Ege Denizi İzmarit Türlerinin (Spicara smaris, S. flexiosa ve S. maena) Morfolojik Farklılıklarının Tür Belirlemede Kullanımı Akın T. İLKYAZ1 Gülnur METİN H. Tuncay KINACIGİL Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, 35100, Bornova, İzmir e-posta1: akin.ilkyaz@ege.edu.tr Giriş Ülkemizde Centracanthidae familyasına ait Centracanthus cirrus, Spicara flexuosa, S. maena ve S. smaris türleri yaşamaktadır (Mater et al., 2003). İlk bakışta C. cirrus ventralinde koyu benek bulunmaması ile diğer üç türden kolaylıkla ayırt edilebilmektedir. Fakat protojinik hermafrodit özellik gösteren familya üyelerinin özellikle; S. smaris erkek bireylerinin S. flexuosa dişileri ile, ve S. flexuosa erkeklerinin S. maena dişileri ile olan yakın benzerlikleri nedeni ile karıştırılmaları sözkonusudur. Bu çalışmada da bu üç türü dış görünüşünden kolayca ayırmaya yönelik metrik ve meristik parametreler araştırılmıştır. Materyal ve Yöntem Trol ve uzatma ağı kullanılarak; 32 adet S. smaris, 41 adet S. flexiosa ve 36 adet S. maena örneği Mayıs 2005 - Mart 2006 tarihleri arasında İzmir Körfezi’nden örneklenmiştir (Şekil 1). Örneklenen bireylerden; total, çatal ve standart boy; vücut yüksekliği, genişliği ve çevresi; göz çapı ve gözler arası mesafe; dorsal, anal, kaudal, pektoral ve ventral yüzgeç uzunluğu; kuyruk sapı, baş ve burun boyu; kuyruk sapı yüksekliği; yanal çizgideki pul sayısı; dorsal ve anal yüzgeçdeki sert ve yumuşak ışın sayısı ve vücut ağırlığı ölçümleri alınmıştır (Şekil 2). Bireylerin çatal boyları ile diğer metrik karakterleri arasındaki ilişki ile türler arasındaki meristik veriler karşılaştırılmış ve türler arasındaki farklılıklar araştırılmıştır (Walsh et al., 2001). Tablo 1. Türlerin metrik ölçümlerinin çatal boy (LF) ile olan matematiksel ilişkisi ve meristik karakterleri. Gösterimler: LT, LS, LH, LW, G, HL, BB, ED, EE, D, A, C, P, V, TL ve TH: eğim*çatal boy+kesme noktası (korelasyon); W: eğim*çatal boy^kesme noktası (korelasyon); LLS, DH, DS, AH ve AS: minimum-maksimum (ortalama±standart hata) LT LS LH LW G W S. smaris 1.084LF+0.185 (0.99) 0.902LF+0.456 (0.98) 0.183LF+0.263 (0.59) 0.163LF-0.388 (0.61) 0.478LF+0.471 (0.83) 0.0175LF2.869 (0.94) S. flexiosa 1.090LF+0.128 (1.00) 0.931LF-0.166 (1.00) 0.355LF-1.176 (0.96) 0.121LF+0.108 (0.88) 0.743LF-1.562 (0.97) 0.013LF3.0418 (0.99) S. maena 1.088LF+0.154 (0.96) 0.886LF+0.729 (0.98) 0.333LF-0.753 (0.89) 0.140LF+0.087 (0.53) 0.771LF-1.180 (0.83) 0.016LF3.048 (0.91) HL BB ED EE D A S. smaris 0.206LF+0.417 (0.92) 0.073LF+0.051 (0.86) 0.041LF+0.313 (0.47) 0.081LF-0.105 (0.71) 0.534LF-0.921 (0.95) 0.217LF-0.516 (0.86) S. flexiosa 0.238LF+0.198 (0.98) 0.079LF+0.114 (0.94) 0.049LF+0.295 (0.79) 0.074LF+0.098 (0.89) 0.545LF-0.811 (0.99) 0.244LF-0.719 (0.97) S. maena 0.244LF+0.092 (0.87) 0.090LF-0.191 (0.82) 0.040LF+0.303 (0.53) 0.079LF+0.059 (0.63) 0.549LF-1.133 (0.93) 0.214LF-0.277 (0.79) C P V TL TH S. smaris 0.219LF-0.386 (0.87) 0.249LF-0.493 (0.84) 0.221LF-0.832 (0.82) 0.127LF+0.786 (0.50) 0.094LF-0.230 (0.92) S. flexiosa 0.203LF+0.099 (0.90) 0.235LF-0.204 (0.96) 0.286LF-1.151 (0.95) 0.168LF+0.073 (0.92) 0.108LF-0.227 (0.97) S. maena 0.192LF+0.281 (0.68) 0.253LF-0.093 (0.55) 0.193LF-0.237 (0.81) 0.111LF+1.291 (0.20) 0.093LF+0.138 (0.84) LLS DH DS AH AS S. smaris 75-90 (82.6±0.6) 10-12 (11.1±0.1) 10-12 (11.5±0.1) 3-3 (3.0±0.0) 9-10 (9.8±0.1) S. flexiosa 65-76 (70.4±0.4) 10-12 (11.0±0.0) 10-12 (11.5±0.1) 3-3 (3.0±0.0) 9-10 (9.7±0.1) S. maena 66-79 (74.8±0.5) 10-11 (10.9±0.0) 10-12 (11.8±0.1) 3-3 (3.0±0.0) 9-10 (10.0±0.0) Bulgular Türlerin metrik karakterlerinden total ve standart boylar arasında fark gözlenmezken, ağırlık’ta farklılık gözlenmiştir. S. flexuosa’nın göz çapı, S. smaris’in ise vücut yüksekliği ve çevresinin diğer iki türden farklı olduğu saptanmıştır. Meristik karakterlerden dorsal ve anal yüzgeçdeki sert ve yumuşak ışın sayılarında fark gözlenmezken, S. smaris’in yanal çizgideki pul sayısında farklılık bulunduğu gözlenmiştir (Tablo 1, Şekil 3). Tartışma ve Sonuç Ele alınan üç tür arasında, türleri pratik olarak ayırt edici parametrelerin araştırıldığı çalışmada; S. flexuosa’nın göz çapının diğer iki türe oranla daha büyük olduğu, S. smaris’in diğer iki türe oranla vücut yüksekliğinin daha az, yuvarlağa daha yakın vücut formu ve pullarının daha ufak yapıda olması ile ayırt edilebileceği tespit edilmiştir. S. smaris dışındaki iki türün arasında ayırt edici görsel birkaç parametrenin tespit edilememesi, bu iki türün aynı olabileceği düşüncesini beraberinde getirmektedir. Bu çalışmanın veri ve değerlendirmesinin bu ayrıma kesin kanıtlar getiremediği, fakat bu konunun daha iyi kurgulanmış bir yöntemle araştırılması gerektiği sonucunu vermektedir. Buna ek olarak, son sistematik sınıflandırmada S. flexuosa ile S. maena’nın aynı tür olarak kabul edilme eğilimi de dikkat çekicidir (Froese ve Pauly, 2007). 23 6 19 Walsh,M.G., Bain,M.B., Squiers,T., Waldman,J.R., Wirgin,I., 2001. Morphological and Genetic Variation Among Shortnose Sturgeon Acipenser brevirostrum from Adjacent and Distant Rivers. Estuaries, 24:41-48. 17 14 15 LH (cm) Mater,S., Kaya,M., Bilecenoğlu,M., 2003. Türkiye Deniz Balıkları Atlası. E.Ü. Su Ürünleri Fak. Yayınları, No:68. LT (cm) Froese,R., Pauly,D. (Editors). 2007. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org, version (05/2007). 5 LS (cm) 20 Kaynakça 11 4 3 11 7 3 14 2.5 12 1 140 120 100 2 1.5 W (gr) b 8 G (cm) LW (cm) a 2 10 8 80 60 40 1 6 0.5 4 0 5 1.3 1.7 20 1.2 3 1.4 1.1 EE (cm) ED (cm) HL (cm) 4 1 0.9 0.8 1.1 0.8 0.7 c 2 0.6 0.5 10 4 4 3 3 A (cm) D (cm) 8 7 6 C (cm) 9 2 5 2 4 Şekil 1. Araştırmanın materyalini oluşturan türler. 3 1 1 5 5 1.6 3 1.2 BB (cm) V (cm) 3 2 2 0.8 1 1 8 11 14 17 LF (cm) Şekil 3. Türlerin metrik ölçülerinin çatal boyları (LF) ile olan ilişkileri. l : Spicara smaris l : Spicara flexiosa l : Spicara maena 0 0.4 4 2 3 1.5 20 TL (cm) (LT:Total boy, LF:Çatal boy, LS:Standart boy, LH:Vücut yüksekliği, LW:Vücut genişliği, G:Vücut çevresi, HL:Baş boyu, BB:Burun boyu, ED:Göz çapı, EE:Gözler arası mesafe, D:Dorsal yüzgeç uzunluğu, A:Anal yüzgeç uzunluğu, C:Kaudal yüzgeç uzunluğu, P:Pektoral yüzgeç uzunluğu, V:Ventral yüzgeç uzunluğu, TL:Kuyruk sapı boyu, TH:Kuyruk sapı yüksekliği, W:Ağırlık.) P (cm) Şekil 2. Bireyler üzerinde alınan metrik ölçümler. 4 4 TH (cm) a:Spicara smaris, b:Spicara maena, c:Spicara flexiosa. 2 1 1 0.5 8 11 14 LF (cm) 17 20 8 11 14 LF (cm) 17 20