tar-Re tagħhom, u telqu. Għalhekk dawk li kienu tal-grupp tal-pellegrini komplew javvanzaw, u s-Sur Qalbieni mexa qabilhom. Issa billi n-nisa u t-tfal kienu dgħajfin, kellhom bil-fors jimxu b’pass li jifilħu, u b’dan is-Sur Lest-li-Jieqaf u s Sur-MoħħDgħajjef setgħu jagħdruhom aktar minħabba l-kondizzjoni tagħhom. Meta kienu telqu lir-raħħala, u meta sħabhom sellmulhom, malajr waslu fil-post fejn Fidil kien inqatel. Għalhekk għamlu waqfa f’dak il-post, u rringrazzjaw lil dak li kien għamilhielu possibbli li jġorr salibu hekk tajjeb, u anzi aktar, għaliex issa sabu li tant kienu gawdew minħabba dik it-tbatija tiegħu hekk kbira.

126

KAPITLU

44 L–GĦOLJA LUKRU

Għalhekk, wara dan, mxew ’il quddiem biċċa triq sewwa jitkellmu dwar Kristjan u Fidil, u dwar kif Jittama ngħaqad ma’ Kristjan wara li Fidil miet. Issa waslu mal-Għolja Lukru, fejn kien hemm il-Minjiera tal-Fidda li ġiegħlet lil Dema jitwarrab mill-pellegrinaġġ tiegħu, u li fiha, bħalma jaħsbu bosta, waqa’ u nqered Skont-kif-Jaqbillu; u għalhekk huma qiesu sew dan kollu. Iżda meta sabu ruħhom ħdejn dak il-Mafkar qadim li kien hemm wieqaf ma’ ġenb l-Għolja Lukru, jiġifieri, dik il-kolonna tal-melħ li kienet tinsab wieqfa fejn wieħed seta’ jara lSodoma, u l-lag imnitten tagħha; stagħġbu, bħalma għamel Kristjan qabilhom, kif nies ta’ ċertu għarfien u għaqal bħalhom, setgħu jiġu mogħmija tant li hawnhekk kienu joħorġu mit-triq. Però kkunsidraw ukoll, li n-natura ma tiġix affettwata bilħsara li ltaqgħu magħha nies oħra, speċjalment jekk dak li lejh iħarsu, għandu virtù li togħġob lil dik l-għajn kollha bluha. Issa, rajt li baqgħu javvanzaw sakemm waslu sa x-Xmara li kienet man-naħa talMuntanji Ħlejwin. Sa dik ix-Xmara fejn is-siġar mill-aqwa kienu jikbru fuq iż-żewġ naħat tagħha, u li l-weraq tagħhom, jekk jittieklu, huma tajbin għal kontra l-eċċessi; ( Salmi 23 ) fejn il-mergħat iħaddru s-sena kollha, u fejn setgħu jimteddu fiż-żgur. Ħdejn din in-naħa tax-Xmara, fil-Bur, kien hemm ilqugħ u mqajjel għan-nagħaġ, għorfa mibnija apposta biex jiġu mitmugħin u mrawwma dawk il-ħrief; it-trabi ta’ dawk in-nisa li jmorru f’pellegrinaġġ. (Lhud 5:2) Hawnhekk kien hemm ukoll ċertu wieħed mqabbad biex jieħu ħsiebhom, li seta’ jkollu kompassjoni, u li seta’ jiġbor lil dawn il-ħrief b’dirgħajh, u jġorrhom f’ħobbu, u kif ukoll kien jista’ jmexxi bil-mod lil dawk li kienu jreddgħu. Issa Kristjana widdbet lil uliedha l-bniet sabiex jikkommettu liż-żgħar tagħhom f’idejn dan ir-raġel; (Isaija 40:11) biex ħdejn dawn lilmijiet setgħu jingħataw l-għamara, l-kenn, ir-reddiegħ u t-tmigħ, u biex ħadd minnhom ma jkun jonqsu xejn għaż-żmien li ġej. (Ġeremija 23:4) Dan ir-raġel, jekk xi ħadd minnhom kien jitlaq ’l barra mit-triq jew jintilef, kien ireġġagħhom lura, kien ukoll jorbtilhom il-ġrieħi tagħhom, u jqawwi l-morda. (Eżodu 34:11-16) Hawnhekk

127

qatt ma kien jonqoshom l-ikel, ix-xorb u l-ilbies, hawn jinżammu ’l bogħod millħallelin u mill-briganti, għaliex dan ir-raġel lest li jagħti ħajtu qabel ma xi wieħed minn dawk li ġew afdati lilu, jintilef. (Ġwanni 10:16) Barra minn hekk, f’dan il-post, huma fiż-żgur li għad jirċievu t-trobbija u t-twiddib mill-aqwa, u jiġu wkoll mgħallma jimxu fit-triqat it-tajba, u dan bħalma tafu mhux xi favur żgħir. Hawnhekk ukoll, bħalma qegħdin taraw, jinsabu ilmijiet bnini, mogħdijiet pjaċevoli, fjuri ħlejwin, siġar minn ta’ kull tip u minn dawk li jipproduċu frott utiq. Mhux frott bħal dak li waqa’ minn fuq il-ħajt ta’ ġol-ġnien ta’ Belżebub, li minnu kiel Mattew, iżda frott li jġib is-saħħa fejn ma jkunx hemm, u fejn din tinsab, ikompliha u jkattarha. Għalhekk kienu kuntenti li jafdaw liż-żgħar tagħhom taħt il-ħarsien tiegħu; u ħaġa oħra li kienet t’inkoraġġiment kbir għalihom, kienet, li dan kollu kellu jkun taħt ittmexxija tar-Re, u għalhekk kien ser iservi t’Infermerija għat-tfal żgħar u għall-orfni.

KAPITLU

45 I L – Q T I L T A’ Ġ G A N T D I S P R A M E N T

Issa komplew javvanzaw. Hekk kif waslu ħdejn il-Bur-ma’-Ġenb-il-Mogħdija, malgrada li minn fuqha qabżu Kristjan u sieħbu Jittama, meta dawn inħatfu minn ĠgantDisprament u tpoġġew fit-Torri-Rieb, poġġew bilqiegħda u kkunsidraw x’kienet laħjar ħaġa li jagħmlu, jiġifieri, billi issa kienu hekk b’saħħithom, u kellhom bħala lKunduttur tagħhom raġel bħas-Sur Qalbieni, kellhomx għalhekk jippruvaw jagħtu ssalt lill-Ġgant, iġarrfulu t-torri tiegħu, u jekk kien hemm xi pellegrini fih, jeħilsuhom qabel ma jkomplu sejrin aktar ’il bogħod. Għalhekk, min qal ħaġa u min qal ilkontra. Kien hemm min qal li ma kinitx ħaġa leġittma li jirfsu fuq art li mhux ikkonsagrata, u xi ħadd ieħor qal li dan setgħu jagħmluh, sakemm l-għan aħħari tagħhom kien ġust.

128

Iżda s-Sur Qalbieni qal, “Għalkemm dik id-dikjarazzjoni tal-aħħar ma tistax tkun vera mija fil-mija, madankollu jiena ġejt mogħti kmand sabiex nirreżisti d-dnub, negħleb il-ħażen, u niġġieled it-taqbida t-tajba tal-fidi. U nitlobkom, għiduli ma’ min triduni niġġieled din it-taqbida tajba, jekk mhux ma’ Ġgant-Disprament? Għaldaqstant jiena ser nipprova noqtlu, u nġarraf it-Torri-Rieb.” U kompla jgħid, “Min ġej miegħi?” Imbagħad ix-Xwejjaħ Onest qal, “Jiena niġi.” “U anke aħna ser niġu,” qalu Mattew, Samwel, Ġakbu u Ġużeppi, l-erba’ wlied ta’ Kristjana, għaliex huma kienu żgħażagħ b’saħħithom. (1Ġwanni 2:13-14) Għalhekk ħallew lin-nisa fit-triq, u magħhom lis-Sur Moħħ-Dgħajjef, u s-Sur Lest-liJieqaf; bil-krozzi tiegħu, biex sakemm jerġgħu jiġu lura, jgħassuhom, għaliex fil-post fejn viċin tiegħu kien jgħammar Ġgant-Disprament, jekk iżommu mat-triq, tifel żgħir ukoll seta’ jmexxihom. (Isaija 11:6) Għalhekk is-Sur Qalbieni, x-Xwejjaħ Onest, u l-erba’ żgħażagħ, marru biex jitilgħu sat-Torri-Rieb u jfittxu lil Ġgant-Disprament. Hekk kif waslu mal-kanċell tat-Torri, b’ħoss mhux tas-soltu, ħabbtu mal-bieb biex jitħallew jidħlu. B’dan, il-Ġgant xiħ ġie mall-kanċell, b’martu Dgħulija warajh. Imbagħad qal, “Min hu, u x’inhu, dak li huwa daqshekk ardit, li b’dan il-mod jagħti fastidju lil Ġgant-Disprament?” Is-Sur Qalbieni wieġeb, “Huwa jien, Qalbieni, wieħed mill-kundutturi rjali tal-bliet tas-Sema li jwasslu sa posthom lill-pellegrini. U nesiġi minnek li inti tiftaħli l-kanċell tiegħek biex jien nidħol ġewwa, u lesti ruħek ukoll għall-ġlied, għaliex jiena ġejt biex naqtagħlek rasek u nġarraf it-Torri-Rieb.” Issa Ġgant-Disprament, billi kien ġorf, kien jaħseb li ħadd ma kien jista’ jegħlbu, kif ukoll ħaseb u qal, “Billi sal-ġurnata tal-lum jiena kelli rebħa anke fuq l-anġli, tgħid ma kienx ser ibeżżagħni Qalbieni?” Għalhekk ħażżem lilu nnifsu u ħareġ barra. Fuq rasu kien liebes elmu tal-azzar, madwar sidru kellu korazza tan-nar, u ħareġ barra b’żarbun tal-ħadid u b’mazza kbira f’idu. Imbagħad dawn is-sitt irġiel ħabbtu għalih, u ħaxknuh minn quddiem u minn wara. U kif Dgħulija, l-Ġgantija, resqet biex tgħinnu, ix-Xwejjaħ Sur Onest middha mal-art b’daqqa waħda. Imbagħad tqabdu għall-mewt, u Ġgant-Disprament tniżżel mal-art, però ma kienx lest li jmut kif ġieb u

129

laħaq. Issielet kemm felaħ, u kif jgħidu, kellu sebat irwieħ, iżda Qalbieni kien irrovina tiegħu, għax ma ħalliehx qabel ma ħanxarlu rasu minn ma’ spallejh. Imbagħad intefgħu jġarrfu t-Torri-Rieb, u kif tafu dan m’għamluhx b’diffikultà, billi Ġgant-Disprament issa kien mejjet. Damu sebat ijiem biex iwaqqgħuh; u fih sabu ’l ċertu wieħed mill-pellegrini s-Sur Qalb-Maqtuha, kważi mejjet bil-ġuħ, u oħra, Mwerwra li kienet bintu. Lil dawn it-tnejn salvawlhom ħajjithom. Iżda kontu tibqgħu miblugħa kieku rajtu l-iġsma mejta li kienu mxerrda ’l hemm u ’l hawn fil-bitħa tatTorri, u kif il-kalżri taħt l-art kien mimli bl-għadam tal-mejtin. Meta’ s-Sur Qalbieni u l-kumpannji tiegħi lestew din l-azzjoni erojka, ħadu lis-Sur Qalb-Maqtuha, u lil bintu Mwerwra, taħt il-protezzjoni tagħhom, għaliex dawn kienu nies twajba, għalkemm kienu priġunieri fit-Torri Rieb, taħt idejn dak it-tirann ta’ Ġgant-Disprament. Għalhekk, kif għidt, qabduhom u flimkien ma’ Ras il-Ġgant (għaliex ġismu kienu difnuh taħt munzell ġebel) niżlu t-triq sa ma waslu ħdejn sħabhom, u wrewhom dak li kienu għamlu. Issa hekk kif is-Sur Moħħ-Dgħajjef, u sSur Lest-li-Jieqaf raw li dik kienet tassew ras Ġgant-Disprament, ħassewhom verament allegri u ferħana. F’dan il-ħin Kristjana, kull meta kien ikun hemm bżonn kienet iddoqq il-vjola, u bintha Ħniena l-ljut. Għaldaqstant, billi lkoll kemm huma kienu qed iħossuhom daqshekk kuntenti, daqqitilhom biċċa, u Lest-li-Jieqaf qabad jiżfen. Għalhekk qabad minn idejha lil bint Qalb-Maqtuha, li kien jisimha Mwerwra, u rħewlha għal għonq it-triq jiżfnu. Veru, ma tantx seta’ jiżfen b’krozza f’id waħda, iżda niżgurakom li xorta waħda żifen tajjeb; anke t-tfajla ta’ min ifaħħarha, għaliex din kompliet mal-mużika b’mod mill-aqwa. Għas-Sur Qalb-Maqtuha l-mużika ma tantx kienet tfisser wisq, għaliex billi kien kważi mejjet bil-ġuħ kien jippreferi jiekol milli jiżfen. Għalhekk Kristjana tagħtu ftit mill-flixkun tal-ispirtu li kellha għas-serħan t’issa, imbagħad ippreparatlu xi ħaġa talikel u f’kemm ili ngħidlek ix-Xwejjaħ reġa’ ġie f’tiegħu, u beda jerġa’ jħossu mġedded. Issa fil-ħolma tiegħi rajt, li kif spiċċa kollox, is-Sur Qalbieni qabad ras ĠgantDisprament, u poġġieha fuq arblu maġenb it-Triq il-Wiesgħa, eżatt fuq il-kolonna li Kristjan kien bena għat-twissija tal-pellegrini li kellhom jiġu wara, biex dawn joqogħdu attenti li ma jidħlux fuq l-artijiet tiegħu. Imbagħad taħtha, fuq plakka talirħam, kiteb il-vrus t’hawn taħt.

130

Din hi ras dak li l-isem tiegħu biss Iwerwer kien, fiż-żmien lill-pellegrin. Minn tiegħu ebda sur ma baqa’ fiss, B’ħajjitha ħallset martu, kif imiss. Qalbieni, bi qlubija ta l-ħelsien, Lil Qalb-Maqtugħa, li fil-jasar kien Ma’ bintu Mwerwra, għad magħdud b’mirbuħ. Ħarsu ’il fuq biex kull dubju tneħħuh, Għax turi sew lill-magħtubin dir-ras Li hemm ħelsien għal dawk li jagħtu kas.

KAPITLU

46 IR–RAGĦAJJA JILQGĦU LILL–PELLEGRINI FUQ IL–MUNTANJI ĦLEJWIN

Issa hekk kif dawn l-irġiel urew qlubijthom kontra t-Torri-Rieb, u kienu qatlu lil Ġgant-Disprament, imxew ’il quddiem u komplew javvanzaw sakemm waslu salMuntanji Ħlejwin, fejn Kristjan u Jittama kienu ffriskaw lilhom infushom bilħwejjeġ varji tal-post. Saru jafu wkoll ir-ragħajja tal-post, li laqgħuhom fuq ilMuntanji Ħlejwin bl-istess mod li kienu laqgħu lil Kristjan qabilhom. Issa hekk kif ir-ragħajja lemħu ċorma hekk kbira ta’ nies mexjin wara s-Sur Qalbieni (għaliex lilu kienu jafuh sew;) qalulu, “Twajjeb Sinjur, hawn miegħek għandek kumpannija mill-aqwa, nitolbuk għidilna fejn sibthom lil dawn kollha?”

131

Imbagħad is-Sur Qalbieni wieġeb,

Ara wlied Kristjana resqin Man-nisa tagħhom, warajha mexjin, Bħat-tmunier li bil-kumpass ibaħħar, Mid-dnub għall-grazzja jimxu sal-aħħar. U ġej ukoll Onest, qed jimxi t-triq, Ma’ Lest-li-Jieqaf nitkellem nixtieq. Riesaq ma’ sieħbu, Moħħ-Dgħajjef b’pass sod, Ma riedx jibqa’ lura, u ġej bil-mod. U Qalb-Maqtugħa, hu raġel imqit, Ma’ bintu, Imwerwra, riesaq ftit ftit. Nistgħu nieqfu jew se nibqgħu sejrin? Jaqbel nagħrfu fuq min nafdaw qegħdin. Imbagħad ir-ragħajja komplew jgħidu; “Din kumpannija xierqa, nagħtukom merħba, għax aħna għandna ħwejjeġ sew għad-dgħajjef kif ukoll għal b’saħħtu; (Mattew 25:40) il-Prinċep tagħna jimpurtah minn dak li jiġri lill-iċken minn dawn. Għaldaqstant, id-debbulizza m’għandhiex tkun ta’ xkiel biex aħna nilqgħukom.” Għalhekk wassluhom sal-Bieb tal-Palazz, imbagħad qalulhom, “Idħol ġewwa SurMoħħ-Dgħajjef, idħol Sur Lest-li-Jieqaf, idħol Sur Qalb-Maqtugħa u bintek isSinjura Mwerwra. Lil dawn Sur Qalbieni,” komplew jgħidu r-ragħajja lill-Gwida, “nsejħulhom b’isimhom, għaliex huma l-aktar li għandhom imnejn jerġgħu jduru lura; iżda lilek, u l-kumplament li huma b’saħħithom, inħallukom fil-libertà tagħkom tas-soltu. Imbagħad is-Sur Qalbieni qal, “F’dan il-jum qed nara li l-grazzja qed tiddi fuq wiċċkom, u li intom tassew ir-ragħajja ta’ Sidi; għaliex lil dawn il-morda ma mbottajtuhomx, la bil-minkeb u lanqas bl-ispalla, iżda għall-kuntrarju wittejtulhom it-Triq għal ġol-palazz bil-fjuri, kif suppost.” (Eżekjel 34:21) Għalhekk dawk debboli u dgħajfa daħlu ġewwa, anke s-Sur Qalbieni, u lkumplament ġew warajhom. Meta lkoll poġġew bilqiegħda, ir-ragħajja staqsew lil dawk l-aktar dgħajfin, “X’tixtiequ tieħdu? Għaliex f’dan il-post kollox irid jiġi mmexxi, biex isosstni lil dawk ta’ bla saħħa, kif ukoll biex jiġu mwiddba dawk lindixxiplinati.”

132

Għalhekk għamlulhom festa t’affarijiet li faċli jiddiġeruhom; ta’ togħma tajba għal palat u kif ukoll ta’ nutriment; u dan, meta rċevuh, marru biex jistrieħu, kull wieħed fil-post propju tiegħu kif imiss. Meta sebaħ, billi l-Muntanji kienu għoljin, u lġurnata sabiħa; u billi kienet l-użanza tar-ragħajja li, qabel it-tluq tal-pellegrini, juruhom xi ħwejjeġ rari; ġara li kif lestew, u ffriskaw ftit lilhom infushom, ir-ragħajja ħarġuhom barra fl-għelieqi, u l-ewwel li wrewhom, kien dak li qabel kienu wrew lil Kristjan. Imbagħad ħaduhom f’xi postijiet ġodda. L-ewwel kien fejn l-Għolja-Meravilja, fejn kif refgħu ħarsithom, lemħu ċertu raġel ftit ’il bogħod, li bil-kliem kien qed iwaqqa’ l-għoljiet ta’ madwaru. Imbagħad staqsew lir-Ragħajja, “X’kien ifisser dan kollu?” Għalhekk qalulhom li dak ir-raġel kien iben ċertu wieħed Grazzja-Kotrana, li dwaru qrajtu fl-ewwel parti tal-annali tal-Avvanz tal-Pellegrin. U qiegħed hemm sabiex jgħallem lill-pellegrini kif permezz tal-fidi jniżżlu, jew iwaqqgħu min-nofs, dawk iddiffikultajiet li jiltaqgħu magħhom. (Mattew 11:23,24) Is-Sur Qalbieni mbagħad qal, “Lil dak nafu, raġel fuq l-irġiel.” Imbagħad ħaduhom f’post ieħor, imsejjaħ l-Għolja-Innoċenti. F’dak il-post raw wieħed imlibbes kollu kemm hu bl-abjad, u żewġt irġiel, Preġudizzju u RiedaĦażina, il-ħin kollu jitfgħulu l-ħmieġ fuqu. Issa araw, il-ħmieġ, kien x’kien dak li kienu jixħtulu, wara ftit kien jerġa’ jaqa minn fuqu, u lbiesu kien jerġa’ jidher nadif daqs li kieku l-ebda ħmieġ ma kien qatt intefa’ lejh. Imbagħad il-pellegrini qalu, “Dan xi jfisser?” Ir-Ragħajja weġbuhom, “Dan ir-raġel jismu Qaddis, u din il-libsa qiegħda biex turi linnoċenza ta’ ħajtu. Issa dawk li qed jitfgħulu l-ħmieġ huma minn dawk li jobogħdu l-benessri tiegħu, iżda kif qed taraw il-ħmieġ mhux qed jeħel ma’ ħwejġu, u hekk jiġri lil dak li fid-dinja jgħix ħajja verament safja. Huma minn huma dawk li jippruvaw iħammġu lil nies bħal dawn, jitħabtu llkoll kemm huma għal xejn; għaliex Alla, wara biss ftit tal-ħin, jagħmel li l-innoċenza tagħhom tfeġġ bħad-dawl, u tjubijthom bħax-xemx ta’ nofsinnhar.”

133

Imbagħad qabduhom u ħaduhom sal-Għolja-Karità fejn urewhom raġel li kellu pezza drapp mitfuha quddiemu, li minnha kien qed jagħmel ġkieket u lbies għall-foqra li kien hemm madwaru; iżda s-sorra jew pezza tad-drapp qatt ma kienet tonqoslu. Imbagħad qalu, “Dan x’jista jkun?” “Dan,” wieġbu r-Ragħajja, “biex jurikom, li dak li għandu qalb li jagħti minn xogħolu lill-foqra, qatt ma jiġi fil-bżonn ta’ xi ħaġa. Dak li jsaqqi għad jiġi msaqqi huwa nnifsu. U l-ftira li l-armla tat lill-profeta, ma kinetx il-kawża li hi qatt kellha nnieqes fil-ġarra tagħha.” Ħaduhom ukoll f’post fejn raw lil ċertu wieħed Balalu u ieħor Baħnan jaħslu lil wieħed Etjopjan bil-ħsieb li jagħmluh abjad, iżda aktar ma kienu jaħslu fih aktar kien jiswied. Imbagħad staqsew lir-Ragħajja dak x’seta jfisser. Għalhekk qalulhom, “Hekk jiġrilu l-persuna li hu żieni; ikunu xi jkunu l-mezzi li jintuzaw sabiex wieħed bħal dan jingħatalu l-ġieħ, fl-aħħar nett jiġri li jservu biss biex jagħmluh aktar wieħed ta’ min jistkerrħu. Hekk ġralhom il-Farizej, u hekk ukoll għad jiġrilhom l-ipokriti kollha.” Imbagħad Ħniena, mart Mattew, qalet lil ommha Kristjana, “Ma, qed jirnexxili, jekk jista’ jkun, nara t-toqba mal-ġenb tal-Għolja; jew aħjar dik magħrufa aħjar bħala, Triq-Dritta-għall-Infern.” Għalhekk ommha fetħet qalbha mar-Ragħajja. Imbagħad marru mal-Bieb li kien ma’ naħa minnhom tal-Għolja, fetħuh, u talbu lil Ħniena sabiex tissemma’ għal ftit. Għalhekk waqfet tissemma’, u semgħet lil xi ħadd jgħid, “Ħa jkun misħut missieri talli żammli riġlejja ’l bogħod mit-triq tas-sliem u tal-ħajja.” Xi ħadd ieħor qal, “O, mhux li kien tqattajt biċċiet qabel ma, biex insalva ħajti, tlift lir-ruħi,” u ieħor qal, “Li kieku kelli nerġa’ ngħix darba oħra, kemm kont nippreferi li nċaħħad lili nnifsi milli niġi f’dan il-post.” Imbagħad, bil-biża’, bħal qisu l-art tniedet u tgħeżżet taħt riġlejn din il-mara zagħzugħa; u hija dehret bajda karti, u ġiet lura tittrigħed u tgħid, “Mbierek dak ir-raġel u dik il-mara li jinħelsu min dan il-post.” Issa hekk kif ir-Ragħajja wrewhom dawn il-ħwejjeġ kollha, ħaduhom lura fil-Palazz u daru bihom billi offrewlhom minn dak kollu li d-dar kellha x’toffri; iżda billi Ħniena kienet għadha mara żgħażugħa, u kienet ukoll tqila, xxenqet għal xi ħaġa li kienet rat hemm, iżda li stħat titlobha. Il-kunjata tagħha mbagħad staqsietha x’kien qed itaqqalha, għaliex kienet tidher bħal waħda mhux f’sikkitha.

134

Imbagħad Ħniena qalet, “Fil-kamra tal-ikel hemm mera mdendla, u ma nistax nieqaf naħseb fuqha; u għalhekk jekk mhux ser neħodha, qed nibża li ser inkorri”. Ommha mbagħad qalet, “Ħa nsemmi x-xewqa tiegħek lir-Ragħajja, u huma mhumiex ser jiċħduhielek.” Iżda hi wieġbet, “Qiegħda nisħti li dawn l-irġiel ser isiru jafu li xxennaqt.” “Le binti,” qalet, “li tixxennaq għal xi ħaġa bħalma hi dik mhix mistħija, iżda virtù.” Għalhekk Ħniena qalet, “Mela allura ma, jekk jogħġbok, staqsi lir-Ragħajja jekk humiex lesti li jbigħuha.” Issa l-mera kienet waħda rari. Kienet turi l-bniedem minn naħa waħda, bil-fattizzi tiegħu eżatt kif ikunu, u kif iddawwarha xi naħa oħra, kienet turi lil dak li jkun ilwiċċ veru u x-xebħ tal-Prinċep tal-pellegrini nnifsu. Iva, jiena tkellimt ma’ dawk li jafu, u dawn qalu li hekk kif ħarsu f’dik il-mera, raw l-istess kuruna tax-xewk fuq rasu, u fiha nnotaw ukoll it-toqob f’idejh, f’riġlejh, u fil-kustat tiegħu. (Ġakbu 1:23, 1 Korintin 13:12, 2 Korintin 3:18) Iva, affarijiet mill-aqwa bħal dawn jinsabu f’dik il-mera, li turi lil dak li jkun dak li għandu f’moħħu li jixtieq jarah; sew ħaj jew mejjet, sew jekk fuq l-art jew fil-Ġenna, sew fi stat ta’ umiljazzjoni jew merfugħ ’il fuq, sew jekk ġej biex ibati, u sew jekk riesaq biex isaltan. Għalhekk Kristjana resqet lejn ir-Ragħajja waħedhom. (Issa r-Ragħajja kien jisimhom Għarfien, Esperjenza, Attent, u Sinċier), u qaltilhom, “Hemm waħda millbniet tiegħi li hi tqila, u li, naħseb li tixtieq xi ħaġa li hi rat f’din id-dar, u qegħda taħseb li sejra tkorri jekk intom iċċaħduha minnha.” Esperjenza. “Sejħilha, sejħilha, żgur li ser tirċievi dak kollu li aħna nistgħu nagħtuha.” Għalhekk għajtulha, u qalulha, “Ħniena, x’hini dik il-ħaġa li tixtieq tieħu?” Imbagħad ħmaret u qalet, “Dik il-mera kbira li hemm imdendla fil-kamra tal-ikel.” Għalhekk Sinċier mar jiġri jġibha, u bi qbil ferrieħi bejnithom din ingħatatilha. Imbagħad baxxiet rasha, raddet il-ħajr u qalet, “Minn dan jiena issa naf li f’għajnejkom sibt il-ġieħ.”

135

Lin-nisa l-oħra wkoll tawhom ħwejjeġ li kienu jixtiequ, u taw lil żwieġhom tifħir kbir, minħabba li dawn kienu ngħaqdu mas-Sur Qalbieni fil-qtil ta’ ĠgantDisprament, u t-twaqqigħ tat-Torri-Rieb. Madwar għonq Kristjana r-Ragħajja poġġew ġiżirana, u hekk għamlu wkoll m’għonq l-erbat ibniet tagħha. Poġġewlhom ukoll imsielet f’widnejhom u ġawhar fuq ġbinhom. Meta ddeċidew li jitilqu minn hemm, ħallewhom imorru fis-sliem, iżda lilhom ma tawhomx dawk iċ-ċertu twissijiet li qabel kienu taw lil Kristjan u lill-kumpann tiegħu. Ir-raġuni kienet għaliex dawn kellhom lil Qalbieni bħala l-Gwida tagħhom, u dan kien wieħed li kien jaf sewwa laffarijiet, u għalhekk kien kapaċi hu stess jagħtihom it-twissijiet meħtieġa mhux biss f’waqthom, iżda anke meta l-periklu jkun qed joqrob. Dawk it-twissijiet li Kristjan u sħabu kienu rċevew mingħand ir-Ragħajja, kienu tilfuhom ukoll, sakemm kien wasal il-waqt li kellhom bżonn ipoġġuhom fil-prattika. Għaldaqstant hawn kien jinsab il-vantaġġ li din il-kumpannija kelhom fuq l-oħrajn. Minn dan il-post telqu jkantaw, u qalu, B’reqqa mħejji l-palk u issa miftuħ! Biex sew jistrieħ il-pellegrin dan sar. U ara kif kull wieħed ġie milqugħ, W il-ħajja l-oħra saret tagħna d-dar. Pjaċiri tagħhom qasmu magħna fis Biex hienja nimxu t-triq u ntaffu l-piż. U ħwejjeg oħra biex nuru kull ħin Li l-ħajja qed ngħixu tal-pellegrin. Meta telqu minn ħdejn ir-Ragħajja malajr waslu fil-post fejn Kristjan kien iltaqa’ ma’ ċertu wieħed Dur-Lura, li kien jgħammar fir-raħal t’Apostasija. Minħabba f’hekk, isSur Qalbieni, l-Gwida tagħhom, issa fakkarhom filwaqt li qal, “Dan huwa l-post fejn Kristjan ltaqa’ ma’ ċertu Dur-Lura, li fuq dahru kien iġorr il-karattru ta’ ribelljoni tiegħu. U dwar dan ir-raġel dan għandi xi ngħid, li hu ma kien jagħti kas tal-ebda parir, iżda la darba kien jaqa’, l-persważjoni ma kinetx jirnexxilha twaqqfu. Meta wasal fil-post fejn kien hemm is-Salib u s-Sepulkru, ltaqa’ ma’ wieħed li ħeġġu biex iħares lejh, iżda hu għeżżeż snienu, qabad isabbat, u qal li hu kien deċiż li jerġa’ lura lejn ir-raħal tiegħu. (Lhud 10:26-29) Qabel ma wasal mal-Bieb id-Dejjaq iltaqa’ m’Evanġelist, li offrielu biex iqiegħed idu fuqu, ħalli forsi jreġġgħu lura fit-triq. Iżda dan il-Dur-Lura rreżistih, u wara li wrieh disprezz mhux ħażin, qabeż iċ-ċint, u għalhekk ħarablu minn taħt idu.”

136

KAPITLU

47 I R – R E B Ħ A T A’ V A L U R U Ż – G Ħ A L L – V E R I T À

Imbagħad komplew javvanzaw, u eżatt fil-post fejn qabel insteraq Fidi-Żgħira, kien hemm wieqaf wieħed raġel bix-xabla misluta, u b’wiċċu mimli kollu demm. Is-Sur Qalbieni mbagħad qal, “Inti x’int?” Ir-raġel wieġeb, u qal, “Jiena wieħed li ismi hu Valuruż-għall-Verità, jien pellegrin u sejjer lejn Belt is-Sema. Issa hekk kif kont qiegħed fi triqti, kien hemm tlett irġiel li ħabtu għalija u pproponewli dawn it-tlett affarijiet. 1. Jekk ridtx inkun wieħed minnhom? Jew jekk ridtx nerġa’ lura minn fejn ġejt? Jew ridtx immut zoptu fil-post? (Proverbji 1:10-14) Għal tal-ewwel weġibt, li jiena ili għal żmien twil nġib ruħi ta’ raġel, u għalhekk ma kellhomx jistennew li kont ser inċedi u nintefa’ mal-ħallelin. Imbagħad riedu bilfors ikunu jafu x’kont ser ngħid għat-tieni. U għalhekk jiena għidtilhom li żgur li ma kontx se nitlaq il-post li minnu ġej, li kieku fih ma sibtx l-iskumdità, iżda għax sibt li għalija ma kienx adattat, abbandunajtu biex naqbad din it-triq. Imbagħad staqwsewni x’kont ser ngħid dwar ittielet. U jiena għidtilhom, li ħajti tiswa’ ferm aktar, u għalhekk ma kontx lest li nċediha daqshekk malajr. Barra minn hekk, intom m’għandkomx dritt li tpoġġuli laffarijiet quddiemi bħala għażla b’dan il-mod; għaldaqstant, jekk ser tindaħlu, jkun għas-skaptu tagħkom. Imbagħad dawn it-tlieta, li huma Ras-Sħuna, Ma-Jimpurtahx, u Prammatiku, għamlu għalija, u jiena wkoll ħbatt għalihom. Għalhekk qbadna nagħtu, wieħed kontra tlieta, għal aktar minn tlett sigħat sħaħ. Kif tistgħu taraw, ħallew fuqi ftit mill-marki ta’ qlubijthom, u ħadu magħhom ukoll xi ftit minn tiegħi. Għadhom kif telqu ftit ilu. Qed nissoponi li huma, kif jgħidu, semgħu l-passi ġejjin qrib, u għalhekk irħewlha ’l hemm b’kemm jifilħu.” Qalbieni. “Iżda hawn kien hawn differenza kbira fil-probabbilitajiet, tlieta kontra wieħed.” Valuruż-għall-Verità. “Hekk hu, iżda ftit jew ħafna, m’huma xejn għal dak li miegħu għandu l-verità. Jekk jingħaqdu madwari qatgħa gwerriera, qal wieħed, qalbi ma tibżax. Jekk tqum gwerra għalija, b’dan kollu qalbi qawwija, eċċ (Salmi 27:3) Barra

137

minn hekk,” kompla jgħid, “f’xi reġistri qrajt, li raġel wieħed tqabad kontra armata sħiħa; u kemm kienu dawk li Sansun qatel b’xedaq ta’ ħmar?” Imbagħad il-Gwida qal, “Għaliex m’erfajtx leħnek, biex forsi xi ħadd kien jiġi u jagħtik l-assistenza?” Valuruż-għall-Verità. “Hekk għamilt, lir-Re tiegħi; lil dak li kont naf li jista’ jismagħni, u kellu biex jibgħat l-għajnuna li ma tidhirx, u dan kien biżżejjed għalija.” Imbagħad is-Sur Qalbieni qal lis-Sur Valuruż-għall-Verità, “Int ġibt ruħek skont kif mistħoqq. Ħa nara x-xabla tiegħek.” Għalhekk urihielu. Hekk kif ħadha f’idu, u qagħad iħares lejha għal ftit, qal, “Ħah! Din xafra ta’ Ġerusalemm bis-serjetà.” Valuruż-għall-Verità. “Hekk hi tassew. (Efesin 6:12-17, Lhud 4:12) Ħalli xi ħadd imqar ikollu waħda minn dawn ix-xwabel, b’id li żzommha u li tużah b’sengħa, u biha kapaċi jissogra u jeħodha anke kontra anġlu. M’għandux għalfejn jibża’ minn kif iżommha, jekk imqar ikun kapaċi jagħraf kif jużaha b’ħila. Ix-xfar tagħha qatt ma jiġu ma jaqtgħux. Taqta’ l-ġilda u għadam, ir-ruħ u l-ispirtu, u kull ħaġa oħra.” Qalbieni. “Iżda inti domt ħin twil tiġġieled, qed nistgħaġeb kif m’għajjejtx?” Valuruż-għall-Verità. “Iġġilidt sakemm ix-xabla weħlet m’idi, u sakemm dawn saru ħaġa waħda, daqs li kieku minn idi stess kibret xabla, u sa meta d-demm ċarċar bejn subgħajja, dak il-ħin kien l-aktar ħin li ġġilidt b’kuraġġ.” (2 Samwel 23:10) Qalbieni. “Sewwa għamilt fit-taqbida tiegħek kontra d-dnub; bqajt tirreżisti sa ma xerridt demmek. Int se tgħammar magħna, tidħol u toħroġ magħna; għaliex aħna lkumpannji tiegħek.” Imbagħad ħaduh u ħaslulu l-ġrieħi tiegħu, u tawh minn dak kollu li kellhom, biex iġedduh, u b’hekk komplew javvanzaw flimkien.

138

KAPITLU

48 IT–TAĦDITA BEJN VALURUŻ–GĦALL–VERITÀ U QALBIENI

Issa hekk kif imxew ’il quddiem, is-Sur Qalbieni tgħidx kemm għoxa bih (għax kien iħobb ħafna lil min kien jinqala’ u jmidd idejh) u kif ukoll għaliex fil-kumpannija tagħhom, kien hemm dawk li kienu debboli u bla saħħa. Għaldaqstant staqsieh bosta affarijiet; u beda b’hekk, “Mil liema pajjiż ġej?” Valuruż-għall-Verità. “Jiena ġej minn Art-Mudlama, għax hemm twelidt, u missieri w ommi s’issa għadhom hemm.” “L-Art-Mudlama,” qal il-Gwida, “jaqaw dik ma tinsabx fuq l-istess kosta ta’ Belt ilQerda?” Valuruż-għall-Verità. “Iva hekk hi. Issa dak li lili ġegħelni nibda pellegrinaġġ, kien dan: Fin-naħat tagħna ġie ċertu wieħed Għid-il-Veru, u beda’ jxandar ma’ kullimkien dak li Kristjan kien għamel, meta telaq minn Belt il-Qerda. L-aktar, kif hu kien abbanduna lil martu u lil uliedu, u ddedika ruħu għall-ħajja ta’ pellegrin. Kien ukoll irrapurtat b’ċertezza kif kien qatel serp li kien ħareġ apposta biex jieqaflu fil-vjaġġ tiegħu, u kif irnexxielu jasal sa fejn kellu f’moħħu li jasal. Intqal ukoll x’merħba ngħata fl-alloġġi kollha ta’ Sidu; b’mod speċjali meta wasal mal-Bibien ta’ Belt isSema. ‘Għaliex hemmhekk,’ ir-raġel qal, ‘ġie milqugħ bid-daqq tat-tromba, minn miġemgħa ta’ Leqqiena.’ Qal ukoll kif il-qniepen kollha ta’ ġol-Belt indaqqu bil-ferħ hekk kif ġie milqgħuh, u x’ilbies tad-deheb tlibbes bihom; flimkien ma’ bosta ħwejjeġ oħra li bħalissa ser inżomm lura milli nirrakkuntahom. F’kelma waħda, dak ir-raġel irrakkonta l-istorja ta’ Kristjan u l-vjaġġi tiegħu b’tali mod, li qalbi bdiet tħabbat bl-għaġla biex titlaq għal warajh, u la missieri u lanqas ommi ma setgħu jżommuni, għalhekk tlaqthom, u fi triqti wasalt s’hawnhekk.” Qalbieni. “Inti dħalt mill-Bieb id-Dejjaq, hux veru?”

139

Valuruż-għall-Verità. “Iva, mela, għax dan l-istess raġel qalilna wkoll, li ma kien ikun jiswielna għal xejn kieku aħna ma konniex ser nibdew nidħlu fit-triq mill-Bieb id-Dejjaq.” “Isa, ara,” qal il-Gwida lil Kristjana, “il-pellegrinaġġ ta’ żewġek, u dak li akkwista minnu, inxtered ma’ kullimkien.” Valuruż-għall-Verità. “X’inhu, din mart Kristjan?” Qalbieni. “Iva hekk hi, u dawn ukoll huma l-erba’ wliedu subieni.” Valuruż-għall-Verità. “X’inhu! U qegħdin f’pellegrinaġġ ukoll?” Qalbieni. “Hekk hu tassew, mexjin warajh.” Valuruż-għall-Verità. “Dan qed jimlieli qalbi bil-ferħ! Ja raġel twajjeb! Kemm ser ikun ferħan meta għad jara lil dawk li ma ridux jitilqu miegħu, xorta jidħlu warajh mill-Bibien għal ġol-Belt!” Qalbieni. “Bla dubju dan għad ikun ta’ faraġ għalih: għaliex ħdejn il-ferħ li jara lilu nnifsu hemmhekk, ser ikun hemm ukoll l-hena li hemm jiltaqa’ ma’ martu u ma’ wliedu.” Valuruż-għall-Verità. “Iżda issa li qiegħed titkellem fuq dan, nitolbok għidli x’inhi lopinjoni tiegħek dwarha. Xi wħud ipoġġu l-mistoqsija jekk hemmhekk hux ser nagħrfu lil xulxin.” Qalbieni. “Allura dawn jaħsbu li għad jagħrfu lilhom infushom? Jew li għad jifirħu meta jaraw lilhom infushom f’dik l-hena? U jekk allura jaħsbu li għad jagħrfu u jagħmlu dawn il-ħwejjeġ; għaliex allura ma jagħrfux affarijiet oħra, u jifirħu filbenesseri tagħhom? Mhux hekk biss, iżda jekk qrabatna jixbħuna, u jekk anke hemmhekk dak l-istat għad jiġi xolt, mela allura għaliex ma nistgħux nikkonkludu b’mod l-aktar razzjonali li għad inkunu aktar ferħana meta narawhom hemmhekk, milli kieku narawhom li qegħdin fil-bżonn?” Valuruż-għall-Verità. “Tajjeb, qed nara bejn wieħed u ieħor int kif taħsibha dwar dan. Għandek xi ħaġa oħra x’tistaqsini dwar il-bidu tat-tluq tiegħi f’pellegrinaġġ?” Qalbieni. “Iva, allura missierek u ommok kienu lesti li jħalluk tibda pellegrinaġġ?”

140

Valuruż-għall-Verità. “U zgur li le. Użaw il-mezzi kollha li wieħed jista’ jimmaġina biex forsi jirnexxilhom jipperswaduni sabiex nibqa’ d-dar.” Qalbieni. “Għaliex? X’kellhom xi jgħidu kontra dan?” Valuruż-għall-Verità. “Qaluli li dik il-ħajja hija waħda inutli, u li kieku jiena ma kontx wieħed mogħti għall-għażż u t-telqa, qatt ma kont nasal biex napprova lkondizzjoni ta’ pellegrin.” Qalbieni. “U x’qalulek aktar?” Valuruż-għall-Verità. “Ara, qaluli li dik kienet triq perikoluża. Iva qalu li l-aktar triq perikoluża fid-dinja hi dik li jaqbdu l-pellegrini.” Qalbieni. “Urewk fiex din it-triq kienet perikoluża?” Valuruż-għall-Verità. “Iva, u f’ħafna dettall ukoll.” Qalbieni. “Semmi ftit minnhom.” Valuruż-għall-Verità. “Qaluli dwar l-Għadira Mtajna ta’ Qtigħ il-Qalb, fejn Kristjan għal ftit ma nqeridx. Qaluli li fil-Kastell ta’ Belżebub kien hemm arċieri lesti, sabiex jisparaw fuq dawk kollha li kienu jħabbtu mal-Bieb id-Dejjaq biex jidħlu. Qaluli wkoll dwar il-Bosk, u l-Muntanji Imdallmin, dwar l-Għolja Saram, u dwar l-iljuni, kif ukoll dwar it-Tliet Ġganti, Dak-l-Imdemmi, Kagħbar, u Joqtol-it-Tajjeb. Barra dan’ qalu, ‘fil-Wied tal-Umiljazzjoni ta’ spiss kien jidher Mingħul faħxi, u li Kristjan, kien kważi spiċċa bla ħajja minħabba fih. Barra minn hekk,’ komplew, ‘inti trid taqsam il-Wied ta’ Dell il-Mewt, fejn jinsabu l-ispirti nebbiexa, fejn id-dawl hu bħad-dlam, u fejn il-mogħdija mimlija bin-nases, fniedaq, trabokki u xbiek.’ Qaluli wkoll dwar Ġgant-Disprament, dwar it-Torri-Rieb, u dwar il-ħerba li l-pellegrini kienu jiltaqgħu magħha hemmhekk. Ma’ dan kollu, qaluli, li kelli ngħaddi minn fuq l-Art Msaħħra; u din kienet ta’ sogru kbir. U li wara dan kollu kelli nsib Xmara, li minn fuqha ma kontx ser insib għaddej pont, u li dik l-istess Xmara kienet qiegħda bejni u bejn il-Pajjiz tas-Sema.” Qalbieni. “Allura dan kien kollox?”

141

Valuruż-għall-Verità. “Le, qaluli wkoll li din it-triq kienet miżgħuda b’nies li jqarrqu, u b’persuni li kienu weqfin fiha jistennew, biex iġiegħlu n-nies twajba joħorġu millmogħdija.” Qalbieni. “Allura eżattament kif poġġewhielek?” Valuruż-għall-Verità. “Qaluli li hemmhekk kien hemm is-Sur Għaref-tad-Dinja lest biex iqarraq. Qaluli wkoll, li fit-triq, il-ħin kollu kien hemm Formalista’ u Ipokrisija. Qaluli anke li Skont-kif-Jaqbillu, Paċpaċi, u Dema kienu ser jersqu qribi biex jaħtfuni; li Dak-li-Jneffaħ kien ser jaqbadni fix-xibka tiegħu, jew inkella li flimkien ma’ dak il-baħnan ta’ Bluha jiena kont ser naħseb li se nasal mal-Bieb, minn fejn dejjem kien jintbgħat lura għal ġol-ħofra li kien hemm f’waħda min-naħat tal-Għolja, u niġi mġiegħel naqbad it-triq dritta għall-Infern.” Qalbieni. “Naċċertak, li dan kien biżżejjed biex jaqta’ qalb dak li jkun. Allura huma waqfu s’hawn?” Valuruż-għall-Verità. “Le, stenna. Qaluli wkoll dwar il-ħafna li fil-passat kienu ppruvaw dik it-triq, u li fiha kienu avvanżaw mhux ħażin, biex jaraw jekk kinux ser isibu xi ftit mill-glorja li kien hemm, dik il-glorja li tant nies kienu tkellmu dwarha minn żmien għal żmien; u kif dawn kollha reġgħu ġew lura, u ċanfru lilhom infushom talli kienu rifsu l-għatba ta’ barra ta’ djarhom biex jaqbdu dik il-mogħdija, għas-sodisfazzjon tal-pajjiz kollu. U semmew bosta nies li għamlu hekk, bħal Stinat, u Malajr-Idur, M’Afdax, u Beżżiegħ, Dur-Lura, u x-xwejjaħ Ateu, li xi wħud minnhom, flimkien ma’ bosta oħrajn, kif qalu, kienu waslu ’l bogħod mhux ħażin biex jaraw isibux. Iżda l-ebda wieħed minnhom bit-tfittxija tagħhom kollha ma sabu naqra vantaġġ, imqar daqskemm tiżen rixa.” Qalbieni. “Qalulek xi ħaġa oħra biex jaqtgħulek qalbek?” Valuruż-għall-Verità. “Iva, qaluli dwar ċertu wieħed is-Sur-Beżgħan, pellegrin, u kif kien sab li din it-triq tant kienet baħħ, li fiha qatt ma kellu mqar siegħa waħda ta’ faraġ, u anke kif is-Sur Qalb-Maqtugħa kien għoddu miet bil-ġuħ fiha. Mela, għax kont kważi ser ninsieha, qaluli anke li Kristjan nnifsu, li fuqu kien inqala’ storbju sħiħ, wara r-riskji kollha tiegħu biex isib il-kuruna tas-Sema, żgur li kien għereq fixXmara s-Sewda, u qatt m’għamel pass ieħor ’il quddiem, madankollu kollox tgħatta.” Qalbieni. “U allura xejn min dan kollu ma skoraġġik?”

142

Valuruż-għall-Verità. “Le, xejn. Għalija kienu qishom gozz żerijiet.” Qalbieni. “Dan kif seħħ?” Valuruż-għall-Verità. “Ara, jiena bqajt nemmen dak li s-Sur Għid-il-Veru kien qal, u dan ġarrni fuq kull waħda minnhom.” Qalbieni. “Mela allura dan kien it-trijonf tiegħek, jiġifieri l-fidi tiegħek?” Valuruż-għall-Verità. “Hekk tassew ġara, emmint u għalhekk ħriġt, qbadt it-triq, iġġilidt ma’ kull min ħadha kontra tiegħi, u għax emmint, wasalt sa dan il-post.” Jekk trid qlubija ssib Ejja u ara; Hawn sod kontra t-tiġrib Wieħed jissara. Il-qtigh ta’ qalb lil dan Ma sabu qatt beżgħan Li jċedi f’ħajtu l-għan Li jkun pellegrin. Min kontra tiegħu dar U li jkasbru ried, Fis tħawwad u ġieħ agħar; Għax f’saħħtu żied. Ma jbeżżgħu ebda ljun, Jew ġgant, kbir kemm ikun, Irid biss bir-raġun, Li jkun pellegrin.

Għefiered bil-qtajja’ Mhu qatt se jxekkluh: Jaf sew li tal-ħajja Il-premju mirbuħ. Umbagħad il-ħolm bħax-xrar Tmur tfittxu w ikun tar, Jixxennaq lejl u nhar Li jkun pellegrin.

143

KAPITLU

49 L–ART IMSAĦĦRA

Mela sadanittant kienu waslu fl-Art Imsaħħra; fejn l-arja kellha tendenza naturali li traqqad lil dak li jkun. U dak il-post kien intela kollu kemm hu bil-ħurrieq u bixxewk, ħlief xi post ’l hemm u ’l hawn, fejn kien hemm Post Imdellel mis-Siġar Imsaħħar, li jekk bniedem ipoġġi jew inkella jorqod fih, ħadd ma jaf jekk, kif jgħidu xi wħud, sakemm idum f’din id-dinja qatt jerġax iqum jew jistenbaħ. Għalhekk għaddew minn ġo nofs dan il-Masġar, wieħed maġenb l-ieħor, u s-Sur Qalbieni, billi kien il-Gwida, mexa fuq quddiem, filwaqt li s-Sur Valuruż-għall-Verità mexa fuq wara, biex iservi t’għassies f’każ li xi mingħul, jew xi dragun, inkella xi ġgant jew xi brigant ifettillu jaħbat għalihom minn wara, u b’hekk jagħmillhom il-ħsara. F’dan ilpost kull wieħed minnhom mexa bix-xabla tiegħu maħruġa f’Idu; għaliex kienu jafu li dan kien post perikoluż. Għamlu wkoll il-qalb wieħed lill-ieħor mill-aħjar li setgħu. Lis-Sur Moħħ-Dgħajjef, is-Sur Qalbieni ordnalu biex joqgħod warajh, u s-Sur QalbMaqtugħa kien taħt għajnejn is-Sur Valuruż-għall-Verità. Issa ma kinux laħqu waslu wisq ’il bogħod, li ċpar kbir u dlam ħakimhom kollha kemm huma; tant li għal ħin twil bil-kemm setgħu jaraw wieħed lill-ieħor. Għalhekk għal xi ħin kellhom bilfors iħossu lil xulxin bid-diskors; dan għaliex ma mxewx b’dak li setgħu jaraw. Iżda kulħadd seta’ jara li hawnhekk, anke għall-aqwa minn fosthom, kienet kedda biex jimxu, aħseb u ara kemm aktar għan-nisa u t-tfal; li kemm riġlejhom kif ukoll qalbhom kienu għadhom delikati. Iżda hekk ġara, li, bil-kliem t’inkoraġġiment ta’ dak li kien qed imexxi fuq quddiem, u b’dak li kien fuq wara, rnexxielhom jiċċaqalqu bil-mod biċċa mhux ħażin. Hawnhekk ukoll, it-triq kienet waħda li tgħajjik ħafna minħabba t-trab u ċ-ċangaturi. U fuq din il-biċċa art kollha lanqas biss kien hemm tverna waħda, jew dar tal-ikel, fejn fiha dawk li kienu dgħajfa setgħu jerġgħu jġibu s-saħħa. Għalhekk f’dan il-post kien hawn it-tqanżih u l-infiħ, kif ukoll it-tnehid. Hekk kif wieħed minnhom kien jixkana fuq xi arbuxxell, xi ħadd ieħor kien jeħel fil-ħamrija, u t-tfal, ftit minnhom, tilfu ż-żraben fit-tajn.

144

Waqt li wieħed kien jgħajjat, “Waqajt,” u ieħor, “Oj! Fejn qegħdin?” It-tielet kien jgħid, “L-arbuxxelli tant issikkaw madwari, li qed naħseb li mhux ser jirnexxili noħroġ minn ġo fihom.” Imbagħad waslu f’Post Imdellel mis-Siġar, post sħun, u li kien jidher li ser jerġa’ jġedded lill-pellegrini billi kien imżejjen sa fuq, imsebbaħ bil-ħdura, mgħammar b’imqagħad u b’bankijiet tal-injam bid-dahar għoli u bid-dirgħajn fil-ġnub. Fih kien hemm ukoll divan mieles li fuqu l-għajjenin setgħu jistrieħu. Għandkom tkunu tafu, li dan, xħin tqis kollox, kien tentazzjoni kbira billi l-pellegrini diġà kienu qed iħossuhom meħlubin bil-ħżunija tat-triq. Iżda ma kienx hemm lanqas biss wieħed minnhom li mqar għamel xi sinjal li kien jidher li ser jieqaf hemm. Iva, għax milli stajt nara, tant il-ħin kollu kienu jagħtu kas sewwa tal-parir tal-Gwida tagħhom, u hu tant kien ikellimhom b’fedeltà dwar il-perikli, u dwar in-natura tal-perikli meta dawn kienu jaslu magħhom, li normalment meta kienu jkunu l-aktar viċin tagħhom, kienu l-aktar li jagħmlu l-kuraġġ , u jqawwu qalb xulxin biex jiċħdu lill-ġisem. Dan il-Post Imdellel kien jismu Sieħeb-l-Għażżien, apposta sabiex iħajjar, jekk ikun possibbli, lil xi wħud mill-pellegrini li jkunu hemm, ħalli meta dawn jgħajjew jieħdu is-serħan tagħhom hemm.” Imbagħad fil-ħolma tiegħi rajt, li komplew javvanzaw f’din l-art battala, sakemm waslu f’ċertu post li wieħed faċilment seta’ jitlef it-triq. Issa, filwaqt li kien id-dawl, u avolja l-Gwida tagħhom mill-ewwel seta’ jgħid kif jevita dawk il-mogħdijiet li kienu ħżiena, madankollu fid-dlam waqaf zoptu. Iżda fil-but kellu mappa tat-triqat kollha li kienu jwasslu sa’ Belt is-Sema u li kienu ġejjin minnha. Għalhekk xegħel fjamma (għax dan qatt ma kien imur mingħajr il-kaxxa tal-lixka tan-nar tiegħu) u ta daqqa t’għajn lejn il-ktieb jew il-mappa tiegħu; li kienet twiddbu biex f’dak il-post joqgħod attent li jaqbad it-triq fuq in-naħa tal-lemin. U li kieku hawnhekk ma qgħadx attent li jħares fil-mappa tiegħu, probabbli lkoll kemm huma, , kienu jiġġiddmu fittajn, għax kemm kemm quddiemhom, u dan eżatt fit-tarf tal-aktar mogħdija nadifa minnhom, kien hemm fossa. Kemm kienet fonda ħadd ma kien jaf, mimlija b’xejn ħlief tajn, u mpoġġija apposta hemm biex fiha teqred lill-pellegrini. Imbagħad bejni u bejn ruħi għidt, “Minn dawk li jitilqu f’pellegrinaġġ, min ma jixtieqx li jkollu waħda min dawn il-mapep miegħu, biex f’waqfa jkun jista’ jħares lejha, u jara liema triq irid jaqbad?”

145

KAPITLU

50 MA–JAGĦTIX–KAS U ARDIT–WISQ

Mela, lkoll baqgħu mexjin f’din l-Art Imsaħħra sakemm waslu f’post fejn kien hemm Post Imdellel ieħor, u dan kien mibni maġenb it-Triq il-Wiesgħa. U f’dan il-Post Imdellel kien hemm żewġt irġiel li isimhom kien Ma-Jagħtix-Kas u Ardit-Wisq. Dawn it-tnejn, fil-pellegrinaġġ tagħhom, kienu waslu ’l bogħod s’hawn, iżda għax hawnhekk għajjew bil-vjaġġ tagħhom, poġġew biex iserrħu lilhom infushom, u għalhekk spiċċaw biex raqdu. Hekk kif il-pellegrini lemħuhom, waqfu u mejlu rashom ’l hawn u ’l hinn; billi kienu jafu li dawk ir-reqdin kienu jinsabu fi stat ta min jitħassarhom. Imbagħad tkellmu bejniethom dwar x’kellhom jagħmlu; jekk kellhomx jibqgħu sejrin u jħalluhom reqdin fir-raqda tagħhom, jew inkella kellhomx jersqu lejhom u jippruvaw iqajmuhom. Għalhekk ikkonkludew li kellhom jersqu lejhom u jqajmuhom, dejjem jekk jirnexxilhom. Però, il-ħin kollu konxji ta’ din it-twiddiba, li hi, biex huma nfushom joqogħdu attenti li la jpoġġu bilqiegħda, u lanqas jgħannqu lġid offrut ta’ dak il-Post Imdellel. Għalhekk daħlu u kellmu lill-irġiel, u sejħu lil kull wieħed b’ismu, (għaliex milli jidher il-Gwida kien jafhom) iżda la nstema’ leħen u lanqas tweġiba. Imbagħad ilGwida ċaqlaqhom, u għamel kulma seta’ biex ma jħallihomx bi kwiethom. Wieħed minnhom umbagħad qal, “Inħallsek meta naqbad il-Paga.” U għal dan il-Gwida mejjel rasu. “Nibqa’ niġġieled sakemm inkun niflaħ inżomm ix-xabla f’idi,” qal l-ieħor. Għal dan, wieħed mit-tfal qabad jidħaq. Imbagħad Kristjana qalet, “Dan xi jfisser?” Il-Gwida qal, “Qegħdin ipaċpċu fl-irqad. Li kieku tagħtihom daqqa, issawwathom, jew tagħmillhom xi ħaġa oħra tkun li tkun, iweġbuk b’dan il-mod; jew kif qal wieħed minnhom fl-imgħoddi, meta l-mewġ tal-baħar ħabat għalih u raqad bħal wieħed fuq l-

146

arblu ta’ bastiment, ‘Xħin nistenbaħ infittxu darba oħra.’ (Proverbji 24:34,35) Tafu li meta l-bnedmin jitkellmu fl-irqad, jgħidu minn kollox? Iżda kliemhom la huwa mmexxi mill-fidi u lanqas mir-raġuni. Bħalissa fi kliemhom hemm ċertu konfużjoni, bħalma kien hemm qabel bejn meta telqu f’pellegrinaġġ, u meta poġġew hawnhekk. Mela dan huwa l-gwaj ta’ kollox, meta dawk li ma jagħtux kas jitilqu f’pellegrinaġġ. Nilgħablek imħatra t’għoxrin ma’ wieħed, li hekk ser jispiċċaw, għaliex din l-Art Imsaħħra hi waħda mill-aħħar ilqugħ li l-għadu tal-pellegrini fadallu; u għalhekk kif qed taraw, din qiegħda impoġġija kważi fl-aħħar tat-triq, u għaldaqstant tinsab kontra tagħna b’aktar vantaġġ. Għaliex meta, kif l-għadu jaħseb, dawn il-boloh ikunu l-aktar jixtiequ jpoġġu bilqiegħda, jekk mhux meta jkunu għajjenin; u meta l-aktar li jkunu għajjenin, jekk mhux kważi fit-tmiem tal-vjaġġ tagħhom? Huwa għalhekk, qed ngħid, li l-Art Imsaħħra hija mqiegħda daqshekk viċin tal-Art tal-Għarusa, u hekk viċin it-tmien tat-tiġrija tagħhom. Għalhekk, ħalli l-pellegrini jħarsu ħarsa sewwa lejhom infushom, li ma jmurx jiġrilhom bħalma ġara lil dawn, li, kif qed taraw, ħadhom in-nagħas, u issa ħadd ma jista’ jerġa’ jqajjimhom.” Imbagħad il-pellegrini, kollhom trehid, xtaqu jkomplu sejrin ’il quddiem, iżda talbu biss lill-Gwida tagħhom biex ikebbes in-nar, ħalli jkunu jistgħu jibqgħu sejrin ilkumplamnet tat-triq bl-għajnuna tad-dawl ta’ lanterna. (2 Pietru 1:19) Għalhekk xegħel, u huma komplew mexjin bl-għajnuna tagħha għall-kumplament tat-triq, avolja kien dlam ċappa. Iżda t-tfal bdew iħossuhom għajjenin ħafna, u refgħu leħinhom lejn Dak li jħobb il-pellegrini, biex lit-triqthom jagħmilielhom aktar faċli. Issa hekk kif kienu waslu ftit aktar ’il bogħod, qamet buffura riħ li neħħiet iċ-ċpar, u għalhekk l-arja ssaffiet. Iżda xorta ma kinux għadhom ħallew (għal kollox) l-Art Imsaħħra; però issa setgħu jaraw wieħed lill-ieħor, kif ukoll it-triq li fiha kellhom jimxu, aħjar.

147

KAPITLU

51 IL–PELLEGRINI JILTAQGĦU MAS–SUR MA–JITĦARRIKX

Issa hekk kif kienu waslu kważi fit-tarf ta’ din il-biċċa art, indunaw li ftit ’il bogħod quddiemhom, kien hemm bħal ħoss solenni, qisu ta’ xi ħadd li kien inkwetat ħafna. Għalhekk komplew sejrin u ħarsu quddiemhom, u ara, lemħu, kif dehrilhom, raġel għarkupptejh, b’idejh u b’għajnejh merfugħin ’il fuq, u qed jitkellem, kif ħasbu, b’ċertu fervur ma’ xi ħadd li kien fil-għoli. Resqu viċin, iżda ma setgħux jagħrfu x’kien qed jgħid. Għalhekk, bla ħoss, komplew mexjin sakemm waqaf. Hekk kif lesta, qam u qabad iħaffef lejn Belt is-Sema. Imbagħad is-Sur Qalbieni għajjatlu, u qal, “Oj, Oj ħabib, ingħaqad magħna, jekk kif qed naħseb, inti sejjer lejn Belt is-Sema.” Għalhekk ir-raġel waqaf, u huma laħquh. Iżda hekk kif is-Sur Onest rah, qal, “Jien lil dan nafu.” Imbagħad is-Sur Valuruż-għall-Verità qal, “Għidilina min hu?” Sur Onest. “Dak ċertu wieħed li ġej mill-inħawi ta’ fejn għext jien, ismu MaJitħarrikx, u huwa tassew pellegrin ta’ veru.” Għalhekk iltaqgħu flimkien, u issa Ma-Jitħarrikx qal lis-Sur Onest, “Oj, missier Onest, dan tassew int?” “Iva,” qal, “jien hu, u żgur li jien daqskemm int żgur li int hawn.” “Veru jien kuntent li ltqajt miegħek f’din it-triq,” qal is-Sur Ma-Jitħarrikx. “U tant ieħor jien kuntent li lmaħtek għarkupptejk,” qal l-ieħor. Imbagħad is-Sur Ma-Jitħarrikx ħmar bil-mistħija, u qal, “Iżda għidli, allura rajtni?”

148

“Iva, rajtek,” kompla l-ieħor, “u qalbi mtliet bil-ferħ b’dik id-dehra.” “Għaliex, mela xi ħsibt?” qal Ma-Jitħarrikx “Xi ħsibt?” qal is-Sur Onest, “Ara xi tridni naħseb? Ħsibt li hawn fit-triq kien hawn raġel sinċier, u ridt li minn hawn jew minn hemm ikolli l-kumpannija tiegħu.” “Jekk dak li int ħsibt ma kienx żbaljat, kemm jien kuntent! Iżda jekk jien m’hiniex dak li suppost inkun, ikolli nġorr il-ħtija fuqi nnifsi.” “Dan kollu minnu,” qal l-ieħor; “iżda l-biża’ tiegħek qed tkompli tikkonfermali aktar li bejn il-Prinċep tal-pellegrini u ruħek kollox sew. Għaliex Hu qal, ‘Ħieni l-bniedem li jibża’ dejjem.’” Valuruż-għall-Verità. “Tajjeb, iżda ħija, nitolbok għidilna x’kienet il-kawza li minħabba fiha inti kont għarkupptejk, anke issa? Jaqaw kien minħabba li xi ħniena speċjali poġġiet xi obbligi fuqek, jew minħabba xi ħaġa oħra?” Ma-Jitħarrikx. “Ara, kif qed taraw, aħna ninsabu fuq l-Art Imsaħħra, u hekk kif kont għaddej, bejni u bejn ruħi kont qed naħseb kemm kienet triq perikoluża din it-triq f’dan il-post, u kemm kienu l-ħafna li anke waslu daqshekk ’il bogħod filpellegrinaġġ, u hawn twaqqfu w inqerdu. Ħsibt ukoll dwar it-tip ta’ mewta li biha dan il-post jeqred lin-nies. Dawk li jmutu hawn ma jmutux b’xi marda vjolenti. It-tip ta’ mewta li din il-kwalità ta’ nies imutu biha, mhix waħda li tweġġagħhom. Għaliex kull min imut fl-irqad, jibda dak il-vjaġġ bix-xewqa u bil-hena. Iva, hekk iċedu għal dik il-marda fatali ta’ telqa sottili.” Imbagħad is-Sur Onest waqqfu fin-nofs u qal, “Rajthom lil dawk iż-żewġt irġiel reqdin fil-Post Imdellel bis-Siġar?” Ma-Jitħarrikx. “Iva, mela, hemm rajt lil Ma-Jagħtix-Kas, u lil Ardit-Wisq; u sa fejn naf jien, hemm ser jibqgħu sakemm jitmermru. (Proverbji 10:7)

149

KAPITLU

52 I T – T E N T A Z Z J O N I J I E T T A’ MADAMA–MINFUHA

Iżda ħa nkompli bir-rakkont tiegħi. Mela waqt li kont mitluf fil-ħsieb, kif diġà għidt, ġiet waħda b’ilbies li jgħaxxqek, però imdaħħla fiż-żmien, u din ippreżentat lilha nnifisha lili, u offrietli tliet affarijiet, li kienu, ġisimha, il-portmoni tagħha, u s-sodda. Issa l-verità hi, li jiena kont sew għajjien, kif ukoll bi ngħas, jiena fqir ukoll daqs baqqa, u naħseb li dan, is-saħħara x-xiħa kienet tafu. Mela, jiena rrifjutajtha għal darba u tnejn, iżda hija injorat ir-rifjuti tiegħi, u daħqet. Imbagħad bdejt nirrabja, iżda lanqas biss tat kas ta’ dan. Imbagħad reġgħet offrietli l-proposti tagħha, u qaltli, li kieku kelli nċedilha, kienet ser tagħtini l-fama u tagħmilni kuntent. ‘Għaliex jien,’ kompliet tgħid, ‘mara tad-dinja, u lill-bnedmin nagħtihom il-ferħ.’ Imbagħad staqsejtha x’jisimha, u qaltli li kien jisimha Madama-Minfuħa. Dan kompla jbegħidni minnha; iżda hija xorta waħda baqgħet tiġri warajja bit-tħajjir tagħha. Imbagħad, kif intom stess rajtu, jiena ntfajt għarkupptejja, u b’idejja merfugħin ’il fuq, u bil-biki, erfajt talbi lejn dak li kien qal, li hu kien jgħin. Għalhekk, eżatt kif wasaltu intom, dik is-Sinjuruna telqet ’l hemm. Imbagħad komplejt bir-ringrazzjament tiegħi għal dan ilħelsien kbir tiegħi, għaliex nemmen bis-sħiħ li hi ma kellhiex ħsieb li tagħmel il-ġid, iżda għall-kuntrarju ppruvat li twaqqafni zoptu mill-vjaġġ tiegħi.” Sur Onest. “M’hemmx dubju li l-pjanijiet tagħha kienu intenzjonati li jagħmlu lħażen. Iżda stenna ftit, issa li qed titkellem fuqha, jidhirli li jew kont rajtha jew inkella kont qrajt xi rakkont dwarha.” Ma-Jitħarrikx. “Forsi kienu t-tnejn.” Sur Onest. “Madama-Minfuħa! Jaqaw din mhix waħda mara sabiħa u twila, u ta’ karnaġġjon samrani?” Ma-Jitħarrikx. “Hekk hu, qtajt, dik hi tassew.”

150

Sur Onest. “Hux veru li lsienha ħelu zokkor, u wara kull sentenza titbissimlek waħda?” Ma-Jitħarrikx. “Erġajt qtajt eżatt, għaliex din hija l-imġiba tagħha preċiż.” Sur Onest. “Hux għandha borża kbira tal-flus madwar qaddha? U jdejha mhux il-ħin kollu fiha tbagħbas il-flus, bħallikieku dawk kienu l-għaxqa ta’ qalbha?” Ma-Jitħarrikx. “Hekk hu tassew. Li kieku waqt dan il-ħin kollu kellha tkun wieqfa hawn, ma kienx jirnexxilek tpinġihieli, jew tiddeskrivilha l-karatteristiċi tagħha, daqshekk biċ-ċar daqskemm għadek kif għamilt.” Sur Onest. “Mela allura dak li pinġa l-pittura tagħha kien pittur prim, u dak li kiteb dwarha, qal il-verità.” Qalbieni. “Din il-mara saħħara, u din l-Art Imsaħħra minħabba s-seħer tagħha. Kull min imidd rasu fuq ħoġorha jkun qisu qed imiddha fuq dik l-għuda li fuqha tinsab imdendla l-mannara; u dawk kollha li jdawru ħarsithom lejn ġmielha, jitqiesu għedewwa t’Alla. (Ġakbu 4:4, 1 Ġwanni 2:15) Din hi dik li żżomm fl-aqwa tagħhom lil dawk kollha li huma l-għedewwa tal-pellegrini. Iva, din hi dik li rnexxilha tixtri mhux wieħed jew tnejn mill-ħajja ta’ pellegrin. Hija seksika millkbar, u kemm hi kif ukoll uliedha l-bniet, dejjem ikkakmata ma’ xi pellegrin; daqqa tfaħħar u daqqa tgħolli ’l fuq il-ħwejjeġ sbieħ ta’ din il-ħajja. Qaħba tosta u ma tistħi minn xejn. Tkellem lil min ikun. Dejjem twaqqa’ għaċ-ċajt lill-povri pellegrini, iżda lill-għonja tfaħħarhom kemm tiflaħ. Jekk xi ħadd makakk jirnexxilu jġib il-flus f’xi post, hija titkellem tajjeb dwaru minn dar għal oħra. Tħobb mhux ħażin il-pranzijiet kbar, u l-festini, u dejjem issibha madwar xi mejda mżewqa jew oħra. F’ċertu postijiet tridha ta’ xi Alla, u għalhekk xi wħud saħansitra jadurawha. Għandha żżminijiet u l-postijiet fejn tagħmel il-pranzijiet tagħha, u hi tgħid u taħlef, li ħadd ma jlaħħaq magħha jew jgħaddiha fl-ikel. Twiegħed li tgħammar mat-tfal tat-tfal, jekk dawn iħobbuha u jgħożżuha kemm jifilħu. Mill-portmoni tagħha tarmi id-deheb bħattrab, f’ċertu nħawi, u lil ċertu persuni. Titgħaxxaq meta n-nies ifittxuha, meta jfaħħruha bil-kliem, u kif ukoll meta timtedd fuq sidher l-irġiel. Ma tgħejja qatt tfaħħar il-bejgħa tagħha, u l-aktar li tħobb huma lil dawk li jġibuha. Lil xi wħud, jekk dawn imqar jaċċettaw il-pariri tagħha, twegħidhom kuruni u saltniet, iżda kienu ħafna dawk li wasslet għall-kappestru, u għaxart elef aktar għall-Infern.” “O!” Qal Ma-Jitħarrikx, “Xi grazzja kbira li rnexxieli niqfilha; għax min jaf ’il fejn setgħet wasslitni?”

151

Qalbieni. “’Il fejn? Le, Alla biss jaf fejn. Iżda b’mod ġenerali biex inkunu ċerti, hija kienet twasslek għal ħafna xewqat bla sens u ta’ ħsara, li jegħrqu l-bnedmin fil-qerda u t-telfien.” (1 Timotju 6:9) Kienet hi li lil Absalom xewxitu kontra missieru, u lĠeroboam kontra sidu. Kienet hi li pperswadiet lil Ġuda biex ibigħ lill-imgħallem tiegħu, u hi li rnexxielha tegħleb lil Dema biex jabbanduna l-ħajja qaddisa ta’ pellegrin. Ħadd ma jista jgħid kemm hi kbira l-ħsara kollha li tagħmel. Iġġib iddiżgwid bejn il-mexxejja u s-sudditti, bejn il-ġenituri u l-ulied, bejn il-ġirien wieħed mal-ieħor, bejn ir-raġel u martu, bejn il-bniedem miegħu nnifsu, bejn il-ġisem u rruħ. Għal din ir-raġuni mgħallem twajjeb Ma-Jitħarrikx, kun ixbah lil ismek, u meta tkun għamilt minn kollox, la titħarrikx.” Għal dan id-diskors fost il-pellegrini kien hemm taħlita ta’ ferħ u biża’ iżda fl-aħħar infaqgħu f’kant jgħidu; F’periklu jgħix il-pellegrin, Għedewwa jgħodd qatigħ, U d-dnub u kulma hu ħażin Kull ħin idur għalih. Xi wħud fil-foss, il-kenn sabuh Il-ħama posthom sar: Oħrajn it-taġen jaħarbuh ’Mma jaqbżu għal ġon-nar.

KAPITLU

53 FL–ART TAL–GĦARUSA

Wara dan, bqajt nħares, sakemm waslu u daħlu f’Art tal-Għarusa; fejn ix-xemx tiddi lejl u nhar. Kien hawnhekk, billi issa kienu għajjenin, li straħu għal ftit tal-ħin. U billi

152

din l-art kienet magħrufa mal-pellegrini, u billi wkoll il-Ġonna tas-Siġar tal-Frott u lGħelieqi tad-Dwieli f’dan il-post, kienu tar-Re ta’ Belt is-Sema, kellhom għalhekk ilpermess biex jieħdu minn kull ħaġa li kellu hemmhekk. Iżda ftit tal-ħin biss f’dan il-post malajr reġa’ tahom is-saħħa, għaliex il-qniepen daqqu b’tali mod, u t-trombi l-ħin kollu kienu jdoqqu b’ħoss hekk melodjuż, li bilkemm setgħu jorqdu. Però madankollu ssaħħu, daqs li kieku qatt ma kienu raqdu raqda daqshekk fil-fond. Hawnhekk, l-għagħa kollu ta’ dawk kollha li kienu jippassiġġaw fit-toroq, kien li, firraħal waslu aktar pellegrini. U xi ħadd kien iwieġeb u jgħid, “U llum numru kbir qasmu l-ilmijiet, u tħallew jidħlu mill-bibien tad-deheb.” Kienu jerġgħu jerfgħu leħinhom u jgħidu, “Issa hemm leġjun ta’ Leqqiena li għadhom kif waslu fir-raħal; u mingħandhom sirna nafu li hemm aktar pellegrini fit-triq, għaliex kien hawn li huma jiġu biex ifarrġuhom wara l-għali kollu tagħhom.” Imbagħad il-pellegrini qamu u qabdu jitlajjaw ’l hinn u ’l hawn. Iżda ara, widnejhom verament imtlew bi ħsejjes divini, u għajnejhom tpaxxew b’viżjonijiet tas-Sema! F’din l-art ma semgħu xejn, ma raw xejn, ma ħassew xejn, ma xammew xejn, u lanqas ma daqu xejn li kien jagħmillhom id-deni, sew fil-ġisem kif ukoll fil-ħsieb; kien biss meta daqu l-ilma tax-Xmara, li minn ġo fiha kellhom jaqsmu, li bħal qishom dehrilhom li kien jintiegħem xi ftit morr għall-palat, iżda meta dan belgħuh instab li fil-fatt kien aktar ħelu. F’dan il-post kien hemm miżmum reġistru bl-ismijiet ta’ dawk kollha li sa millqedem kienu pellegrini, kif ukoll l-istorja tal-għemil famuż kollu li kienu wettqu. Hawnhekk ukoll ta’ spiss kienu jitkellmu dwar kif l-ilmijiet tax-Xmara kienu għolew għal xi wħud, u tbattlu għal xi oħrajn waqt li dawn qasmu. Għal oħrajn ix-Xmara kienet bħal ixxottat, filwaqt li għal xi oħrajn fawret ix-xtut. F’dan il-post, it-tfal tar-raħal kienu jmorru fil-Ġonna tar-Re jiġbru l-bukketti tal-fjuri jfuħu biex jagħtuhom lill-pellegrini, u kienu jġibuhomlhom, flimkien m’imħabba kbira. Hawnhekk kienu wkoll jikbru l-ganfra, man-nard, u maż-żagħfran, il-kammilta u l-kannella, flimkien mas-siġar kollha tal-lubien, tal-mirra, u tas-sabbara, mal-aqwa ħwawar kollha. Kien bir-riħa ta’ dawn, li l-kmamar tas-sodda kollha tal-pellegrini, matul il-waqfa tagħhom f’dan il-post, kienu mfewħa; u b’dawn ukoll ġisimhom ġie midluk biex jippreparawhom ħalli kif jasal il-mument jaqsmu x-Xmara.

153

KAPITLU

54 KRISTJANA MSEJĦA

Issa, hekk kif kienu hemm, qed jistennew dik is-siegħa, ġriet il-kelma fir-raħal, li minn Belt is-Sema kien wasal Messaġġier b’kwistjoni ferm importanti ndirizzata lil ċertu Kristjana, mart Kristjan il-pellegrin. Għalhekk staqsew dwarha, u nstabet idDar fejn kienet, u l-Messaġġier ippreżentalha ittra; li l-kontenut tagħha kien dan: Sliem għalik, ja mara twajba, nagħtik l-aħbar li l-Imgħallem qed isejjaħlek, u qed jistenna li inti tidher fil-preżenza tiegħu, mlibbsa l-ilbies tal-immortalità, minn hawn u għaxart ijiem oħra. Wara li qralha din l-ittra, taha prova ċerta li hu kien Messaġġier ta’ veru, u li kien ġie apposta sabiex iħeġġiġha ħalli tħaffef tfittex titlaq. Is-sinjal kien dan, vleġġa bil-ponta msinna bl-imħabba, imdaħħla bla tbatija ġewwa qalbha, li bil-mod il-mod kellha taħdem fiha b’mod effettiv, biex fiż-żmien stabbilit hija titlaq. Hekk kif Kristjana rat li s-siegħa tagħha kienet waslet, u li hi kellha tkun l-ewwel waħda minn din il-kumpannija li kienet ser taqsam, bagħtet għas-Sur Qalbieni lGwida tagħha, u qaltlu l-affarijiet kif kienu qegħdin. Għalhekk qalilha li kien verament kuntent b’din l-aħbar, u li kien jifraħ ukoll li kieku l-Messaġġier kellu xi ħaġa għalih ukoll. Imbagħad talbitu sabiex jagħtiha parir dwar kif l-affarijiet kollha kellhom jiġu ppreparati għall-vjaġġ tagħha. Għalhekk weġibha, u qal, “Hekk u hekk jeħtieġ li kollox ikun, u aħna li nibqgħu warajk nakkumpanjawk sat-tarf tax-Xmara.” Imbagħad sejħet l-uliedha, u tathom il-barka tagħha, u qaltilhom li b’faraġ kienet għadha tista’ tara l-marka li kienet ġiet imnaqqxa fuq ġbinhom, u għalhekk kienet kuntenta li setgħet tarahom hemmhekk magħha, kif ukoll li kienu żammew ilbieshom daqshekk bajdani. Fl-aħħar nett, tat lill-foqra dak il-ftit li kellha, u ordnat lis-subieni u l-bniet tagħha biex ikunu ppreparati huma wkoll għal meta l-Messaġġier kien ser jiġi għalihom. Hekk kif lestiet tgħid dan kollu lill-Gwida tagħha u lil uliedha, sejħet

154

lis-Sur Valuruż-għall-Verità, u qaltlu, “Sinjur, inti wrejt kemm kont leali kull fejn kont, ibqa’ fidil sal-mewt, u r-Re tiegħi jagħtik il-kuruna tal-ħajja. Nitolbok ukoll bilħniena sabiex iżżomm taħt ħarstek lil uliedi, u jekk xi ħin inti tara li qed jgħajjew, kellimhom u farraġhom. Għaliex uliedi l-bniet, in-nisa tas-subieni tiegħi, baqgħu fidili, u għalhekk, is-seħħ tal-wegħda għad ikun tmiemhom.” Iżda lis-Sur MaJitħarrikx tagħtu ċurkett. Imbagħad sejħet lix-Xwejjaħ Sur-Onest, u dwaru qalet, “Araw Iżraelita tabilħaqq, li fih m’għandux qerq.” Mbagħad qal, “Nixtieqlek ġurnata bnazzi meta titlaq lejn il-Muntanja Sijon, u nittama li bil-ferħ narak taqsam ix-Xmara fin-niexef.” Iżda hija weġbitu, “Fl-imxarrab jew fin-niexef, imxennqa biex nitlaq; għax ikun xi jkun it-temp waqt il-vjaġġ tiegħi, għad ikolli żmien biżżejjed meta nasal hemm biex inpoġġi u nistrieħ, u nixxotta lili nnifsi.” Imbagħad daħal biex jaraha s-Sur Lest-li-Jieqaf, dak ir-raġel twajjeb. Għalhekk lil dan qaltlu, “L-ivjaġġar tiegħek s’hawn kien mimli saram, iżda dan għad jagħmillek il-mistrieħ tiegħek aktar ħelu. Però moħħok hemm u kun lest, għax il-Messaġġier jista’ jiġi f’siegħa li ma tkunx qed tistennieh.” Warajh daħlu is-Sur Qata’-Qalbu u bintu Mwerwra. Lil dawn qaltilhom, “Għal dejjem, u b’ringrażżjament, għandkom għalfejn tibqgħu tiftakru l-fidwa li ksibtu minn taħt idejn Ġgant-Disprament, u minn ġot-Torri-Rieb. Ir-riżultat ta’ din il-ħniena miksuba hu, li twassaltu s’hawn mingħajr periklu. Ishru, u warrbu minnkom il-biża’; ibqgħu f’sensikom, u ttamaw sal-aħħar.” Imbagħad lis-Sur Moħħ-Dgħajjef qaltlu, “Inti ġejt meħlus minn taħt snien il-Ġgant Joqtol-it-Tajjeb, biex tkun tista’ tgħix għal dejjem f’dawl il-ħajjin, u jitgħaxxqu għajnejk bir-Re tiegħek. L-unika ħaġa li nixtieq hi, li qabel ma jibgħat għalik, tindem mix-xejra li għandek li tibża’ u tiddubita’ minn tjubijtu, li ma tmurx meta jiġi, tkun imġgħiel tieqaf quddiemu b’mistħija minħabba f’dan in-nuqqas.”

155

KAPITLU

55 KRISTJANA UL–KUMPLAMENT JAQSMU X–XMARA

Issa qorob il-jum li Kristjana kellha titlaq. Għalhekk, it-triq imtliet bin-nies biex jarawha tielqa għall-mawra tagħha. Iżda ara, x-xtut kollha fuq in-naħa l-oħra taxXmara kienu mimlijja biż-żwiemel u bil-karrijiet, li kienu niżlu minn fuq apposta biex jakumpanjawha sal-Bieb ta’ Belt is-Sema’. Għalhekk imxiet ’il quddiem u niżlet fix-Xmara b’ġest t’addijo lil dawk kollha li kienu ġew warajha sat-tarf tax-Xmara. Laħħar kelma li semgħuha tgħid hawnhekk kienet, “Ġejja Mulej, biex inkun miegħek u biex inbierkek.” Għalhekk, billi dawk li kienu qed jistennew lill-Kristjana ħaduha fejn ma baqgħetx tidher, uliedha u ħbiebha reġġhu lura f’posthom,. B’hekk, hi marret u ħabbtet, u daħħlet mill-bieb biċ-ċerimonji kollha ta’ ferħ li żewġha Kristjan kien għamel qabilha. Mat-tluq tagħha wliedha bkew, iżda s-Sur Qalbieni us-Sur Valuruż daqqew bil-ferħ fuq iċ-ċimblu u fuq l-arpa kkurdati sewwa. B’hekk kulħadd mar lura fil-post rispettiv tiegħu. Wara li kien għadda xi żmien reġa’ ġie fir-raħal Messaġġier; mibgħut apposta għasSur Lest-li-Jieqaf. Għalhekk sab fejn kien qiegħed, u qallu, “Ġejt għandek f’isem dak li int ħabbejt u li warajh, avolja bil-krozzi, mxejt. U l-messaġġ tiegħi hu li ngħidlek, li l-għada tal-Għid Huwa qiegħed jistennik tingħaqad miegħu madwar il-mejda biex tiekol flimkien miegħu.” Imbagħad tah ukoll sinjal li jikkonferma li hu kien Messaġġier ġenwin, u dan kien jgħid hekk; Jiena kissirtlek il-lampa tad-deheb, u qtajtlek il-ħabel tal-fidda. (Qoħelet 12:6) Wara dan, is-Sur Lest-li-Jieqaf sejjaħ lill-sħabu l-pellegrini u qalilhom hekk, “Bagħatu għalija, u lilkom Alla żgur sejjer iżurkom.”

156

Għalhekk wera’ x-xewqa li s-Sur Valuruż jagħmillu t-testment. U billi ma kellu xejn xi jħalli lil dawk li kienu ser jibqgħu warajh, ħlief il-krozzi u x-xewqat tajba tiegħu, qal hekk: “Dawn il-krozzi nħallihom b’wirt lil ibni li warajja għad jimxi l-istess triq bħali, flimkien ma’ mitt xewqa sabiħa li hu għad ikun aħjar minni.” Imbagħad irringrazzja lis-Sur Qalbieni għat-tmexxija tiegħu u għat-tjieba li kien wera miegħu, u anke hu lesta biex jitlaq għal-mawra tiegħu. Hekk kif wasal max-xifer taxXmara, qal, “Issa mhux ser jibqali aktar bżonn ta’ dawn il-krozzi, għax quddiemi jinsabu l-karrijiet u ż-żwiemel biex fuqhom nirkeb.” L-aħħar kelmiet li nstema’ jgħid, kienu, “Merħba ħajja.” U b’hekk qabad triqtu. Wara dan, is-Sur Moħħ-Dgħajjef twaslitlu l-aħbar li l-Messaġġier daqq il-kornu malbieb tal-kamra tas-sodda tiegħu. Imbagħad daħal ġewwa u qallu; “Ġejt biex ngħidlek li l-Imgħallem għandu bżonnok, u li ma ddumx wisq ma tara d-dija ta’ wiċċu. U ħu din bħala prova li l-messaġġ tiegħi huwa wieħed veru. Dawk li jittawwlu mit-twieqi għad jitgħammxu.” (Qoħelet 12:3) Imbagħad is-Sur Moħħ-Dgħajjef sejjaħ lil ħbiebu, u qalilhom dwar il-qadja mibgħuta lilu. Imbagħad qal, “X’jiswa’ li nagħmel testment, la m’għandi xejn xi nħalli lil ħadd? U din id-debbulizza tiegħi, ħa nħalliha warajja, għaliex fil-post ’il fejn jien sejjer mhux ser ikolli bżonnha; u lanqas jixraq li nħalliha lill-ifqar pellegrin. Għaldaqstant, meta nkun tlaqt, nixtieq li int Sur Valuruż tidfinha taħt munzell demel.” Kif lesta, u waslet dik il-ġurnata li fiha kellu jitlaq; niżel fix-Xmara bħalloħrajn. L-aħħar kelmiet tiegħu kienu, “Żommu sħiħ il-fidi u s-sabar.” U qasam għannaħa l-oħra. Meta l-jiem, ħafna jiem, kienu għaddew, bagħtu għas-Sur Qata’-Qalbu. Għaliex wasal Messaġġier, u ġablu dan il-messaġġ; “Ja raġel li jirtriegħed, dan biex insejjaħlek ħalli, sa jum il-Mulej li ġej, tkun lest flimkien mar-Re tiegħek, li terfa’ leħnek f’għajta ta’ ferħ minħabba l-fidwa mid-dubji kollha tiegħek.” U l-messaġier kompla hekk; “Biex nurik li aħbari hija vera, ħu din bħala prova.” Għalhekk hu tah il-ġurat biex ikun ta’ toqol għalih. (Qoħelet 12:5) Issa bint is-Sur Qata’-Qalbu, li kien jisimha Mwerwra, meta semgħet kulma kien ġara, qalet li kienet ser tmur ma’ missierha. Imbagħad is-Sur Qata’-Qalbu qal lil sħabu; “Tafu x’konna jien u binti, u kemm qlajna nkwiet ma’ kull min sibna ruħna. It-testment tiegħi u ta’ binti hu, li l-qtigħ il-qalb kollu, u l-biżgħat kollha li jaħkmu, ma jiġu milqugħa qatt minn ħadd, mill-ġurnata tat-tluq tagħna, għal dejjem. Għaliex

157

naf li wara mewti huma ser joffru lilhom infushom lil nies oħra. Għax, biex inkun ċar magħkom, huma spirti, li fil-bidu li bdejna bħala pellegrini lqajnihom, u wara qatt ma rnexxielna neħilsu minnhom. U ser joqogħdu jiġġerrew u jfittxu li jintlaqgħu millpellegrini, iżda f’ġieħ ruħna, għalqulhom il-biebin f’wiċċhom.” Meta kien sar il-waqt biex jitilqu, marru sax-xifer tax-Xmara. L-aħħar kelmiet tas-Sur Qata’-Qalbu kienu, “Saħħa lejl, merħba jum.” Bintu qasmet ix-xmara tkanta, iżda ħadd ma seta jifhem x’qalet. Imbagħad ġara li, wara ftit, fir-raħal wasal Messaġġier li staqsa għas-Sur Onest. Għalhekk wasal sad-dar fejn kien, u tah f’idejh dawn il-linji miktuba: Int ġejt ikkmandat biex bħal llum ġimgħa tkun lest sabiex tippreżenta lilek innifsek quddiem Sidek, f’dar Missieru. U bħala sinjal li l-messaġġ tiegħi ġenwin, sikktu wlied l-għana kollha kemm huma. (Qoħelet 12:4) Imbagħad is-Sur Onest sejjaħ lil ħbiebu u qalilhom, “Ħa mmut, però mhux ser nagħmel testment. L-onestà tiegħi neħodha miegħi; ħalli dak li għad jiġi warajja jgħidulu dwar dan.” Meta waslet il-ġurnata biex jitlaq, ipprepara lilu nnifsu biex jaqsam ix-Xmara. Issa f’dal-perjodu l-ilmijiet tax-Xmara għolew u f’ċerti postijiet faru għal fuq ix-xtut. Iżda s-Sur Onest matul ħajtu kien ftiehem ma’ ċertu wieħed Kuxjenza-Safja biex dan jiltaqa’ miegħu hemm, dan hekk għamel, u tah idu, biex b’hekk għenu jaqsam. Laħħar kelmiet tas-Sur Onest kienu, “Il-grazzja ssaltan.” B’dan il-mod ħalla d-dinja. Wara dan ġriet il-kelma li s-Sur Valuruż-għal-Verità ġie ppreżentat b’ordni miktuba, mill-istess Messaġġier tal-oħrajn; u bħala sinjal li din kienet vera kellu din; tfarrkitlu l-ġarra mal-għajn. (Qoħelet 12:6) Hekk kif fehmha, bagħat għal sħabu, u qalilhom dwarha. Imbagħad qal, “Sejjer għand Missieri, u għalkemm wasalt hawnhekk b’diffikultà kbira, xorta waħda ma jiddispjaċini xejn għall-inkwiet kollu li sibt ruħi fih biex irnexxili nasal sa fejn qiegħed illum. Ix-xabla tiegħi nħalliha lil dak li għad jilħaq warajja fil-pellegrinaġġ tiegħi, u s-sengħa u l-ħila tiegħi, lil dak li kapaċi jeħodhom. Il-marki u l-farretti tiegħi se nġorrhom miegħi, biex ikunu xhieda favur tiegħi, li jien iġġilidt il-battallji ta’ dak li ser ikun il-ħallas tiegħi.” Meta l-jum li kellu jitlaq ’l hemm wasal, kienu l-ħafna li akkumpanjawh sat-tarf taxXmara, u malli niżel fiha qal, “Ja mewt, fejn hi n-niggieża tiegħek?” U hekk kif niżel aktar fil-fond qal, “Ja qabar, fejn hi r-rebħa tiegħek?” Kien hekk li qasam għan-naħa l-oħra, u t-trombi mill-faċċata instemgħu idoqqu għalih.

158

Imbagħad waslet ordni oħra bil-miktub għas-Sur Ma-Jitħarrikx, (dan is-Sur MaJitħarrikx kien dak li l-kumplament tal-pellegrini kieu sabuh fl-Art Imsaħħra għarkupptejh.) Il-Messaġġier ġabielu u tahilu f-idu miftuħa. Il-kontenut tagħha kien; Li hu kellu jipprepara ruħu għal bidla fil-ħajja, għaliex Sidu ma kienx lest li jħallih jibqa’ aktar ‘il bogħod minnu. B’dan is-Sur Ma-Jitħarrikx intilef fil-ħsieb. “Le,” qal il-Messaġġier, “m’għandekx għalxiex tiddubita dwar il-verità tal-messaġġ tiegħi; għax ara, hawn sinjal li juri li huwa veru; Inkissret it-tarjola tiegħek fuq ilbir.” (Qoħelet 12:6) Imbagħad sejjaħ lis-Sur Qalbieni, li kien il-Gwida tagħhom, biex jiġi ħdejh, u lil dan qallu, “Sinjur, għalkemm ma kelliex ix-xorti li nkun fil-kumpanija tajba tiegħek għal biċċa l-kbira tal-jiem tal-pellegrinaġġ tiegħi, madankollu minn mindu ltqajt miegħek, inti kont ta’ siwi għalija. Meta tlaqt mid-dar, ħallejt warajja mara u ħamest itfal żgħar. Ħallini nitolbok bil-ħrara, biex meta terġa lura (għaliex naf li għad trid terġa tmur, u tirritorna lura f’dar Sidek, bit-tama li għad terġa tkun Kunduttur għal aktar pellegrini qaddisa,) żżur lil familti, u tgħarrafhom b’dak kollu li ġrali, u li ser jiġrili. Barra min dan għidilhom ukoll, dwar il-wasla tiegħi kollha ferħ f’dan il-post, u dwar il-kondizzjoni mimlijja barka li fil-preżent ninsab fiha. Għidilhom ukoll dwar Kristjan, kif ukoll dwar martu Kristjana, u kif flimkien ma’ wliedha ġiet wara żewġha. Għidilhom ukoll dwar x’tmien mimli ferħ din kellha, u ’l fejn marret. Lil familti, ftit li xejn għandi x’nibgħatilhom, ħlief forsi t-talb u l-biki tiegħi għalihom; li huma biżżejjed, jekk inti tinfurmahom sew, biex forsi jirbħuhom.” Hekk kif is-Sur Ma-Jitħarrikx kien ħa ħsieb ta’ kollox, u hekk kif kien sar il-ħin biex jittieħed kemm jista’ jkun malajr; niżel huwa wkoll sax-Xmara. Issa f’dak il-waqt fix-Xmara kien hemm kalma kbira, għaldaqstant is-Sur Ma-Jitħarrikx, hekk kif kien wasal san-nofs, waqaf għal ftit tal-ħin u kellem lill-kumpannji tiegħi li kienu stennewh lil hinn. U qal hekk, “Din ix-Xmara werwret lil ħafna, iva, anke lili, l-ħsieb dwarha ta’ spiss beżżgħani. Iżda f’dan il-ħin kollox faċli, riġlejja qegħdin fis-sod, fuq dak li fuqu riġlejn il-qassisin li ġarrew l-arka tal-patt rifsu waqt li l-poplu t’Iżrael qasam dan ilĠordan. (Ġożwe 3:17) Veru li l-ilmijiet morri għat-togħma, u kesħin għall-istonku; iżda l-ħsieb dwar il-post li lejh jiena sejjer, u l-akkumpanjament li qed jistennini fuq in-naħa l-oħra, huma bħall-ġamar jaħarqu ġewwa qalbi. Issa qed narani fit-tmiem talvjaġġ tiegħi, il-jiem mimlija xogħol spiċċaw. Issa sejjer biex nara dik ir-ras li ġiet inkurunata bix-xewk, u dak il-wiċċ li fuqu beżqu, minħabba fiha. S’issa għext blgħajdut u bil-fidi, iżda issa sejjer fejn għad ngħix bil-viżjoni, u ngħammar ma’ dak, li fil-kumpannija tiegħu tant nitgħaxxaq. Kont ngħoxa nisma’ lil min jitkellem dwar Sidi, u kull fejn rajt il-marki ta’ riġlejh fl-art, hemm ukoll dejjem ixxennaqt li nirfes.

159

Ismu għalija dejjem kien kaxxa tal-misk, anżi kien aktar ifuħ mill-fwejjaħ kollha. Leħnu kien għalija ħelu wisq, u l-bixra ta’ wiċċu dejjem xtaqtha wisq aktar minn dawk li jixtiequ id-dija tax-xemx. Kont imdorri niġbor kelmtu bħala ikel, kif ukoll bħala antitodi għal kontra l-ħassħażinijat tiegħi. Huwa zammni, u jien ħarist lili nnifsi mid-dnub: Iva, saħħaħli l-passi tiegħi fi triqtu.” Issa, waqt li kien qed jgħid dan id-diskors, il-bixra ta’ wiċċu nbidlet. L-irġiel qawwija ntlewew quddiemu u wara li qal “ħudni għaliex għal għandek ġej,” ma baqgħux jarawh aktar. Iżda kienet ħaġa tassew glorjuża, li tara kif il-wita’ mtliet biż-żwiemel u l-karrijiet, bit-trumbettiera u d-daqqaqa tal-istrumenti tan-nifs, bl-għannejja u b’dawk li jdoqqu fuq l-istrumenti tal-kordi, biex jilqgħu lill-pellegrini hekk kif dawn telgħu u wieħed wara l-ieħor daħlu mill-Bieb tal-Belt. Ilħaqt tlaqt minn fejn kont u ma rajtx lil ulied Kristjana; l-erba’ subien li ġabet magħha, flimkien man-nisa’ u t-tfal tagħhom, jaqsmu għan-naħa l-oħra. Barra minn dan, minn mindu tlaqt smajt lil xi ħadd jgħid li huma kienu għadhom ħajjin, u hekk kienu ser jibqgħu għat-tkattir tal-Knisja fil-post fejn għal xi żmien kienu jinsabu. Jekk Alla jrid li nerġa ngħaddi minn hemm darb’ oħra, lil dawk li jixtiequ, nkun nista’ nirrakkontalhom dak li preżentement m’għidtx; sadanittant lill-qarrej insellimlu, saħħa.

TMIEM __________________________________