Dati Konnessi mal-Festa tal-Lunzjata - St.Gabriel Band Club

A.D. 1920Ma˙ru© mill-KaΩin tal-BandaSan Gabriel, Villa Balzan,223, Triq il-Kbira,Óal Balzan BZN 08, Malta EU.Tel/Fax: +356 2144 5840Mob/SMS: 9944 5840e-mail:sgabriel@maltanet.netWebsite:www.stgabrielbandclub.comL-Ewwel Óar©a Lulju 1984Bord EditorjaliEditur: John PullicinoMembri:Saviour DeguaraJoseph SpiteriSilvio CassarPhilip BorgKolletturi tar-Reklami:Pierre FenechPaul CamilleriJohn PullicinoAlan DeguaraTony FalzonFranklin LeeksVictor GaleaJohn CassarJoseph SpiteriRaymond DebonoRenald GauciSaviour DeguaraQari tal-Provi:Joseph Borg B.A. (Gen.)@ Drittijiet miΩmuma mill-KaΩin tal-Banda San Gabriel,Óal Balzan.Biex tirreklama f’dan il-ktiebjew fil-kalendarju annwali:John Pullicino e-mail:pullicino@di-ve.comTel: 9986 5634Saviour Deguara e-mail:deguaraae@maltanet.netTel: 7909 3057Issettjat u stampat:Bestprint Co. Ltd.Triq iΩ-Ûurrieq, il-QrendiTel: 21 680 789, 21 649012Kumitat Çentrali 2006-2007 ............................... 6Ritratt Kumitat Çentrali 2006/2007 .................... 7Introduzzjoni mill-Editur .................................... 9Innu lil Óal Balzan ............................................ 11Innu Març San Gabriel ...................................... 11Messa©© mill-Kumitat Çentrali ........................ 13Jien Smajtek ...................................................... 14“Ìie˙ Óal Balzan” lil Lino Borg,il-President tas-Soçjetà ............................... 15Valent Azzopardi .............................................. 17Il-Març ‘Peter’ .................................................. 21Tislima lill-G˙aqda tan-Nar .............................. 21Messa©© mill-Kappillan .................................... 23Ta˙bira .............................................................. 24L-Awgurju tas-Sindku ...................................... 25Mill-Pinna tas-Surmast Direttur ........................ 26Tislima lill-Membru Onorarju Gabriel Pullicino(1936-2007) ................................................ 27L-Arkan©lu Gabriel ........................................... 29Il-Kwadru Titulari tal-Knisja tal-Lunzjatatal-Birgu ..................................................... 31Ritratti mill-Img˙oddi ....................................... 32Membri Onorarji Ìodda ................................... 33In-Numru Sebg˙a f’xi Drawwiet u Attivitajietf’Malta ........................................................ 34Dati Konnessi mal-Festa tal-Lunzjata ............... 37L-Ista©un tal-Festi Maltin ................................. 39Ittra ta’ Taqbiliet lil Ommna Marija ................. 42Solennità tat-T˙abbira tal-Mulej– Pjazza San Pietru (25 ta’ Marzu 2006) ... 45Il-Kappella ta’ Marija Annunzjataf’ÓaΩ-Ûabbar .............................................. 47Is-Sur Luigi Muscat – Skultur Balzani .............. 48L-A˙wa ÌuΩeppi u Salvu Gauci, l-Istandardifil-KaΩin San Gabriel u l-Mudell ta’ l-ArtImqaddsa .................................................... 51100 Sena mit-Twelid tal-KanonkuBalzani Dun Spir (1907-2007) ................... 54L-istatwa ta’ San Mikiel .................................... 55Dun Ìwann Galea – 1907-1979 ....................... 56Il-Pitturi ta’ Rocco Buhagiar f’Óal Balzan .......57Is-Simboli tal-Pjanti fuq il-Bankunta’ l-Istatwa Titulari Marija Annunzjata ....60Mar Jistkenn fil-Knisja ta’ Óal Balzan .............. 62Il-Óajja ta’ Franz Schubertu l-Ave Maria Tieg˙u ................................. 65Djarju tas-Soçjetà 2006/2007 ............................ 66Programm taç-Çelebrazzjonijiettal-Festi Esterni .......................................... 74Programm tal-Óruq tan-Nar .............................. 76Programm taç-Çelebrazzjonijiettal-Festi Interni ........................................... 77Tag˙rif fil-Qosor dwar il-Pitturali tinsab fis-Sala Prinçipali tal-KaΩin ......... 78Mill-pinna ta’… Anthony Fenech(1938-2006) – Tifkiriet ta’ Balzani ............81Il-Festa tal-Lunzjata lejn tmiem is-seklu 19 ..... 87Eku tas-Sena 2005 – Óal Balzan - 350 SenaParroçça (1655-2005) - Tifkira ..................95Opra Unika fil-GΩejjer Maltin…– It-TuΩell - 130 Sena ................................ 97Il-Katidral tal-Lunzjatafil-Belt ta’ Acireale fi Sqallija ..................101Mill-Ma˙Ωen ta’ l-Armar tal-festa .................. 102Il-festa u l-istatwata’ San Valentinu Martri .......................... 106Tag˙rif dwar Mons. Tarcisio Delicata ............ 109Wiener Servitenkirche“Maria Verkündigung” (Maria Annunzjata)fil-Parroçça ta’ “Rossau” .......................... 113100 Sena mit-Twelid ta’ Mro Carmelo Briffa(1907-2007) .............................................. 115Kelmtejn mis-Sotto-Kumitat Nisa .................. 116Baned Mistiedna ............................................. 117Banda ÌermaniΩa ΩΩur lis-Soçjetà .................. 118Programm MuΩikali ........................................ 121It-toroq minn fejn ser jg˙addu l-baned ...........124Villa “Cor Jesu” fi Triq Papa Alessandru VIIÓal Balzan ................................................ 128Rendikont Finanzjarju ..................................... 132Kelmtejn mis-Sotto-Kumitat Ûg˙aΩag˙ ..........133Il-Ìimg˙a Mqaddsa f’Óal Balzan 2007 .......... 134Apprezzamenti ................................................ 137Il-Festa ta’ Óal Balzan .................................... 139Ir‐ritratti li jinsabu fuq il‐qoxra tal‐Ktiebtal‐Festa tal‐Lunzjata 2007.

L‐istatwa artistika u devota ta’ Marija Annunzjata Patruna ta’ Óal Balzan minquxa fl‐injam minn Mastru Salvu Dimech fl‐1868.

fan heatersconvectorsgas heaterswater heatersTrade Enquiries 2729 2729

We Cater for all occasions10, St. Publius Street, Sliema • Tel: 2133 1070

Kumitat Çentrali2006‐ 0 ‐ 20070 Patrun tal‐KaΩinGabriel Caruana MQRPresidenti OnorarjiGuido Borg K.S.J., D.E.A.M., B.A., Dr Hugh Peralta B.A. LL.DMembri OnorarjiVincent Borg, Nicholas Borg, Ìor© Grech, Charles Briffa,Philip Borg, Alfred Caruana, Ûaren Vassallo, Karmen Micallef u Arsenio BrincatSurmast OnorarjuMro Gabriel MuscatMembru Emeritus fil‐KumitatKalç MicallefSegretarju President KaxxierSaviour Deguara Lino Borg Raymond DebonoAssistent Segretarju Viçi President Assistenti KaxxieraJohn Pullicino Alfred Muscat Renald Gauci u Albert MagroDirettur tal‐KaΩinCharles FenechDelegat BandaAlan DeguaraDelegati Attivitajiet Soçjali u Fund RaisingIan Muscat u Joseph MuscatAss. DiretturAlbert MagroDelegat tan‐Nar Delegati Armar PROÌor© Mifsud Joe Muscat u Victor Muscat Philip BorgAssistent SurmastCharles MizziKappillan tal‐KaΩinRev. Mons. Dun Ìwann Dimech S.N.O.M.Surmast DiretturMro Joseph Vella, A. (Mus.) L.C.M. L. (Mus.) L.C.M. F.V.C.M.AwdituriJesmond Pace ACCA MIA CPAA, Joseph Borg BA (Gen)Chairman PubblikazzjoniJohn PullicinoKonsulent LegaliDr Hugh Peralta B.A. LL.D.SOTTO‐KUMITAT ÛGÓAÛAGÓ SAN GABRIEL A.D. 2001Segretarju Chairman KaxxierSalvu Galea Alan Deguara Jesmond AgiusAssistent Segretarju Viçi Chairman Assistent KaxxierAlan Vella Stephen Micallef Jonathan FalzonAttivitajiet PRO Delegati SportsDaniel Borg u Joseph Callus Stephen Micallef Andrew Cremona, Charles Borg u Matthew LiaMembriCarl Mario Zammit, Paul Camilleri,Matthew Mifsud u Jean Paul ButtigiegSOTTO‐KUMITAT NISASegretarja Chairperson KaxxieraHelen Bonett Elizabeth Micallef Simone BriffaAssistenta Segretarja Viçi Chairperson Assistenta KaxxieraSimone Barbara Lina Mc Carthy Nathalie CutajarMembriCarmen Deguara u Asmaa Borg

Óamsin Sena mix-Xiri tas-Sede tas-SoçjetàÓamsin Sena fiç-Çentru tal-Komunità ta’ Óal Balzan1957-2007Kumitat Çentrali 2006/2007Bilwieqfa (mix‐xellug): Alan Deguara, Victor Muscat, Ian Muscat, Joseph Muscat, Joe Borg, Charles Fenech, Albert Magro u Ìor© Mifsud.Bilqieg˙da (mix‐xellug): John Pullicino (Assistent Segretarju), Alfred Muscat (Viçi‐President), Lino Borg (President), Mro Joseph Vella (SurmastDirettur), Saviour Deguara (Segretarju), Raymond Debono (Kaxxier) u Renald Gauci (Assistent Kaxxier).Is‐sede tas‐SoçjetàmΩejna g˙allokkaΩjonital‐Festatal‐Lunzjata.

Introduzzjoni mill-EditurJohn PullicinoÓamsin Sena mix-Xiri tas-Sede tas-SoçjetàÓamsin Sena fiç-Çentru tal-Komunità ta’ Óal BalzanG˙eΩieΩ Balzanin,F’isem il-President u l-kumitat çentrali qednippreΩentawlkom il-pubblikazzjoni annwali lis-Soçjetà muΩikali San Gabriel tippubblika g˙allokkaΩjonital-festa ta’ Marija Annunzjata l-patrunata’ ra˙al twelidna, Óal Balzan - li din is-sena ser ti©iççelebrata bejn it-28 ta’ Ìunju u t-8 ta’ Lulju.RiflessjonijietMeta ni©i biex nipprepara din il-pa©na, ˙sibijietijibdew ja˙sbu f’dawk li llum m’g˙adhomx mag˙na.G˙alija din is-sena kienet iebsa ˙afna min˙abba t-telfa ta’ missieri. Jien ma nag˙milx parti minn dinis-Soçjetà b’kumbinazzjoni... imma kien hu li dejjemressaqni u ˙e©©i©ni biex nag˙ti sehmi g˙all-festa tal-Lunzjata u l-kaΩin minn çkuniti. F’dawn il-mumentimo˙˙i jirrifletti fuq il-bidu tas-snin disg˙in “meta ta’l-età tieg˙i konna fl-aqwa tag˙na” u nibet il-˙siebli nibdew in©orru l-istatwa ta’ Ìuditta fil-març tal-Ìimg˙a, mill-knisja ta’ Santa Marija sal-pjazza fejnfi tmiem il-març kienet ti©i mtellg˙a fuq il-pedestall.Kien f’din l-epoka li ©ie l-˙sieb li ssir statwa ta’ SanGabriel. Fl-1993 din il-˙olma saret realtà u kienhawn fer˙ kbir mal-wasla ta’ din l-istatwa l-©dida.Fer˙ fuq persuni li kienu taw il-kontribut tag˙homfosthom b˙al Ìeraldu u Calleja u dawk kollha lillum m’g˙adhomx jag˙mlu parti minn din id-dinja.Huwa xieraq, u na˙seb li huwa d-dmir tag˙na, li lildawn il-persuni ta’ l-img˙oddi nibqg˙u nfakkruhomdejjem daqs li kieku g˙adhom mag˙na. Per eΩempjub˙alissa qed ji©uni f’mo˙˙i b˙all-Bramu, Benny,Nazju u s-Surmast Valent, personalitajiet li g˙exnamag˙hom fi çkunitna. Bl-a˙˙ar esperjenza tat-telfata’ Valent Azzopardi iben denju tas-Soçjetà u ta’Óal Balzan li ddedika ˙ajtu kollha jakkumpanja l-festa tal-Lunzjata bil-log˙ob tan-nar. Dawn uliedis-Soçjetà, il-preΩenza tag˙hom qieg˙da mag˙na filwirtli ˙allewlna.Óamsin sena mix‐xiritas‐sede tas‐SoçjetàIl-post tas-sede tas-Soçjetà minn fejn tiffunzjonallum ©ie mixtri ˙amsin sena ilu. B’tislima uringrazzjament lil dawk kollha li ˙admu biex ©ietimwettqa din l-opra, is-Soçjetà ser tfakkar din il-©rajja b’diversi attivitajiet, fosthom bi programmmuΩikali fejn il-banda San Gabriel ser tonora lill-Patrun tas-Soçjetà Gabriel Caruana bi programmmuΩikali li ser ji©i mtella’ fis-sala Aurora nhar is-Sibt 29 ta’ Settembru. G˙al din l-okkaΩjoni wkollqed ji©i ppubblikat ktejjeb informattiv dwar din il-©rajja storika li se˙˙et fi Ωminijiet diffiçli.Il‐festa tal‐LunzjataG˙alkemm fis-soçjetà jsiru diversi attivitajiet,jibqa’ l-fatt illi l-festa tal-Lunzjata hija l-qofoltal-˙idma tag˙na, ˙idma li tiffjorixxi matul is-senakollha. Óidma b’riΩq il-festa biex niksbu l-finanzime˙tie©a peress li l-©bir bieb bieb mhux biΩΩejjed.Is-soçjetà g˙andha responsabbiltà kbira fuqha biextie˙u ˙sieb diversi affarijiet fosthom in-nar, l-armartat-toroq, id-dawl tal-koppla u l-kampnar kif ukollid-disinn tal-faççata tal-knisja. G˙al din is-sena qednintroduçu tibdil bi qbil mal-Kappillan fil-programmtal-festi esterni fosthom li l-programm muΩikali serisir il-Óamis flok is-Sibt biex ikun jistà jitgawdaa˙jar mill-pubbliku. Il-˙ru© min-niçça ser jibda jsirit-Tnejn flok il-Óadd.Nag˙laq billi nirringrazzja lil dawk kollha li offrewl-g˙ajnuna tag˙hom f’dawn l-a˙˙ar g˙axar snin kemmilni nie˙u ˙sieb din il-pubblikazzjoni u nawgura lijkollna festa mill-isba˙. Il-festa t-tajba lil kul˙add.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 19209

Talaham.comButcher Shop1, St. Valentine StreetBalzanTel: 2149 1337 – 7949 2821Web: www.Talaham.comOpening HoursMonday Closed all dayTuesday 6.30 – 13.30 ClosedWednesday 6.30 – 13.30 15.30 – 18.00Thursday 6.30 – 13.30 15.30 – 18.00Friday 6.30 – 13.30 15.30 – 18.00Saturday 6.30 – 13.30 ClosedDeliveries available10 Festa tal‐Lunzjata 2007

Innu lil Óal BalzanHawnhekk ©rejna fi tfulitnahawnhekk lg˙abna ming˙ajr ˙siebhawnhekk sibna kenn u fara©meta kbirna, qraba w ˙biebRit.: Óal Balzan ©o nofs il-GΩirab’©onna mfew˙a b’ward u Ωaharhuwa ©awhra tleqq u tilmakemm bil-lejl u kemm bi nharHawnhekk sibna l-g˙axqa tag˙nahawn iltqajna fer˙anin©o kull triq u ©o kull pjazzatifkirietna g˙adhom ˙ajjinRit.: Óal Balzan ©o nofs il-GΩira eçç.Hawn t˙abbejna l-ewwel darbahawnhekk ©ejna ma’ l-uliedhawnhekk rajna s-snin g˙addejjata˙t il-kappa tas-smewwietRit.: Óal Balzan ©o nofs il-GΩira eçç.Hawn in©barna nag˙tu qimakemm bl-g˙amil u kemm bil-fommlil Marija li ©iet mg˙arrfali ta’ Alla se ssir Omm.Innu MarçSan GabrielWaqt li kont kollok mi©buraFit-talb t’Alla O MarijaGabrieli l-An©lu ˙abbrekBiex tkun l-omm minn tal-Messija.G˙al dil-bxara hekda sabi˙aG˙al dal-©id u kbir favurBil-Prudenza mqaddsa tieg˙ekXejn ma xg˙ebt g˙al dan l-unur.F’dak il-˙in l-an©lu fissirlekIl-misterju l-iΩjed kbirli bl-istess nar ta’ m˙abbtekAlla bniedem fik isir.Gabrieli, l-qawwa t’AllaMinn ©os-sema b˙al ambaxxaturMinn ©o Nazzaret fis jittajjarG˙al quddiem l-omm tas-Salvatur.Gabrieli, l-qawwa t’AllaMinn ©os-sema b˙al ambaxxaturMinn ©o Nazzaret fis jittajjarG˙al quddiem l-Omm tas-Salvatur.Kliem u MuΩika: Mro. Willie A. AttardRit.: Óal Balzan ©o nofs il-GΩira eçç.Hawnhekk fra˙na waqt il-festiu f’kull mewt xerridna d-dmug˙hawnhekk g˙exna u hawn se mmutug˙ax dar-ra˙al in˙obbuh.Rit.: Óal Balzan ©o nofs il-GΩira eçç.Kliem: Il-Poeta Balzani Ìor© BorgMuΩika: Mro Joseph VellaKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192011

SteveStationery Bazaar&SteveToys & Giftsforstationery, magazines,photocopies,binding & laminating service,haberdashery, underwear,toiletries, make‐up,toys & giftsBoth behind Balzan Playing FieldTel/Fax: 2149 010612 Festa tal‐Lunzjata 2007

Messa©© mill-Kumitat ÇentraliDedikazzjoni, Impenn u Kura©©Il-˙u©©ie©a li nΩerg˙et 87 sena ilu g˙adha taqbad sallum,u naf fiç-çert li bil-kumitat preΩenti u b’diversi membrio˙ra din il-˙u©©ie©a g˙andha tibqa’ taqbad g˙ax l-g˙antag˙na sa minn dejjem kien li nkabbru l-festa tal-Lunzjatau ng˙ollu l-isem tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel. Dang˙amluh ta’ qabilna, qed nag˙mluh a˙na lkoll u bil-fjammali b˙alissa hawn fil-membri g˙andna garanzija li nibqg˙unag˙mluh g˙ax g˙alina l-KaΩin tal-Banda San Gabriel hukollox.Il‐KaΩin it‐Tieni Dar Tag˙naG˙al xi w˙ud il-kaΩin hu t-tieni dar tag˙hom imma aktarma jg˙addi Ω-Ωmien aktar qed niskopri li hemm membri lil-KaΩin tal-Banda San Gabriel hu l-ewwel dar tag˙hom. L-attività u l-˙idma fil-kaΩin hija wa˙da kbira. Mis-sebg˙ata’ filg˙odu l-kaΩin dejjem miftu˙ sa tard bil-lejl. RaymondDebono jg˙odd il-flus, Toni jfassal, Helen t˙it, Lino Ciapparajixkatla, Ìanni jag˙mel il-liedna, il-President jirran©a, Ìor©f’postu g˙all-kwiet jobrom il-karti u xi Ωg˙aΩag˙ o˙ra jag˙tudaqqa ta’ id fejn hemm bΩonn. Ippermettuli li semmejt lildawn imma biex taraw li l-voluntarjat g˙adu kbir u je˙tie©din il-˙idma impenjattiva sabiex a˙na lkoll nibqg˙u filquççata.Ma nsemmix in-numru kbir ta’ telefonati li ta’kuljum nirçievi sabiex nag˙mlu hekk, inΩidu, nirran©aw,nirrestawraw u l-lista tkompli. Dan hu ta’ inkora©©iment lis-Soçjetà tag˙na tag˙ti spazju g˙al aktar attivitajiet u ideat©odda g˙ax b’hekk Soçjetà tibqa’ ˙ajja u timxi aktar ’ilquddiem.Il‐BandaIl-Banda San Gabriel kompliet fejn ˙alliet fi snin l-img˙oddija. Barra s-servizzi tal-festa, kellha servizz fiGwardaman©a g˙all-festa tal-Madona ta’ Fatima u fl-14ta’ Awissu se jkollna servizz ©ewwa Birkirkara g˙all-festata’ Sant’Elena. Ma ninsewx is-servizz li l-Banda tag˙ti filpurçissjonital-Bambin f’Lejlet il-Milied organizzata mis-Soçjetà tal-Museum ta’ Óal Balzan. It-tag˙lim tal-muΩiabaqa’ g˙addej, grazzi lis-Surmast Direttur Mro. Joe Vella ul-Assistent Charles Mizzi.Il‐Festa tal‐LunzjataFuq kollox l-g˙an ewlieni li na˙dmu g˙alih huwa l-festa tal-Lunzjata. Din is-sena wara laqg˙at mill-Kappillang˙amilna wkoll xi tibdil mill-programm tal-festa. G˙alhekkl-˙ru© tal-vara min-niçça se ssir it-Tnejn u l-programmmuΩikali fuq iz-zuntier tal-knisja se jsir l-Óamis u se jkunhemm is-si©©ijiet g˙all-pubbliku.50 Sena mix‐Xiri tas‐Sede tas‐SoçjetàG˙al din l-okkaΩjoni se norganizzaw ©img˙a attivitajietf’Settembru 2007. Kif jixraq il-qofol se jkun il-programmmuΩikali fejn il-Banda San Gabriel se tonora lil GabrielCaruana li kien strumentali biex illum qed ingawdu dan ilpalazzli qeg˙din fih. Din is-sena wkoll t˙allas l-a˙˙ar çens ug˙alhekk il-kaΩin huwa kollu proprjetà tag˙na, grazzi g˙all-President Lino Borg li ˙adem ˙afna u g˙as-Sotto-KumitatNisa li bl-attivitajiet li jorganizza t˙allas iç-çens.Mumenti ta’ NiketIl-˙ajja mimlija ˙afna affarijiet sbie˙ iΩda kultant jasluwkoll dawk il-mumenti ta’ niket. Is-sena 2007 fissret ˙afnag˙all-KaΩin tal-Banda San Gabriel g˙ax tilfet diversi pilastrimis-Soçjetà tag˙na. Fosthom 2 membri onorarji – ValentCallus u Gabriel Pullicino u proprju fl-G˙id t˙abbret il-mewtta’ Valent Azzopardi membru tal-Kumitat u Kap tal-Kamratan-Nar San Gabriel A.D. 1963. Dawn ilkoll jixraqilhomgrazzi mill-qalb. Issa jonqos biss ˙a©a wa˙da, li nuru l-kapaçità tag˙na billi nkomplu nkattru dak li ˙admu u ˙admug˙alih ta’ qabilna.DeterminazzjoniKif g˙idt fil-bidu qed nara li b˙alissa hawn attività kbirata’ ˙idma g˙addejja fil-kaΩin tag˙na. Però nfakkarkom likul˙add hu importanti g˙as-Soçjetà tag˙na, membru filkumitatjew membru biss. Jg˙odd dak li tag˙mel, tg˙oddukoll il-kelma ta’ kura©© bejnietna. G˙ax kif naraw ilquççatatrid tistinka fuq li tistinka biex nil˙quha iΩda façlininΩlu ’l isfel. G˙alhekk nibqg˙u mag˙qudin u nkabbru dinil-familja li qed t˙addan il-KaΩin tal-Banda San Gabriel.Impossibbli li nsemmu l-attivitajiet kollha però f’din ilpubblikazzjonita’ livell, li John Pullicino ilu jag˙mel g˙aldawn l-a˙˙ar 10 snin b’kapaçità kbira, se taraw il-˙ajja talkaΩin,l-attivitajiet u inizjattivi li jo˙olqu l-membri ˙abbriekau attivit tag˙na. Jalla li l-festa tal-Lunzjata 2007 kif ukollil-programm muΩikali dak tad-29 ta’ Settembru 2007 ikunuΩew© avvenimenti li jaghtu gost lill-membri tag˙na kif ukollikunu ta’ ©ie˙ lejn il-Komunità Balzanija hekk kif jg˙id ilmottota’ din is-sena… 50 sena mix-xiri tas-sede tas-Soçjetà– 50 sena fiç-Çentru tal-Komunità ta’ Óal Balzan.Barra li ner©a’ nirrigrazzja lil kul˙add, nitlob lil OmmnaMarija Annunzjata sabiex tibqa’ ΩΩomm idejha fuqna lkollu tressaq aktar Ωg˙aΩag˙ ˙alli nkomplu nwettqu ˙idmietnabl-akbar sinçerità u onestà.Grazzi u l-festa t-tajba lil kul˙add.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192013

Jien SmajtekJien smajtek, Marija,bil-passi mg˙a©©linbiex til˙aq dawk tieg˙ibil-hemm mifnijin.Jien smajtek qed tlumnig˙ax ˙siebi kien taru tbieg˙ed mberg˙en,’il bog˙od g˙a©©el mar.Jien smajtek qed tg˙idli:“Óallejtni? G˙aliex?Jekk qatt jien inqastektaf tg˙idli fuqhiex?”Int biss qalbi sserra˙g˙ax mieg˙i kull ˙in.Tfarra©ni, tfakkarnif’dak Ibnek ˙anin.Il-˙arsa sabi˙ata’ dawlet g˙ajnejkTbissima irΩinafuq wiççek, f’˙addejk.T˙allix li jitbieg˙duu j˙allu dil-qalb.Int ibqa’ Marijafarra©na bit-talb.“Jekk ta˙seb li ntemmleku g˙adda daΩ-Ωmien,iftakar f’min g˙ineku tak il-˙olqien.”Peter A. CaruanaU smajtek qed tg˙idliniftakar fil-©mielu mhux biss fil-wardali qieg˙da titbiel.X’ser nag˙mel Marija!Ninsab bejn ˙altejn.Mhux nisma’ fil-karbau tlift dawl l-g˙ajnejn.T˙ajjart nibda nitlob.Dlonk waqaf il-kliem!Xtaqt kieku niftakarfil-g˙o©ba u fis-sliem.Int biss tista’ tne˙˙iminn mo˙˙i dal-˙siebli n˙ossu jifnini,jag˙laqli dal-bieb.14 Festa tal‐Lunzjata 2007

“Ìie˙ Óal Balzan”lil Lino Borg,il-President tas-SoçjetàLino Borg twieled Óal Balzan nhar it-8 t’Ottubru 1938. Ta’ età Ωg˙irabeda jinteressa ru˙u f’ra˙al twelidu speçjalment fejn tid˙ol il-knisja, il-festata’ Marija Annunzjata u l-kaΩin tal-banda San Gabriel.Fil-fatt f’Ωg˙oΩitu nsibuh ja˙dem f’xog˙ol tal-knisja ta’ kuljum flimkienma’ Valent is-sagristan. Kull nhar ta’ Óadd u festi g˙al tlettax-il sena s˙a˙kien ji©bor fil-knisja l-ewwel ©abra tas-si©©ijiet. Óadem kemm-il darbaf’xog˙ol ta’ manutenzjoni li kellha bΩonn il-knisja ming˙ajr ˙las speçjalmentfix-xog˙ol ta’ l-elettriku. Huwa kien ukoll wie˙ed min-nies li fl-1982 ˙admu fuq il-balla tal-kampnar u l-pinnur wara li ©arrbu ˙sarat kbar meta ©ew milquta b’sajjetta.Lino Borg ˙adem u g˙amel sistemi ©odda ta’ l-elettriku f’kull post li g˙andha l-knisja b˙as-SalaAurora, l-uffiççju parrokkjali, il-ma˙Ωen ta’ l-armar,il-knisja tal-Lunzjata u riçentiment fil-kappella ta’Santa Marija – dan kollu ming˙ajr ˙las. Huwa ilujie˙u ˙sieb l-armar tad-dawl tal-festa tal-Lunzjatag˙al dawn l-a˙˙ar tlieta u erbg˙in sena, kemm ilunkarigat f’dan ix-xog˙ol Ωied ˙afna armar kemm fittoroqkif ukoll Ωejjen bl-isba˙ armar id-dawl tal-knisjaminn barra, huwa dejjem ta sehmu wkoll f’dak kolluli jirrikjedi g˙all-festa. Lino serva kemm-il darba filkumitatçentrali tal-kaΩin tal-banda San Gabriel, g˙aldan il-kaΩin ˙adem kemm fela˙ fi kwalunkwe qasam,fil-fatt fl-1997 ©ie elett President f’seduta ©enerali ta’din is-Soçjetà, kariga li g˙adu jokkupa sal-lum blakbardedikazzjoni.Lino Borg kien ja˙dem b˙ala mg˙allem fid-Dipartiment ta’ l-Agrikoltura u dam Ωmien twilinkarigat mill-©onna ta’ San Anton, bis-Sibt u l-Óaddming˙ajr ˙las sabiex kemm dam hu kien iΩomm ilpostb’dehra mill-isba˙. Lino ikkompeta b’suççesskemm-il darba fil-wirjiet organizzati mill-g˙aqda ta’l-Ortikultura, fejn insibuh ja˙dem diversi bukketti u©onna minuri ma˙dumin permezz ta’ Ωrierag˙. HuwaIl‐President tas‐Soçjetà Lino Borg jidher jesponi x‐xog˙lijiettieg˙u waqt il‐wirja ta’ Ortikultura li ©iet imtellg˙a fil‐©onna ta’Sant’Anton 1994/1995.g˙adu g˙addej sal-lum il-©urnata b’˙idma kontinwab’riΩq ir-ra˙al tag˙na, tant g˙aΩiΩ g˙alih. HuwamiΩΩewwe© lil Agnes u missier Joseph. Huwa nannuta’ Samwel u Daniela.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192015

ST. GEORGES STOREMain Street, BalzanNOW a Discount Store...with all your daily needs and tastes......daily fresh vegetables...daily fresh eggs & dairy productsfoodstuffs, wines and spirits, soft drinks,bottles water, toiletries, detergents, etc.for FREE EVERY DAY DELIVERYcontact CHARLES on Tel. 2144 2687OLD KEYIronmongeryFor all your:Household-Hardware& Frame Maker etcJoseph DeguaraGiovanni Curmi Street, l-IklinTel: 2143 555716 Festa tal‐Lunzjata 2007

Aktar minn 60 sena fi l-manifattura tal-log˙ob tan-nar…Valent Azzopardi:Pirotekniku Eççellenti…Pirotekniku EΩemplari…Pirotekniku Ma˙bub…Pirotekniku ta’ Óila…kitba ta’ Silvio CassarKien eΩattament f’Óadd il-G˙id, li g˙all-4.30pmkont qed nistrie˙ meta daqq il-mowbajl. Mill-ewwelinstemg˙et vuçi familjari però tad-dwejjaq u qalbig˙amlet tikk. G˙edtlu x’©ara? Indunajt mill-ewwelg˙ax Randolph iΩ-ÛunΩan fuq in-nar jew xi ritrattta’ xi murtal biss ikellimni. G˙arrafni bl-a˙bar liValent Azzopardi kien ˙alliena. Ng˙id il-verità l-a˙bar ma kellix ne˙odha bi kbira g˙ax kif kul˙addkien jaf, Valent kien ilu ˙aΩin, imma dak il-˙in li l-azzjoni ti©ri, id-dwejjaq u d-dmug˙ ji©i fuqek xortawa˙da. G˙ax ng˙iduha kif inhi, ix-xahar ta’ Marzuu l-bidu ta’ April, id-dilettanti mid˙la tal-KaΩin tal-Banda San Gabriel tkellmu biss fuq il-kundizzjonita’ Valent u l-wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa 2007.Valent Azzopardi, jew kif kien mag˙ruf fostnatal-Ìobon, kien il-Liçenzjat ta’ l-G˙aqda tan-NarSan Gabriel u membru fil-Kumitat Çentrali tal-KaΩintal-Banda San Gabriel. Valent kien ilu aktar minn60 sena fil-manifattura tal-log˙ob tan-nar. Jinghadli kien il-mibki eks-Segretarju Luigi Ebejer BEMli kien ˙ajjar lil Valent g˙ad-delizzju tal-log˙obtan-nar wara t-Tieni Gwerra Dinjija. U dan Valentdejjem g˙amlu mill-qalb sabiex bid-delizzju tieg˙ujsebba˙ u jkabbar il-festa tal-Lunzjata li ssir f’ÓalBalzan. Hu flimkien ma’ diversi dilettanti tan-narBalzanin stinkaw fuq li stinkaw sabiex ix-xog˙oltal-log˙ob tan-nar jag˙ti ©ie˙ u jikkumplimentasew mal-festa tal-Lunzjata. Dejjem g˙araf jie˙u x-xog˙ol bis-serjetà u dan jafu sew kemm min ˙ademmieg˙u, pirotekniçi o˙ra Maltin kif ukoll il-Balzaninli ta’ kull sena jkunu jistennew x’se joffri Valent us˙abu mill-G˙aqda tan-Nar San Gabriel.Valent g˙amel isem mhux f’Óal Balzan bissiΩda ma’ firxa kbira ta’ bliet jew ir˙ula g˙ax xog˙lukien prodott tajjeb. G˙alhekk kien imfittex minnfesta g˙all-o˙ra madwar il-gΩejjer Maltin sabiexKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192017

ikollhom ix-xog˙ol ta’ Valent speçjalment il-murtalital-kulur. F’liema post ma ˙admux Valent u s˙abu?Ibda f’Burmarrad g˙all-festa tal-Qalb Bla Tebg˙ata’ Marija u fil-Marsa g˙all-festa tat-Trinità li jsiruf’Ìunju, fl-Imsida g˙all-festa ta’ San ÌuΩepp, g˙all-Karmnu fil-Belt Valletta, id-Duluri f’San Pawl il-Ba˙ar f’Lulju, fil-Birgu g˙al San Lawrenz, SantaMarija f’Ó’Attard, f’San Girgor Tas-Sliema, il-Bambina fil-Mellie˙a u fl-Isla u g˙all-ImmakulataKunçizzjoni f’Bormla. Kien ˙adem log˙ob tannarukoll g˙al Jum l-Indipendenza flimkien ma’xi ordnijiet o˙ra li kienu jid˙lu minn Ωmien g˙allie˙or.Naf dilettanti li kienu ja˙ilfu bix-xog˙ol ta’Valent u ma jibdluh ma’ xejn. Mhux l-ewwel darbali meta jag˙rfuni li ©ej minn Óal Balzan jg˙iduli,“Iva… ta’ Valent insomma!” Kienu jis˙qu li a˙namix-xog˙ol ta’ Valent irridu, g˙ax b’dak drajna unafdaw. Dan juri u jikkonferma kemm ix-xog˙olta’ Valent u s˙abu mill-G˙aqda tan-Nar San Gabrielkien apprezzat u aççettat madwar pajjiΩna. G˙axl-g˙an tieg˙u kien li flimkien ma’ s˙abu ja˙dmun-nar g˙al postijiet o˙ra sabiex id-d˙ul finanzjarjujissostitwixxi l-ispejjeΩ kbar tan-nar g˙all-festa tal-Lunzjata. U sakemm ippermettitlu sa˙˙tu, Valentbaqa’ jag˙mel ix-xog˙ol tan-nar kontinwament,b’dedikazzjoni, ˙ila u b’attenzjoni liema b˙alha.Valent Azzopardi twieled fit-8 ta’ Marzu,1929… s’intendi f’Óal Balzan. Missieru kien jismuSaverio u ommu ÌuΩeppa mwielda Dingli. Hu l-˙ames wie˙ed fost sebat a˙wa, ˙amsa subien uΩew©t ibniet… Karmnu, Marija (g˙adha mimlijabl-g˙omor), ÌuΩeppi (kien membru attiv filkaΩintag˙na), Pawlu, Valent, Ûaren (g˙adu attivfl-G˙aqda tan-Nar San Gabriel) u Rose (g˙adhamimlija bl-g˙omor). Kif di©à semmejt, sa minnetà Ωg˙ira kellu ©ibda lejn il-KaΩin tal-Banda SanGabriel tant li nsibuh ferm attiv u ta’ g˙ajnuna kbirag˙al Gabriel Caruana MQR meta fl-1952 twaqqfetil-Banda San Gabriel kif ukoll biex 50 sena ilu (fl-1957) jinxtara s-sede sabiex il-KaΩin tal-Banda SanGabriel ikollu minn fejn jiffunzjona a˙jar.Fil-˙amsinijiet, il-grupp tan-nar kien idur minnpost g˙all-ie˙or ja˙dem in-nar. Dan ©ara sakemmfl-1963 se˙˙et il-˙olma ta’ Valent… dik li tinbenakamra tan-nar. Kien ÌuΩepp Scicluna l-mo˙˙ waral-bini tal-kamra tan-nar fil-limiti ta’ l-Iklin. Issa litwaqqfet l-G˙aqda tan-Nar San Gabriel fi ˙dan il-KaΩin tal-Banda San Gabriel, id-dilettanti kellhomil-post addattat minn fejn issir il-manifattura kollhatal-log˙ob tan-nar.Na˙seb li kollha taqblu mieg˙i li l-aktar mumentimportanti li Valent kien ikun qed jistenna g˙axkien ja˙dem u jistinka matulek ja sena, tkun il-˙arqata’ lejlet il-festa tal-Lunzjata bid-diversi murtali talkulurli jΩewqu s-sema sajfija ta’ Lulju. U l-wiççfer˙an tieg˙u jkun jidher minn kullimkien ma’s˙abu hekk kif jinΩlu ˙alli jkompli jsegwu u jag˙tul-appo©© tag˙hom matul in-nar ta’ l-art. Tajjeb linsemmu wkoll li fi tmiem il-festa eΩattament warad-d˙ul ta’ l-istatwa tal-Lunzjata ©ewwa l-knisja,Valent u s˙abu jmorru jΩuru l-knisja sabiex flimkienmal-Kappillan jirringrazzjaw ’l Alla u lil MarijaAnnunzjata tas-sena ˙idma piroteknika li tkung˙adha kif g˙addiet.Mhux fil-piroteknika biss ibbrilla Valent, iΩdahu kien mastrudaxxa prim ukoll. Kien ja˙dem filgaraxxli kien hemm fuq in-na˙a tal-lemin tal-kaΩin,g˙ax dan kien il-workshop ta’ Valent li min jafkemm ˙ar©et ghamara minn hemm bis-seng˙a ta’Valent. U a˙na l-membri ta’ din is-Soçjetà glorjuΩaghandna nkunu kburin li ngawdu frott il-˙idmata’ Valent fosthom l-arkivju tal-banda, il-bank talbottegin,partijiet mill-pedestall ta’ l-an©lu u xog˙olie˙or. Dawn ix-xog˙lijiet se jibqg˙u memorja ˙ajjata’ ˙ajtu fostna.Na˙seb il-funeral li sar il-Óamis 12 ta’ April2007 wera l-im˙abba u r-rispett li l-poplu Balzanikif ukoll id-dilettanti tal-log˙ob tan-nar Maltinkellhom lejn se˙ibna Valent. Naturalment, il-Banda San Gabriel, dik il-banda li tant ˙abb f’˙ajtu,akkumpanjatu f’korteo li mexa minn tarf ir-ra˙albid-daqq ta’ marçi funebri tul Triq il-Kbira sal-18 Festa tal‐Lunzjata 2007

knisja parrokkjali ddedikata lil Marija Annunzjatal-Patruna ta’ Óal Balzan. Imbag˙ad hekk kif wasalit-tebut biswit il-KaΩin tal-Banda San Gabriel, il-Kumitat Çentrali flimkien mal-membri tawh l-a˙˙artislima.Il-quddiesa kienet immexxija mill-KappillanRev. Dun Kalçidon Vassallo flimkien ma’ DunÌuΩepp Sultana u Fr. Joe Galea Curmi. Laqtuni l-kelmtejn li g˙amel il-Kappillan Dun Kalç fejn qalli Valent irid ikun ta’ eΩempju g˙alina g˙ax kienra©el bieΩel u ta’ eΩempju g˙all-proxxmu tieg˙ukollu. Il-Kappillan kompla biex qal ukoll li Valentqatt ma naqas milli qabel jitla’ lejn il-kamra tan-narimur jisma’ quddiesa, u dan ghamlu g˙ax emmenf’Alla u s’intendi ˙abb lil Marija Annunzjata li llumqed igawdihom fl-hena ta’ dejjem. Fisser ukoll limeta sar Kappillan f’din il-parroçça tmien snin iluu min˙abba l-esi©enzi kellu jne˙˙i l-quddies ta’ l-ewwel ji©ifieri tas-6.00am, meta rah Valent qalluli m’g˙amilx sew g˙ax g˙alih kienet ideali li qabeljitla’ lejn il-kamra g˙al xog˙lu, kien jibda l-©urnatabil-quddiesa. Fl-a˙˙arnett Dun Kalç g˙o©bu l-ispuntli ra fuq il-poster mal-faççata tal-kaΩin meta kienhemm miktub Grazzi Valent!! Tajjeb li nsemmul-kor tal-parroçça li ta sehmu matul il-quddiesa ukien ta˙t it-tmexxija tas-Surmast Balzani LawrenceScicluna. Il-preΩenza tal-pubbliku fil-knisja hijaxhieda tar-rispett kbir li kien igawdu Valent tul˙ajtu kollha. Fi tmiem il-quddiesa, re©a’ beda l-korteo din id-darba lejn iç-çimiterju ta’ Óal Balzang˙ad-difna. Hekk kif it-tebut wasal ˙dejn il-KaΩintal-Banda San Gabriel indaqqet fanfara filwaqt l-G˙aqda tan-Nar San Gabriel akkumpanjat il-korteob’salut.Tajjeb li naraw x’kienu l-kummenti li ˙adt minndiversi pirotekniçi Maltin. L-ewwel kumment ˙adtuming˙and Joe Theuma, President ta’ l-G˙aqdaPiroteknika Maltija fejn qal li nies b˙al Valentdiffiçli li wie˙ed isib li sa l-a˙˙ar baqa’ ddedikatu serju fuq xog˙lu. Tkellimt ma’ Ωew© esponentipirotekniçi mill-G˙aqda tan-Nar San Mikiel ta’ ÓalLija li huma s-Sur Twanny Farrugia u Leli ÓabbugaFarrugia fejn dawn stqarrew li Valent kien bniedemta’ vera fil-manifattura tal-log˙ob tan-nar, kif ukolldedikat u eΩemplari g˙all-a˙˙ar. Leli kompla biexqalli li anke l-isptar kien imur jarah g˙ax g˙alihValent kien ˙abib kbir. Is-Sur Alfred Magri mill-Kamra tan-Nar Santa Marija tal-Mosta qalli li Valentkien determinat fuq xog˙lu u kien jaf fejn irid jasal.Ma nistax in˙alli barra kumment li tahuli s-SurCharles Chetcuti tas-Soçjetà Filarmonika MarijaKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192019

Annunzjata li qalli x-xog˙ol kbir li g˙amel Valentg˙all-festa hu monument ˙aj g˙alina llum. Valentkien wie˙ed minn dawk li po©©ewna ma’ l-aqwafesti fil-gΩejjer Maltin. Numru sabi˙ ta’ Soçjetajieto˙ra attendew bl-istandard rispettiv tag˙hom g˙allfuneralta’ Valent Azzopardi.Iva… il-Kumitat Çentrali flimkien mal-membriu l-familja kbira li j˙addan il-KaΩin tal-Banda SanGabriel jixtieq jg˙id “Grazzi Valent… u minnfejn qieg˙ed itlob g˙alina ˙alli nkomplu nimxu ’lquddiem u nkabbru l-isem tas-Soçjetà tag˙na kifukoll il-festa tal-Lunzjata… dik li int tul ˙ajtek˙dimt u ˙abbejt.”A. AttardElectrical and Plumbing Installations‘Redeemer’, Daniel Sammut Street, Lija BZN 08Mob: 9949 5945Triq F.M. Ferretti, Qajjenza – BirΩebbu©a BBG 05• Tel: 21652602Hiring of Chairsand Tablesfor all occasionsEngagements, Birthdays, Holy Communion, Hotels,Beach Clubs, Restaurants, Clubs, etcWe deliver and collect backTel: 2165 2602, 2165 5034Mobile: 9987 9468 Fax: 2165 260220 Festa tal‐Lunzjata 2007

Il-Març ‘Peter’MuΩika: Gabriel MuscatKliem: Guido Borg B.A.Óbieb nitg˙axxqu b’dal-©miel ta’ madwardan ir-ra˙al imsejja˙ Balzan.Knisja mΩejna, t-toroq bid-dwalFesta wa˙da, xalar u briju, sparar.Hawn fit-toroq mixg˙ula, mdawlinu bi statwi armati mΩejninpavaljuni, bandieri, mlewnin,antarjoli jsebb˙u t-toroq qeg˙din.U f’idejna bis-sfafar u n-nargirasuri jtajru x-xrar,a˙na naqbΩu g˙alkemm sar il-˙ing˙ax miftu˙a g˙adhom mixg˙ula d-djar.Hekk fer˙ana setg˙ana, henjin,u fil-briju f’xalata mixjin,viva l-Banda ta’ San GabrielEjjew mag˙na, bil-festa tag˙na kburin.Tislima lill-G˙aqda tan-NarSponsorjat mis-Sotto-KumitatitaΩ-Ûg˙aΩag˙ u tan-NisaIl-Lunzjata ferm g˙aΩiΩa,Ìawhra f’qalb il-Balzanin,Jixhduh sewwa lkoll b’˙idmiethom,Fuq quddiem il-Qalbenin.Nies li ja˙dmu fil-periklu,Medhijin bil-log˙ob tan-nar,Sabiex jag˙tu l-˙ajja l-festa,Óin twil jg˙addu ’l bog˙od mid-dar.Beraq pront u murtaletti,Bl-a˙dar tad-dawl g˙andna l-unur,Blalen u kaxxi kkuluriti,U bil-murtali tal-kulur.Sew kul˙add jitpaxxa bina,Mill-g˙aqdiet li ja˙dmu n-nar,G˙ax qeg˙din fuq nett g˙alina,Dejjem l-aqwa fost il-kbar.G˙alhekk mela O Marija,Óarstek fuqhom Ωomm kull ˙in,T˙alli qatt li dawn jindarbu,G˙ax b’im˙abbtek mixg˙ulin.Sew kul˙add jitpaxxa bina,Mill-g˙aqdiet li ja˙dmu n-nar,G˙ax qeg˙din fuq nett g˙alina,Dejjem l-aqwa fost il-kbar.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192021

22 Festa tal‐Lunzjata 2007

Messa©© mill-KappillanDun Kalç VassalloInferr˙ulil Marija Annunzjata“Meta nag˙mlu festa g˙ax ikun reba˙ xi tim talballunjew xi partit politiku, dik il-festa ssir biex jifra˙min reba˙. Fi kliem ie˙or, kull meta niffeste©©jawreb˙a, nag˙mlu festa biex nifir˙u a˙na.Fil-festi tal-qaddisin mhux hekk. Nag˙mlu festalill-qaddis jew qaddisa biex inferr˙u lilhom. Il-fer˙tan-nisrani waqt il-festa huwa dejjem li jferra˙ lillqaddisjew qaddisa bl-im©iba tajba tieg˙u. ... nitlobkomtg˙inuni niççelebraw il-festi tag˙na b’mod nisrani.”Hekk qal Monsinjur Arçisqof Pawlu Cremonalir-rappreΩentanti tal-KaΩini tal-Baned fl-Omelijatal-Quddiesa li ççelebra apposta g˙alihom fil-15 ta’Marzu li g˙adda.Jiena ikkonçelebrajt ma’ Monsinjur Arçisqof u,mill-Parroçça kien hemm rappreΩentanti taΩ-Ωew©KaΩini tag˙na. Jiena çert li dawk li kienu preΩentiqdew dmirhom u, kif talabhom l-Arçisqof fl-a˙˙ar ta’l-omelija, huma wasslu dan il-messa©© lill-bqija tal-Kumitati rispettivi.Mela fil-kaΩ tag˙na, l-festa f’©ie˙ MarijaAnnunzjata nag˙mula biex nag˙tu gost lilha. Il-fer˙tag˙na fil-jiem tal-festa ji©i mill-fatt li qed nag˙tugost lil Madonna bl-im©iba tajba tag˙na, billi nifir˙uming˙ajr ma nwe©©g˙u lil ˙add. Dan ifisser li, jekkfil-jiem tal-Festa, nifra˙ jien ming˙ajr ma nferra˙ lilMarija, nkun qed nag˙mel festa pagana u mhux festanisranija.Fi kliem ie˙or, il-festa lil Marija Annunzjata tridtkun wirja minn barra ta’ dak li hemm f’qalbi …m˙abba lejn binha Ìesu.Hawnhekk allura nistaqsi: X’inhu li jferra˙ lilMarija Annunzjata? X’irrid nag˙mel, jew kif irridin©ib ru˙i tul il-jiem tal-festa biex, waqt li nifra˙ jien,inferra˙ lil Marija Annunzjata?Qaltilna hi stess: “Ag˙mlu dak li jg˙idilkom Hu.”U x’qalilna Ìesu? “Óobbu lil xulxin kif ˙abbejtkomjien.”Mela kliem li jwe©©a’, xorb Ωejjed, ilbies mhuxxieraq … dan ma’ jag˙milx parti minn festa nisranija.Aktar u aktar ma jag˙milx parti minn festa nisranija,jekk ma ni˙ux sehem fil-quddiesa jew ma nersaqx lejnis-sagramenti.Ejjew nag˙mlu tag˙na l-messa©© ta’ l-Arçisqof uniççelebraw il-festa tag˙na b’mod nisrani: qrara tajba,jekk hemm bΩonn, u nie˙du sehem fil-quddiesa b’mods˙i˙, billi nirçievu l-Ewkaristija.B’dan il-mod, il-fer˙ tal-festa jibqa’ f’qalbek issenakollha u tkun qed tag˙ti l-akbar gost lil MarijaAnnunzjata.Minn qalbi nawguralkom festa mill-isba˙.Nawguralkom festa li tag˙ti gost lil MarijaAnnunzjata.Il-festa t-tajba lil kul˙add.Kun çert li jkollok il-ktiebÌrajjiet Óal Balzan sa l-1999ta’ Mons. Dun Ìwann Dimech.Il-ktieb jinsab g˙all-bejg˙ mill-uffiççju tal-Kunsill Lokali Óal Balzan • Tel: 2144 2323KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192023

Ta˙biraL-Assirja, il-Babilonja u ©nus o˙rajnbid-demm imperji waqqfu Ωmienhom g˙amlu,u b˙al ma telg˙u, niΩlu fost id-dmug˙.Trojja u Karta©ni waqg˙u, hekk ukollil-Belt Xandrija, mg˙arrqa f’demmha, ntfiet.Qalb tant dlam kbir, taw qima lill-allatukoll nies g˙arfa sa mill-ewwel Ωmien.Meta fi s˙aba l-aktar safja, deherAn©lu mdawwar bil-kwiekeb, jiddi f’dawl˙abbar lil xebba safja b˙all-kristall,g˙ajnejha baxxi, wiççha fl-art, qal: “Ave,Marija, b’tal-Missier mimlija grazzja”u l-kor ta’ l-An©li b’le˙en wie˙ed tenna:“Omm ming˙ajr tebg˙a, mbierka fost in-nisa”u l-le˙en ta’ Gabriel mela wiçç l-art.Mill-ktieb VIATOR ERRANS ta’ Sir George BorgÓajr lis-Sinjura Rose Mary Cachia, bint Sir George BorgBBQ NightFil‐Ìnien tal‐KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal BalzanIl‐Óamis 28 ta’ Ìunju fit‐8.30pmPrezz: Lm5 (Kbar) • Lm2.50 (Tfal)Booking isir mill‐kaΩinIkun hemm ‘live’ entertainmentbil‐parteçipazzjoni tal‐kantanta Chiara Siracusa24 Festa tal‐Lunzjata 2007

L-Awgurju tas-SindkuDr. John Zammit Montebello M.D.Aktar Tisbi˙ f’Óal BalzanRitratti li juru l‐©nien tal‐pjazza li ssemma g˙al Joseph Stellini l‐ewwel Sindku ta’ ÓalBalzan u ©ie inawgurat mill‐Onor. Viçi‐Prim Ministru Dr. Tonio Borg B.A. LL.D. nhar il‐Óadd 15 ta’ April 2007.G˙addiet sena o˙ra ta’ ˙idmakontinwa u wasal iΩ-Ωmien liwie˙ed ja˙seb fuq dak li sar fissenali g˙addiet issa li wasal iΩ-Ωmien biex ti©i ççelebrata l-festata’ Marija Annunzjata.Filwaqt li l-Kunsill Lokalijixtieq l-isba˙ xewqat lill-familjikollha tal-parroçça partikolarmentlill-Kumitat u membri kollha tal-KaΩin San Gabriel, b˙ala Sindkutar-ra˙al nixtieq infakkar fil-˙idma li saret matul din l-a˙˙arsena.Ix-xog˙ol fuq il-playing fi eldu l-©nien tar-ra˙al issa tlestau nispera li dawn il-façilitajietjitgawdew mir-residenti kollhau jinΩammu kif inhu xieraq. Ixxog˙olta’ restawr ta’ l-akkwedottfil-konfini tar-ra˙al tlesta wkoll.Il-Gvern Çentrali lesta x-xog˙olta’ restawr fuq il-kappelli u z-zuntier tat-Tliet Knejjes.Nittamaw li matul il-bqija tassenali qeg˙din fiha jitkompla x-xog˙ol fil-qalba tar-ra˙al u jsirix-xog˙ol me˙tie© biex jing˙atawiçç ©did lil Triq Bir Bal bilg˙ajnunatal-Gvern Çentrali.Filwaqt li nifir˙u lis-Sur LinoBorg, b˙ala President tal-kaΩinwara li ng˙ata l-premju Ìie˙ ÓalBalzan, nawgura l-isba˙ xewqatg˙all-festa sabi˙a lill-Balzaninkollha u l-familji tag˙hom.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192025

Mill-Pinna tas-Surmast DiretturMro. Joseph VellaL.Mus. L.C.M., A. Mus. L.S.M., L.C.T. U.C.M. F.V.C.M.Il-Banda San Gabriel;Banda Popolari mal-BalzaninG˙all-grazzja ta’ Alla er©ajt ©ejt mitlub biex niktebkelmtejn f’din il-pubblikazzjoni tas-Soçjetà MuΩikaliSan Gabriel g˙all-okkaΩjoni tal-festa titulari ta’ MarijaAnnunzjata li ti©i ççelebrata fil-parroçça ta’ Óal Balzan.Il-Banda San Gabriel, b˙as-snin l-img˙oddija, din issenase tkun impenjattiva bis-servizzi tas-soltu tal-festatal-Lunzjata bit-tibdil tal-programm fejn g˙all-ewweldarba l-programm muΩikali li kien isir lejlet il-festa se jsirfit-tieni Tridu l-Óamis. G˙al din l-okkaΩjoni se jkollnakor ©did Amadeus Chamber li se jkun ta˙t id-direzzjonitas-Surmast Brian Ceffai. Hawn nixtieq nirringrazzjalill-Kor Pax Christi tal-G˙arg˙ur ta˙t id-direzzjoni ta’Dun Karm Bezzina li g˙al diversi snin twal akkumpanjal-Banda San Gabriel. Jalla b’dan it-tibdil nag˙mlusuççess biex flimkien inkomplu nsa˙˙u r-reputazzjonital-Banda San Gabriel. Hija x-xewqa tag˙na li jkollnal-akbar konkorrenza possibbli g˙all-programm muΩikali.Din is-sena ©arrabna t-telfa ta’ benefatturi g˙as-Soçjetà, fosthom il-Membru Onorarju Gabriel Pullicinoli kien il-persuna li bl-inizjattiva tieg˙u n©abret l-istatwata’ San Gabriel fl-1993 u l-membru tal-kumitat u l-Kaptal-kamra tan-nar Valent Azzopardi li ddedika ˙ajtuja˙dem in-nar g˙all-festa tal-Lunzjata.Din is-sena hija sena speçjali g˙as-Soçjetà, g˙ax seji©i mfakkar g˙eluq il-˙amsin sena mix-xiri tas-sede tas-Soçjetà. G˙al dan l-g˙an se jittella’ programm muΩikalita˙t il-patroçinju tal-President ta’ Malta Dr. Eddie FenechAdami fis-Sala Aurora nhar is-Sibt 29 ta’ Settembru 2007,fejn il-banda se tesegwixxi programm impenjattiv.Nag˙laq l-ewwelnett billi nappella u n˙e©©e© biexaktar tfal jit˙ajru ji©u biex jitg˙allmu l-muΩika, filwaqtli nifra˙ lill-kumitat g˙at-twettiq tal-pro©ett ta’ bini ©didfil-kaΩin.Nirringrazzja lil kul˙add speçjalment lill-membri talkumitatkollu ta’ l-g˙ajnuna li dejjem sibt ming˙andhomkif ukoll lill-bandisti, l-allievi u l-Assistent SurmastCharles Mizzi.Il-festa t-tajba lill-Balzanin kollha.Trid titg˙allem strument mal-Banda tag˙na?Imla din il-formola u ibg˙atha f’dan l-indirizz: Kummissjoni Banda, KaΩin tal-Banda San Gabriel, Óal Balzan.Isem u Kunjom .........................................................................................................................Indirizz ......................................................................................................................................Età ............................................................... Tel: .....................................................................Tifel / TiflaStrument li tixtieq titg˙allem ..................................................................................................AvviΩ: Tqattax din il-pa©na, ag˙mel kopja, imliha u g˙addiha lil xi membru tal-Kumitat.INKABBRU L-ISEM TAL-BANDA SAN GABRIEL26 Festa tal‐Lunzjata 2007

Tislima lill-Membru OnorarjuGabriel Pullicino (1936 - 2007)tag˙rif mi©bur minn Silvio CassarGabriel Pullicino twieled Óal Balzan nhar l-4t’April 1936. Minn çkunitu wera interess fil-qasamBalzani, fil-fatt insibuh jg˙in lil missieru fil-˙ruq talmasklig˙all-okkaΩjoni tal-festa titulari tal-Lunzjata.Fl-1948 kien jassisti lil missieru meta kien jg˙assesmal-qanpiena l-kbira qabel ma ©iet impo©©ija filkampnartal-knisja.Fil-bidu tas-snin ˙amsin g˙amel diversi xog˙lijietfosthom fiç-çimiterju tal-parroçça, kif ukoll fit-tqeg˙idGabriel Pullicino jidher jg˙atti l‐g˙ajn ta’ l‐ilma bil‐bandieraMaltija qabel ma ©iet inawgurata mill‐President tas‐SoçjetàGabriel Caruana f’lejlet il‐festa nhar is‐Sibt 22 ta’ Lulju 1990.Tifkira tal‐festa tal‐Lunzjata 1994 meta sar il‐pedestall g˙all‐An©lu. Mix‐xellug: Spiru Vella, ÌuΩeppi Calleja (RIP), LinoCiappara, Ìeraldu Ebejer (RIP) u Gabriel Pullicino (RIP).tat-travi u l-fallakki meta saret il-pittura tal-kappelluntar-ruΩarju.Huwa okkupa diversi karigi fosthom Viçi Presidenttal-kaΩin Marija Annunzjata kif ukoll Segretarju talkaΩinNazzjonalista bejn l-1974 u l-1987.Fl-1961 Gabriel da˙al membru fis-SoçjetàMuΩikali San Gabriel, bejn l-1962 u l-1966 insibuhmembru tal-kumitat fil-kariga ta’ arkivista. F’dan ilperjodukien jag˙ti l-g˙ajnuna fil-festa tal-Madonnata’ l-Abbandunati fil-Wardija fejn din is-Soçjetà kellhasehem attiv.Huwa kien jinΩel bil-pont biex jintrama d-disinnmal-faççata tal-knisja, xog˙ol li kien jag˙mlu malmibkiKarmnu l-patrakk kif ukoll ma’ Piju Ebejer.Huwa g˙amel ukoll tnejn u tletin sena jerfa’ fil-varatal-Lunzjata.Fl-1990 insibuh jag˙ti sehmu fit-twa˙˙il ta’ l-g˙ajnta’ l-ilma li tinsab biswit iz-zuntier tal-knisja. Dinl-g˙ajn ta’ l-ilma hija replika ta’ dik ori©inali u ©ietirregalata lis-Soçjetà mill-mibki l-President OnorarjuFrank Cachia biex titgawda mill-poplu Balzani.Bejn l-1993 u l-1995 serva lis-Soçjetà fil-karigaKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192027

Festa tal‐Lunzjata 1967. Ir‐reffieg˙a mix‐xellug: Kola Borg, NinuCamilleri, Gabriel Pullicino (RIP), Karmnu Chetcuti (RIP) u ÛeppiEberjer (RIP).ta’ segretarju mal-president Guido Borg. F’dan ilperjoduhuwa ©abar il-finanzi me˙tie©a g˙all-istatwata’ l-Arkan©lu San Gabriel. Din l-istatwa tin©arr filmarçta’ l-a˙˙ar tridu bis-sehem tal-banda San Gabrielu ti©i mtellg˙a fuq pedestall biswit il-kaΩin. HuwaΩebag˙ it-trofej, il-kolonni l-kbar, kif ukoll g˙ameldiversi xog˙lijiet g˙all-pedestall ta’ l-an©lu.Gabriel Pullicino ta sehmu wkoll fil-karnival ta’ l-img˙oddi, fuq id-disinji li jinsabu fl-intrata tal-kaΩin,kif ukoll fil-blokka ta’ l-arblu l-©did li saret fl-2005.Huwa ©ie ma˙tur Membru Onorarju waqt laqg˙a talkumitatli saret nhar il-5 ta’ Settembru 2006. Gabriel˙alla din id-dinja biex jiltaqa’ mal-Mulej nhar il-Óadd4 ta’ Marzu 2007.Souvenirs Cabinet fil-KaΩinKey-Chains, T-Shirts, Brieret, Kotba,CDs bil-kant, CDs tal-marçi u Bookmarks28 Festa tal‐Lunzjata 2007

L-Arkan©lu GabrielIl-Balzanin kul˙add jistaqsiDwar l-istatwa ta’ GabrielMin jistaqsi meta ©ejjaMin jistaqsi jekk hux lest.Membri s˙abi jistaqsuniMatul is-sena fer˙aninMeta mmorru g˙and Fredu l-G˙awdxiU naraw jekk inbediex?Is-Soçjetà kollha fuq xog˙olhomSabiex ilestu l-pedestallMin jixkatla, min jinduraU min jiΩbog˙ l-ir˙amar.Il-fer˙ Balzani wasalL-aktar tas-SoçjetàMeta ©riet l-a˙bar li lestaKul˙add b’xewqa li jaraha.Nhar it-Tlieta 6 ta’ LuljuMinn filg˙odu, bdejna narmawIl-karru kollu fjuriBiex filg˙axija niççelebraw.Fil-karozzi kollha n©barnaFis-sitta ta’ filg˙axijaInduru r-ra˙al kolluSabiex nag˙tu t-t˙abbira.Fis-sebg˙a u nofs preçiΩiWasalna f’tarf ir-ra˙alÓornijiet fer˙ana jdoqquI˙abbru, l-An©lu wasal.Il-folla bdiet tin©abarF’tarf ir-ra˙al, kollha fer˙anaG˙al lest kien hemm il-bandaL-istatwa takkumpanja.Malli beda jindaqq l-innuFit-tmienja u nofs eΩattSalut, beda jin˙araqU a˙na nimmarçjaw.Kif wasalna fejn tar-RummienaInbid tqassam minn tal-˙biebIn-nies fer˙ana bl-An©luMal-bΩieΩaq bil-mijiet.Wasalna lejn il-pjazzaÇapçip ma jieqaf qattIl-folla aktar ΩdiedetKul˙add fer˙an u da˙qan.Fejn il-kaΩin tag˙na wasalnaTislima kbira a˙na tajniehÓarstu bit-tbissimaHemmhekk, a˙na po©©ejnieh.Il-Ìimg˙a 9 ta’ LuljuQuddiem il-kaΩin ˙ri©niehJistenna l-banda tibdaBil-fer˙ tal-marçijiet.Kul˙add fer˙an biex jerfg˙uMat-toroq dawwarniehBil-bnadar u anke bΩieΩaqFer˙ana l-Balzanin.Ix-xewqa fl-a˙˙ar wasletTas-Soçi u l-BalzaninHekk kif tela’ jittajjarÓa postu mal-kaΩin.Bl-Arkan©lu GabrieliG˙amilna festa kbiraKull sena nibqg˙u nΩommuHekk tibqa’ ta’ tifkira.Gabriel PullicinoÓal Balzan 1993KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192029

21489469OPEN ALL DAYSUNDAY & FEASTS HALF DAYTHE NUMBER 1 SHOPFOR ALL YOUR NEEDSSTATIONERY • HABERDASHERYNOVELTIES • TOYS • SOFTOYSGIFTS • FRAMES • BOOKSMAGAZINES • NEWSPAPERSCARDS • CLOTHES • SOCKSUNDERWEAR •TOILETRIESSWEETS • RADIOS • VIDEOSCASSETTES • CDSE ‐ TALK + GO • TELECARDSHOUSEHOLDSPIRAL + HEAT BINDINGDIGITAL PH.COPYTOILETRIES • GIFTS • TOYSUNDER LM1.0030 Festa tal‐Lunzjata 2007

Il-Kwadru Titularital-Knisja tal-Lunzjatatal-Birgukitba ta’ Mario FenechWa˙da mill-knejjes li kienet messitha x-xorti˙aΩina li tintlaqat sew bil-bombi ta’ l-g˙adu waqt it-Tieni Gwerra Dinjija hija l-knisja tal-Lunzjata tal-Birgu mmexxija mill-Patrijiet Dumnikani.Din il-knisja kienet wa˙da mog˙nija b’g˙addkbir ta’ opri artistiçi kemm f’dak li hu xog˙ol ta’ar©enterija, skultura fil-©ebla u fl-injam, tapizzerija,abiti sagri, kif ukoll xog˙lijiet ta’ pittura.Kien hemm kwadri u affreskita’ bosta artisti mag˙rufa iΩdadawn sfortunatament intilfumeta nhar il-Óadd 19 ta’ Jannar1941 waqt li kienet qieg˙dassir quddiesa kantata, il-knisjakwaΩi ©©arrfet g˙al kollox.Intilfu kwadri ta’ ÌuΩeppi Calì,Francesco Buhagiar, LazzaroPisani, Bonnici u Conti fost l-o˙rajn.Ftit li xejn kien ©ie salvatmill-˙erba li kien hemm filknisja˙lief g˙al xi biççiet ta’tila minn kwadri li kien hemmfuq l-artali tal-knisja, u xibiççiet Ωg˙ar ta’ affreski tas-saqaf. Dawn g˙adbaqa’ x’u˙ud minnhom fil-kunvent tad-Dumnikanili hemm anness mal-knisja tal-Lunzjata.Wara li ntemmet il-gwerra l-Patrijiet Dumnikanibdew ja˙sbu biex jibnu mill-©did il-knisja ujiddekorawha b’mod xieraq. Meta ©ew biexjikkummissjonaw ix-xog˙ol tal-kwadru titulari tal-Lunzjata g˙al fuq l-artal ma©©ur l-g˙aΩla kienet dikta’ wie˙ed mill-aqwa artisti kontemporanji, E.V.Cremona.Fil-kwadru ewlieni tal-knisja l-artist pin©a xenamill-isba˙ ta’ l-Annunzjazzjoni tal-Madonna bi˙lewwa liema b˙alha u b’kuluri vivaçi iΩda li majwe©©g˙ux l-g˙ajn.Il-Madonna narawha g˙arkubbtejHa b’rasHabaxxuta lejn l-art, b’idejha ma’ xulxin, filwaqt li fuqin-na˙a tax-xellug tal-kwadru naraw an©lu liebes l-abjad b’mant ik˙al bilwieqfa j˙ares lejn il-Madonnab’id wa˙da merfug˙a ’l fuq biex juri li huwa l-Óabbar ta’ dak li jmexxi mis-sema, filwaqt li f’idux-xellugija qieg˙ed iΩomm©ilju abjad simbolu tas-safa ta’Marija.Fil-parti ta’ fuq tal-kwadruCremona pin©a l-figura ta’ ÌesùmneΩΩa’ minn ˙wej©u, b’rasubaxxuta, b’idejH fil-poΩizzjonili s-soltu narawh biha fuq is-Salib, g˙alkemm l-artist mapin©iex l-g˙uda tas-salib. ’Ilfuq minn din il-figura ta’ Ìesùnaraw il-˙amiema bajda xbiehata’ l-Ispirtu s-Santu. Miç-çirkuli fih naraw din il-˙amiema l-artist pin©a fil-forma ta’ koppla,ra©©i ˙er©in biex b’hekk ˙oloqqafas madwar ix-xena prinçipali.Fil-parti ta’ isfel tat-tila fuq it-tara© narawkannestru bl-g˙odda tan-newl biex ma ninsewx lig˙alkemm Marija kienet il-mag˙Ωula biex tkun l-Omm ta’ Alla, hija kienet xebba sempliçi.F’dan il-kwadru ninnutaw kemm kien espressivl-Artist Cremona fix-xog˙lijiet tieg˙u, wara kolloxhawnhekk kien qieg˙ed jippreΩentalna l-©rajja likienet biddlet g˙al kollox il-˙ajja tal-Madonna. Itt˙abbirata’ l-An©lu Gabriel.Il-festa t-tajba lil kul˙add.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192031

Ritratti mill-Img˙oddiDiversi partitarji jidhru jesponu wie˙ed mill‐pavaljuni ta’ l‐injambid‐dawl li kienu jintramaw fi Triq Sisner u Triq San Valentinoqabel ma saru dawk tad‐drapp fl‐1975. Alfred Muscat kieniddisinja u Ωeba’ dawn il‐pavaljuni.L‐istatwa ta’Malta fl‐1948.Din l‐istatwa ©ietirrestawrata dinis‐sena minn AlfredMuscat. FiΩ‐Ωmien li ©ej se jsirpedestall g˙al dinl‐istatwa biex tkuntista’ titgawda mill‐©did.Dehra millisba˙tal‐knisjaparrokkjali ta’ ÓalBalzan fl‐isfondtal‐©onna li g˙alxi Ωmien kienujiddominaw aktarmill‐bini. Danir‐ritratt mi©budminn villa lig˙al xi Ωmienkienet isservi n‐nunzjatura.Ritratt tal‐Kumitat1969/1970Bilwieqfa (mixxellug):FrancisMuscat, IgnazioMagro (RIP),Ìanni Borg(RIP), AbrahamMuscat (RIP) uKalç Micallef.Bilqieg˙da(mix‐xellug):Gabriel Caruana(Segretarju), Alfred Brincat (RIP) (President) u Valentino Muscat(RIP) (Kaxxier).Diversi personalitajiet li ˙admu b’riΩq is‐Soçjetà matul iΩ‐Ωminijiet.L‐ewwel filliera (mix‐xellug): Abraham Muscat (RIP), AlfredBrincat (RIP), Kalç Micallef, Giuseppi Calleja (RIP) u ValentinoMuscat (RIP).It‐tieni filliera (mix‐xellug): Alfred Muscat, Ìeraldu Azzopardi,Duminku Muscat u Lino Borg.Fuq in‐na˙a ta’ wara: Benny Pace (RIP).Diversi partitarjiΩg˙ar imdawrinma’ GabrielCaruana, festatal‐Lunzjata1984. Fostl‐o˙rajn jidhruwkoll diversidilettanti tan‐nar.F’dik l‐epoka ©ieintrodott il‐Març‘Peter’ ta’ GabrielMuscat li huwa wie˙ed mill‐eg˙ΩeΩ marçi li tipposjedi s‐Soçjetà. Danil‐març huwa popolari ˙afna.Riçeviment fl‐okkaΩjoni ta’ g˙eluq il‐˙amsin sena mittwaqqiftas‐Soçjetà 1920‐1970. Attività mtellg˙a fis‐Sala Manduca. Fir‐ritratt jidhru diversi persuni li llumm’g˙adhomx mag˙na fosthom Rev. Dun Ìwann ZammitHammett, Valentino Callus, Ignazio Magro, AbrahamMuscat, Ìor© Muscat, Alfred Brincat u Ìeraldu Ebejer.32 Festa tal‐Lunzjata 2007

Membri Onorarji ÌoddaPhilip BorgPhilip Borg minn çkunitu wera interess fis-Soçjetà tant hu hekk li fl-1952 di©à nsibuh li kienammess soçju fis-Soçjetà MuΩikali San Gabriel.Kellu diversi karigi matul is-snin fil-kumitatfosthom, Assistent Kaxxier ma’ l-eks kaxxier PijuEbejer, u assistent segretarju mas-segretarju GabrielCaruana.Bejn l-1958 u l-1980 ma setax ikun attiv filkumitattas-Soçjetà min˙abba li kien membru filkorptal-pulizija, però xorta wa˙da baqa’ attiv fis-Soçjetà.Bejn l-1984 u l-1986 okkupa l-kariga ta’ kaxxiermal-president Gabriel Caruana u s-segretarju GuidoBorg. Fl-1998 kellu l-kariga ta’ segretarju g˙alsentejn mal-president Lino Borg u l-kaxxier JoeAttard. Filippu, kif insej˙ulu, b˙alissa jokkupa l-kariga ta’ PRO tas-Soçjetà. Huwa g˙amel diversisnin jie˙u ˙sieb il-permessi tal-pulizija g˙all-festa.Philip Borg kien attiv ma’ Lino Borg u KalçMicallef meta ©ie rran©at id-disinn tal-faççata talknisja,u kien jg˙in fl-armar tal-knisja u tat-toroqg˙all-okkaΩjoni tal-festa tal-Lunzjata. Philip Borg©ie ma˙tur Membru Onorarju tas-Soçjetà fil-laqg˙atal-kumitat nhar il-5 ta’Settembru 2006.Alfred CaruanaImwieled Óal Balzan fid-29 ta’ Marzu 1937minn Anthony u Bice née Ebejer, minn çkunituwera interess fil-kaΩin San Gabriel u fil-festa tal-Lunzjata. Fil-fatt huwa da˙al membru tas-Soçjetàfl-1953. Lil Freddie nsibuh alliev mas-surmastCarmelo Briffa meta twaqqfet il-banda San Gabrielfl-1952, fil-fatt kien ˙a sehem fl-ewwel servizz talbandaf’Óal Balzan fi programm muΩikali li kien©ie mtella’ fejn il-villa tal-konti Manduca, illuml-ambaxxata Spanjola. Alfred Caruana kien jie˙usehem attiv fil-festi tal-karnival, fil-fatt insibuhjie˙u sehem fl-isfilati li kienu ji©u organizzati fil-Belt Valletta. Lil Freddie nsibuh jg˙in f’dak kolluli g˙andu x’jaqsam mal-festa tal-Lunzjata. Ta’ etàΩg˙ira kien imur ma’ Giuseppi Debono l-Qannat uGiuseppi Dingli tal-©obon bit-trakk jaqtg˙u l-liednabiex iΩejnu t-toroq fil-festa.Lil Freddie nsibuh jg˙in ukoll fit-tiΩjin u l-armar ta’ ©ewwa l-knisja. Alfred Caruana g˙ameldiversi snin iservi fil-bottegin tal-kaΩin. Freddiensibuh ukoll g˙al diversi snin membru tal-kumitatçentrali, li bejn l-1987 u l-1990 kien jokkupa l-kariga ta’ kaxxier. Alfred Caruana ©ie ma˙turMembru Onorarju ta’ din is-Soçjetà waqt il-laqg˙atal-kumitat ta’ nhar il-5 ta’ Settembru 2006.Philip Borg eks‐Segretarju llum Membru Onorarju (it‐tienimix‐xellug) waqt il‐quddiesa tal‐kaΩin fl‐okkaΩjoni tal‐festa tal‐Lunzjata ta’ l‐1998.Fir‐ritratt: l‐eks‐Kaxxier illum Membru Onorarju Alfred Caruanajidher jag˙mel forçina ma’ l‐istatwa tal‐Lunzjata fil‐festa ta’ l‐1990.Tag˙rif dwar il-Membri Onorarji l-Ìodda: Karmenu Micallef, Arsenio Brincat u Ûaren Azzopardi jidhru f’pubblikazzjoni o˙ra.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192033

In-Numru Sebg˙af’xi Drawwiet u Attivitajietf’Maltatag˙rif minn Guido LanfrancoIn-numru sebg˙a nsibuh imda˙˙al simbolikamentf’˙afna aspetti tal-˙ajja f’g˙ajdut u g˙emil f’diversiΩminijiet u artijiet biex ifisser kwantità ming˙ajr limitijew sors bla qies, minbarra tifsiriet o˙ra. L-evoluzzjonita’ dan in-numru sa mill-qedem inbniet fuq is-seba’jiem tal-©img˙a u l-©img˙a li tag˙mel wa˙da millfaΩijiettal-qamar u erba’ ©img˙at li jg˙aqqdu ç-çikluf’sena. Fil-Bibbja u fil-Van©elu hemm g˙add ©mieluta’ eΩempji fejn jid˙ol dan in-numru sebg˙a. Insibuhf’Malta f’g˙add kbir ta’ qwiel u idjomi u f’xi ˙rejjef ule©©endi. F’din il-kitba ma nistg˙ux nid˙lu f’dawn l-aspetti kollha imma se nfakkru biss fil-qosor kif jid˙olin-numru sebg˙a f’u˙ud mid-drawwiet li jse˙˙u jewse˙˙ew f’Malta.Settena u settennja fi Ωmien l‐OrdniDawn il-kliem bis-sette (bis-sebg˙a), juΩawhombiex ifissru attivitajiet li jdumu sebat ijiem jew seba’snin rispettivament, b˙alma nisimg˙u bil-kliemkwindiçina bi ˙mistax-il jum, u kwarantina b’erbg˙in.Fost id-drawwiet ta’ Ωmien l-Ordni niltaqg˙u mannumrusebg˙a wkoll fil-kastigi jew kundanni.Kavallieri ˙atja ta’ reati kontra r-regolamenti ta’ l-istess Ordni ta’ sikwit kienu je˙lu settina, jew ©img˙ata’ kastigi li kienet tinkludi swat bil-frosta fil-pubbliku,u astinenza mil-la˙am u l-inbid. Kien hemm min je˙elpiena ta’ kwarantina kastigi, dejjem skond il-kobortal-˙tija li tkun. Matul dawk is-sebat ijiem il-kastigikienu jinkludu li l-˙ati jiekol biss ˙obΩ u ilma u jitlobg˙arkobbtejh. Il-kavallier Martin Sarria fl-1572 kienwe˙el settena g˙al im©iba ˙aΩina, u kellu jsum ujoqg˙od g˙arkobbtejh tul il-funzjoni kollha fil-knisja.L-istess we˙el settena l-kavallier Federico Coconatog˙ax ma kienx liebes l-abitu ta’ l-Ordni, imma waradan kollu xorta kompla fit-triq mhix xierqa u we˙elukoll kwarantina bis-sawm u biΩ-Ωieda li joqg˙od fissalatal-pranzu j˙ares lejn l-o˙rajn jieklu. Xi kaΩi ta’kastigi ta’ l-inkwiΩitur kellhom piena ta’ seba’ sninb’sawma ta’ ˙obΩ u ilma darbtejn kull ©img˙a. Fl-1659 il-kappillan ta’ Óal Kirkop kien involut f’xiattività mhix xierqa u ©ie arrestat mill-inkwiΩitur lixe˙tu fil-˙abs ta’ l-inkwiΩizzjoni g˙al sebg˙a sninfejn miet fl-1664. Kif qed insemmu l-inkwiΩiturta’ min jg˙id ukoll li wie˙ed arlu©©ar ta’ l-Ordni fl-1775 deher quddiemu g˙ax xi ˙add ˙ajru jid˙ol malmaΩuni.Qal li fil-post fejn ˙aduh, fid-da˙la kellu jitla’seba’ tar©iet; in-numru sebg˙a kien ta’ tifsira ma©ikag˙alih, g˙alhekk kien ftakru. Fil-knisja parrokkjali ta’Sant’ Anton Abbati fil-Belt Valletta (li a˙na nafuhab˙ala Tal-Vitorja), fl-1735 il-kavallieri waqqfufratellanza ta’ San Ìwann Evan©elista. Fost obbligio˙ra kienu jiççelebraw il-festa ta’ dan il-qaddis fis-27ta’ Diçembru u wara jkomplu b’settena (©img˙a) ta’priedki, kurunelli u l-kumplament. Fil-knisja ta’ SanÌakbu tal-Belt, li kienet tal-kavallieri ta’ Catille, kienuwaqqfu fratellanza tad-Duluri u kellhom privile©© ta’settennju (seba’ snin) indul©enza plenarja. Inzerta lin-numru sebg˙a da˙al ukoll b’kumbinazzjoni meta l-battalja ta’ Lepanto se˙˙et fis-7 ta’ Ottubru fl-1571,g˙alhekk il-Papa, billi ddeçieda li r-reb˙a saret blinterçessjonital-Madonna tar-RuΩarju, stabilixxa dikid-data b˙ala l-festa tar-RuΩarju. F’dik il-battaljamag˙rufa l-kavallieri kienu g˙enu bil-galeri tag˙hom.Hawn Malta r-reb˙a ta’ l-Assedju l-Kbir titqies likienet fis-7 ta’ Settembru lejliet il-Bambina, g˙alhekkbaqg˙u isej˙u din il-festa b˙ala l-Vitorja. Il-Grottata’ San Pawl tar-Rabat bil-knisja fuqha ta’ San Publijug˙addiet minn bosta ©rajjiet fl-istorja. Fost o˙rajn ilkavallierSpanjol Giovanni Benegas g˙ex fiha b˙alli kieku eremit. Sadattant kien hemm il-biΩa’ li l-kunvent u l-knisja ta’ San Mark ta’ l-Agostinjani tar-Rabat jitwaqqg˙u mill-Ordni ta’ San Ìwann biex majkunux ta’ xkiel g˙ad-difiΩa jekk ikun hemm invaΩjonimit-Torok. G˙alhekk kien sar ftehim li jekk danji©ri, l-Agostinjani jie˙du l-grotta u l-knisja b’çerti34 Festa tal‐Lunzjata 2007

kundizzjonijiet. Wa˙da mill-kundizzjonijiet kienet liseba’ patrijiet Agostinjani jridu jqaddsu fiha quddiesakantata kuljum.Seba’ DuluriTa˙t dan it-titlu l-Madonna g˙andha f’Maltadevozzjoni mill-aktar kbira. Kull knisja g˙andha xistatwa jew inkwadru tag˙ha g˙ad-devoti, fejn tidherb’seba’ stalletti f’qalbha. Isiru manifestazzjonijietdiversi barra l-knisja fosthom fil-Ìimg˙a ta’ qabelÓadd il-Palm, fil-festa tag˙ha f’Settembru (b˙alf’San Pawl il-Ba˙ar bil-purçissjoni), bil-Vara l-Kbirau l-vara tad-DeΩolata fil-purçissjonijiet tal-Ìimg˙al-Kbira. Dan kollu minbarra n-niçeç fit-toroq u filkantunierita’ l-ibliet u l-ir˙ula. Fil-gΩejjer tag˙nag˙andna g˙add ta’ fratellanzi tad-Duluri imma biexniddiskutuhom irridu volum kitba.Kuruna tas‐sebg˙a b’sebg˙a postiIl-fratellanzi u s-sodalitajiet tad-Duluri, minbarra lijilbsu l-abtu jew libsa karatteristika tag˙hom ikollhomukoll kuruna b’seba’ posti, kull posta b’seba’ Ωib©ietu bejn kull posta u o˙ra jkun hemm wa˙da minn seba’domni li juru s-seba’ duluri tag˙ha g˙all-meditazzjoni.Din il-kuruna juΩawha devoti o˙rajn, mhux biss ilfratellanzi.Seba’ stazzjonijiet tal‐Via MatrisFil-knejjes kollha nsibu l-Via Crucis jew il-VijaSagra, erbatax-il stazzjon tal-Passjoni ta’ Kristu,imma f’g˙add ta’ knejjes insibu wkoll il-Via Matrisbis-Seba’ Duluri tal-Madonna. Kull fejn kienettwaqqfet sodalità, fratellanza jew terz’ordni tad-Dulurijew b’assoçjazzjoni mag˙ha ssib il-Via Matris f’xioratorju, kappellun, kappella jew rokna addattata.Seba’ fundaturi tat‐Terz’Ordni ServitiFil-gΩejjer tag˙na kien hawn u g˙ad hawn il-fdalta’ din it-terz’ordni. Qed insemmiha hawn g˙ax ilfundaturitag˙ha kienu seba’ r©iel li addottaw irregolata’ l-Ordni Agostinjana, ng˙aqdu mag˙homentitajiet o˙ra b’devozzjoni lejn id-Duluri sakemm©ew approvati b˙ala Terz’Ordni mill-Papa fl-1424.Membri ta’ dan il-grupp jilbsu konfratija sewda. Jilbsulabtu iswed, juΩaw il-kuruna tas-seba’ posti, jkollhomaltar jew kappellun u, b˙al ma g˙adhom jag˙mluf’Tas-Sliema, jorganizzaw il-purçissjoni tad-Duluri ul-visti tal-knejjes, g˙alkemm issa fuq skala limitata.Is‐Seba’ BukkuniNhar id-Duluri, nhar il-Ìimg˙a ta’ qabel Óadd il-Palm, l-aktar qabel it-tieni gwerra dinjija, fil-gΩejjertag˙na kien ikun hawn aktar atmosfera ta’ kwietu raΩan. Bosta ˙wienet kienu jag˙lqu, muΩika matindaqqx u tas-suq tal-belt kienu jarmaw b˙al altar tad-Duluri kollu xemg˙a mid-devoti. Dan minbarra ˙afnadevozzjonijiet o˙ra ma’ kullimkien u l-purçissjonipellegrina©© ta’ filg˙axija. It-tfal kienu wkoll isumuu ˙afna familji kienu josservaw id-drawwa tas-Seba’Bukkuni. Biex wie˙ed josserva sewwa r-randan kienhemm bΩonn ta’ sagrifiççji u opri ta’ karità u fost o˙rajnbosta adulti u tfal kienu j˙abbtu l-bibien u jittallbubukkun ˙obΩ. Din it-talba g˙al biçça ˙obΩ kienujag˙mluha g˙al seba’ darbiet matul il-jum. L-iskoptag˙ha kien l-umiljazzjoni li tittallab b˙ala sagrifiççjuli l-merti tieg˙u jmorru g˙all-erwie˙. Min jag˙tiloqma ˙obΩ lil min jitlob ikollu wkoll il-mertu tieg˙u.Xi ˙wienet kienu jlestu ˙bejΩiet mill-aktar çkejkninli kienu jqassmu lil min imur g˙andhom jittallab isseba’bukkuni. Waqt li jittallbu kien hemm min jg˙id:“F’©ie˙ il-festa tad-Duluri, biçça ˙obΩ nitolbok tini”.O˙rajn kienu jg˙idu talb ie˙or. Talli t-tfal isumu kienhemm min jag˙mlilhom xi ˙a©a tajba f’borΩa ta˙t l-im˙adda g˙all-g˙ada filg˙odu.Is‐Seba’ Fer˙iet tal‐MadonnaKien hemm min jg˙id ir-RuΩarju biex jimmeditas-seba’ fer˙iet tal-Madonna. Dan kien isir billi juΩawil-kuruna normali ta’ ˙ames posti u fuqha jimmeditawil-˙ames misteri tal-fer˙, imma mbag˙ad kienujΩidu l-a˙˙ar Ωew© posti tal-glorja fejn il-Madonnatkun Assunta u nkurunata fis-sema. Meta l-markiΩata’ San Pawl il-Ba˙ar riedet tibni hemm kunvent uknisja kellha f’mo˙˙ha li dawn jiççelebraw is-Seba’Fer˙iet u s-Seba’ Duluri tal-Madonna. Is-sebg˙a festiprinçipali tal-Madonna matul is-sena kienu flimkienjitqiesu b˙ala devozzjoni s˙i˙a u sikwit niltaqg˙u ma’weg˙diet, legati u testmenti li jipprovdu fondi g˙alfesti jew quddisiet biex isiru attivitajiet o˙ra fis-seba’festi prinçipali tal-Madonna. KaΩ li fih da˙lu s-seba’festi prinçipali tal-Madonna kien dak ta’ ÓaΩ-Ûabbarmeta fil-gwerra l-knisja parrokkjali ©arrbet ˙sarat kbaru Ω-Ûabbarin g˙amlu weg˙da li wara l-gwerra, jekkil-knisja ma ti©©arrafx, jorganizzaw quddisiet, talb uattivitajiet o˙ra fis-seba’ festi prinçipali tal-Madonna.Wara li l-Ordni tal-Fran©iskani Konventwali f’Rumakienet g˙enet lil Papa Piju IX fil-˙idma dwar iddevozzjonilejn l-Immakolata Kunçizzjoni kienirregalalhom pjaneta çelesti u l-prokuratur t’hemmkien g˙addieha lill-patrijiet Konventwali ta’ Malta.Billi dan il-lewn mhux litur©iku kienu jilbsuha bissfis-seba’ festi prinçipali tal-Madonna b˙ala privile©©speçjali.Is‐Seba’ SantamarijietKien hawn u g˙ad hawn ˙afna knejjes dedikatilill-Assunzjoni li aktar huma mag˙rufin b˙ala ta’Santa Marija, imma meta nitkellmu fuq it-tradizzjonitas-Seba’ Santamarijiet inkunu qed nirreferu g˙allparroççili g˙andhom it-titular ta’ Santa Marija (jewl-Assunta). Sa qabel il-gwerra din it-tradizzjonikienet g˙adha s˙i˙a u dawk id-devoti li jifil˙u jimxukienu jinvistaw seba’ parroççi ta’ l-Assunta. Innumrusebg˙a hawn assoçjat l-aktar mas-seba’ fer˙iettal-Madonna. G˙alkemm il-festa ta’ Santa Marijata˙bat fil-15 t’Awissu l-visti tas-seba’ Santamarijietkienu jibdew lejlet waqt li joqrob il-lejl. Min˙abbas-s˙ana t’Awissu dan il-pellegrina©© kien isir matulil-lejl. Grupp ta’ devoti, u˙ud minnhom bil-fanalf’idejhom, kienu jiltaqg˙u quddiem il-knisja ta’ l-KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192035

Assunta tal-parroçça tag˙hom jew qribhom, jitilqu ujibdew jg˙idu r-RuΩarju. B˙ala eΩempju nie˙du n-nies ta’ l-Im©arr. Dawn kienu ji©bdu lejn Óad-Dinglifejn jieqfu jitolbu, wara g˙all-Qrendi bil-knisja,b˙all-o˙rajn kollha, tkun ©a g˙alqet g˙al-lejl immahuma kienu jieqfu jitolbu wara l-bieb. Ikomplu lejnil-Gudja u Óal G˙axaq, Ó’Attard u l-Mosta fejn jaslumas-seb˙, jisimg˙u l-quddies u jistrie˙u qabel jitilqulura lejn ir-ra˙al tag˙hom.Is‐Sebg˙a u San ÌuΩeppId-devoti ta’ San ÌuΩepp josservaw uΩanzi lifihom jid˙ol in-numru sebg˙a. F’Malta hawn g˙addta’ fratellanzi ta’ San ÌuΩepp. Kollha g˙andhomattivitajiet u devozzjonijiet ta’ San ÌuΩepp. B˙alaeΩempju ng˙idu li l-fratellanza tar-Rabat g˙adhatorganizza s-Seba’ Erbg˙at ta’ San ÌuΩepp li jibdewf’ Ìunju u jwasslu sa qabel il-festa fid-19 ta’ Marzu.Isir talb, kurunella, quddiesa, antifona u barka. G˙alSan ÌuΩepp hemm ukoll is-seba’ fer˙iet u s-seba’duluri li jmorru ˙afna ma’ dawk tal-Madonna. Ilfratelliu l-konsorelli tal-fratellanzi ta’ dan il-qaddisqabel, aktar milli fi Ωmienna, kienu jilbsu minn ta˙t,b˙ala devozzjoni, kurdun ma’ qaddhom li jkun fihf’tarf minnhom seba’ g˙oqdiet f’tifkira u tifsira ta’dawn il-fer˙iet u duluri.Meta jmut fratell ta’ San ÌuΩepp il-qniepen talknisjakienu jdoqqulu seba’ tokki g˙all-istess ra©uni.Sebg˙at o˙rajnDiversi knejjes josservaw is-Seba’ Sibtijiet qabelil-festa tal-Madonna tal-Karmnu tas-16 ta’ Lulju lijibdew f’Ìunju. Fl-1948 benefattriçi offriet sommasostanzjali lill-Fran©iskani Konventwali ta’ San Pawlil-Ba˙ar meta dawn kienu fi kriΩi ekonomika min˙abbaspejjeΩ kbar g˙ar-restawr u t-tiswijiet, biex tkomplissir is-Settina tad-Duluri. Bid-data ta’ l-1914, fuqwara ta’ santa naqraw talba stampata li titlob g˙allkonverΩjonita’ l-IngliΩi, u tispiçça billi tissu©©erixxiSeba’ Avemarijiet lid-Duluri. G˙alkemm filgΩejjertag˙na m’humiex stabbiliti g˙aqdiet tas-Seba’ Kelmiet ta’ Kristu, darba fis-sena narawhommiktubin u jin©arru fuq bandalori sbie˙ b˙ala partimill-Purçissjonijiet tal-Passjoni tal-Ìimg˙a Mqaddsa.B’konnessjoni man-numru sebg˙a nistg˙u nΩidu notadwar is-Seventh Day Adventists.Dan huwa grupp kbir reli©juΩ ta’ estrazzjoniProtestanta li kien twaqqaf f’nofs is-seklu dsataxu nfirex sewwa mad-dinja. L-g˙an tieg˙u hu aktarli j˙ejji g˙all-a˙˙ar avvent jew mi©ja (g˙alhekkAdventists) ta’ Kristu u l-a˙˙ar ©udizzju. Josservawis-seba’ jum b˙ala s-Sabbath. Mill-1957 dawn ©ewkull sena f’Malta b˙ala parti mill-missjoni tag˙homsakemm fl-2006 fet˙u knisja f’pajjiΩna.MANICAROMob: 7953 7352Fresh Fertilizer without smell,ideal for fruit trees and garden.Free deliveryRojolin Bakery and Store(Prop. Ìor© Attard)Bakery: 3B, Triq it-Tliet Knejjes, Óal Balzan • Tel: 21 446180Store: Balzan Valley, Óal Balzan • Mob: 7928 686036 Festa tal‐Lunzjata 2007

Dati Konnessimal-Festa tal-Lunzjatakitba ta’ Joe ChetcutiIl-festa tal-Lunzjata jew a˙jar, il-festa tat-T˙abbira ta’ l-An©lu lill-Madonna, hi festa antika˙afna. Hemm min jg˙id li din il-festa kienet ti©iççelebrata qabel il-konçilju ta’ Efesu (c. 431 A.D.).Però, fis-Sinodu ta’ Laodicea li sar fis-sena 372, dinil-festa ma ssemmiet xejn. Nafu, imma, li fil-biduFesta tal‐Lunzjata 2003. Ir‐reffieg˙a ta’ wara (mix‐xellug):Jesmond Chetcuti, Emanuel Gauci, Noel Vella, Joe Attard,Bernard Chetcuti flimkien mal‐Kappillan Dun Kalçidon Vassallou Karmnu Chetcuti (RIP). Fir‐ritratt jidher ukoll Alfred CaruanaMembru Onorarju tas‐Soçjetà MuΩikali San Gabriel.tal-˙ames seklu, wie˙ed isqof ta’ Kostantinopli,San Prokolu, g˙amel omelija dwar il-Lunzjata. SanProkolu miet fis-sena 446. Dan l-isqof ˙alla miktubli l-festa ta’ l-Inkarnazzjoni ta’ Ìesù, meta Ìesùlibes in-natura umana (quo hominum genus indutus)ji©ifieri fil-jum tal-Lunzjata, kienet iççelebrata kullsena fil-5 seklu.Il-festa tal-Lunzjata (25 ta’ Marzu) kellha diversiismijiet matul iΩ-Ωminijiet. Fil-bidu kienet imsej˙aFestum Incarnationis (il-Festa ta’ l-Inkarnazzjoni).Wara bdiet tissejja˙: Initium RedemptionisConceptio Christi (It-Tnissil ta’ Kristu, il-Bidutal-Fidwa). Ìiet li kienet sempliçitament imsej˙aAnnuntio Christi (It-T˙abbira ta’ Kristu), kif ukollAnnuntiatio Dominica (It-T˙abbira tal-Mulej).Naraw minn dawn l-ismijiet li l-festa tal-Lunzjatakienet prattikament festa ta’ Kristu. Imma metal-festa tal-25 ta’ Marzu bdiet issir anke fil-Knisjatal-Punent, (fil-Knisja Latina) saret il-festa tal-Madonna.Il-Papa Gelasju (li miet fis-sena 496) da˙˙alil-festa tal-Lunzjata fis-Sacramentarium. (Danis-Sacramentium, li aktar tard beda jissejja˙: is-Sacramentarium ta’ San Girgor, kien il-ktieb li kienfih il-litur©ija kollha tal-Knisja barra l-quddiesa.)Sa mill-aktar antikità ta’ l-era Kristjana d-datatal-25 ta’ Marzu kienet id-data tal-festa tal-Lunzjata.L-insara tal-bidu kienu jfakkru l-25 ta’ Marzu b˙alal-jum li fih miet is-Sinjur Ìesù. Fit-text imsejja˙ ta’Pseudo-Cyprianico (c. 240) – De Pascha Computusinsibu t-tnissil ta’ Ìesù u l-mewt tieg˙u se˙˙ewfid-data tal-25 ta’ Marzu. Dan l-istess text ikomplijg˙id li t-tnissil ta’ Ìesù jikkonçida mal-˙olqien ta’Adam u anke mat-tkeççija tieg˙u mill-Ìenna ta’ l-Art – ji©ifieri kollha se˙˙ew fir-rebbieg˙a, fil-25 ta’Marzu. Jekk dawn il-©rajjiet li semmejna humiexKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192037

veri jew frott tal-fantasija ma nafux imma Ωgur li d-data tal-Milied, 25 ta’ Diçembru ©iet stabbilita biextkun eΩatt 9 xhur mid-data tal-Lunzjata.Biex inkunu g˙idna kollox dwar id-data tal-Lunzjata, inΩidu ng˙idu, li fis-Sinodu Trullan lisar fis-sena 692, preçiΩament fil-Kanoni 52, insibuli meta l-Lunzjata ta˙bat fir-Randan, din il-festag˙andha ti©i ççelebrata xorta wa˙da, allavolja festio˙ra g˙andhom jaqg˙u. Óa©’o˙ra ta’ l-iskantamenthi, li filwaqt li l-festa tal-Lunzjata, universalment,mad-dinja kollha kienet ti©i ççelebrata fil-25 ta’Marzu, b’eççezzjoni stramba, fi Spanja, il-Lunzjatakienet ti©i ççelebrata fit-18 ta’ Diçembru. Dan kienilu jsir hekk – fil-Knisja Spanjola biss – mill-g˙axarSinodu ta’ Toledo li sar fis-sena 656. Dan l-a˙˙arl-litur©ija tal-Knisja Rumana kienet g˙amlet riformiTal-Krimpifil-Litur©ija u allura, fi Spanja wkoll, il-festa tal-Lunzjata bdiet issir fil-25 ta’ Marzu.Insara o˙ra li m’humiex Kattoliçi, b˙almahuma l-Armenjani XiΩmatiçi, dan iΩ-Ωmien qedjiççelebraw it-T˙abbira ta’ l-An©lu fis-7 ta’ April.Ma ninsewx li g˙al dawn ix-XiΩmatiçi, il-Miliedja˙bat f’Jannar, fil-jum li fih il-Knisja Kattolikatiççelebra l-Epifanija.Kienet x’kienet il-©urnata tat-T˙abbira ta’ Marijamill-an©lu, il-festa dejjem kienet jum ta’ obbligu fil-Knisja Universali. Meta l-festa ta˙bat fir-Randan,il-festa tal-25 ta’ Marzu ti©i ççelebrata ming˙ajrottava. Imma fid-djoçesi ta’ Loretu, u fil-Provinçjata’ Venezja ti©i ççelebrata b’ottava. L-istess isirmill-Karmelitani, mid-Dumnikani, mis-Serviti ta’Marija u mir-Redentoristi.Ba˙rija M.L.P. ClubTixtieq torganizza xi Ikla,b˙al Fenkata jew La˙am taΩ‐Ûiemel?Drinks servuti b’˙afna Appetizers.G˙al Booking çemplilna fuqTel: 2145 0286Mob: 9946 6837Everyone is Welcomed!Tag˙lim tal-MuΩikab’Xejn fil-KaΩinKull nhar ta’ Erbg˙a mis-6.00pm ’il quddiem• Kull nhar ta’ Ìimg˙a mill-5.00pm38 Festa tal‐Lunzjata 2007

L-Ista©untal-Festi MaltinIl‐Kritika Ma TonqosxM’g˙andniex xi ng˙idu, il-kritika tistenniehadejjem. Hawn min jikkritika kulma jara quddiemu;basta ma jkunx g˙amlu hu. Imma x’hawn perfett fidkitbata’ Alfred MassaNinsabu fl-eqqel ta’ l-ista©uni tal-festi. Naturalment,b˙al kull ˙a©a o˙ra, issib lil min i˙ossu fer˙an ji©riminn festa g˙all-o˙ra, u ssib lil min g˙andu seba’ mittsena biex jasal Settembru ˙alli ji©bed nifs qawwi ’l©ewwa u jg˙id: “G˙all-erwie˙! Il-festi spiççaw.”Mitt bniedem, mitt fehma, hux tassew!Jiena nistqarr bla tlaqliq, li l-festi n˙obbhom. Forsig˙ax minn çkuniti missieri derrieni je˙odni minn festag˙all-o˙ra; tant, li ommi kienet tg˙idilna li konnaqisna mejda tal-qubbajt. U hekk bqajt sal-lum. Mallijg˙addi l-G˙id, in˙oss fija çertu entuΩjaΩmu g˙ax ikunwasal l-ista©un tal-festi.X’inhi l‐Festa G˙alijaJiena n˙obb il-festa in©enerali. In˙obb indur ilknejjesu nitpaxxa b’dak li nara, speçjalment dawkil-knejjes antiki li huma teΩor ta’ l-arti. PajjiΩi o˙rajifta˙ru bil-muΩewijiet; a˙na l-Maltin u l-G˙awdxinnifta˙ru wkoll bil-muΩewijiet, imma nifta˙ru anke bilknejjesli g˙andna.Tabil˙aqq nist˙ajjilni qieg˙ed f’xi Ìenna Ωg˙irameta nara dawk il-˙itan i˙ammru, dawk l-artali armatisa snienhom, dawk il-linef tal-kristall, l-inkwatri ul-istatwi xog˙lijiet ta’ bosta artisti verament bravi;Maltin u barranin.In˙obb nattendi g˙all-funzjonijiet reli©juΩi u nie˙upjaçir meta dawn isiru b’çerta serjetà. Meta jkunuppjanati tajjeb u mhux sempliçiment biex ikunu saru.Illum, diΩgrazzjatament, issib kappillani ˙er©in b’˙afnaideat moderni li ma jikkumplimentaw xejn mal-festatradizzjonali Maltija. Il-Knisja lokali g˙andha tifhemli mill-festi jaf jo˙ro© ˙afna ©id. Iva, jiena nemmen lil-festi g˙ad g˙andhom ˙afna poΩittiv.Tara nies jersqu g˙as-Sagramenti aktar mis-soltu,jattendu g˙all-funzjonijiet fil-knisja, jitg˙allmu skondit-tag˙lim li jitwasslilhom, g˙ajnejhom jixeg˙lu malkelmatal-qaddis.Il-˙asra hi, li kultant min˙abba xi w˙ud li juΩawil-festi g˙al skopijiet ta’ xalar u ta’ pjaçiri biss, il-festi˙adu timbru negattiv, timbru li j˙ammar wiçç il-popluNisrani tal-gΩejjer tag˙na. Jiena nemmen li jekk kolloxisir bil-moderazzjoni u jkun ippjanat sewwa, fil-festig˙andna naraw aktar sinjal poΩittivi milli negattivi.Il‐briju tal‐partitarji mad‐daqq tal‐marçi brijuΩi mill‐Banda San Gabriel, tradizzjoni ta’ fer˙ waqt il‐març ta’ l‐a˙˙ar Tridu li ji©i organizzatmis‐Soçjetà MuΩikali San Gabriel. (Ritratt nru. 1 1993) (Ritratt nru. 2 1998)KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192039

dinja? Xejn. Nammetti, li l-festi fihom ˙afna x’wie˙edjirran©a. Tisma’ lil min kemm ma jit˙ajjarx jirredikolalil missirijietna li ˙admu u stinkaw biex bnew u Ωejnul-knejjes li g˙andna! Imbag˙ad issib li dawn it-talinhuma ffissati bl-ikrah dwar djarhom, dwar il-kaΩin jewdwar il-partit tag˙hom.Il-knisja hija l-mera ta’ komunità partikolari. Fuqkollox, ng˙id jien, x’hemm ˙aΩin li wie˙ed iΩejjen iddarta’ Alla? Mhux kul˙add jag˙mel ˙iltu biex daruma jkun jonqosha xejn! Veru, li hawn tid˙ol il-listatal-valuri u l-kappillan g˙andu jag˙mel ˙iltu kollhabiex jimxi mag˙ha.Il-kappillan u s-saçerdoti ta’ madwaru huma fiddoverli jg˙allmu lill-poplu, u jg˙inuh ine˙˙i minnmo˙˙u çerti ideat politiçi li nΩerg˙u fih fl-img˙oddi.Óafna knejjes tag˙na huma ©awhriet u rridu nibΩg˙ug˙alihom. Mhux ta’ b’xejn li fil-festi ji©u invaduti minng˙add kbir ta’ turisti li jΩuruhom. G˙ax f’pajjiΩhomm’g˙andhomx b˙alhom. G˙alhekk, jiena ng˙id li kullçittadin g˙andu jg˙in, flimkien mal-Knisja u ma’ l-Awtoritajiet Çivili biex dawn il-knejjes jinΩammu fistat tajjeb.Xi drabi ssir kritika wkoll dwar l-isparar; jew a˙jardwar il-murtali tal-bomba. Hawn ukoll jiena nis˙aqfuq il-moderazzjoni. Ng˙idha bla ˙abi xejn, li manaqbilx dwar il-˙inijiet meta dawn it-tipi ta’ murtalijkunu sparati. Filg˙axijiet irridu na˙sbu fit-trabi, filmorda,fl-anzjani. Mela, ˙alli jkun hemm ©ig©ifogu,murtali u kaxxi infernali tal-kulur; imma ˙sejjesesa©erati waqt il-˙in tal-mistrie˙ mill-inqas.Dehra mill‐isba˙ tal‐mixeg˙la ©enerali tal‐kampnar maestuΩ talknisjaparrokkjali ta’ Óal Balzan fl‐okkaΩjoni tal‐festa titulari ta’l‐Annunzjata.Dehra ©enerali tal‐mixeg˙la ©enerali tal‐faççata tal‐knisjaparrokkjali ddedikata lil Marija Annunzjata ta’ Óal Balzan imΩejnag˙all‐okkaΩjoni tal‐festa tal‐Lunzjata. Mad‐disinji tal‐faççatajitwa˙˙lu madwar elfejn bozza kkuluriti.Il‐BanedHuwa minnu li g˙all-kaΩini tal-baned il-festi humaw©ig˙ ta’ ras. IΩda min-na˙a l-o˙ra, huma wkoll vetrina.L-importanti, li min imexxi dawn il-kaΩini g˙andu jkunserju u ta’ dixxiplina. Bil-koperazzjoni ta’ kul˙add,çerti ˙merijiet jistg˙u jitraΩΩnu u jinqatg˙u darba g˙aldejjem. Il-poplu Ωag˙Ωug˙ g˙andu ji©i mg˙allem uedukat kif jie˙u gost bla ma jtellef lill-marçi sbie˙ lil-baned tag˙na jafu jdoqqu. Huma xog˙lijiet artistiçili ˙ar©u mill-im˙u˙ ta’ diversi kompoΩituri ˙utna.Mela ejjew ingawduhom. Imbag˙ad, billi fil-marçijkun hemm daqsxejn briju ma fiha xejn; imma mhuxtg˙ajjir, insulti u kliem mhux xieraq.Imma forsi mhux ta’ min ifa˙˙ar lill-baned tag˙nali jΩommu ˙ajjin çerti surmastrijiet Maltin li verament˙abbtuha sew ma’ dawk barranin? Fil-qasam tal-marçikif nistg˙u ma nsemmux lil Mro Vincenzo Ciappara,lill-Ma©©ur Anthony Aquilina, lil Mro EmmanuelSpagnol u tant o˙rajn. KompoΩituri o˙ra Maltin b˙alMro Lorenzo Gonzi, Mro Louis Bongailas, Mro JosephCasapinta u Mro Adeodato Gatt çertament jixirqilhomjibqg˙u ˙ajjin fil-memorja ta’ dawk mid˙la ta’ l-artimuΩikali Maltija. Ma’ dawn il-baned tag˙na inkludewfil-programmi tag˙hom g˙add ©mielu ta’ kompoΩituribarranin b˙al Verdi, Mozart, Ravel, Beethoven,Gounod u tant u tant o˙rajn.U la qed insemmi l-muΩika, irrid ng˙id li ˙adt gostmeta qrajt li l-Papa preΩenti qieg˙ed jer©a’ jag˙ti spinta40 Festa tal‐Lunzjata 2007

lil-Latin fil-Knisja. Il-Latin g˙andu rabta speçjalimal-Knisja Kattolika u jixhed l-unità li Kristu xtaq litgawdi, u li l-Beatu Papa Ìwanni XXIII fuq is-soddata’ mewtu talab b’tant ˙erqa g˙aliha: ut unum sint.G˙aliex qed nikteb dan? G˙ax billi l-quddiesakantata tal-festa ssir bil-Latin ma nara xejn ˙aΩin.Óalli l-qari ta’ l-Epistola u tal-Van©elu jsir bil-Malti,imma l-bqija jista’ jsir kollox bil-Latin. B’hekk çertiquddisiet immuΩikati minn maestri di cappella jkunujistg˙u jitgawdew; l-istess jista’ jing˙ad dwar il-Vespri u bçejjeç o˙ra sagri. Matul is-sena ˙alli jintuΩal-venikular, imma fil-festa titulari l-widna donnhatistenna xi ˙a©a speçjali. Biex ng˙idha, jien in˙ossnisog˙bien li anke dak il-kant sabi˙ Gregorjan donnug˙osfor minn pajjiΩna. Óasra. Il-Vatikan donnuja˙sibha xorta o˙ra!Kultant nibΩa’ li g˙andna tendenza ninsew li l-bniedem hu mag˙mul minn ©isem u ru˙ u li dawnjikkomplimentaw lil xulxin. Is-sentiment jg˙in ˙afnalill-bniedem jin©ibed kemm lejn it-tajjeb kif ukolllejn il-˙aΩin. Dan japplika g˙al dawk li jridu dejjeminaqqru mill-festi ta˙t skuΩa u o˙ra. Jiena ng˙id, lijekk il-poplu nne˙˙ulu l-festi, jibda jo˙loq festi o˙rahu; u dan fil-fehma tieg˙i, jista’ jkun perikoluΩ.Irrid nirreferi wkoll g˙all-pubblikazzjonijiet lijo˙or©u fi Ωmien il-festi tag˙na. Pubblikazzjonijiet liw˙ud minnhom ikunu tabil˙aqq interessanti. Dawnjippubblikawhom il-parroçça u l-kaΩin jew kaΩiniu ©ieli wkoll xi g˙aqdiet o˙ra partikolari. Miniexnirreferi g˙all-messa©©i tal-©erarkiji, tas-sindki unies o˙ra b˙al dawn, tafux. F’mo˙˙i g˙andi kitbietta’ proΩa u poeΩija; studji u tag˙rif serju li jkun jolqotil-festa jew lil-lokal li jkun qieg˙ed jiççelebra l-festatitulari. Kultant u˙ud minn dawn il-pubblikazzjonijietjistg˙u jservu ta’ referenzi g˙al dawn li g˙ad ji©uwarajna.G˙eluqDin hija l-festa li nemmen fiha. Ûmien meta na˙sebaktar mis-soltu dwar il-Madonna jew il-qaddis/apatrun/a tal-belt jew ra˙al li tkun afdata ta˙t il-˙arsientag˙ha jew tieg˙u. Huwa Ωmien meta wie˙ed jista’jie˙u gost jiddeverti b’mod onest bla ma joffendi s-sentimenti ta’ ˙addie˙or. Irridu nirrikonoxxu l-fattli l-festi g˙andhom aspetti o˙ra barra dak reli©juΩ.Mela, huma speçi ta’ pakkett reli©juΩ, çivili, kulturali,kummerçjali u ekonomiku. Pakkett li kull parroççatoffri lill-parruççani tag˙na u lill-poplu li jmur iΩurhafil-jiem tal-festa.Il-©id li jo˙ro© mill-festi jiddependi mis-serjetàu mill-pjani adattati li jsiru qabel minn dawkresponsabbli: il-Knisja, il-kaΩini, il-Kunsilli Lokali, l-g˙aqdiet u l-poplu in©enerali.Caterers for Weddings,Engagements, Baptism,Buffets & various other occasionsDolceriaMain Street, Lija - MaltaTel: (+356) 21 442 534Mob: (+356) 9949 4762Paul FenechManaging DirectorKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192041

Ittra ta’ Taqbiliet lil Ommna MarijaO Marija xtaqt inkellmekQbadt iΩda jien niktiblekDawn tieg˙i l-˙sibijietLi hawn jiena qabbiltlek.G˙idtilna li inti l-Immakulata KunçizzjoniDan min˙abba t’Ibnek il-KonçepimentDakinhar ÌuΩeppi ˙assu f’konfuΩjoniG˙ax ˙aseb li nqastu fedelment.Din l-ittra qieg˙ed niktiblekBiex b’tifkira tibqa’ dinG˙ax il-muΩa issa ©ietniSewwa, sewwa f’dan il-˙in.A˙na fik it-tama tag˙naÓsibijietna lejk itiruKun inti dejjem mag˙naBiex te˙lisna minn kull periklu.Jum twelidek hu l-VitorjaSaret reb˙a fuq l-infernMinnek beΩg˙u x-xjaten kollhaG˙ax ser tkun Omm l-Iben Etern.Ìejt imnissla int bla tebg˙aB˙ala xebba, sirt Omm Alla tag˙naKif mill-An©lu ©ejt imnebb˙aU hekk sirt l-ikbar u l-isba˙ Sultana.Gabriel kien l-An©lu t’AllaLi ©ie jtik is-sabi˙ a˙barLi Alla g˙aΩlek b’OmmuInt g˙idt iva: u lejn Alla fer˙an tar.Kont fil-˙sieb tal-Óallieq AllaDan lilek g˙aΩel biex tkun OmmuRiedek tnissel l-Iben tieg˙uInt g˙idt iva: jitnissel f’©ufi w inΩommu.Hekk ©ara ma’ tul xbubitekIn-nifs t’Alla f’©ufek niΩelBeda l-˙olqien ta’ l-Iben tieg˙ekLi Dan f’©ufek sar u tnissel.L-isem Lunzjata ferm jixraqlekMill-An©lu ©ietek l-AnnunzjaturaBiex tkun Omm Alla dana talbekL-iskop li g˙alih int ©ejt ma˙tura.IΩda Alla dlonk bag˙at l-An©luBiex fil-˙olma dan iwissihLi Dak li g˙andek f’©ufekHu l-Iben t’Alla: jifra˙ bih.Kif kont b’Ibnek tqilaLil EliΩabetta mort iΩΩurKienet mara kbira: mor ttifir˙ilhaU kif tista’ biha ddur.Hekk kif Ìwanni bikom inteba˙F’©uf Ommu qabeΩ danInduna li f’©ufek g˙andekLil Ìesù Bambin Sultan.L-g˙arus tieg˙ek kompla ˙abbekSar Ωew©ek: rispett dejjem takBla mittiefsa lilek ˙allaBiex twelled l-Iben t’Alla g˙en u rak.Ìo g˙ar fqajjar minn kull ˙tie©aTajt lid-dinja l-ikbar ©ojjellG˙ax minnek twieled l-Iben t’AllaMhux f’palazz, iΩda qalb l-istalel.Int lil Ibnek mort tippreΩentaLil Alla f’idejn San XmunDan ˙abbarlek li sejf jinfidlek qalbekKien profeta: mhux xi mi©nun.Ommi kienet tirrakkontaliLi x-xemx dejjem to˙ro© is-SibtBiex inti stajt tnixxefIl-˙wejje© li tkun ˙silt.Dik mietet nhar San NikolaSitta kellna minn Diçembru x-xaharIndifnet fil-KunçizzjoniTieg˙ek din festa mill-kbar.42 Festa tal‐Lunzjata 2007

Ommok kienet dik Sant’AnnaU missierek San ÌwakkinInt hennejt lid-dinja tag˙naG˙aliex minnek twieled Ìesù Bambin.Biex issalva ’l Iben tieg˙ekÓtie©lek taqsam id-deΩertO Marija i©borna mieg˙ekWaqt is-sieg˙a minn tal-mewt.Darba missieri le©©enda qalliMeta Ìesù nbidel f’wardX’˙in l-g˙assiesa staqsewh x’g˙andek mo˙biHemm imgeΩwer ta˙t il-mant.Twelid missieri veru fih storjaG˙ax twieled mal-purçissjoni ta’ San ÌuΩeppG˙alih semmewh, u 77 sena waraF’April miet u ndifen fl-1 ta’ Mejju eΩattament.Inti wkoll kont sfajt armlaMeta Ωew©ek ÌuΩepp mietDan illum g˙andu xog˙ol ie˙orJg˙in tieg˙u d-devoti jid˙lu fis-smewwiet.IΩda inti kbira f’g˙ajnejn AllaIl-Óallieq minn tal-bnedminInti l-g˙axqa ta’ min ˙alqekBik imsebba˙ il-˙olqien.Inti wa˙dek l-ikbar kewkbaÌejt imfassla fil-˙olqienInti tag˙na l-aqwa tarkaLi ssalvana mit-telfien.Meta Ibnek fit-tempju ntilefInti mtlejt bil-˙sibijietIΩda kif Hu stess qalilkomRied jag˙mel xog˙ol Missieru tas-smewwiet.Ta’ l-g˙arajjes int porta vuçiFit-tie© ta’ Kana inti kontG˙at-talba li g˙amilt lil IbnekL-ilma f’inbid biddlu fil-pront.Inti fra˙t rajt ’l Ibnek jikberRajtu jag˙mel mirakli kbar u g˙e©ubijietTnikkitt inti, qalbek inqasmetWaqt tieg˙u l-Passjoni, bil-kefrijiet.Min jaf kemm qalulek fuquLi jkellem, i˙obb u jid˙ol mal-midinbin.IΩda taf li dan kien jag˙mluBiex lil dawn jibdel f’erwie˙ tajbin.Meta inti mort biex tkellemLil Ibnek mg˙obbi bis-salibIl-kiefra malajr firdukomMa ˙allewkomx ftit ˙in fil-qrib.Waqt tieg˙u l-agunijaIbnek g˙amel it-testmentB’wirt tag˙na lilek b’ommnaDan qalu pubblikament.Int bg˙att tostor l-Iben tieg˙ekImsallab: la˙mu kien mikxufKenninna ta˙t il-mant tieg˙ekLa t˙alli ’l ˙add ikun mitluf.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192043

Itlob g˙alina lilek ng˙iduF’wied tad-dmug˙ a˙na qeg˙dinDana inti sofrejtu qabelBil-kefrija tal-bnedmin.Wara d-difna ta’ Ìesù IbnekFiç-çenaklu inti n©bartMa’ l-Appostli hemm bqajt titlobG˙all-wens mag˙hom: forsi wa˙dek bΩajt.Il-biΩa’ f’fer˙ inbidelMeta Kristu Alla lilkom deherMill-mewt qam: rebbie˙ dan ˙are©Kien l-ikbar miraklu: mhux xi se˙er.Inti g˙andek bosta titliJixirqulek kollha dawn“Demonium Terror” wie˙ed minnhomLi jfisser inti l-biΩa’ tax-xitan.Inti g˙andek il-litanijaKullana ta’ titli kollha sbie˙Kien kliem missirijietnaBiex lilek jag˙tu l-ikbar ©ie˙.Kif kont qieg˙da f’din id-dinjaTg˙ix int qalb il-bnedminWasal ukoll iΩ-Ωmien tieg˙ekLi tmur qalb il-qaddisin.Waqt tieg˙ek l-a˙˙ar raqdaLi int g˙amilt ©o dina l-artMill-an©li ©ejt me˙udaU mtellg˙a s-sema qalb il-ward.Hemm fuq ©ejt inkurunataMis-Santissima TrinitàFuq il-Qaddisin u l-An©li ©ejt img˙ollijaG˙al kemm hi twila l-eternità.Inti llum il-©enna qieg˙daTismag˙na minn hemm fuqDejjem kun inti mag˙naBiex minn hawn, g˙al ˙dejk, ikun it-tluq.Hemm fuq int inkurunataRe©ina minn tas-smewwietNitolbuk tilqa’ t-talb tag˙naBi tpattija g˙al tag˙na n-nuqqasijiet.Lilek ˙ajr minn qalbna nrodduTal-grazzji kbar li lilna dejjem tajtFil-mard, fil-gwerer u fit-tempestiInt g˙alina dejjem d˙alt.Kif fis-sema g˙andek kurunaO˙ra g˙amlulek il-MostinBnewlek knisja, ir-RotundaLi g˙aliha baqg˙u msemmijin.Dan jidher li lilek g˙o©obG˙ax salvajtu mit-ti©rifMeta l-bombi lilu nifedFil-gwerra, waqt ta’ l-g˙adu l-˙bit.Xbihat tieg˙ek g˙andna bostaG˙ad-devozzjoni dawn qeg˙dinTag˙na inti l-PatrunaLi to˙ro© u ΩΩejjen ir-ra˙al tal-Mostin.O Marija tad-DuluriBiex in˙allsuk a˙na m’g˙andniexLejk ninsabu debituriF’©ie˙ t’Ibnek il-Passjoni: titlaqniex.Óu ˙sieb tieg˙i l-©enituriLill-qraba u lill-˙biebMa nistax kollha nsemmihomG˙ax irrid iktar minn ktieb.Dat-talbiet li jien insi©tlekTa’ tif˙ir u ©ie˙ g˙alikLi mill-©nien ta’ qalbi qtajtlekLi dammejt u qieg˙ed nag˙tik.Dak San Luqa pin©a lilekMeta ma’ Pawlu ©ew f’din l-artPawlu wriena d-din ta’ IbnekLuqa ˙allielna tieg˙ek ritratt.O Madonna ilqa’ talbiAççetta dat-taqbilietFeliç jien, m’iniex poetaIΩda wie˙ed mill-˙lejqiet.Bolla mhux se nwa˙˙allekNibg˙athielek ma’ l-An©lu gwardjanNispera li jwassalhielekG˙ax ta’ xog˙lu qatt minni ma t˙allas dan.10/02/1999 Feliç FenechFilwaqt li nirringrazzjaw lid-ditti u l-˙wienet li rreklamaw f’dan il-ktejjeb,in˙e©©ukom sabiex tag˙mlu uΩu mis-servizzi u l-prodotti li huma joffru.Il-Kumitat44 Festa tal‐Lunzjata 2007

Solennitàtat-T˙abbira tal-MulejPjazza San Pietru (25 ta’ Marzu 2006)“G˙alija hu g˙ajn ta’ fer˙ kbir li mmexxi dinil-konçelebrazzjoni mal-kardinali l-©odda wara l-Konçistorju ta’ lbiera˙, u naraha providenzjali li dil-˙a©a g˙andha sse˙˙ fis-solennità litur©ika tat-T˙abbiratal-Mulej. Fl-Inkarnazzjoni ta’ l-Iben ta’ Alla, fil-fatt,nag˙rfu l-bidu tal-Knisja. Kollox beda minn hemm.Kull esperjenza li a˙na b˙ala Knisja nag˙mlu flistorja,kif ukoll kull wa˙da mill-istituzzjonijiet ta’ dinl-istess Knisja, iridu jissawru minn din in-nixxieg˙aewlenija. Dawn l-istituzzjonijiet je˙tie© li jissawruminn Kristu, il-Kelma mla˙˙ma ta’ Alla. Huwa liluli a˙na kontinwament niççelebraw: Emanuel, Allamag˙na, li permezz tieg˙u se˙˙et ir-rieda salvifikata’ Alla l-Missier. U llum - iktar minn ©ranet o˙ra- qeg˙din nimmeditaw dan l-aspett tal-Misteru: innixxieg˙adivina tg˙addi minn kanal privile©©jat;il-Ver©ni Marija. San Bernard jitkellem dwar danmeta jinqeda minn xbieha nobbli, l-akkwedott.Meta niççelebraw l-Inkarnazzjoni ta’ l-Iben, manistg˙ux ma nag˙tux ©ie˙ lil Ommu. Itt˙abbirata’ l-an©lu lilha kienet indirizzata;hi laqg˙etha, u meta minn qieg˙ qalbhawie©bet: “Hawn jien...˙a jsir minni skondkelmtek” (Luqa 1, 38), il-Kelma eternabdiet teΩisti b˙ala bniedem fiΩ-Ωmien.Minn ©enerazzjoni g˙al o˙ra qatt ma ji©inieqes is-sens ta’ stag˙©ib quddiemdan il-misteru kbir. Santu Wistinjimma©ina djalogu bejnu u bejnl-An©lu tat-T˙abbira. F’danid-djalogu, Santu Wistinjistaqsih: “G˙idli, oan©lu, g˙aliex dan se˙˙f’Marija? It-twe©iba,jg˙idlu l-Messa©©ier,qieg˙da fil-kliem stesstat-tislima: “Sliemg˙alik, mimlija bil-grazzja”. Fil-fatt, l-An©lu li jidherquddiemha ma jsej˙ilhiex bl-isem tag˙ha ta’ din iddinja,Marija, imma bl-isem tag˙ha divin, kif dejjem˙ares lejha Alla, ji©ifieri “Mimlija bil-grazzja”, lifl-ilsien Grieg ifisser “ma˙buba”. Origene josservali titlu ta’ din ix-xorta qatt ma ng˙ata, lil ebda˙lejqa umana, u li dan jispikka fl-Iskrittura kollha.Huwa titlu mfisser fil-forma passiva (mil-lat ta’grammatika), imma din il-passività ta’ Marija, likienet dejjem u tibqa’ dejjem ma˙buba mill-Mulej,t˙addan il-kunsens tag˙ha mimli libertà, it-twe©ibapersonali u ori©inali tag˙ha. Fil-fatt stess li hijama˙buba, Marija hija attiva b’mod s˙i˙, g˙aliexhi taççetta b’©eneroΩità personali l-mew©a ta’ l-im˙abba ta’ Alla msawba fuqha. F’dil-˙a©a wkoll,hija d-dixxiplu perfett ta’ Binha, li b’g˙aΩla ˙ielsag˙all-a˙˙ar huwa ubbidjenti lejn il-Missier. Fittieniqari, smajna s-silta meraviljuΩa li fiha l-awturta’ l-Ittra lil-Lhud jinterpreta Salm 39 fid-dawl ta’l-Inkarnazzjoni ta’ Kristu: “Meta Kristu ©ie fiddinja,qal... ‘Hawn jien, ©ejt biex nag˙melir-rieda tieg˙ek, O Alla’” (Lhud 10, 5-7).Quddiem dan il-misteru ta’ dawn iΩ-Ωew©stqarrjiet li g˙amlu Kristu u l-Ver©ni Marija(meta qalu: “Hawn jien”), a˙na nimtlewb’sens ta’ stag˙©ib u b’sens ta’ radd il-˙ajr, u nbaxxu rasna f’adorazzjoni.Dak li stqarr Kristu huwarifless f’dak li stqarretMarija, u dak li stqarrethi huwa rifless f’dak listqarr Hu. Flimkienjiffurmaw Amenwa˙da g˙ar-riedamimlija m˙abbata’ Alla...Fid-dinjaKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192045

kollox jg˙addi. Fl-eternità l-im˙abba biss tibqa’.Mela, a˙wa tieg˙i, fil-waqt li nie˙du l-okkaΩjonili joffrilna dan iΩ-Ωmien tajjeb tar-Randan, ejjewnimpenjaw lilna nfusna biex nassiguraw li dak kolluli nag˙mlu fil-˙ajja personali tag˙na, u l-attività lia˙na involuti fiha b˙ala Knisja, ikunu mnebb˙amill-im˙abba u jwasslu g˙all-im˙abba. F’dil-˙a©a wkoll a˙na mdawlin mill-misteru li qeg˙dinniççelebraw illum. Fil-fatt, l-ewwel ˙a©a li Marijag˙amlet wara li rçeviet il-messa©© ta’ l-An©lu kienli t˙affef lejn id-dar tal-ku©ina tag˙ha EliΩabettabiex tkun ta’ servizz g˙aliha (ara Luqa 1, 39). L-inizjattiva li ˙adet il-Ver©ni Marija kienet inizjattivata’ m˙abba ©enwina; inizjattiva umli u kura©©uΩa,motivata minn fidi fil-kelma ta’ Alla u t-tnebbie˙ta’ l-Ispirtu s-Santu. Dawk li j˙obbu, jinsew lilhominfushom, u jqieg˙du lilhom infushom g˙as-servizztal-proxxmu tag˙hom. Hawnhekk g˙andna x-xbieha u l-mudell tal-Knisja! Kull kommunità fi˙dan il-knisja, b˙all-Omm ta’ Kristu, hija msej˙abiex tilqa’ b’©eneroΩità s˙i˙a l-misteru ta’ Alla liji©i jg˙ammar fiha u jmexxi l-passi tag˙ha fit-toroqta’ l-im˙abba. Din hija l-mog˙dija li matulha g˙aΩiltli nvara l-pontifikat tieg˙i, fil-waqt li nistieden lilkul˙add, permezz ta’ l-ewwel ençiklika tieg˙i, biexjibni l-Knisja fl-im˙abba b˙ala “kommunità ta’m˙abba” (Deus Caritas est, it-tieni parti).A4 / A3 Photocopy paper80gsm (wht / colour)Computer PaperStockform 1 ply (14.5” x 11”)Stockform 1 ply (9.5” x 11”)Stockform carbonless 3 ply (9.5” x 11”)Stockform carbonless 2 ply (9.5” x 11”)FORTUNA ENTERPRISES LTD.Manufacturers - Import / Export - Commission AgentsTel: 2146 2518, 2146 4033The Management of theWine and Coffee Bar Fra Giuseppe(on the sheltered side of Balzan Church)extends Best Wishes to all the Parishioners on theoccasion of the Feast of the Annunciation.Catch up with your friends over a Coffee or a Glass of Winein a relaxed Maltese atmosphere and enjoy a variety of small Eats.Tel: 2149 9940 • Mob: 9944 9925, 7961 857246 Festa tal‐Lunzjata 2007

Il-Kappella ta’Marija Annunzjataf’ÓaΩ-Ûabbarkitba ta’ Adrian MelbourneIl-kult lejn Marija Annunzjata, huwa mifrux sewfil-gΩejjer Maltin. Dan jixhduh id-diversi knejjes,kappelli, niçeç u altari mferrxin fl-ibliet u ©o l-ir˙ulatag˙na.Wa˙da minn dawn il-kappelli nsibuha proprjufil-qalba ta’ ÓaΩ-Ûabbar, proprju ftit ’il bog˙od mis-Santwarju tal-Madonna tal-Grazzja. Il-knisja ta’ l-Annunzjata kif narawha, inbniet madwar l-1865 floko˙ra wisq iΩjed antika li kienet ipprofonata fl-1760mill-Isqof Rull min˙abba li kienet waslet biex taqa’.Il-knisja l-antika, kif naqraw fiΩ-Ωjara pastorali ta’ l-Isqof Duzina, kienet ferm sabi˙a. Madwarha kellha©nien bis-si©ar, li kien jag˙milha aktar ta’ ˙ajt ukienet t˙ares lejn il-Bieb il-Ìdid; illum mag˙rufb˙ala Ûabbar Gate.Il-kwadru titulari; fl-img˙oddi, ma kienx l-istesswie˙ed li naraw illum. Minn inventarju ta’ l-1699jidher li qabel dan il-kwadru titulari kien hemmmhux inqas minn tlieta o˙ra; li ˙add ma jaf x’sarminnhom. L-ewwel kwadru titulari jidher li kiendak li fl-imsemmi inventarju jissejja˙ imqabar˙afna, u kien imdendel fis-sagristija. Minflok ma©ie rrestawrat, dan il-kwadru tne˙˙a biex jitqieg˙edie˙or floku; forsi iΩjed artistiku; li kien jirrappreΩentawkoll l-Annunzjata. Anke dan il-kwadru biΩ-Ωmientne˙˙a minn postu u tqieg˙ed floku ie˙or bix-xbiehatal-Madonna ta’ Trapani b˙all-istatwa mirakoluΩa lihemm fis-Santwarju ta’ l-Annunzjata ta’ din il-belt.Dan il-kwadru kien fi prospettiva ta’ l-injam bilkolonnili llum tinsab fil-knisja ta’ Santa Marija ta’l-Indirizz, f’ÓaΩ-Ûabbar ukoll.Barra l-artal ma©©ur; f’din il-knisja kien hemmΩew© artali o˙ra li ma nafux lil min kienu ddedikati.Nafu biss illi fl-inventarju li semmejna jissemmewerba’ kwadri li kienu jirrappreΩentaw lil San Ìwann,lill-Madalena, lil Sant’Anna u r-RiΩurrezzjoni.Tnejn minnhom aktarx kienu t-titulari ta’ l-artali lisemmejna. IΩ-Ωew© artali laterali, li naraw illum,huma ddedikati wie˙ed lil San ÌuΩepp u l-ie˙or lilSant’Agata. Fl-1656; f’din il-knisja twaqqfet il-Kongregazzjoni Marjana bi statuti li ©ew approvatifid-19 ta’ Novembru 1668. Fl-1909 twaqqfet mill-©did Kongregazzjoni Marjana bl-isem ta’ Filie diMaria.Illum il-©urnata, din il-kappella tinfeta˙ tlietdarbiet fil-©img˙a – it-Tnejn, l-Erbg˙a u l-Ìimg˙a– g˙all-©urnata adorazzjoni.Ref: Ûjara lill-Parroçça ta’ ÓaΩ-Ûabbar, Dun ÌuΩepp Zarb,Kappillan.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192047

Is-Sur Luigi MuscatSkultur Balzanikitba ta’ Anton CamilleriKull ra˙al jista’ jifta˙ar li f’xi Ωmien jew ie˙orkellu persuni li b’xog˙olhom, g˙amlu isem sewg˙alihom infushom kif ukoll g˙al ra˙alhom. IΩdaΩ-Ωmien g˙andu ˙abta jnessi, u xog˙olhom bissjibqa’ xhieda tag˙hom. Wi©i Muscat hu wie˙edminnhom.Ftit hu mag˙ruf fuqu, g˙alkemm nies ta’ Ωmienujg˙idulna li kien wie˙ed mill-a˙jar artisti Maltin li˙adem xog˙ol irfinut fil-©ebla Maltija, ˙asra li ismuntilef mal-medda taΩ-Ωmien. G˙alhekk, xieraq lib’kitbieti nitfa’ ftit dawl fuq ˙ajtu u xog˙lijietu waqtli nag˙mel su©©eriment lill-Kunsill Lokali ta’ ÓalBalzan, biex tissemma triq g˙alih. Xieraq li ismujibqa’ marbut mal-lokalità, minn fejn ˙ar©u diversixog˙lijiet sbie˙ g˙at-triqat Maltin, li barra li humata’ devozzjoni qed isebb˙u l-ambjent Malti.Wi©i Muscat mag˙ruf b˙ala Ta’ l-Iskultur, twieledfl-1892, iben Valent, mg˙allem fid-Dipartiment tax-Xog˙lijiet tal-Gvern, u Ommu Elena. Meta kiberu dawn raw lit-tfajjel mi©bud g˙ad-disinn, bag˙tuhFuq il‐lemin tar‐ritratt jidher l‐iskultur Balzani Wi©i Muscat. Huwa ji©i z‐ziju tar‐rispett tar‐Rev. Dun Spir Sammut. Ritratt misluf lilna mis‐Sur Aldo Sammut.jistudja g˙al ftit mal-Pittur ÌuΩeppi Calì fejn ˙alezzjonijiet tad-disinn. Wara kompla jit˙arre© fliskulturama’ Skultur Rabti çertu ÌuΩeppi li kienujg˙idulu Lavarija. 1MaΩ-Ωmien Wi©i beda ja˙dem g˙al rasu, ©oremissa fi Triq il-Kbira. Kien ikun dejjem bil-biebmiftu˙ bera˙, ja˙dem bla ma j˙abbel rasu min-nies likienu jieqfu jarawh, xi ˙a©a li mhux kull artist kienjag˙mel. Skond l-artist Rafel Bonnici Calì, Muscat“kien dejjem mehdi fix-xog˙ol, ja˙dem tajjeb immakburi bl-arti tieg˙u, bniedem ta’ g˙alih wa˙du umiskin int jekk tmerih g˙ax jie˙u g˙alih.” 2 Kienbniedem ta’ ftit kliem, iΩda meta kien jara lil minjinteressa ru˙u kien jitbissem u jg˙idlu li x-xog˙olli jkollu f’idejh kien dalwaqt ikun lest. 3 Nies o˙rajg˙idu li kien “mg˙allem gwapp, …ta’ im©iba tajba,umli kif ukoll ta’ karattru reli©juΩ.” 4 Ir-reli©joΩitàtieg˙u tidher mid-drawwa li kellu, li meta kien ikunqed jiskolpixxi xi statwa kien jg˙id ©jakolatorja.EΩempju, jekk kien ikun jiskolpixxi xi statwa tal-Qalb ta’ Ìesù kien jg˙id “Qalbta’ Ìesù jiena nafda fik.” 5G˙all-bidu tal-karrieratieg˙u kien g˙amel biss skulturaornamentali fil-©ebel u kultant xistatwa. IΩjed tard beda ja˙demstatwi biss, l-aktar dawk profanibiex iΩejnu l-©onna privati ta’nies g˙onja. MaΩ-Ωmien qalebg˙al statwi sagri. F’dan ixxog˙olirnexxa sewwa, tant lima kienx ila˙˙aq max-xog˙ol likellu. Minn idejh ˙ar©u bostastatwi profani l-©miel tag˙hom,iΩda li ftit huma dawk espostig˙all-pubbliku. M’hemmx dubju48 Festa tal‐Lunzjata 2007

In‐niçça ta’ l‐istatwa tal‐Madonna ta’ l‐Abbandunati li tinsabmal‐villa tal‐Konti Manduca (illum l‐Ambaxxata Spanjola g˙alMalta). Din in‐niçça tinsab fi Triq Sisner kantuniera ma’ TriqSan Valentino. Din l‐istatwa hija wa˙da mill‐isba˙ xog˙lijiet ta’l‐iskultur Balzani Wi©i Muscat.li l-akbar numru ta’ statwi li g˙amel kienu dawk sagri,li jinsabu f’niçeç fit-toroq Maltin u fil-knejjes. Statwisbie˙ u artistiçi sew g˙all-qag˙da ˙elwa tag˙hom,g˙all-uçuh devoti u l-ilbies naturali, xi ˙a©a li g˙alihakien imfa˙˙ar ˙afna. 6 Minn dawn l-aktar li ˙adem,kienu statwi tal-Qalb ta’ Ìesù. L-istatwi tieg˙u iΩjedifakkruk fix-xog˙ol ta’ l-istatwarju Karlu Darmanin uf’dak tal-Pittur ÌuΩeppi Calì.G˙alkemm xog˙lu jinsab f’diversi r˙ula Maltin,iΩda ftit huma l-istatwi li nafu bejn tajjeb li ˙adimhomhu. Xi statwi wie˙ed jista’ jag˙rafhom mid-daqqata’ l-img˙allem, xi ˙a©a partikolari li kull artistg˙andu, g˙alkemm id-dubju jibqa’ xorta wa˙da.Jekk nibdew minn Óal Balzan, ra˙al twelidu, insibuli g˙amel in-niçça tal-Madonna ta’ l-Abbandunati liqieg˙da ˙dejn Villa Macedonia. In-niçça twaqqfetmill-Konti Bernardo Manduca Piscopo Macedonia,u li fiha Muscat kien marbut li jag˙mel kopja eΩattatal-kwadru titulari li hemm fil-knisja tal-Wardija,iddedikata lill-Madonna ta˙t dan it-titlu, u li hiproprjetà ta’ familja tal-Konti. Permezz ta’ dinin-niçça l-Konti xtaq ida˙˙al id-devozzjoni lejn il-Madonna f’Óal Balzan. Statwa o˙ra tieg˙u hi dikta’ San Pawl, li nsibu fuq il-bieb tal-kunvent tas-Sorijiet Fran©iskani Missjunarji ta’ Marija fi TriqSan Fran©isk. B˙ax-xog˙ol l-ie˙or kollu din ukollhi statwa dettaljata ˙afna. Xog˙ol ie˙or tieg˙unsibuh mal-˙ajt ta’ Dar Nru. 162 fi Triq il-Kbira,fejn naraw niçça li fiha medaljun li jirrappreΩentalill-Madonna bil-Bambin. Din ix-xbieha tpo©©iethemm biex tfakkar li fiΩ-Ωmien kien hemm knisjaΩg˙ira ddedikata lit-twelid tal-Madonna, mag˙rufab˙ala tal-Vitorja, u li ©©arrfet wara nofs is-seklu 17. 7Niçça o˙ra li aktarx g˙amel hu hi dik tal-Kurçifissfuq Dar Nru. 45 fi Triq it-Tliet Knejjes. Metawie˙ed jifliha sewwa jinduna li g˙andha l-istessdisinn u xog˙ol b˙an-niçça ta’ San Pawl li hemmfuq il-kunvent tas-Sorijiet Fran©iskani, u g˙alhekkti©i attribwita lilu. 8 Muscat ˙adem ukoll erba’ an©lili hemm fil-pilastri ta’ l-artal ma©©ur, tal-kappellatal-kunvent tal-Bon Pastur f’Óal Balzan.F’Óal Luqa, Muscat g˙amel l-istatwa ta’Sant’Andrija li qieg˙da f’niçça fil-faççata tal-kaΩintal-Banda, li jinsab fil-pjazza tal-©enb tal-knisja.G˙ax l-istatwa qieg˙da fil-g˙oli wie˙ed ma jistaxjapprezza x-xog˙ol fin ta’ skultura li fiha. 9 F’ÓalG˙axaq hemm riliev sabi˙ li jirrappreΩenta l-mag˙mudija ta’ Ìesù fil-Ìordan fuq Dar Nru. 1, fiTriq il-Gudja. Xog˙lijiet o˙ra tieg˙u huma xi statwifl-Iskola tas-Subien San ÌuΩepp f’Santa Venera, 10 ustatwi fis-Santwarju tal-Madonna tal-Minsija f’SanÌwann. G˙aç-çimiterju tan-Naxxar, hu ˙adem l-istatwa sabi˙a tal-Qalb ta’ Ìesù li saret wara li dikli kien hemm, tkissret fl-1936 meta splodiet kamratan-nar li kienet fil-viçin. 11Rafel Bonniçi Calì jattribwixxi lil Wi©i, xi statwital-Qalb ta’ Ìesù li hemm fit-toroq tal-Óamrun ul-Marsa. Biss l-unika statwa tal-Qalb ta’ Ìesù lihemm fil-Óamrun hi dik li tinsab fil-kantuniera ta’bejn Triq San Fran©isk u Triq il-Ìdida, waqt li fil-Marsa nsibu mat-tmien statwi tal-Qalb ta’ Ìesù,b’hekk mhux façli li tag˙raf eΩatt liema humama˙duma minnu. Barra dan, fi Triq Annibale Precaf’Óal Lija hemm Ωew© xbihat tal-©ebel tal-Qalb ta’Ìesù, u li dik mog˙tija l-indul©enzi fl-1920 aktarx lihi xog˙ol ta’ Muscat. Fil-Mosta wkoll insibu statwata’ Santa Marija fit-triq ta’ l-Im©arr, li g˙ax-xog˙oldettaljat li fiha aktarx g˙amilha Wi©i. 12 Xog˙lijieto˙ra tieg˙u jinsabu fiç-çimiterju ta’ Óal Lija, filknisjatat-TereΩjani f’Birkirkara, kif ukoll Ωew©satwi ta’ Sant’Elena li jinsabu fuq bjut ta’ djar privatif’Birkirkara, u xog˙ol ie˙or ©ol-Belt Valletta, uBiçça xog˙ol o˙ra ta’ l‐iskultur Wi©i Muscat niçça bil‐kurçifiss ©ofiha. Din in‐niçça tinsab fi Sqaq Numru 2 fi Triq it‐Tliet Knejjes.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192049

f’Óad-Dingli. Barra minn Malta hu g˙andu xog˙olfil-Greçja u fl-Ingilterra. 13Barra statwi, Wi©i Muscat iddisinja u ˙adem ilfontital-mag˙mudija g˙all-knisja tas-Sacro Cuorf’Tas-Sliema. Dan in˙adem ta’ malajr mill-©ebelg˙ax min˙abba l-Ewwel Gwerra Dinjija kienet ˙a©adiffiçli li jsir ta’ l-ir˙am. Dan tqieg˙ed fil-knisjanhar it-22 ta’ Settembru, 1918 fl-okkaΩjoni ta’ metal-knisja saret parroçça fit-18 ta’ Lulju 1918. Aktartard dan inbidel ma’ ie˙or ta’ l-ir˙am, xog˙ol tal-Marmista Giuseppe Buhagiar, l-istess fuq id-disinnta’ Muscat iΩda b’xi tibdil biex jonqsu l-ispejjeΩ.B˙ala disinn il-fonti hu mag˙mul minn baΩi ta’ sittkolonni ka˙lanin u ˙awt ta’ ir˙am abjad u fuqu hemmil-koppletta ta’ njam skolpit. Dan kien tbierek nharil-15 ta’ April, 1922. 14Il-˙ila artistika ta’ Wi©i qalg˙et bosta diplomif’wirjiet li kien jie˙u sehem fihom, fosthom çertifikatta’ mertu g˙al xog˙ol ta’ skultura fil-©ebla Maltijamis-Soçjetà ta’ l-Arti Manifattura u Kummerç fl-1925, kif ukoll Ωew© medalji, wa˙da tal-bronΩ ul-o˙ra tal-fidda meta ˙a sehem fil-British EmpireExhibition, li saret f’Londra fl-1924. Ix-xog˙lijietli esebixxa kienu basso riljev tal-Bon Pastur qedi˙abbat bieb, statwa li tirrappreΩenta r-rebbieg˙a,u statwa o˙ra ta’ mara nuda mimduda, li biha xtaqjispjega l-anatomija tal-figura. 15Luigi Muscat kien miΩΩewwe© lil Mariana néeDemicoli u kienu joqog˙du f’Nru. 63 Triq il-Kbiraf’Óal Balzan fejn ukoll kellu l-˙anut tax-xog˙ol. 16Hu miet f’Óal Balzan it-Tnejn 19 ta’ Marzu, 1945 flg˙omorta’ 53 sena, wara marda qasira u ©ie midfunfil-knisja ta’ Óal Balzan stess. 17© A. Camilleri 20071Le˙en is-Sewwa, (LIS), 10/07/1982, p.5.2Ibid.3Óal Balzan, Nov/Diç 1974, p.4.4LIS, 07/04/1945, p.5.5LIS, 10/07/1982, p.5.6LIS, 07/04/1945, p.5.7J. Dimech, Óal Balzan, Ìrajjietu sa l-1999, Kunsill Lokali,Balzan, 2004.8T. Terribile, Niçeç u Statwi fi t-Toroq Maltin, KullanaKulturali, PIN 2000 p.71.9Waqt li fil-ktieb ta’ T. Terribile, Niçeç u Statwi fi t-ToroqMaltin p.120 jg˙id li din saret minn Muscat, fil-ktieb L-Istorja tal-KaΩini tal-Baned f’Malta u G˙awdex Vol. 2,p.222, insibu li din l-istatwa saret minn Alfred CamilleriCauchi u nkixfet fil-5 ta’ Lulju, 1974.10E. Fiorentino, L.A. Grasso, Giuseppe Calì (1846-1930), SaidInternational, 1991.11Programm Festa Marija Bambina Naxxar 1996 p.75.12T. Terribile, Statwi u Niçeç fi l-GΩejjer Maltin, p.137.13Óal Balzan, Nov/Diç 1974, p.4.14P. ÌuΩeppi Vella, Il-Parroçça Madonna tas-Sacro CuorTas-Sliema, Malta, 1993.15Óal Balzan, Nov/Diç 1974.16MGG, 30/06/1939 p.IV.17LIS, 07/04/1945, p.5.Buffet Pasta NightFil-KaΩin San GabrielIt-Tlieta, 3 ta’ Lulju 2007fit-8.30pmPrezz: Lm5.00 (Kbar) - Lm2.50 (Tfal)Booking mill‐kaΩin jew çempel 2144 5840Live EntertainmentThe Greenfields50 Festa tal‐Lunzjata 2007

L-A˙wa ÌuΩeppi u Salvu Gauci,l-Istandardi fil-KaΩin San Gabrielu l-Mudell ta’ l-Art Imqaddsakitba ta’ Anton CamilleriKull min jid˙ol fis-swali tal-KaΩin San Gabrieljara diversi standardi mog˙tija minn diversi persuniammiraturi ta’ l-istess kaΩin. Fost dawn hemm tnejn,l-istandard Amerikan u ie˙or ta’ l-Istat ta’ Michiganli kienu mog˙tija minn Ωew© a˙wa Balzanin ÌuΩeppiu Salvu Gauci. L-g˙otja saret nhar is-Sibt 29 ta’Ìunju, 1963 meta f’isimhom il-konslu Amerikanf’Malta s-Sur B. Winfred Ruffner ippreΩentahom lillkaΩin.L-istandardi kienu milqug˙a mill-Presidenttal-kaΩin ta’ dak iΩ-Ωmien is-Sur Alfred Brincat, umbierka mill-Kanonku C. Sciberras, Kappillan ta’Óal Balzan. 1 G˙all-okkaΩjoni saru diskorsi mis-SurGabriel Caruana Segretarju tal-kaΩin, is-Sur ÌuΩeppiGauci, wie˙ed mill-a˙wa u mill-Konslu Amerikan.Ma’ dawn kienu preΩenti t-TeΩorier tal-kaΩin, is-SurValent Muscat u l-Assistent Segretarju s-Sur InjazjuMagro.Sa minn qabel ma emigraw is-Sinjuri Gauci kienumid˙la sewwa tal-festa tal-Lunzjata, hekk li ÌuΩeppikien ˙adem id-disinn ta’ l-injam, li jΩejjen il-faççataRitratt li juri parti mill‐armar tad‐disinn tal‐faççata tal‐knisja lijintrama bid‐dawl g˙all‐okkaΩjoni tal‐festa tal‐Lunzjata. Danid‐disinn ta’ l‐injam in˙adem mill‐a˙wa Gauci. Fir‐ritratt jidhruGabriel Pullicino (RIP) u Karmnu Chetcuti (RIP) jiddendlu bilpontbiex jintrama d‐disinn. Dan ir‐ritatt me˙ud fil‐bidu tas‐sninsittin.tal-knisja parrokkjali fi Ωmien il-festa, u li mieg˙ukienu jiddendlu g˙add ta’ lampi taΩ-Ωejt ikkuluriti.Illum dan id-disinn jinxteg˙el bid-dawl elettriku.ÌuΩeppi kien sewwa wkoll il-libsa tal-Corpo Santta’ San Valentino li kienet saret fl-1820, libsa tallama,bid-deheb u l-fidda, li biΩ-Ωmien ˙ti©ilha li tkunimsewwija. 2ÌuΩeppi u ˙uh Salvu twieldu f’Óal Balzan, ÌuΩeppifl-1891, waqt li ˙uh Salvu twieled g˙axar snin warafl-1901. ÌuΩeppi kien da˙al ja˙dem mar-Royal Navyfejn serva fil-Mediterran g˙al iΩjed minn sentejn,waqt li ˙uh Salvu da˙al ja˙dem ta’ mastrudaxxafit-Tarzna matul l-Ewwel Gwerra Dinjija. Fil-bidutas-seklu g˙oxrin iΩ-Ωew©t a˙wa g˙amlu b˙al ˙afnaMaltin o˙ra u emigraw lejn il-Kanada u aktar tard lejnl-Amerika biex isibu xog˙ol u ˙ajja a˙jar. F’dawniΩ-Ωew© postijiet huma baqg˙u mag˙rufa b˙ala l-bennejja tal-mudelli, speçjalment g˙all-mudell tal-Palestina li kienu ˙admu, li kien fih 44 pied bi 18-ilpied, jiΩen seba’ tunnellati, u biex jitpo©©a g˙all-wiriried mill-inqas mat-3,500 pied kwadru ta’ spazju.L-idea ta’ dan il-mudell bdiet f’mo˙˙ ÌuΩeppi metamar fl-Art Imqaddsa fl-1908 mal-Konti Cassia,arkijolo©ista mag˙ruf. Hemm ÌuΩeppi qag˙ad g˙al˙ames snin qabel ma mar Edmonton fil-Kanada fl-1913. Fil-Kanada, waqt il-˙in ˙ieles tieg˙u ÌuΩeppibeda jibni mudell ta’ l-Art Imqaddsa, b’episodjimill-˙ajja ta’ Kristu, u bil-postijiet li huma marbutamal-˙ajja tieg˙u, rappreΩentati minn 1100 pastur.Meta ˙uh Salvu tela’ l-Kanada fl-1919, u ra dan ilmudellissu©©erixxa lil ˙uh biex jag˙mel il-pasturijiççaqalqu. Minn meta kien g˙adu tfal Salvu kieninteressat f’dawn l-affarijiet, tant li flimkien ma’ÌuΩeppi kien jibni l-presepji.Dan kien il-bidu ta’ biçça xog˙ol kbira li l-ÌermaniΩ Von Braun 3 l-inventur tar-rockets V1 u V2iddeskrivieha b˙ala a nice piece of engineering, waqtKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192051

li l-Montreal Daily Star qalet g˙aliha li it was all veryartistic and realistic. 4 Ix-xog˙ol fuq dan il-mudelltlesta fl-1936 wara 11-il sena ta’ xog˙ol, biex ˙admu60 miljun biçça separati. Minn 1100 pastur ta’ niesu annimali, 730 pastur kienu jiççaqalqu permess ta’sistema komplikata ta’ mekkaniΩmu, li kien fih mattnax-ilmil ta’ kordi tal-pjanu, magni ta’ l-arlo©©i u˙afna roti, flimkien ma’ 44 mutur, li barra li kienujiççaqalqu l-pasturi kienu wkoll jipprovdu d-dawlfid-djar Ωg˙ar li kien hemm. X’u˙ud mill-pasturikienu jiççaqalqu f’˙ames jew sitt poΩizzjonjiet.Óafna minn dawn kienu tant Ωg˙ar u delikati, li l-a˙wa Gauci kellhom ja˙dmuhom bil-g˙ajnuna ta’mikroskopju, u bi skieken mag˙mulin mil-labar.Imbag˙ad biex setg˙u jiΩbg˙uhom, kellhom juΩawxag˙ar tal-©emel biex setg˙u jil˙qu dawk il-postijietli b’pinzell ordinarju ma setg˙ux jintla˙qu.Il-pasturi kollha, kienu lebsin ilbies li jixba˙ lildak li kien jintlibes fil-Palestina fi Ωmien Kristu.Dawk il-˙ames snin li ÌuΩeppi g˙amel f’Ìerusalemmirnexxielu jistudja l-bidliet li saru fl-art tal-Palestinaminn kif kienet fi Ωmien Kristu, u servewh biex hu u˙uh jag˙mlu x-xog˙ol kemm jista’ jkun perfett. Biexdan ix-xog˙ol ta’ preçiΩjoni seta’ jitwettaq l-a˙waGauci ©ieli ˙admu g˙al 20 sieg˙a kuljum, u danippremjahom g˙ax ˙add mid-disa’ miljun persunali Ωaru l-wirja, fosthom ˙afna skulari Bibliçi, ma©ibdilhom l-attenzjoni fuq xi Ωball.Il-preçiΩjoni kienet l-aktar ˙a©a li kienet tolqtokfil-mudell, hekk li sa l-içken werqa ta’ kull si©ra©iet ma˙duma biex tkun tixba˙ f’kollox lil weraqnaturali, g˙alkemm biççiet minnhom kienu daqsg˙ajn ta’ labra. L-ib˙ra, l-g˙adajjar u x-xmajjar bilpontijietfuqhom kienu mimlija b’ilma veru, u fuqukien hemm dg˙ajjes Ωg˙ar ta’ dak iΩ-Ωmien ma˙dumaRitratt; is‐Sibt 29 ta’ Ìunju 1963 il‐preΩentazzjoni taΩ‐Ωew©standardi lis‐Soçjetà mill‐Kunsill Amerikan f’isem l‐a˙wa BalzanGiuseppi u Salv Gauci, l‐istandard Amerikan u l‐ie˙or ta’ l‐istatta’ Michigan. Fir‐ritratt jidhru fost l‐o˙rajn il‐Kappillan CarmeloSciberras, Valentino Muscat (Kaxxier), Nazju Magro, ÌuΩeppiGauci, Gabriel Caruana (Segretarju) u Alfred Brincat President.minn azzar u landa, bi ftit minnhom kien fihom pasturijaqdfu. Wie˙ed seta’ jinnota wkoll ˙mir li jçaqalquwidnejhom, waqt li jdawru s-sienja, bl-ilma jidhertiela’ minnhom u jin©ema’ fil-vaski.Fost il-mija u g˙oxrin dena biblika li kien hemml-aktar xena li ˙adet Ωmien biex in˙admet, kienet dikli turi l-miraklu tal-qawmien ta’ Lazzru mill-imwiet.F’din ix-xena l-qabar jidher qed jinfeta˙ bil-mod ilmodmid-deffien, u Lazzru jidher fil-qabar imkeffenu b’idejh marbuta. Mal-kliem ta’ Ìesù; “Lazzru qumu o˙ro©” il-katavru jqum, jibqa’ bilwieqfa g˙al ximinuta u wara jer©a’ jaqa’ fil-qabar, lest biex ix-xenater©a’ tin˙adem mill-©did.L-iΩjed xena popolari mal-pubbliku kienet diktal-belt Ωg˙ira ta’ Betlehem, bil-kewkba tiddi fissemau l-maxtura li fiha twieled il-Messija. Fil-qribkien hemm l-g˙elieqi bir-rg˙ajja qeg˙din i˙arsu l-mer˙liet tag˙hom bil-lejl, u l-an©lu tal-Mulej jidhernieΩel biex jag˙tihom l-a˙bar tat-twelid. Kien hemmukoll ix-xena tal-beatitudnijiet fejn Ìesù minn fuqil-muntanja ppriedka lill-folla waqt l-ir©iel, nisau tfal qed jisimg˙uh, ix-xena tat-tie© ta’ Kana bilmiraklutal-bdil ta’ l-ilma fl-inbid, ix-xena ta’ SanÌwann Battista qed jippriedka lill-poplu, kif ukollil-kurçifissjoni u l-qawmien mill-imwiet u t-tlug˙ta’ Ìesù fis-sema. Biex wie˙ed seta’ jifli l-mudellsewwa ried mill-inqas 45 minuta, u kull min rah ˙assli qed jara biçça xog˙ol li ˙allietlu impressjoni li majinsieha qatt.G˙all-bidu meta l-mudell kien f’Edmonton in-niesminn diversi provinçji mill-Kanada u mill-Amerikakienu jmorru jarawh hemm. BiΩ-Ωmien il-popolaritàta’ dan il-mudell bdiet tikber tant li soçjetà minnNew York riedet tixtrieh g˙al somma kbira ta’ flus,iΩda l-a˙wa Gauci rrifjutaw li jbig˙uh, avolja kienettag˙milhom sinjuri g˙al g˙omorhom.IΩjed tard l-a˙wa Gauci bdew iduru f’diversipostijiet biex jesebixxu l-mudell, fosthom fl-Amerikaf’Erlanger Theatre, fl-1949, 5 u fi Broadway fil-bidutas-sena 1953. Barra fl-Amerika huma ˙aduh fl-Ar©entina, El Salvador, BraΩil, Cili u Gwatemala.Ìeneralment l-esebizzjoni kienet tkun sponsorjataminn gazzetti importanti tal-post, u xi qlig˙ li kienikun hemm kien imur g˙all-karità. Biex il-mudellseta’ jin©arr minn post g˙all-ie˙or kienu me˙tie©aΩew© vaguni ta’ ferrovija u sitt persuni g˙al 40 sieg˙a,biex jippakkjaw is-17,567 biçça prinçipali. Il-mudellkien inxurjat g˙al 100,000 dollaru.Kull fejn mar kien imfa˙˙ar mill-©urnali Amerikanikif ukoll barranin, u minn aktar minn disa’ miljun ru˙minn kull stat Amerikan li raw dan ix-xog˙ol. Fost inniesfamuΩi li Ωaru din il-wirja kien hemm il-PresidentRoosevelt, Thomas A. Edison, Henry Ford, kif ukollkardinali u mexxejja ta’ diversi reli©jonijiet. 6 Filmatital-wirja dehru fuq it-televiΩjoni Amerikana, barra lierba’ kumpaniji tal-films ©ibdu filmati tag˙ha.Fis-snin sittin iΩ-Ωew© a˙wa rritornaw Maltag˙al kollox u mag˙hom xtaqu j©ibu dan il-mudell,52 Festa tal‐Lunzjata 2007

iex jibnu post g˙alih u jpo©©uh g˙all-wiri fuq baΩipermanenti b˙ala attrazzjoni turistika. Fil-fehmatag˙hom dan seta’ ji©bed ˙afna turisti kif kien g˙amelfil-Kanada, l-Amerika u f’pajjiΩi o˙ra. IΩda biex ilmudellseta’ jin©ieb mill-Amerika g˙al Malta bilvapurkien ifisser sena xog˙ol u s-somma ta’ 3,000dollaru. Jidher li l-mudell qatt ma n©ieb, in©iebu bissxi xenarji li kienu jag˙mlu parti minn din il-wirja.© A. Camilleri 20071Il-Berqa, 02/07/1963.2J. Dimech, Óal Balzan, Ìrajjietu sa l-1999, Kunsill LokaliBalzan, 2004 p.138l.3Wernher Von Braun (1912-1977). Kien wie˙ed mill-ewwelinventuri li ddisinja r-rockets li bag˙tu n-nies fl-ispazju uaktar tard fuq il-qamar. Wara t-Tieni Gwerra Dinjija huflimkien ma’ grupp ta’ xjenzati ÌermaniΩi çedew f’idejn l-Amerikani u ntbag˙tu l-Amerika biex ja˙dmu fuq is-sistemata’ missili ggwidati kif ukoll missili ballistiçi.4Ir-reporter tal-Montreal Daily Star ra l-mudell ftit qabelLulju 1925, meta kien g˙adu fil-bidu tieg˙u, dan kif isemmiFr. L. E. Attard fil-ktieb tieg˙u The Great Exodus (1918-1939).5Il-Berqa, 05/01/1950.6Il-President Franklin Delano Roosvelt (1882-1945) kienpresident ta’ l-Amerika bejn 1933 u l-1945. Thomas A.Edison (1847-1931) kien inventur, waqt li Henry Ford (1863-1947) kien manifattur tal-karozzi permezz tal-fabbrika FordMotor Company.Ìebel tas‐Sejjie˙ta’ kull tipMob: 9984 2450 / 9999 0808Cobble PavingSuppliers of: Granite, Marble, Terrazzo,Ceramics and Paving BlocksValletta Road, Mosta • Tel: 21 434 555 • Fax: 21 433 517KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192053

100 Sena mit-Twelidtal-Kanonku Balzani Dun Spir(1907 - 2007)tag˙rif mi©bur minn Lino BorgIl-Kanonku Dun Spir twieled Óal Balzan nhar is-26 ta’ Ìunju 1907, mill-©enituri Balzanin l-iskulturÌuΩeppi Sammut u Emanuela née Demicoli.Dun Spir studja fl-iskola primarja tal-Gvern,imbag˙ad beda l-istudji tieg˙u fl-iskultura, id-disinnu l-mudell ta˙t il-Prof. Micallef fl-iskola ta’ l-arti l-Belt Valletta.Sakemm kellu 32 sena kien ja˙dem ta’ skulturfil-©ebel, imsemmi fost l-o˙rajn g˙all-iskultura talknejjestas-Sacro Cuor u tan-Nazzarenu f’tas-Sliemau f’Óal Balzan, l-arma tal-Manduca fuq il-bieb talvillaMacedonia fi Triq Sisner u g˙all-knisja ta’ ÓalDun Spiridione SammutBalzan fejn iddisinja x-xog˙ol ta’ l-iskultura tal-˙nejjiet tal-kappelluni u ta’ ta˙t il-koppla. Óademukoll il-prospettiva li hemm fil-kamra tal-qrar fissagristija.Ta’ g˙axar snin da˙al il-Museum fejn la˙aqSoçju u aktar tard Superjur fejn dam madwar g˙axarsnin. Sakemm ©ietu l-vokazzjoni ta’ Saçerdot, bedal-istudji tieg˙u privati fil-lingwi ta˙t il-Prof. E.Coleiro u wara da˙al is-Seminarju ta’ Malta. Waratliet xhur, billi kien fi Ωmien il-gwerra ©ie trasferitg˙as-seminarju t’G˙awdex g˙all-kors ta’ erba’ snintat-teolo©ija. Fil-vaganzi ta’ dan il-kors Mons.Gonzi talbu biex ja˙dem xi xog˙ol ta’ l-iskulturatas-Santwarju ta’ Pinu G˙awdex. Dan ix-xog˙ol ©ieapprovat mill-British Institute of Culture b’diplomau ktieb dwar l-arti.Dun Spir ©ie ordnat Saçerdot fis-6 ta’ April 1946.L-arçisqof Gonzi ˙atru prokoratur ta’ San Mikielu assistent ekkleΩjastiku ta’ l-Azzjoni Kattolikata’ Óal Balzan. Wara sentejn ©ie ma˙tur diretturspiritwali taΩ-Ωew© presidji tal-Legion of Mary.Huwa rsista kemm fela˙ u siefer darbtejnf’Ortesei l-Italja biex issir l-istatwa ta’ San Mikielbis-sa˙˙a tal-benefatturi ta’ l-a˙wa Falzon. DunSpir kien ukoll membru tal-kumitat tal-pittura.Fl-1948 insibuh viçi parrokku fil-kolle©jata ta’San Pawl fil-Belt Valletta u fl-20 t’Ottubru 1960la˙aq kanonku tal-kolle©©jata. Huwa kien ukollprokuratur tal-festa ta’ San Pawl u kien hu li ©abil-banda San Gabriel g˙all-festa ta’ San Pawl urregala l-istandard tal-Papa. Dun Spir kien ukollassistent superjur tal-missjoni Ω-Ωg˙ira u dam g˙al22 sena kappillan ta’ l-g˙aqda tat-trasport tal-mordaf’Lourdes. G˙al aktar minn 20 sena huwa kien ilkappillantas-sorijiet tal-Bon Pastur.Óadd ma jista’ jiç˙ad li Dun Spir kien Balzani54 Festa tal‐Lunzjata 2007

pur, mo˙˙u kien dejjem biex isebba˙ il-knisja.Kellu x-xewqa li jara l-knisja mdawra bil-balavostri.Sar ˙afna xog˙ol tal-lavur fuq is-sopra bank g˙allbalavostriminn Nicholas Borg li ©ie mtella’ fuq ilknisjaminn Valent Chetcuti u Lino Ciappara, iΩdal-©unta tal-kurja ma approvatx li jsiru.Inkitbet ˙afna korrispondenza bejn Dun Spir ut-tabib Pawlu Cassar fuq dan is-su©©ett fil-gazzettaÓal Balzan fl-1976.Dun Spir ˙alla din id-dinja fil-21 ta’ Settembru1987 u jinsab midfun fiç-çimiterju ta’ Óal Balzan.Kien devot kbir ta’ Marija Annunzjata u qabel mamiet irregala Ω-Ωew© lazzijiet tieg˙u ta’ kanonkulill-knisja parrokkjali biex jintlibsu fuq l-istatwi tal-Lunzjata u l-An©lu Gabriel fil-festa.Il‐Kanonku Dun Spir jidher isegwi x‐xog˙ol fuq l‐istatwa ta’ San Mikiel. Dinl‐istatwa n˙admet f’Ortesei l‐Italja.L-istatwata’ SanMikielDin l‐istatwa waslet Malta f’Novembru1959 u tpo©©iet fil‐ma˙Ωen tas‐Sur ÌuΩeppi Falzon f’numru 10,sqaq numru 2, fi Triq il‐Kbira. Nharil‐Óadd 16 ta’ Diçembru 1959l‐istatwa n©arret mill‐ma˙Ωen salknisjaparrokkjali ta’ Óal Balzanakkumpanjata mill‐banda SanGabriel. L‐istatwa tbierket mill‐Arçisqof Mikiel Gonzi li rrimarka lil‐istatwa hija ta’ valur artistiku kbir.G˙al din l‐okkaΩjoni fil‐knisja sarl‐g˙asar solenni kantat bil‐muΩika uwara ˙ar©et il‐purçissjoni bl‐istatwal‐©dida mmexxija minn Mons. Profs.Giuseppi Sapiano li kien Balzani.Il‐purçissjoni kienet akkumpanjatabil‐musketterija u murtali tal‐bomba.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192055

Il-Pitturi ta’Rocco Buhagiarf’Óal Balzankitba ta’ Joseph C. CamilleriB.A., D.E.A.M., M. Ed. (Pl. & Mgt.)Il-knisja parrokkjali ta’ Marija Annunzjata ta’Óal Balzan hija mΩejna b’˙afna teΩori artistiçi.Fost dawn insibu Ωew© kwadri laterali mpittra minnRokku Buhagiar (c. 1725-1805).L‐ArtistHemm il-possibbiltà li dan il-pittur kien minnBormla. Ma nafux sewwa l-jum tat-twelid tieg˙u.Meta kien g˙adu Ωg˙ir ˙alla l-˙itan tal-Kottonerau flimkien ma’ ˙uh mar joqg˙od fil-Belt Valletta.Skond xi studjuΩi ta’ l-arti Maltija Rokku ˙a l-edukazzjoni artistika tieg˙u mill-istudju ta’ EnricoIl‐pittura li tirrappreΩenta t‐tlug˙ ta’ Marija fis‐sema.Regnaud. Hemm il-possibbiltà li dan l-artist ˙allaMalta biex jew jistudja l-arti f’dik il-belt jew biexjifli sewwa xi xog˙lijiet artistiçi li jΩejnu din ilbelteterna. Hu mal-ewwel beda jog˙la fil-livellartistiku, tant li g˙adda l-livell ta’ l-g˙alliem tieg˙u.Dan g˙amlu billi da˙˙al stil individwali kif ukollda˙˙al ilwien aktar qawwija.Hu kiseb fama mas-suq Malti, sew mal-kleru usew mal-kavallieri meta l-©gant ta’ l-arti Maltija– Francesco Zahra, ˙alla din id-dinja. Hu kienpittur proliferu u ja˙dem b’kompitenza kbira. Tantli ˙afna knejjes parrokkjali u kappelli g˙andhom xixog˙ol minn tieg˙u. Hemm il-possibbiltà li billix-xog˙lijiet tieg˙u juru çertu stil ta’ ˙lewwa kbira,il-kleru kien jara din il-˙lewwa b˙ala mezz biex ixxog˙oljidher aktar sagru u ji©bed aktar devoti lejndak ix-xog˙ol reli©juΩ.L-Ordni ta’ San Ìwann ukoll kien jara l-˙ilata’ dan il-pittur. Insibu li Rokku Buhagiar kienimda˙˙al, bejn is-snin 1777 u 1790 biex imexxir-redekorazzjoni li kellha ssir mill-©did ta’ wa˙damill-aqwa knejjes li kellha l-Ordni fil-Belt Valletta– il-knisja ta’ San Ìakbu, knisja li kienet tal-Kavallieri tal-Ber©a ta’ Kastilja.Skond xi kritiçi, ix-xog˙lijiet ta’ Rokku Buhagiarjuri livell limitat ta’ imma©inazzjoni. Ix-xog˙oltieg˙u juru livell akkademiku. Wie˙ed mill-kritiçili studjaw l-arti ta’ Rokku Buhagiar kien DominicCutajar. Dan l-istudjuΩ kiteb hekk fuq l-arti ta’ danil-pittur: In general his approach tends to be dryand academic, but in most cases competent withoutbeing exciting.Hu ˙alla dan il-wied tad-dmug˙ f’Borma nhar l-10 ta’ Lulju 1805. Hu midfun fil-knisja konventwalita’ Santa Teresa.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192057

IΩ‐Ûew© Xog˙lijiet fil‐Knisja ta’ ÓalBalzanIΩ-Ωew© xog˙lijiet li g˙andha l-knisja parrokkjalita’ Óal Balzan ˙adu post iΩ-Ωew© gallarijietta’ l-orgni. L-ewwel xog˙ol jirrappreΩenta l-PreΩentazzjoni fit-Tempju u t-tieni xog˙ol juril-Assunzjoni ta’ Marija Santissima. Il-gwarniçita’ dawn ix-xog˙lijiet huma ta’ l-injam. L-istiltag˙hom hu wie˙ed barokkjali u fih skultura sabi˙au fl-istess ˙in sempliçi.Il‐PreΩentazzjoni fit‐TempjuIl-qalba ta’ dan ix-xog˙ol hija t-Tarbija Ìesù.Il-Bambin jinsab f’idejn Xmun il-qassis tat-tempju.Biswit it-tarbija hemm l-omm – il-MadonnaSantissima. Id-dawl ta’ dan ix-xog˙ol jin©abarflimkien u jsir ra©© qawwi tad-dawl li jibda millfigurata’ l-Ispirtu s-Santu u jinΩel fuq it-TarbijaDivina. Id-dawl jimla wkoll iΩ-Ωew© figuri l-o˙ra– il-qassis tat-tempju u l-Madonna. Il-Madonnatinsab g˙arkubbtejha t˙ares lejn Xmun. Hemmçertu rispett lejn dan il-bniedem. Min-na˙a l-o˙ral-qassis jinsab bilwieqfa. Dan hu kuntrast, bejn il-˙ajja sempliçi tal-Madonna u l-poter tal-qassis tattempju.Il-bqija tax-xog˙ol jinsab fid-dlam. Fuqin-na˙a tal-Madonna hemm Ωew© figuri importantifl-istorja tal-preΩentazzjoni. Hemm San ÌuΩepp uAnna l-qaddejja tat-tempju. It-tnejn huma persuniumli. Ma jersqux lejn Xmun. Mo˙˙hom biss fit-Tarbija li hija s-Salvazzjoni tad-Dinja. B˙ala bilançhemm fuq in-na˙a tal-Qassis tliet persuni. Wa˙daminnhom hija mara li g˙andha mag˙ha tifel jewtifla, Ωg˙ira fl-età. Biex il-kwadru jkollu simetrijata˙t il-figura tal-Bambin hemm Ωew© persona©©i.Hu xog˙ol tassew sabi˙. Mimli kuntrasti.Hemm log˙ba qawwija bejn id-dawl li ˙iere© mill-Ispirtu s-Santu u d-dlam ma’ madwar l-inkwadru.Hemm kuntrast bejn il-Madonna u l-Qassis. Hemmir-rwol importanti tal-figuri sekondarji. Fl-istorjatal-preΩentazzjoni San ÌuΩepp u Anna g˙andhomrwol kbir iΩda g˙al Rokku Buhagiar dan ir-rwoljonqos u jsir wie˙ed ta’ livell sekondarju daqs ilfiguril-o˙ra li x-xog˙ol tag˙hom hu li jo˙olqubilanç u xejn aktar. F’dan il-kwadru hemm idea©dida g˙all-a˙˙ar. Hemm il-preΩenza ta’ tifel jewtifla. L-omm ta’ din il-kreatura qed jie˙u l-frott ta’l-im˙abba tag˙ha lejn it-Tarbija Divina. Dan humessa©© li jwassal dan l-inkwadru, li kull wie˙edminna g˙andu jersaq lejn Ìesù.L‐Assunzjoni ta’ Marija SantissimaIt-tieni kwadru g˙andu su©©ett li Rokku Buhagiar˙oloq kemm-il darba. Insibu l-istess su©©ett fil-knisjata’ Santa Marija msej˙a tar-Rokna f’Óal Tarxien.Insibuh mill-©did fil-knisja ta’ Santa Marija, din iddarbamag˙rufa b˙ala ta’ Óal Muxi f’ÓaΩ-Ûebbu©.Il‐pittura tesebixxi l‐preΩentazzjoni ta’ Ìesù fit‐tempju. Inkwatruli jinsab fil‐kor tal‐knisja parrokkjali ta’ Óal Balzan.L-inkwadru ta’ Óal Balzan hu differenti minn dakTarxiniΩ u Ûebbu©i. Wie˙ed jista’ jg˙id li dan l-inkwadru jinqasam fi tnejn. Hemm is-sema fuq ilpartita’ fuq u l-art fil-parti ta’ isfel.Il-Madonna tinsab fuq l-is˙ab. Mag˙ha hemmqatta’ an©li. Hemm ukoll tip ta’ an©li, sew puttini(an©li Ωg˙ir) u an©li kbar. Billi l-figura marjanatippreΩenta l-©enna f’din il-parti ta’ dan ix-xog˙olartistiku hemm dawl qawwi li jdur dawra mejt mal-Madonna. B˙ala kuntrast hemm il-parti li jippreΩental-art. Dan hu l-qabar vojt tal-Madonna. Il-˙dax-ilappostlu jinsabu mdawrin mal-qabar. Ìuda kienissa ˙are© mill-˙ajja ta’ l-appostli darba g˙al dejjem.Mhux kull appostlu g˙andu x’jaqsam mal-qabar jewmal-figura tal-Madonna. Erba’ biss jinsabu j˙arsulejn il-Madonna. Permezz ta’ dawn il-figuri hemmrabta bejn iΩ-Ωew© partijiet tal-kwadru. Tnejn minndawn l-appostli – San Ìwann u San Pietru jinsabujitkellmu fuq il-qabar. Jinsabu jitkellmu bejniethom.Wara San Ìwann hemm figura ta’ appostlu li malewweldaqqa ta’ g˙ajn tg˙id li dan mhux appostluiΩda Ìesù Kristu. Dan jinsab i˙ares lejn il-qabarvojt. Biswitu hemm appostlu ie˙or li jinsab ˙osbieng˙all-a˙˙ar. Wie˙ed mill-appostli qed i˙ares lejnminn qed jammira dan ix-xog˙ol b˙allikieku qedida˙˙lu fix-xog˙ol artistiku u b’wie˙ed isir partiintegrali ta’ dan ix-xog˙ol.Ix‐Xog˙lijietBejn inkwadru u ie˙or hemm rabta kbira. IΩ-Ωew© xog˙lijiet huma mimlija daqs bajda b’figuri.Billi Rokku Buhagiar da˙˙al diversi figuri fl-58 Festa tal‐Lunzjata 2007

inkwadru tal-PreΩentazzjoni fit-Tempju, m’hemmxkuntrast bejn dak li turi l-Assunzjoni u dak tal-PreΩentazzjoni. It-tnejn fihom il-log˙ba tad-dawl udlam. IΩ-Ωew© kwadri juru Ωew© partijiet – is-semafuq na˙a u l-art fuq in-na˙a l-o˙ra.Dawn huma tnejn minn tant teΩori li g˙andhadin il-knisja. Mhux ta’ b’xejn il-pittura tal-PreΩentazzjoni fit-Tempju hu su©©ett li sikwit jidherfuq il-kartolini tal-Milied. Billi dawn huma pitturilaterali wie˙ed ma jistax japprezza sewwa dawn iΩ-Ωew© xog˙lijiet.Referenzi:Mario Buhagiar (ed.), Marian Art During the 17 th and 18 thCenturies, Malta 1983.Mons. Dun Ìwann Dimech, Ìrajjietu sa l-1999, Kunsill LokaliBalzan, Malta 2004.Mario Buhagiar, The Iconography of the Maltese Islands 1400-1900 Painting, World Confederation of Selesian Past Pupils ofDon Bosco, Lions Club (Malta) 1987.Tony Terribile, TeΩori fi l-Knejjes Maltin – Ó’Attard, ÓalBalzan, Óal Lija, PIN Publications, Malta 2003.Il-President u l-Kumitatflimkien mal-membri u l-partitarji tas-Soçjetàjixtiequ jirringrazzjaw lid-ditta Abraham Woodworksli g˙o©obhom jirregalaw lis-Soçjetàdan il-pedestall ©did ta’ l-injam ma˙dumb’seng˙a kbiraGrazzi mill-qalbKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192059

Is-Simboli tal-Pjantifuq il-Bankun ta’ l-Istatwa TitulariMarija Annunzjatakitba u ritratti Lino BorgMeta t˙ares lejn l-istatwa tal-Lunzjata fil-©ranet tal-festa, ftit tag˙ti kas tas-simboli tal-pjanti li hemmskolpiti fuq il-bankun li kien iddisinjat minn Abraham Gatt u ΩΩanΩan fl-1930.Il-Kanonku Joseph Grech Cremona g˙amel mill-a˙jar meta ittraduça l-kliem mil-Latin g˙all-Malti immaforsi kif qal hu m’humiex perfetti g˙al kollox.Il-kliem hu me˙ud mill-ktieb ta’ l-EkkleΩjastiku ta’ l-antik testment.Quasi Plantatio RosaeB˙al mixtla tal-wardRosa tal-familja Rosecaetikkonsisti minn numru kbir ta’speçi minn postijiet madwar iddinja.Hija r-re©ina tal-©onna linsibu fil-poeΩija ta’ Dun Karm.Meta tifta˙ fil-©onna l-wardaMaltijaTfakkarna O MadonnaFil-lewn ta’ ˙addejk.Sicut Cinna MomumB˙all-fwie˙a tal-kannellaÓwawar me˙uda mill-qoxra tazzokktas-si©ra tar-rand. Il-weraqtag˙ha g˙adu jintuΩa b˙ala raddta’ ˙ajr lir-rebbie˙ sa minn Ωmienir-Rumani.Et Balsamum AromatizansB˙al balzmu li jfewwa˙Balsam sustanza Ωejtnija ©ejjamill-pjanta tal-BalsamodendromfamuΩa ˙afna b˙ala pjantamediçinali.60 Festa tal‐Lunzjata 2007

Quasi Palma ExalataMg˙ollija b˙al si©ra tal-palmSi©ra tropikali b’˙afna varjetajietjixba˙ lill-pala ta’ l-idejn.Simbolu tal-fer˙ u vittorja tal-Martri Marija, Re©ina tal-Martri.Quasi Platanus ExaltataMg˙ollija b˙al si©ra tad-dolfPlatanus hija l-unika si©ra talfamiljaPlatanaceae. L-isemhuwa uniku fil-Grieg antik. Issi©rabarra li twaqqa’ l-weraq hijapartikolari kif twaqqa’ l-qoxrataz-zokk prinçipali.Sicut Cypressus In MonteB˙al si©ra taç-çipress fuq ilmuntanjaIç-çipress hija l-mer˙la ta’ kullviΩitatur ©ejja mill-kelma GriegaKVO biex tipproduçi u Parisosindaqs. TintuΩa ˙afna biex tilqa’l-irji˙at u tkennen ir-raba’ ta’warajha. Hija si©ra li tg˙ix g˙al˙afna Ωmien.Sicut Cedrus ExaltataMg˙ollija b˙al si©ra taç-çedruCedrus Cryptomirja pjanta ta’ ftitfjuri. Si©ra kbira dejjem ˙adramill-familja Pinaceae. L-isemhuwa Grieg Kryptos li tfissermo˙bija u Meris parti li talludig˙all-fjuri mo˙bija. FamuΩag˙all-injam iebes li g˙andha.Quddiem fin‐Nofstal‐BankunFoederis ArcaArka tar-rabta l-©didaQuasi Myrrha ElectaB˙all-a˙jar mirraMyrtes Comunis il-belladonnatal-konsagrazzjoni. TintuΩamill-Isqof g˙all-konsagrazzjonital-knejjes jew artali flok l-asparagus. Morra, tfug˙, gommatrasparenti me˙uda miz-zokk tal-Comiphora.Wara fin‐Nofstal‐BankunTurris EburneaTorri ta’ l-avorjuKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192061

Mar Jistkenn fil-Knisjata’ Óal Balzankitba ta’ Eddie AttardKaΩ ta’ serq minn knisja li kellu konsegwenzitra©içi, kien dak tan-Naplitan Francesco Marianno, lifil-lejl ta’ bejn il-15 u s-16 ta’ Settembru 1802 kienseraq lampier tal-fidda ta’ l-artal ma©©ur tal-knisja ta’San Publiju tal-Floriana. Il-lampier wara kien instabmo˙bi qalb il-©ebel fil-foss dak iΩ-Ωmien mag˙rufb˙ala Ta’ Flores (fejn illum hemm Triq ÌilormuCassar), kien instab b’kumbinazzjoni waqt li xi tfalkienu qeg˙din jilag˙bu. Meta kienet irrapurtata l-a˙bar ta’ din is-sejba kien issemma li l-lampier instabfil-foss li fih jilag˙bu l-boççi l-qassisin g˙ax f’dakiΩ-Ωmien xi qassisin kienu fil-fatt imorru jilag˙bu l-boççi f’dawk l-in˙awi.Il‐Kundanna tal‐Mewt lil SalvuFarrugiaFiΩ-Ωmien li Marianno kien il-˙abs jistenna li jkunipproçessat kien hemm kundannat g˙all-mewt SalvuFarrugia ta’ 24 sena minn Óal Balzan mag˙ruf b˙alaTa’ l-Isqallija. Farrugia kien instab ˙ati tal-qtil ta’Mikiel Attard li se˙˙ f’Birkirkara fl-20 ta’ Mejju 1802.L‐immunità EkkleΩjastika l‐ir˙ama li twa˙˙let mal‐knisja l‐qadimatal‐Lunzjata wara r‐restawr.Id-delitt kien riΩultat ta’ tilwima f’˙anut ta’ l-inbidu wara li Farrugia ta’ daqqa ta’ mus lil Attard mar˙a kenn fil-knisja parrokkjali ta’ Óal Balzan. Immag˙alkemm dak iΩ-Ωmien il-knejjes kienu jgawdumill-immunità EkkleΩjastika – ji©ifieri li persuna litikkommetti delitt u tmur tie˙u kenn fejn ikun hemmis-Sagrament il-pulizija ma setg˙etx tid˙ol jekk mhuxbil-permess ta’ l-Isqof – din l-immunità ma kinitxtapplika f’kaΩ ta’ delitt ta’ qtil. G˙alhekk Farrugia©ie arrestat u ˙aduh il-Qorti tal-Kastellanija fi StradaMerkanti u fl-14 ta’ Ottubru 1802 kien ikkundannatg˙all-mewt fil-Qorti Kapitali ta’ l-Imdina.BΩonn ta’ BojjaDak iΩ-Ωmien ma kienx hawn bojja u g˙alhekksaret talba lill-Kaptan Alexander Ball biex wie˙edmill-ikkundannati jag˙mel dan ix-xog˙ol. Kellhassir g˙aΩla bejn Francesco Marianno u çertu JeanPrens pri©unier iswed li mhux mag˙ruf g˙ax kienqieg˙ed il-˙abs. L-g˙aΩla waqg˙et fuq Marianno ug˙al dan ix-xog˙ol l-awtoritajiet offrewlu l-ma˙frabil-kundizzjoni li wara l-esekuzzjoni ta’ Farrugiajitlaq minn Malta. Marianno aççetta u fit-18 ta’Ottubru 1802 ˙aduh fl-in˙awi llum mag˙rufa b˙alaMisra˙ il-Forok fir-Rabat Malta g˙ax f’dak iΩ-Ωmienl-esekuzzjonijiet kienu g˙adhom isiru fejn kienubdewhom il-Kavallieri ta’ San Ìwann.Il‐Coup de GraceL-esekuzzjoni ta’ Farrugia kienet l-ewwel u l-unika esekuzzjoni f’dan il-post minn Ωmien il-˙akmaIngliΩa u g˙aliha kienu marru ˙afna nies. Kienet ukolldrawwa li wara t-tg˙alliq meta l-©isem mejjet jaqa’fl-abbis ta’ ta˙tu, il-fizzjal militari mill-esekuzzjonijispara tiri ta’ pistola f’ras l-i©©ustitjat – tir mag˙rufb˙ala l-Coup de Grace.Dan kien isir biex tkun Ωgurata l-mewt g˙ax iddifnakienet issir minnufih. Imma ©ara li l-fizzjal˙are© il-pistola minn ˙Ωiemu, ˙arablu l-grillu, u kien62 Festa tal‐Lunzjata 2007

sparat tir li bih intlaqat il-bojja Marianno, u dan baqa’mejjet fil-post.Ta’ min ifakkar meta se˙˙et din il-©rajja l-g˙ajtatan-nies kienet li Alla ma j˙allasx bin-nhar ta’ Sibt.L‐Immunità EkkleΩjastikaL-immunità EkkleΩjastika kienet ing˙atat b’motoproprio ma˙ru© mill-Papa Piju VI fil-25 ta’ Ìunju1777 fi Ωmien il-Gran Mastru Emanuel De Rehon.Min˙abba din l-immunità l-ebda persuna ma setg˙ettid˙ol fi knisja parrokkjali jew knisja o˙ra fejn ikunhemm is-Sagrament, biex tarresta persuna avolja dintkun g˙amlet reat kriminali ming˙ajr il-permess ta’l-Isqof jew il-Vigarju Ìenerali.Dawn kellhom jiddeçiedu jekk il-persunakonçernata kellhiex tibqa’ tie˙u refu©ju fil-knisja jewting˙ata lill-awtoritajiet. L-Isqof kellu xahar Ωmienbiex jiddeçiedi u kemm-il darba kien jiddeçiedi kontral-akkuΩat, dan seta’ jappella lill-KongregazzjoniMqaddsa f’Ruma. Madankollu f’kaΩijiet gravi,b˙all-kaΩijiet kontra l-istat, qtil, rikatt u fallimentvolontarju, din l-immunità ma kinitx tapplika, l-immunità ekkleΩjastika spiççat fl-10 ta’ April 1828permezz ta’ proklama VI li ©©ib l-istess data.Referenzi:Mill-ktieb Misteri u Delitti, Mejju 2006.K AttardInterior & Exterior DecoratorsMob: Ken 9945 5444KEE KLAMPSfor 1001 usesKEE KLAMP JOINTED TUBULAR CONSTRUCTIONKEE KLAMP JOINTED SCAFFOLDINGKEE KLAMP JOINTED STORAGE RACKLINGKEE KLAMP JOINTED GUARD RAILINGTel: 2145 0765Mob: 7945 5960HIRING of Kee Klamp jointedSCAFFOLDING, Mobile AccessTowers, Staging Platforms, SpectatorGrandstands, Exhibition Stands, etc.SOLE AGENTS & SPECIALISTSIN TUBULAR CONSTRUCTIONSINCE 1946JOSEPH F. SPITERI & CO (1927) LTD.ENGINEERS & CONTRACTORS121, Marina Street, Pietà MSD 08Tel: 2124 6670 Fax: 2124 0180Mob: 99490538Professional Sound& Light Equipmentfor Weddings, Parties, BBQ’s,Lejla Maltija and many moreNOW ALSO HIRINGBIG SCREENS!!All type of Music from 60s till nowKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192063


Il-Óajjata’ Franz Schubertu l-Ave Maria Tieg˙uFranz Schubert twieled fi Vjenna fil-31 ta’ Jannar1797. Haydn u Beethoven kienu g˙adhom ˙ajjinu din il-belt kienet iç-çentru tal-muΩika. Schubertkien jattendi skola li kienet t˙arre© kantanti Ωg˙ar,huwa kien ikanta fil-kor ta’ l-Imperatur. MetaAntonio Salieri li kien il-kap ta’ l-iskola fejn kienjattendi Schubert, sema’ biçça melodija miktubaminnu stess qal, “dan it-tfajjel huwa©enju.”Meta Schubert kiber u l-vuçi tieg˙uma baqg˙etx iktar tajba g˙all-kant, fl-1813 kontra qalbu sar g˙alliem b˙almissieru. Kien jikkomponi matul illejlu kiteb madwar 100 melodija saqabel ma g˙alaq l-20 sena. Fis-sena1818 Franz telaq minn g˙alliem u bedaja˙dem b˙ala g˙alliem tal-muΩikabil-privat. Fl-1820 kien imqabbadjikkomponi Ωew© opri minn Ωew©“Hawn hi l‐Qaddejja tal‐Mulej ˙a jsir minni skond kelmtek”Fir‐ritratt: Parti mill‐pittura tal‐keppellun tal‐Kurçifiss xog˙ol tal‐Prof. Emvin Cremona.kitba ta’ Daniel VellaPreΩentatur tal‐Programm ‘Mill‐Briju tal‐Banda’ Eden F.M.teatri differenti, peress li l-muΩika tieg˙u ma kinitxtradizzjonali ma tantx intlaqg˙u tajjeb, iΩda xortabaqa’ jikkomponi g˙al min kien japprezza l-muΩikatieg˙u u kkompona l-famuΩa Unfinished Symphony.Óames snin wara l-muΩika tieg˙u ©et esegwita fiVjenna quddiem udjenza kbira u kienet l-unika darbatul ˙ajtu li ra l-muΩika tieg˙u tindaqq b’suççess.G˙alkemm Schubert kien marid xortawa˙da baqa’ jikteb il-muΩika u metakien qed imut talab lil ˙uh biex jidfnu˙dejn Ludwig Van Beethoven, dang˙aliex Beethoven f’˙ajtu kemm-ildarba fa˙˙ar ix-xog˙ol ta’ Schubert.Franz Schubert miet fid-19 ta’Novembru ta’ l-1828. G˙alkemmil-karriera tieg˙u damet biss 18-il sena huwa kiteb madwar 100biçça muΩikali fosthom il-famuΩaAve Maria li g˙aliha baqa’ famuΩ.Schubert kiteb Ave Maria fl-1825 meta kellu biss 28 senafejn fiha wera devozzjoni kbirali kellu g˙all-Ver©ni Marija.Kienet miktuba g˙all-pjanu ug˙all-vuçi, ©iet ippubblikata fl-1826. Il-kliem li jitkanta mhuxil-kliem ori©inali ta’ Schubert,il-kliem ta’ Franz Schubert kienminn poeΩija ta’ Sir WalterScott li fiha kienet tissemmaAve Maria.MaΩ-Ωmien Ave Mariabil-Latin ©iet addattata g˙allmuΩikata’ Franz Schubert.Il-festa t-tajba lill-popluBalzani kollu!KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192065

Djarju tas-Soçjetà2006/2007Tag˙rif mi©bur mill‐kaxxier Raymond DebonoRitratti: Mill‐arkivju tas‐Soçjetà/Saviour Deguara, SegretarjuKitba ta’ John Pullicino, Assistent Segretarju5 ta’ Mejju 2006Il-kumitat tan-nisa organizza ˙ar©a fl-okkaΩjoni ta’Jum l-Omm.20 ta’ Mejju 2006Fl-okkaΩjoni tal-Eurovision Song Contest ©ieorganizzat barbecue fil-©nien tal-kaΩin mill-kumitatΩg˙aΩag˙.Wie˙ed mill‐Coffee Mornings li jsiru darba f’xahar fil‐kaΩin b’riΩqil‐festa tal‐Lunzjata.5, 6 u 7 ta’ Mejju 2006Ìie organizzat baΩar fil-kaΩin.10 ta’ Mejju 2006Sar coffee morning fil-kaΩin.Il‐Banda San Gabriel ta˙t id‐direzzjoni ta’ Mro Joseph Vellawaqt març fi Gwardaman©a fl‐okkaΩjoni tal‐festa tal‐Madonnata’ Fatima.28 ta’ Mejju 2006Il-banda San Gabriel g˙amlet servizz fil-festa tal-Madonna ta’ Fatima fi Gwardaman©a.6 ta’ Ìunju 2006Ìiet organizzata fil-©nien tal-kaΩin Lejla Maltijamill-kumitat Ωg˙aΩag˙.Ta’ kull sena s‐Soçjetà torganizza barbecue fl‐okkaΩjoni tal‐Eurovision Song Contest. G˙al din l‐okkaΩjoni jintrama bigscreen kbir g˙all‐konvenjenza tal‐pubbliku.Helpers u membri tal‐kumitati jidhru jqassmu ikel Malti waqtLejla Maltija mtellg˙a fil‐©nien tal‐kaΩin.66 Festa tal‐Lunzjata 2007

Ir‐riçeviment g˙all‐membri u l‐benefatturi tas‐Soçjetà li ji©iorganizzat ta’ kull sena.Çelebrazzjoni g˙eluq ix‐xahar qabel il‐festa. Fir‐ritratt jidhru xiw˙ud li attendew g˙all‐Blue Planet Party.9 ta’ Ìunju 2006Fl-okkaΩjoni g˙eluq ix-xahar mill-festa ©ieorganizzat Blue Planet Party mill-kumitatΩg˙aΩag˙.28 ta’ Ìunju 2006Ìie organizzat Barbecue fil-©nien tal-kaΩin.4 ta’ Lulju 2006Fl-okkaΩjoni tal-festa tal-Lunzjata sar ir-riçevimentannwali g˙all-membri u l-benefatturi.5 ta’ Lulju 2006Ìie mtella’ l-Kunçert Ìenerali fil-©nien tal-kaΩinmill-banda San Gabriel.6 ta’ Lulju 2006Il-banda Sant’Elena ta’ Birkirkara daqqet diversimarçi fit-toroq in-na˙a ta’ fuq ta’ Óal Balzan.7 ta’ Lulju 2006Fl-okkaΩjoni ta’ l-a˙˙ar tridu tal-festa tal-Lunzjatail-banda San Gabriel akkumpanjat l-istatwa ta’ SanGabriel b’marçi brijuΩi mat-toroq ta’ Óal Balzan.Fir‐ritratt jidhru diversi helpers u membri tal‐kumitati jservu millbarorganizzat mis‐Soçjetà waqt Lejla Balzanija mtellg˙a mill‐Kunsill Lokali fil‐pjazza tar‐ra˙al.29 ta’ Ìunju 2006Membri mill-kumitati tas-Soçjetà ˙adu sehem fil-Lejla Maltija organizzata mill-Kunsill Lokali ta’Óal Balzan.1 ta’ Lulju 2006Delegazzjoni mill-kumitat çentrali attendiet g˙alriçeviment fil-kaΩin Marija Annunzjata fl-okkaΩjonital-festa ta’ Marija Annunzjata.3 ta’ Lulju 2006Ìiet organizzata Pasta Night fil-©nien tal-kaΩin bilparteçipazzjonital-grupp ‘The Green Fields’.8 ta’ Lulju 2006 - Lejlet il-FestaIl-banda San Gabriel esegwixxiet Març u ProgrammMuΩikali fl-okkaΩjoni ta’ lejlet il-festa.9 ta’ Lulju 2006 - Jum il-Festa - Jum is-SoçjetàIl-banda King’s Own tal-Belt Valletta g˙amlet marçqabel il-˙ru© tal-vara. Il-banda Anici ta’ Óal Qormiakkumpanjat il-purçissjoni filwaqt li l-banda SanGabriel g˙amlet il-març ta’ l-a˙˙ar.28 ta’ Lulju 2006Ìiet organizzata ikla g˙all-voluntiera kollha lijg˙inu l-organizzazzjoni tal-festa.16 t’ Awissu 2006Saret ˙ar©a g˙al G˙awdex.26 t’ Awissu 2006Il-kumitat Ωg˙aΩag˙ organizza Barbecue fil-©niental-kaΩin.Wa˙da mill‐attivitajiet stabbiliti fil‐©img˙a tal‐festa, il‐Pasta Nightli ta’ kull sena tkun akkumpanjata f’atmosfera eççellenti mill‐Grupp The Greenfields.Parti mill‐folla li attendiet g˙all‐barbecue fil‐©nien tal‐kaΩin.Attività mtellg˙a mill‐Kumitat Ûg˙aΩag˙.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192067

30 ta’ Settembru 2006Fl-okkaΩjoni tal-festa ta’ San Gabriel ©iet organizzataLejla Maltija fil-©nien tal-kaΩin.Ritratt li jfakkar iΩ‐Ωjara tal‐banda ÌermaniΩa li g˙amlet filkaΩin.Fir‐ritratt jidhru l‐bandisti flimkien mal‐membri tal‐KumitatÇentrali.5 t’ Ottubru 2006Banda mill-Ìermanja daqqet fil-©nien tal-kaΩin.Il‐President Lino Borg u s‐Segretarju Saviour Deguara jidhruflimkien ma’ l‐uffiçjali tal‐Kumitat tas‐Soçjetà Stella Maris ta’ Tas‐Sliema waqt skambju ta’ rigali ta’ tifkira.2 ta’ Novembru 2006Grupp ta’ dilettanti tas-snooker marru jilag˙buf’kompetizzjoni fil-kaΩin ta’ Stella Maris f’Tas-Sliema.12 t’ Ottubru 2006Il-kumitat Ωg˙aΩag˙ organizza Lejla Kulturali fuqkappelli ddedikati lill-Annunzjata. Id-diskussjonisaret minn Tony Terribile.Diversi membri tal‐Kumitat immexxija mill‐President Lino Borgwaqt Ωjajjar fiç‐çimiterju ta’ Óal Balzan u Óal Lija.Tifkira mill‐Kumitat Ûg˙aΩag˙ lill‐istoriku Tony Terribile.14 t’ Ottubru 2006Saret il-Laqg˙a Ìenerali Annwali fejn ©ie elettkumitat çentrali ©did.24 t’ Ottubru 2006Delegazzjoni mill-kumitat marret g˙and in-NutarSpiteri biex isir il-kuntratt biex ji©i mifdi ç-çens tas-Sur Ferro.5 ta’ Novembru 2006Delegazzjoni mill-kumitat imxew f’korteo g˙aççimiterjuta’ Óal Balzan kif ukoll g˙aç-çimiterjuta’ Óal Lija fejn tpo©©ew fjuri fuq l-oqbra talbenefatturitas-Soçjetà.5 ta’ Novembru 2006Ìiet organizzata ikla fil-Palm Valley Restaurant,f’Marsascala.Ritratt storiku juri lill‐President tas‐Soçjetà Lino Borg g˙and in‐Nutar Spiteri fejn ©ie mifdi ç‐çens tas‐Sur Ferro.Diversi persuni jidhru waqt ikla li ©iet organizzata minn TonyFalzon b’riΩq il‐pavaljun fil‐Palm Valley Marsascala.68 Festa tal‐Lunzjata 2007

8 ta’ Novembru 2006Sar Coffee Morning fil-kaΩin.Emma Barbara tirçievi r‐rigal tal‐Milied ming˙andFather Christmas.10 ta’ Novembru 2006Ìie organizzat Coffee Morning fil-kaΩin.15 ta’ Novembru 2006Saret quddiesa fil-knisja parrokkjali ta’ Óal Balzang˙al ru˙ is-Soçi u l-benefatturi tas-Soçjetà.24 ta’ Novembru 2006Ìiet organizzata ikla fil-kaΩin b’riΩq il-festa tal-Lunzjata.6 - 10 ta’ Diçembru 2006Ìie organizzat Bazaar fil-kaΩin.25 ta’ Novembru2006Delegazzjoni millkumitatattendietbl-istandard flokkaΩjonital-festata’ Santa Cecilia fil-Belt Valletta.Il‐President, is‐Segretarjuu l‐Assistent Segretarjubl‐istandard tas‐Soçjetàwaqt il‐korteo ta’ SantaÇeçilja fil‐Belt Valletta.Wa˙da mill‐imwejjedwaqt il‐Christmas DinnerDance li ©ie organizzatfil‐Coastline Hotel.23 ta’ Diçembru2006Ìie organizzat il-Christmas DinnerDance tal-Milied fil-Coastline Hotel.22 ta’ Diçembru2006Il-kumitat Ωg˙aΩag˙organizza l-mawrata’ Father Christmasiqassam ir-rigali littfal.27 ta’ Diçembru 2006Il-grupp Old Boys organizza party fil-kaΩin.29 ta’ Diçembru 2006Il-Kumitat Ωg˙aΩag˙ organizza Blue Planet Partyfil-kaΩin.Wa˙da mill‐imwejjed armati tal‐baΩar tal‐Milied ta˙t tinda biswitil‐kaΩin.15 ta’ Diçembru 2006Saret bibita fil-kaΩin fl-okkaΩjoni tal-festa tal-Milied.17 ta’ Diçembru 2006Ìie organizzat party g˙at-tfal fil-kaΩin mill-kumitattan-nisa.Fir‐ritratt xi w˙ud mit‐tfal li attendew waqt il‐party tat‐tfal organizzatfil‐kaΩin fl‐okkaΩjoni tal‐festi tal‐Milied.1 ta’ Jannar 2007Ìiet mi©bura somma fil-kaΩin u ng˙atat lill-Community Chest Fund.10 ta’ Jannar 2007Sar Coffee Morning fil-kaΩin.26 ta’ Jannar 2007Ìiet organizzata ikla fil-kaΩin b’riΩq il-festa tal-Lunzjata.28 ta’ Jannar 2007Delegazzjoni mill-kumitat çentrali attendiet g˙alseminar fil-Coastline Hotel organizzat mill-MaltaBand Clubs Association.31 ta’ Jannar 2007Delegazzjoni mill-kumitat g˙amlet Ωjara fl-isptarZammit Clapp lill-Patrun tas-Soçjetà GabrielCaruana.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192069

14 ta’ Frar 2007Ìie organizzat Coffee Morning fil-kaΩin.Xi w˙ud minn dawk li attendew g˙all‐party tal‐Karnival bil‐kostumli ©ie organizzat fil‐kaΩin.18 ta’ Frar 2007Sar festin tal-karnival g˙all-kbar organizzat millkumitattan-nisa.Diversi Ωg˙aΩag˙ li pparteçipaw fil‐Play Station Tournament lisar fil‐kaΩin.22 ta’ Marzu 2007Ìie organizzat Friday Tournament American Poolfil-kaΩin mas-Soçjetà MuΩikali Stella Maris ta’ Tas-Sliema.Diversi tfal bil‐kostum li attendew g˙all‐party tal‐Karnival.19 ta’ Frar 2007Ìie organizzat party tal-karnival g˙at-tfal millkumitattan-nisa.2 ta’ Marzu 2007Ìiet organizzata ikla fil-kaΩin b’riΩq il-festa tal-Lunzjata.2 ta’ Marzu 2007Delegazzjoni mill-kumitat çentrali attendiet g˙allfuneraltal-membru onorarju Valentino Callus.Il‐President tas‐Soçjetà Lino Borg waqt diskors fl‐okkaΩjoni tal‐“Friday Tournament Amercan Pool” mas‐Soçjetà Stella Maris ta’Tas‐Sliema.25 ta’ Marzu 2007Fl-okkaΩjoni tal-festa litur©ika tal-Lunzjata ©ieorganizzat Wine and Pizza Party fil-kaΩin. F’dinil-lejla wkoll saret lotterija b’riΩq il-bini l-©did filkaΩin.Ìew mog˙tija Lm5000 mill-Onor. TonioFenech Segretarju Parlamentari tal-Finanzi millfondtal-kawΩi ©usti.4 ta’ Marzu 2007Delegazzjoni mill-kumitat çentrali attendiet g˙allfuneraltal-membru onorarju Gabriel Pullicino.14 ta’ Marzu 2007Ìie organizzat Coffee Morning fil-kaΩin.16 ta’ Marzu 2007Il-kumitat tan-nisa organizza private g˙ar-Redenturfl-Isla.21 ta’ Marzu 2007Ìiet organizzata Playstation Tournament fil-kaΩinmill-kumitat Ωg˙aΩag˙.Olivia Lewis tidher tidebutta d‐diska ‘Vertigo’ li biha rrappreΩentatlil Malta fl‐Euro Vision. Olivia tidher tkanta fil‐©nien tal‐kaΩinquddiem attendenza numeruΩa ˙afna.26 ta’ Marzu 2007Delegazzjoni mill-kumitat çentrali u diversimembri attendew g˙all-quddiesa solenni fil-knisjaparrokkjali ta’ Óal Balzan fl-okkaΩjoni tal-festalitur©ika tal-Lunzjata.70 Festa tal‐Lunzjata 2007

28 ta’ Marzu 2007Ìiet inawgurata l-wirja tal-Ìimg˙a l-Kbira mill-Mons. Dun Tarcisio Delicata eks Kappillan ta’ ÓalBalzan. Din il-wirja ©iet organizzata mill-KumitatÛg˙aΩag˙.P.S. Ta’ min isemmi li s-Sotto-kumitat tan-Nisajie˙u ˙sieb jorganizza Tombla Party fil-kaΩindarba fil-©img˙a matul is-sena kollha.F’isem il-president u l-kumitat çentralinirringrazzjaw lil dawk kollha li jorganizzaw jewjattendu g˙all-attivitajiet li ji©u organizzati matulis-sena. Grazzi lil kul˙add.Mons. Dun Tarcisio Delicata Kappillan ta’ Óal Balzan (1981‐1991)jidher jinawgura l‐wirja tal‐Ìimg˙a Mqaddsa 2007 imtellg˙a filkaΩinmill‐Kumitat Ûg˙aΩag˙.JOE GRECHMarketing Consultant & Insurance Salesman‘Ebensee’, Triq iç-Çirasa, Naxxar NXR 05Tel: 21433524 – Fax: 21437662 – Mob: 7942 4243Cauchi Transport Service Ltd.• Transport Contractors • Customs ClearingAgents • Crane & Forklift Service • Machine& Plant Removals • Packers & WarehousingCaubro Office, Tel: 2122 567117, Mons. Depiro Street, Fax: 2123 8454Óamrun ÓMR 10. Mobile: 9949 2951 - 9982 7089KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192071

PizzaMargherita Lm 1.50 e 3.50Tomatoes, Mozzarella, Oregano.Funghi Lm 1.90 e 4.43Tomatoes, Mozzarella, Mushrooms, Oregano.Capriciosa Lm 2.25 e 5.24Tomatoes, Mozzarella, Egg, Ham, Mushrooms, Artichokes, Black Olives,Oregano.Vegeteriana Lm 2.25 e 5.24Tomatoes, Artichokes, Sweet Corn, Green Peppers, Sliced Onions, SlicedVegiterian Cheese, Peas, Black Olives, Oregano.Marinara Lm 2.75 e 6.41Tomatoes, Tuna, Shrimps, Mussels, Sea food, Sliced Onions, Black Olives,Oregano.Quattro Formaggi Lm 2.25 e 5.24Tomatoes, Mozzarella, Peppered Cheese, Edam, Blue Cheese, Oregano.Quattro Stagioni Lm 2.25 e 5.24Tomatoes, Mozzarella, Black Olives, Mushrooms, Green Peppers, Salami,Oregano.San Gabriel Special Lm 2.50 e 5.83Tomatoes, Mozzarella, Capunata, Mushrooms, Sweet Corn, Maltese Sausages,Sliced Onions, Oregano.Meat Lm 2.50 e 5.83Tomatoes, Mozzarella, Pepperoni, Ham, Frankfurters, Maltese Sausages,Salami, Oregano.Farmhouse Lm 2.50 e 5.83Tomatoes, Mozzarella, Onions, Green Peppers, Maltese Sausages, PepperedCheese, Black Olives, Oregano.Napolitana Lm 2.00 e 4.66Tomatoes, Mozzarella, Black Olives, Capers, Anchovies, Oregano.Maltija Lm 2.50 e 5.83Tomatoes, Mozzarella, Capunata, Onions, Maltese Sausages, Peppered Cheese,Black Olives, Oregano.Hawaiian Lm 2.25 e 5.24Tomatoes, Mozzarella, Onions, Ham, Pinapple, Oregano.Mexicana Lm 2.50 e 5.83Tomatoes, Mozzarella, Onions, Green Peppers, Beef, Chili, Garlic, Oregano.Create Your own Pizza Lm 2.75 e 6.41Tomato base and mozzarella and add any 5 items of your choice.San GabrielPizzeria and RestaurantThe placewiththe friendly atmosphere.MainFish and Chips Lm 2.50 e 5.832 Breaded Hake Fillets, Fries and Salad.Rabbit Lm 3.50 e 8.16Cooked in garlic served with Fries and Salad.Cordon Bleu Lm 2.50 e 5.832 Breaded Chicken breast filled with ham & cheese served with fries and salad.Chicken Lm 2.00 e 4.66Half Roasted Chicken served with Fries and Salad.Chicken Breast Lm 2.50 e 5.83Chicken breast, grilled and covered in mushroom sauce served with fries andsalad.Open Daily from 6.00p.m.Take Away also available220, Main Street, Balzan • Tel: 2144 5840Pork Chops Lm 2.50 e 5.83Pork Chops covered in mushroom sauce served with fries and salad.Rump Steak Lm 4.00 e 9.32Irish Rump Steak covered in in mushroom sauce served with fries and salad.Bragioli Lm 2.25 e 5.242 Pieces Beef filled with ham, cheese and bacon, served with fries and salad.Fillet Lm 5.50 e12.82Prime Fillet in Mushroom or Peppered sauce served with fries and salad.Rack of Ribs Lm 3.95 e 9.20Full rack of Spear Ribs grilled in B.B.Q. Sauce served with fries and salad.72 Festa tal‐Lunzjata 2007

Programm taç-Çelebrazzjonijiettal-Festi Esterni organizzatimis-Soçjetà MuΩikali San Gabrielfl-okkaΩjoni tal-festa titulari ta’ MarijaAnnunzjata - Patruna ta’ Óal BalzanMit-28 ta’ Ìunju sat-8 ta’ Lulju 2007Il-Óamis 28 ta’ Ìunju 20078.30pm Barbecue fil-©nien tal-kaΩin. Kul˙add huwa mistieden.Prezz Lm5 l-kbar u Lm2.50 it-tfal. G˙al din l-attività jkollnaLive Entertainment. Booking mill-bar tal-kaΩin.Is-Sibt 30 ta’ Ìunju 20078.00pm Riçeviment g˙all-benefatturi u l-Membri tas-Soçjetà fil-©nien tal-kaΩin. Jinqraw diskorsi u jing˙ataw premjijiet.G˙al din l-okkaΩjoni kull min hu mistieden g˙andu jirçieviinvit.Il-Óadd 1 ta’ Lulju 20077.00pm Spettaklu mill-Jazz Band tal-Pulizija u Wirja tal-Klieb fil-Pjazza bil-korteΩija tal-Ministeru ta’ l-Intern u l-Ìustizzja.8.00pm Tombla Night Party fil-kaΩin bil-prezz ta’ Lm2. Bookingmill-kaΩin. Ji©i mqassam ikel u xorb g˙al din l-okkaΩjoni.It-Tnejn 2 ta’ Lulju 20076.30pm Quddiesa fil-knisja parrokkjali g˙all-membri tal-kaΩini talbanedu l-g˙aqdiet kollha tal-parroçça.7.30pm Óru© tal-vara artistika ta’ Marija Annunzjata min-niçça.Il-banda San Gabriel issellem bid-daqq ta’ l-Ave Marija.Wara l-banda San Gabriel tag˙mel març li jibda minnTriq l-G˙erusija - Triq Antonio Bosio - Triq Dun ÌwannZammit Hammett - Triq Sir A. Micallef - Triq Balaguer -Triq iz-Zekkuk - Triq Santa Marija - Triq il-Kbira [Posta]- Triq Valent Muscat - Triq il-Papa Alessandru - Triq SanValentino - Triq il-Kbira sal-kaΩin.

It-Tlieta 3 ta’ Lulju 20078.30pm Buffet Pasta Night fil-©nien tal-kaΩin. Jakkumpanjaw is-serataThe Green Fields. Prezz Lm5 il-kbar, Lm2 it-tfal. Bookingmill-bar tal-kaΩin.L-Erbg˙a 4 ta’ Lulju 2007L-Ewwel Jum tat-tridu7.30pm Kunçert ©enerali fil-©nien tal-kaΩin mill-banda San Gabriel ta˙tid-direzzjoni ta’ Mro Joseph Vella.Il-Óamis 5 ta’ Lulju 2007It-Tieni Jum tat-tridu8.00pm Il-banda San Gabriel tag˙mel març li jibda minn Triq SigismonduDimech - Triq l-Annunzjata - Triq il-Kbira - Triq Santa Marija- Triq il-Kbira sal-kaΩin, fejn il-banda San Gabriel tesegwixxiprogramm muΩikali fuq il-plançier. Kul˙add huwa mistieden.Se jkun hemm si©©ijiet g˙al min irid isegwi l-programm.Il-Ìimg˙a 6 ta’ Lulju 2007L-a˙˙ar jum tat-tridu9.00pm Fil-pjazza Ω-Ωew© baned ta’ Óal Balzan; San Gabriel u MarijaAnnunzjata fil-preΩenza tal-kappillan Rev. Dun Kalç Vassallojdoqqu l-Ave Marija. Wara l-banda San Gabriel takkumpanjal-istatwa ta’ San Gabriel fost il-briju tal-partitarji u jimxu g˙alTriq il-Kbira - Triq Santa Marija -Triq il-Kbira sal-kaΩin.Hawnhekk il-banda ddoqq diversi innijiet f’©ie˙ SanGabriel, l-istatwa ti©i mtellg˙a fuq il-pedestall maestuΩ biswitil-kaΩin.Is-Sibt 7 ta’ Lulju 2007Lejlet il-festa8.00pm Il-Banda Sant Elena ta’ Birkirkara tag˙mel març li jibda minnTriq Sisner - Triq San Valentino - Vjal il-Papa Alessandru - TriqIdmejda - Triq San Valentino - Triq Santa Marija - Triq il-Kbira- Pjazza - sal-kaΩin.Il-Óadd 8 ta’ Lulju 2007Jum il-festa - Jum is-Soçjetà6.30pm Il-banda King’s Own tal-Belt Valletta tag˙mel març li jibdaminn Triq il-Kbira ©Posta˙ Triq il-Kbira sa fuq iz-zuntier talknisja.7.30pm Waqt il-˙ru© tal-purçissjoni bl-istatwa artistika ta’ MarijaAnnunzjata padruna ta’ Óal Balzan jindaqq l-innu Ave Marijata’ Charles Gounod. Jakkumpanja l-banda King’s Own it-tenurAndrew Sapiano.9.00pm Il-banda Stella Maris ta’ Tas-Sliema takkumpanja l-purçissjoniminn Triq Sisner - Triq San Valentino - Triq Santa Marija - Triqil-Kbira - sal-kaΩin.10.15pm Waqt id-d˙ul tal-vara, il-banda King’s Own iddoqq l-innu AveMarija ta’ Charles Gounod. Jakkumpanja l-Banda King’s Ownit-tenur Balzani Elia Cassar.11.00pm Il-banda Stella Maris ta’ Tas-Sliema ddoqq diversi marçi filmarçta’ l-a˙˙ar li jibda minn ˙dejn il-kaΩin Triq il-Kbira - TriqSanta Marija - Triq il-Kbira sal-kaΩin fejn ti©i fi tmiemha l-festatal-Lunzjata 2007.

Programmtal-Óruq tan-Narmill-G˙aqdatan-Nar San GabrielÓal BalzanIt-Tnejn, 2 ta’ Lulju 2007:Óru© tal-Vara tal-Lunzjata min-Niçça7.30pm Waqt il-˙ru© tal-vara min-niçça jin˙araqsalut.Is-Sibt, 7 ta’ Lulju 2007:Lejlet il-Festa11.45am Óruq ta’ murtaletti u sajΩijiet.6.15pm Waqt it-transulazzjoni tin˙araq kaxxainfernali u diversi murtali.10.00pm Wirja piroteknika, ˙ruq ta’ blalen, beraqpront u murtali tal-kulur kif ukoll kaxxainfernali.11.00pm Óruq tan-nar ta’ l-art fi Triq il-Kbiraakkumpanjat bil-muΩika.Il-Óadd, 8 ta’ Lulju 2007:Jum il-FestaFit-8.00am u f’12.00pm Óruq ta’ bomba umurtaletti.7.30pm Waqt il-˙ru© tal-vara tin˙araq kaxxainfernali filwaqt li l-purçissjoni tkunakkumpanjata b’diversi murtaletti,sajΩijiet, beraq pront u murtali tal-kulur.10.30pm Waqt id-d˙ul tal-vara tin˙araq kaxxainfernali tal-kulur.In-nar kollu li se jin˙araq g˙all-festa ad unur Marija Annunzjataji©i ma˙dum mid-dilettanti ta’ l-G˙aqda tan-Nar San Gabriel ta˙tid-direzzjoni ta’ Ìanni Borg.L-G˙aqda tan-Nar San Gabriel b’rispett wara t-telfa tal-Kap talkamratan-nar Valent Azzopardi, b’deçiΩjoni mill-istess G˙aqdamhux se jin˙araw nar fil-©ranet tal-festa mhux imsemmija filprogramm.L-G˙aqda tixtieq tirringrazzja lil dawk kollha li wrewsog˙ba u solidarjetà g˙at-telfa ta’ Valent Azzopardi.

Dehra ta’ l‐Artal Ma©©ur tal‐Knisja Parrokkjali ta’ Óal Balzan imΩejna g˙all‐okkaΩjoni tal‐festa ta’ Marija Annunzjata. Dan l‐artal tlesta fl‐1824.

Tag˙rif fil-Qosor dwar il-Pitturali tinsab fis-Sala Prinçipali tal-KaΩintag˙rif mi©bur minn John Pullicino, Asst. SegretarjuIl-pittura ma˙duma fl-1973 hi xog˙ol il-pitturBalzani u Viçi President tas-Soçjetà Alfred Muscat.Tikkonsisti f’veduti mir-ra˙al f’dik l-epoka. Warali ttie˙du diversi ritratti ta’ dawn il-veduti, Freddiepin©ihom id-dar tieg˙u b’kapaçità u ˙ila kbira.Kien il-mibki Alfred Brincat eks-President talkaΩinli ssu©©erixxa li ssir din il-pittura. Però metanbeda dan ix-xog˙ol Alfred Brincat kien la˙aq mietu ma kellux ix-xorti jil˙aq jara l-pittura lesta. AlfredMuscat ©ie avviçinat mill-©did mill-mibki eks-KaxxierValentino Muscat biex ikompli b’dan ix-xog˙ol talpittura,li meta tid˙ol f’din is-sala ming˙ajr ma trid˙arstek tmur fuq dan ix-xog˙ol imprezzabbli.Din il-pittura llum hija ta’ valur storiku,min˙abba li diversi xeni nbidlu matul iΩ-Ωminijietfosthom, toroq, bini u armar.Fl-1993 u fl-2005 ©ew restawrati diversi partijietminn din il-pittura min˙abba diversi ˙sarat.Xog˙ol ie˙or ta’ Freddie li g˙adda minn ta˙t ilpinzelltieg˙u huwa l-inkwatru li jurina x-xbiehata’ San Gabriel, pittura dominanti f’din is-sala.L-inkwatru ta’ San Gabriel huwa mpitter b˙allan©luli jifforma parti mill-istatwa titulari. KienKalç Micallef eks-Viçi-President u llum membruEmeritus fil-kumitat li ssu©©erixxa lil Freddie biexjag˙mel dan ix-xog˙ol. Il-Frame ta’ dan l-inkwatrun˙adem mid-ditta Abraham Woodworks. J’Alladawn l-opri nibqg˙u ng˙oΩΩuhom n˙arsuhom biexnibqg˙u napprezzawhom matul iΩ-Ωmien.* Veduti li nbidlu matul iΩ-ΩminijietIl‐faççata tal‐knisja parrokkjaliIl‐faççata tal‐kaΩin L‐entratura g˙al Óal Balzan minn ˙dejn il‐©onna ta’ Sant’Anton *78 Festa tal‐Lunzjata 2007

L‐entratura g˙all‐©nien ta’ Sant’AntonTarf Óal Balzan, Triq il‐Kbira ˙dejn Villa Balbir *Il‐Viçi President tas‐Soçjetàu l‐Pittur BalzaniAlfred Muscat,li huwa l‐pittur ta’ dawn il‐pitturili jinsabu fis‐Sala Prinçipali tal‐KaΩin.Il‐faççata tal‐kaΩin Marija Annunzjata *L‐emblema tas‐SoçjetàGallarija artistika fi Triq il‐ProvidenzaKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192079

Il‐funtana ta’ l‐ajkla li tinsab fil‐©nien ta’ Sant’AntonIl‐funtana tat‐Torka fil‐©onna ta’ Sant’AntonDehra tal‐knisja parrokkjali mill‐misra˙ *It‐tliet knejjesIx‐xbieha ta’ San GabrielTriq il‐Kbira armata g˙all‐festa tal‐Lunzjata 1969 *Pro©ett ta’ Bini Ìdid fil‐KaΩinIx‐xog˙ol ser jitkompla immedjatament wara l‐Festa.Inti tista’ tg˙in ukoll billi toffri donazzjoni ta’ Lm10, Lm5jew Lm2 fix-xahar, jew kull tip ta’ donazzjoni o˙ra.Grazzi bl-quddiem!80 Festa tal‐Lunzjata 2007

Mill-pinna ta’ …Anthony Fenech (1938-2006)Tifkiriet ta’ Balzanitag˙rif mi©bur minn Carmel BezzinaFost l-g˙eΩieΩ li ˙allewna tul is-senali g˙addiet, in˙oss li g˙andi nfakkarb’mod speçjali lil Anthony Fenech, jewkif ˙afna minna konna nsibuh Tony u,fost il-Balzanin aktar anzjani, Toninutat-Tanti. Tony ˙alliena g˙al g˙arriedanhar is-Sibt, it-23 ta’ Settembru 2006,f’Londra waqt li kien qed jie˙u sehemf’attività konnessa mad-delizzju tieg˙u,il-filatelija. Anzi g˙al Tony t-ti©mig˙tal-bolli ma kienx sempliçementdelizzju; kien professjoni. Wara l-ewwel professjoni tieg˙u ta’ g˙alliemu edukatur, ˙idma li ddedika sninukollha g˙aliha, u li ˙adem fis-setturikollha tag˙ha, ibda minn g˙alliem talprimarjasa kap ta’ skola, Tony kellut-tieni professjoni tieg˙u li fiha eççellau la˙aq il-livell presti©juΩ ta’ awtoritàinternazzjonali fejn tid˙ol l-istorjapostali ta’ gΩiritna. Ir-rispett li kien igawdi Tony Fenechf’dawn iΩ-Ωew© oqsma ˙ar©u fid-dieher fl-apprezzamentidiversi li dehru fl-istampa lokali wara mewtu 1 u fil-funeralkbir li kellu fil-knisja parrokkjali tag˙na nhar is-Sibt, it-30 ta’ Settembru.F’din il-kitba nixtieq infakkar lil Tony f’dimensjonio˙ra, li forsi ftit jafu biha. Apparti li kien Balzani lij˙obb lil ra˙al twelidu u l-Lunzjata, kif kelli l-okkaΩjoninuri fl-apprezzament li ktibt f’©urnal lokali, 2 Tonykien jinqala’ wkoll g˙all-kitba. Kellu pinna ˙afifa, stilmexxej li jtik pjaçir u jΩommok taqra. Dan jidher çarfil-kitbiet tieg˙u fil-gazzetta Óal Balzan li konna bdejnano˙or©u b˙ala Kunsill Çiviku fl-1971, 36 sena ilu. Kienf’dak iΩ-Ωmien li sirt mid˙la ta’ Tony – g˙alkemm kontili nafu sa minn meta kont g˙adni tifel b˙ala ‘is-SurFenech’ – meta bdejt na˙dem id f’id mieg˙u, u nista’ng˙id li stabilixxejna ˙biberija li baqg˙et b’sa˙˙itha sameta l-Mulej sejja˙lu g˙al g˙andu.L-artikli ta’ Tony fil-gazzetta Óal Balzan jittrattawAnthony Fenech fl‐uffiççju tieg˙u metakien Kap ta’ l‐Iskola Sekondarja tas‐Subien ‘ÌuΩè Galea’ f’Óal Qormi.tifkiriet ta’ tfulitu, meta kien g˙adujitrabba wara Santa Marija, u ©rajjietmarbutin ma’ l-istorja ta’ Óal Balzan,u g˙aldaqstant jitfg˙u dawl fuq irra˙altag˙na fis-snin 40 u 50 tas-sekluli g˙adda. 3 Kellu ˙abta jifta˙ l-artiklitieg˙u b’mod romantiku, kwaΩipoetiku, b˙al meta jikteb: “IΩ-Ωmienma jistenna lil ˙add; dejjem g˙addej,isajjar il-bajtar, joftoq ir-rummien,jimla l-larin©, u jwarrad iz-zkuk nexfintax-xitwa …,” u mbag˙ad jissoktabilli jissellef kliem il-poeta nazzjonali:“Nist˙ajjel g˙adhom fuqi dawk ixxmuxli bisuni fit-tfulija meta flimkienma’ boton tfal o˙ra konna ner˙ulhag˙al Sqaq Dmejda u g˙al Sant’Anton.” 4Jew inkella: “G˙al g˙axiet in-nhar,sibt ru˙i fuq is-seta˙. Lejn il-punent,is-sema kien ˙u©©ie©a wa˙da; skietu ˙emda kullimkien. Óasduni t-tokki tal-qanpiena l-kbira, isellmu ’l-Qaddejja tal-Mulej, filwaqt li jfakkrunafit-Ta˙bira ta’ l-An©lu Gabriel: AVE MARIA!” 5Il-˙ajja sempliçi li, ta’ tfal li konna, konna ng˙ixufl-ir˙ula ftit g˙exieren ta’ snin ilu hija mpin©ija tajjeb˙afna fil-kitbiet ta’ Tony. Fost passatempi ˙elwin lijsemmi hemm it-teatrin:Fi Sqaq id-Dingejru, ’il ©ewwa mill-qatg˙a,fix-xhur tas-sajf, er˙ilna nag˙mlu t-teatrin. Minjid˙ol kien i˙allas sitta. SpejjeΩ kien ikollna,balleç! ÌuΩu u Ìanni kienu jiΩbg˙u xi xena,Ninu kien jikteb xi dramm, u wara li nitg˙allmul-parti tag˙na, konna na˙dmuh fis-sqaq … ˙dejnix-xatba tal-Lorbu. 6Isemmi wkoll il-log˙ob tal-boççi mis-subien u l-log˙obbiΩ-Ωibe© mill-bniet:Dan il-log˙ob x’aktarx kien isir fl-isqaqien,g˙ax dawn ma kinux asfaltati u ma tantx kienujid˙lu karozzi fihom. L-aktar toqob popolariKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192081

BAR & RESTAURANTmaking the food you can’t refuseBookings are accepted for:• Hen Nites • Stag Nites • Birthday Parties • Anniversaries…and lots more!• Cakes on OrderTriq il-Gardiel, MarsascalaTel: 2161 6278 • Mobile: 7963 6278Open: Monday to Sunday - 6.00 p.m. to 12.00 p.m.(Winter Season - Sunday all Day)JOE AGIUS FISHERIESFresh and Frozen Foods4, Railway Square, Birkirkara(near bus terminus)Tel: (356) 2149 2079 • Fax: 2141 2117Mob: 9949 3918 / 9988 954782 Festa tal‐Lunzjata 2007

kienu fi Sqaq id-Dingejru, ˙dejn id-dar tal-Kontix-xi˙, u quddiem iΩ-ÛerΩura; fi Triq Santa Marija,fejn kienet tissejja˙ id-da˙la; fi Sqaq iz-Zekkuk,˙dejn Nazju, jew TrejΩ tat-Tanti; fis-Sqaq tal-Ìurdiena ’l ©ewwa minn Ìor© tal-pitrolju. …G˙all-˙abta ta’ San Martin, minflok g˙aΩ-Ωibe©,il-bniet kienu jilag˙bu g˙all-©ellewΩ. Li jirb˙u,kienu jitfg˙uh ©ol-borΩa li San Martin, dejjemqalbu tajba, ikun ipprovdielhom. 7Xi nies li jissemmew f’dawn il-kitbiet ˙afna minnax’aktarx li g˙adna niftakruhom. Balzanin o˙ra liTony jsemmi u li llum m’g˙adhomxmag˙na huma Mikiel is-sagristan, likien il-prokuratur tal-festa ta’ SanValentinu, li minn xhur qabel il-festa,jg˙idilna Tony, kien iqassam lin-niesxi flieles sabiex irabbuhom ˙alli dawnjinbieg˙u u flushom imorru g˙allfestata’ San Valentinu, u Mikiel il-Boqboq, prokuratur tal-fratellanzatas-Sagrament, “wie˙ed mill-aqwa˙addiema tas-seng˙a li kellu Deliatal-g˙amara,” li, “flimkien ma’Mikiel is-sagristan, ivvintaw sabiexit-tuΩell (wie˙ed mill-aqwa ta’ Malta)jintrama ming˙ajr ma jkollu bΩonn ta’˙bula fil-©enb sabiex iΩommuh dritt.”Isemmi wkoll is-sinjorina Marta ta’Sant, li kienet tie˙u ˙sieb il-VoltoSanto li kien hemm fid-da˙la ta’ l-artal ta’ San ÌuΩepp, u kienet tara liqatt ma jonqsu Ω-Ωejt jew ix-xama’jixg˙el. Din is-sinjorina “daqsxejn twila u qawwija,dejjem liebsa l-kappell, i©©iblek sudizzjoni; l-g˙orstag˙ha to˙ro©lok si©©u fil-parapett kbir tag˙hom, fejnillum hemm il-misra˙…” Kien hemm ukoll is-sinjurata’ Gouder, li kienet toqg˙od ˙dejn it-Tliet Knejjes, u likienet t˙abrek ˙afna g˙all-festa tal-Qalb ta’ Ìesù, li dakiΩ-Ωmien kienet issir b’sollennità kbira f’Óal Balzan. Minkien jaf jirrakkma jew i˙addem iç-çombini, ifakkarnaTony, kien jag˙mel xi disinn tar-rakkmu jew xi biççabizzilla sabi˙a sabiex tinbieg˙ g˙al din il-festa. 8Episodju simpatiku li jsemmi f’wa˙da mit-tag˙rixiettieg˙u fl-img˙oddi huwa marbut ma’ l-im˙abba tal-Balzanin l-antiki lejn il-Lunzjata. Tony jsemmi:… meta kienu ji©bruna, a˙na t-tfal ta’ waraSanta Marija, u Ωew©t ir©iel, illum mejta t-tnejn,imsieken, kienu jfi©©u minn ©o twejqa u jsaqsunag˙alenija: “Tfal, intom t˙obbuha l-Lunzjata?”A˙na lkoll flimkien, b’il˙na rqaq ta’ tfal, konnanwie©bu dlonk: “Iva.” F’g˙amΩa t’g˙ajn, qabelma wie˙ed jil˙aq jg˙id ‘papà’, kemm kellhom˙elu kienu jkesksuhulna u a˙na lkoll ninqalbu flartb’g˙ors kbir ta’ dawn it-talin. 9F’dawn il-kitbiet ma jonqsux dawk il-battutinostal©içi g˙all-ambjent aktar im˙addar u sieket li kelluÓal Balzan tag˙na nofs seklu ilu. “Óarist madwari!Bini tiela’ u ie˙or qieg˙ed biex! Fejn huma l-©onna likont tara ftit tas-snin ilu? Tg˙id g˙adu jixraqlu r-ra˙alil-motto Hortibus Undique Septa? Niddubita!” Huwaminnu li, b˙al fl-img˙oddi, ir-ra˙al tag˙na baqa’ mfittexbil-bosta mill-g˙onja tal-gΩira, li bnew vilel u djar lijsa˙˙ruk “iΩda Óal Balzan, ra˙al twelidna, qed jie˙udehra o˙ra!” jilmenta Tony, u jkompli jistqarr:… Sbie˙ tassew il-vilel li qeg˙din iΩejnu r-ra˙al tag˙na; iΩda bil-bosta isba˙ Triq it-TlietKnejjes, ˙dejn is-salib, fejn t˙ossok qieg˙edverament fil-qalb ta’ Óal Balzan, fejn kienujg˙ammru l-ewwel Balzanin, dawk li kienujistg˙u jifta˙ru bir-ra˙al tag˙na b˙ala ra˙alimdawwar kullimkien b’oqsma ˙adrana. 10IΩda minkejja l-iΩvilupp li sar tul is-snin, il-kwiet us-serenità tar-ra˙al tag˙na g˙adhomhemm. Tony jirrakkonta kif fitfulitu, huwa u sejjer ma’ s˙abu lejnSant’Anton, “a˙na u g˙addejjin millmog˙dijafejn illum hemm it-Triqil-Ìdida, jew kif nafuha a˙jar biTriq San Valentinu, konna nittantawix-xemx g˙addejja. Din il-˙âranbniet kollha llum iΩda xorta wa˙dag˙adha siekta. Qishom id-djar majg˙ixux nies fihom! Mhux ta’ b’xejning˙aΩel dan il-lokal g˙all-bini tal-Bon Pastur!” 11Lil dawk li g˙exu s-snin talgwerraTony jfakkarhom li fostil-˙afna refu©jati li kienu ©ewjistkennu Óal Balzan mill-Kottonerakien hemm id-dolçiera tas-Sluta, lisintendi kellhom l-impatt tag˙homTony Fenech dak in‐nhar ta’ l‐Ewwel ukoll fuq il-˙ajja tar-ra˙al.Tqarbina, fis‐sena 1944 jew 1945.Dawk li huma ta’ mparijiftakru sew il-˙anut tal-˙elu tas-Sluta fil-misra˙!Kemm kienu jkunu tajbin il-pasti u d-doughnutsli kienu jag˙mlu tas-Sluta! Is-Sibt fil-g˙axija ul-Óadd fil-g˙odu l-˙anut kien ikun miΩg˙ud binnies,u li kien ikun hemm fl-armaturi jitbattal.G˙all-˙abta tal-Milied u tal-G˙id tas-Sluta makenux ila˙˙qu max-xog˙ol! 12B’nota aktar le©©era, kwaΩi umoristika, Tonyjitkellem dwar il-˙âres u l-imkejjen f’Óal Balzan fejnjing˙ad li kien jidher.Qatt kontu temmnu bil-˙âres? Qatt messitkomix-xorti li l-˙âres idendlilkom xi kemxa bla maqatt kontu tistennewha? Xi Balzanin ja˙ilfu lil-˙âres jeΩisti g˙ax rawh b’g˙ajnejhom stess uΩidilhom mielhom u sa˙ansitra tkellem mag˙homu widdibhom biex surtu ma jikxfuha ma’ ˙add. 13Skond Tony, dan l-imbierek ˙âres kien i˙obbjag˙mel xi dehra minn tieg˙u f’Ωew©t idjar f’ÓalBalzan, wa˙da fi Triq id-Dritta u l-o˙ra ma©enb it-Tliet Knejjes, dejjem ftit qabel ta’ l-Imwiet, u l-aktarbejn Ottubru u Mejju. “Min qalli b’dawn id-djar, qalliwkoll illi f’wa˙da jinstama’ tifqig˙ ta’ platti u damdimta’ borom; fl-o˙ra çekçik ta’ plattini u kikkri u dawrienta’ rkiekel fil-magni. Qabel ma l-˙âres idub, jinstama’tinwi˙ ta’ qtates u biki ta’ trabi; imbag˙ad kollox jer©a’g˙alli kien.” 14IΩda xi drabi l-identità tal-˙âres kienet tinkixef,b˙al meta t-tfal imqarqçin fettlilhom jittantaw jitkixxfux’sura kellu dan il-ming˙ul:KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192083


Min hu ta’ mpari jiftakar il-˙arruba tal-Fuli,fuq il-lemin tal-knisja. Wara l-Ave Marija jg˙iduli jidher il-˙âres u jpo©©i sewwa sew f’nofs dinil-˙arruba. Darba fost l-o˙rajn fettlilna narawx’sura kellu dan il-g˙afrid. Armati sa snienna,bit-tub u l-©ebel, ersaqna, b’imsarinna f’saqajna,biswit is-si©ra u f’g˙amΩa t’g˙ajn povru ©uvnott… beda jing˙i u jma˙ma˙ g˙ax kien laqqatha©mielu! 15Tony ma naqasx li jikteb ukoll dwar xi ©rajjiet millistorjata’ Óal Balzan b’dik il-˙e©©a ta’ Balzani li j˙obb uj˙oss g˙al ra˙al twelidu. F’artiklu minnhom jirrakkontaΩ-Ωew© ©rajjiet ta’ niket li se˙˙ew f’Óal Balzan flewwelkwart tas-seklu 20. Wa˙da minnhom hija d-diΩgrazzja tan-nar li ©rat nhar il-Óamis, it-23 t’Ottubru1903, li fiha kienu mietu sitta min-nies, u l-o˙ra l-mewttal-kappillan Sisner nhar is-17 ta’ Ìunju 1923, jum ilfestata’ San Valentinu. 16 F’artiklu ie˙or jikteb dwar issettta’ qniepen ©odda li saru g˙and id-Ditta Paccard ta’Annecy, fi Franza, u li tbierku nhar il-Óamis, id-19 ta’Marzu 1925, u ttellg˙u f’posthom fil-kampnar is-Sibt ul-Óadd, il-21 u t-22 tax-xahar. Tony jag˙laq l-artiklutieg˙u b’din in-nota ta’ apprezzament: “Dana kollu se˙˙b’ri˙et ftit Balzanin li b’˙afna sagrifiççji u taqtig˙ ilqalbirnexxielhom ji©bru u j©ibu fostna sett qniepen tantjixirqu lil ra˙al twelidna.” 17 F’kitba o˙ra Tony jinse©il-©rajja tal-qanpiena l-kbira, li n©abet ir-ra˙al il-Óadd,it-28 ta’ Novembru 1948, u ttellg˙et fil-kampnar nharil-Óadd, it-2 ta’ Jannar 1949. Fis-sena li fiha kiteb l-artiklu konna fakkarna l-25 sena ta’ din il-qanpiena.G˙addew ˙amsa u g˙oxrin sena minn fuqha!Le˙enha sar ˙a©a li draha kul˙add! G˙all-ewwelli ©iet il-patrijiet ÌiΩwiti ta’ Birkirkara jg˙idulekli kienu jin˙allu meta jisimg˙uha ddoqq. U verutafux! L-isba˙ li tinstama’ fit-trufijiet tar-ra˙al– lejn il-Linja, in-na˙a tal-wied, fejn l-eku tag˙hadejjem jikber u qisu m’hu se jmut qatt. Sabi˙atassew il-Qanpiena l-Kbira tar-ra˙al tag˙na! 18In-namra ta’ Tony g˙all-istorja postali ma tonqosx lito˙ro© f’wa˙da mill-kitbiet tieg˙u. It-ti©mig˙ tal-bolliu l-istudju postali kienu l-g˙ors tieg˙u. 19 “Waqt li nkunmedhi nilg˙ab bil-bolli jew nistudja fuqhom in˙ossnifis-seba’ sema; u ˙allini nqattag˙lek sig˙at s˙a˙.”G˙all-interess tag˙na l-Balzanin, Tony jg˙idilna:Fost il-bolli li g˙andi, tinsab wa˙da wΩata fil-Posta ta’ Óal Balzan. Nist˙ajjilkom issaqsuni:“Mela kellna posta Óal Balzan?” U Ωgur likellna. Kienet sewwasew l-G˙assa tal-Pulizijata’ Óal Balzan, dik id-dar bejn il-‘Youth Centre’u s-Sala Aurora, biswit tal-la˙am … Il-Postanfet˙et ftit wara l-1900 meta l-popolazzjoni tarra˙alkienet tla˙˙aq ma’ l-elf, mitejn u ˙amsin,u damet xi dsatax-il sena. Il-Posta spiççat fl-1921 meta l-Balzanin kienu jg˙oddu aktar minnelf u tliet mija. It-timbru ‘Balzan’ kien ta’ 23millimetru (fid-dijametru) u fuqu kienu jinsabuAM jew PM li kienu juru jekk il-bolla ntuΩatxfil-g˙odu jew fil-g˙axija. 20Din il-˙arsa ˙afifa lejn il-kitbiet ta’ Tony Fenechto˙ro© çar aspett importanti mill-˙ajja ta’ dan il-˙abibli llum m’g˙adux mag˙na. Apparti Tony l-g˙alliemedukatur,dedikat g˙at-tag˙lim u l-progress tat-tfal uΩ-Ωg˙aΩag˙ afdati f’idejh fil-kamp edukattiv, u Tony l-filatelista, serju u metikoluΩ, u awtorità rispettata f’danil-qasam, hemm Tony ie˙or, Tony t-tifel tar-ra˙al, libaqa’ qrib l-g˙eruq tieg˙u, u li minkejja li ˙are© miççokonta’ dan ir-ra˙al u mera˙ ’il bog˙od, Óal Balzanbaqa’ f’mo˙˙u u f’qalbu. Huwa dan Tony li ˙afnaminna nixtiequ li nibqg˙u niftakru u ng˙oΩΩu.1Ara The PSM Journal, ma˙ru© minn The Malta PhilatelicSociety, Vol.35/3, Diçembru 2006, edizzjoni b’tifkira ta’Anthony Fenech, Filantropu, Edukatur, u Storiku Postali.Ara speçjalment pa©ni 2-15.2Ara The Malta Independent ta’ nhar l-Erbg˙a, il-11 ta’Ottubru 2006, p.7.3Tony kiteb b’kollox disa’ artikli g˙all-gazzetta Óal Balzanu, bl-eççezzjoni ta’ l-a˙˙ar wie˙ed li deher fuq ismu, iffirmal-kitbiet tieg˙u bil-psewdonimu ‘Anton’.4“Xi Ìrajjiet O˙ra,” Óal Balzan Nru 2, Novembru/Diçembru1971, p.4.5“Mal-Medda tas-Snin,” Óal Balzan Nru 5, Mejju/Ìunju1972, pp.2-3.6“Ìrajjiet Tfuliti,” Óal Balzan Nru 1, Settembru/Ottubru1971, p.3.7“Ìrajjiet l-Img˙oddi,” Óal Balzan Nru 4, Marzu/April 1972,p.4.8“Mal-Medda taΩ-Ûmien,” Óal Balzan Nru 6, Lulju/Awissu1972, pp.2,4.9“Ìrajjiet Tfuliti,” Óal Balzan Nru 1, Settembru/Ottubru1971, p.3.10“Mal-Medda tas-Snin,” Óal Balzan Nru 5, Mejju/Ìunju1972, pp.2-3.11“Xi Ìrajjiet O˙ra,” Óal Balzan Nru 2, Novembru/Diçembru1971, p.4.12“Niftakru fl-Img˙oddi,” Óal Balzan Nru 3, Jannar/Frar 1972,p.4.13Ibid.14Ibid.15“Ìrajjiet Tfuliti,” Óal Balzan Nru 1, Settembru/Ottubru1971, p.3.16“Ìrajjiet ta’ Niket,” Óal Balzan Nru 8, Novembru/Diçembru1972, pp.2-3.17“1925 - Sett ta’ Qniepen Ìodda,” Óal Balzan Nru 10, Marzu/April 1973, p.2.18“G˙eluq il-25 Sena tal-Qanpiena l-Kbira f’Óal Balzan,” ÓalBalzan Nru 14, Novembru/ Diçembru 1973, p.4.19Lil Anthony Fenech kont intervistajtu fil-gazzetta ÓalBalzan meta ng˙ata l-midalja tad-deheb fl-okkaΩjoni ta’l-ewwel çentinarju mit-twaqqif tal-G˙aqda Dinjija tal-Posta (U.P.U.) Ara “Midalja tad-Deheb lil FilatelistaBalzani,” Óal Balzan Nru 21, Jannar/Frar 1975, p.2.20“Niftakru fl-Img˙oddi,” Óal Balzan Nru 3, Jannar/Frar 1972,p.4.Ta’ min ifakkar li mill-kitba ta’ dan l-artiklu ’l hawn ÓalBalzan re©a’ g˙andu l-ferg˙a tal-Posta tieg˙u li tinsabf’Palazzo Testaferrata, fi Triq il-Kbira, fl-istess bini fejnhemm l-uffiççju tas-Servizzi Soçjali u l-Kunsill Lokali. Dinil-Posta kienet infet˙et nhar il-25 ta’ Jannar 1988. Tajjeb linsemmu wkoll li fiΩ-Ωmien meta nkiteb dan l-artiklu l-‘YouthCentre’ kien fil-post fejn illum hemm ir-radju tal-komunità‘Radio Valentine’ fi Triq il-Kbira.Óajr lis-Sur Joseph Fenech, iben Tony,g˙ar-ritratti li pprovdieli.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192085

Programm tal-Funzjonijiet tal-KnisjaIl-Ìimg˙a, 29 ta’ Ìunju6.30pm Quddiesa7.00pm “Fuq Kollox il-Barka ta’ Alla” Adorazzjoniquddiem Ìesù Sagramentat. Dawk kollha lig˙andhom il-Festa g˙al qalbhom huma mistiednajie˙du sehem biex nitolbu flimkien.Is-Sibt, 30 ta’ Ìunju9.00am Laqg˙a g˙all-Abbatini kollha.5.15pm Quddiesa6.30pm QuddiesaIl-Óadd, 1 ta’ Lulju9.30am Quddiesa g˙at-Tfal (jing˙ataw tifkira) animatamill-Kummissjoni Kateketika u l-KummissjoniLitur©ija.10.45am TBERIK tal-Pets fuq iz-Zuntier5.30pm Quddiesa g˙all-erwie˙ mejtin mill-Festa tas-senal-o˙ra ’l hawn. Mistiedna speçjali: Il-familjari ul-qraba.It-Tnejn, 2 ta’ Lulju:Nitolbu g˙all-Helpers tal-Parroçça8.30am Quddiesa animata mis-Segreterija ta’ l-UffiççjuParrokkjali6.30pm Quddiesa animata mill-Kor “Ave Marija”.Mistiedna speçjali l-Helpers u l-Kollaboraturital-Parroçça, flimkien mal-Kumitati u l-membritaΩ-Ωew© KaΩini tag˙na, Reffieg˙a u Fratelli7.30pm L-Istatwa ta’ Marija Annunzjata titqieg˙ed fil-Knisja g˙all-qima tag˙na, filwaqt li l-Banda SanGabriel issellmilha bid-daqq ta’ l-Ave Marija.It-Tlieta, 3 ta’ Lulju: Nitolbu g˙all-Familji9.00am Quddiesa animata mill-Grupp “Mother & Child”Mistiedna speçjali: Tfal sa 5 snin. Issir ilpreΩentazzjonitat-tfal.6.30pm Quddiesa animata mill-Kummissjoni Familja.Jie˙u sehem il-Kor tat-Tfal “Angel Voices”.Mistiedna speçjali: Koppji li din is-senajiççelebraw il-25 jew il-50 anniversarju taΩ-Ωwie© tag˙hom.L-Erbg˙a, 4 ta’ Lulju: L-Ewwel Jum tat-Tridu– IΩ-Ûg˙aΩag˙8.30am Quddiesa animata mill-Grupp Ommijiet.6.30pm Quddiesa animata mill-Grupp Ûg˙aΩag˙ tal-Youth Centre. Jippriedka l-W. Rev. Mons DunAlwi© Deguara, M.Phil., S.Th.Dip., Cap.S.S.Kurunella, Antifona u Barka Sagramentali.Il-Óamis, 5 ta’ Lulju: It-Tieni Jum tat-Tridu— Il-Vokazzjoni8.30am Quddiesa animata mill-Grupp EBDA. Wara,nofs sieg˙a adorazzjoni g˙all-Vokazzjonijietanimata mill-Abbatini.6.30pm Quddiesa kon-çelebrata animata mill-Grupptal-Fokolari u l-Museum. Mistiedna: Issaçerdotiu r-reli©juΩi, r©iel u nisa, lijoqog˙du, ˙admu jew ja˙dmu fil-Parroçça.Jippriedka l-W. Rev. Mons. Dun Alwi©Deguara. Issir offerta g˙ad-Dar tal-KleruKurunella, Antifona u Barka Sagramentali.Wara, riçeviment fid-Dar tal-Kappillan g˙as-Saçerdoti u r-Reli©juΩi.Il-Ìimg˙a, 6 ta’ Lulju: It-Tielet Jum tat-Tridu– Morda u Anzjani9.00am Quddiesa g˙all-Morda u l-Anzjani animatamill-Kummissjoni Litur©ija. Ji©i amministrat is-Sagrament tal-Morda. Wara jkollhom festin fuq izzuntierorganizzat mill-Kummissjoni Djakonija.6.30pm Quddiesa animata mill-Grupp KariΩmatiku.Jippriedka l-W. Rev. Mons. Dun Alwi© DeguaraKurunella, Antifona u Barka Sagramentali.Is-Sibt, 7 ta’ Lulju: Lejlet il-Festa8.30am Quddiesa bl-offerti tal-Bukketti, animatamill-Grupp Fund Raising. Jitkanta l-Innu ta’Ringrazzjament - Te Deum.5.15pm Quddiesa presjeduta minn Dun ÌuΩepp Sultana6.15pm TraΩlazzjoni tar-Relikwa mill-Kappella tal-Lunzjata (l-ewwel Knisja Parrokkjali) g˙all-Knisja Parrokkjali. Antifona, G˙asar uÇelebrazzjoni Ewkaristika. Imexxi t-TraΩlazzjoniu l-G˙asar Solenni l-Wisq Rev. Mons. DunTarcisio Delicata, eks Kappillan tal-Parroçça7.30pm Quddiesa animata mill-a˙wa tal-MixjaNeokatekumenali.Il-Óadd, 8 ta’ Lulju: Jum il-Festa7.30am Quddiesa, presjeduta minn Mons. Vincent Borg.8.30am Quddiesa, presjeduta minn Dun ÌuΩepp Sultana.9.30am Konçelebrazzjoni Kantata Solenni. Jippresiedir-Rev. Mons. Dun Tarcisio Delicada, flokkaΩjonital-˙atra tieg˙u b˙ala Monsinjur.Pani©ierku mir-Rev P. Pawl Aquilina, O.S.A.,Pirjol tal-Kunvent San Tumas minn Villanova,Tal-Pietà11.30am Quddiesa, presjeduta minn Dun Joe Degabriele5.30 pm Quddiesa, presjeduta minn Dun Joe GaleaCurmi, S.T.D.6.30pm Kant ta’ l-G˙asar7.30pm To˙ro© il-Purçissjoni bl-istatwa artistika ta’Marija Annunzjata. Jippresiedi l-funzjoni ujmexxi l-Purçissjoni r-Rev. Patri Adrian Cachia,O.F.M.10.30pm Antifona u Barka Sagramentali.L-Erbg˙a, 11 ta’ Lulju: Ng˙idu “Grazzi” lilXulxin7.15pm Riçeviment fil-bit˙a taç-Çentru Parrokkjali g˙all-Helpers u kollaboraturi kollha (Kumitati tal-KaΩini, Reffieg˙a, Fratelli, Korijiet, Kumitati umembri ta’ l-G˙aqdiet Reli©juΩi kollha u Gruppital-Parroçça, Street Helpers, Letturi u kull minb’xi mod jg˙in fil-˙idma tal-Parroçça)Mhux qed jintbaghtu inviti.Dan l-avviΩ iservi ta’ stedina.Il-Óadd, 15 ta’ Lulju:Ng˙idu “Grazzi” Flimkien5.30pm Quddiesa bis-sehem tal-Kor “Ave Marija”.6.15pm Innu Popolari lil Marija Annunzjata u D˙ul tal-Vara fin-Niçça.Fil-©img˙a tal-Festa jie˙u sehem il-Kor Parrokkjali “AveMarija” mmexxi mis-Sur Lawrence Scicluna li wkoll jidderrie©il-muΩika tat-Tridu, lejlet u nhar il-Festa. Organista: Is-SinjuraEileen Conrad86 Festa tal‐Lunzjata 2007

Il-Festa tal-Lunzjatalejn tmiem is-seklu 19Carmel BezzinaB.A., M.A., M.Ed. Couns. (Bristol), Dip. Sch. Couns.Il-festa tal-Lunzjata, tant g˙al qalb in-nies ta’ ÓalBalzan, mal-medda tas-snin g˙addiet minn ˙afnatibdil sakemm waslet biex ti©i ççelebrata kif nafuhallum. Dan it-tibdil se˙˙ min˙abba diversi fatturi,fosthom dawk marbutin ma’ dispoΩizzjonijiet tallitur©ijatal-Knisja, u o˙rajn ©ejjin mill-bidlietli g˙addiet minnhom is-soçjetà Maltija, l-aktarf’dawn l-a˙˙ar ˙amsin sena. Kitba ta’ Dun XandCortis, ippubblikata fis-sena 1895, hija dokumentinteressanti dwar iç-çelebrazzjoni tal-festa tal-Lunzjata fir-ra˙al tag˙na lejn tmiem is-seklu 19.Min kien Dun Xand CortisDun Xand Cortis twieled Óad-Dingli nhar il-11ta’ Jannar 1856 f’familja ta’ bdiewa, ir-raba’ wie˙edminn ˙ames a˙wa. Óa l-edukazzjoni tieg˙u fl-iskolatal-Gvern, is-Seminarju, u mbag˙ad l-Università.Ta’ 19-il sena da˙al fil-Kulle©© ta’ San Tumastad-Dumnikani, ir-Rabat, fejn studja l-filosofija ut-teolo©ija. Fl-1881 ng˙ata d-Dottorat fid-Divinità(D.D.), u nhar is-17 ta’ Diçembru ta’ dik l-istesssena ©ie ordnat qassis. Fl-1884 siefer l-Italja biexjissokta bl-istudji tieg˙u. Sentejnwara, fl-1886, il-familja ta’ DunXand niΩlet toqg˙od Óal Balzan.Hawn jidher li beda jie˙u sehem attivfil-˙ajja tar-ra˙al hekk li sa˙ansitrag˙en fil-©bir g˙all-qanpiena l-kbira. 1F’dan l-istess Ωmien kien kappillantal-Konservatorju Vincenzo Bugejafil-Óamrun. Skond ÌuΩè CassarPullicino, Dun Xand dam sentejnÓal Balzan, aktarx bejn is-snin1886 u 1888. 2 Billi fl-1888 ˙uhDun Mattew la˙aq kappillan ta’ ÓalLija, jidher li Dun Xand mar jg˙ixDun Xand Cortis (1856‐1916)mieg˙u fid-dar tal-kappillan li kienet tmiss malknisjal-qadima tas-Salvatur. 3Dun Xand kien predikatur u konfessur mag˙ruf.Siefer f’˙afna artijiet biex jippriedka g˙all-Maltin lijg˙ixu barra minn Malta. Mar il-Palestina, l-Al©erijau t-TuneΩija, u anke Korfù u l-Greçja. Fl-1901Dun Xand la˙aq rettur tal-knisja ta’ Santa Venera,u kien bit-t˙abrik tieg˙u li Santa Venera nqatg˙etmill-arçimatriçi ta’ Sant’Elena ta’ Birkirkara u saretviçi-parroçça b’digriet ta’ l-Isqof Pietru Pace fil-11ta’ Marzu 1913, wara li kienet ing˙atat lill-patrijietKarmelitani nhar it-30 ta’ Lulju 1912. Dun XandCortis miet fis-17 ta’ Frar 1916 ˙dejn dik li tissejja˙‘l-arkata l-baxxa’ ta’ l-akwadott fl-Imrie˙el, qribfejn illum hemm il-Birrerija Farsons, waqt li kienpassi©©ata g˙all-˙abta ta’ l-avemarija. 4L‐Evan©elju Mqaddes tal‐LunzjataDun Xand Cortis kien wie˙ed mill-kittieba tal-Malti u ˙alla g˙add ta’ kotba, u˙ud minnhom fissensiela‘Mog˙dija taΩ-Ûmien’, li fihom ©abar bosta˙rejjef u praspar ˙afna minnhom ambjentati hawnMalta. Huwa g˙al dawn il-˙rejjefli baqa’ l-aktar imsemmi. IΩdaminbarra dawn il-kitbiet, Dun Xand˙alla xi xog˙lijiet o˙ra, fosthomktejjeb bl-isem L-Evan©elju Mqaddestal-Lunzjata. Dan ©ie stampat fl-1895 g˙and Giovanni Muscat, ta’ 48Triq il-Merkanti, il-belt Valletta. Ilktiebjiddedikah lill-Konti FrançoisManduca, li Dun Xand isejja˙lu“©ie˙ u Ωîna ta’ Óal Balzan,” ujkompli jikkwalifikah b˙ala “devotmill-aqwa tal-Lunzjata”. 5 F’dan ilktiebta’ 231 pa©na, maqsum f’56KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192087

Highway Autoparts317, Naxxar Road, Balzan • Tel: 2144 1296Supplier of Commercial and Auto Motive PartsWe are here to serve you.R. Mifsud Bonnici Street,BZN 08, LijaTel: 2144 6004, 2144 3129e-mail: info@supercarhire.comwebsite: www.supercarhire.comCARS FOR HIRE, FULLY COMPREHENSIVE, UNLIMITED MILEAGE, COMPETITIVEPRICES, AUTOMATIC, AIR CONDITIONED, JEEPS, MINIBUSES, etcJOSEPHVELLAPlumbing – Electrical– RefrigerationTechnician &InstallationsMobile: 9942 2119B’Kara: 21448609StarletsUnder new management* Stationery & Newsagents* Cards for all occasions* Photocopy service – Digital,B/W & Colour, Laminating & Binding* Books – Melitensia, textbooks,Paperbacks, Past Papers Matsec,wide selection for all ages* Back to school items – O’Neil,Ferrari, Benetton, Converse, etc.* Toys & GiftsCredit cards & Smart cards accepted.273A, Main Street, Balzan Tel:21441644(Formerly known as Toybox of Lesley)Opening Hours:Mon-Sat: 6.30a.m. – 1.00 p.m., 4.00 p.m. – 7.00 p.m.Sundays and Feast days 7.00 a.m. – 11.15 a.m.88 Festa tal‐Lunzjata 2007

taqsima jew kapitlu, Cortis ifisser fid-dettal irrakkontta’ l-Annunzjazzjoni ta’ Marija, kif insibuhfl-Evan©elju ta’ San Luqa (1:26-38), u waqt li jinse©ir-riflessjonijiet tieg˙u jΩewwaq it-tifsir b’kummentiu referenzi me˙udin mill-Missirijiet tal-Knisja ukittieba o˙ra ta’ spiritwalità nisranija mag˙rufin fiΩmienu. 6 Il-ktieb ji©bor fih ukoll tag˙rif dwar ilfestatal-Lunzjata kif kienet issir f’Óal Balzan, f’ÓalTarxien, u l-Birgu, kif ukoll ˙jiel dwar il-knejjesiddedikati lil-Lunzjata f’dawn il-lokalitajiet.Taqsima 51 ta’ dan il-ktieb tittratta dwar il-festatal-Lunzjata f’Óal Balzan. G˙alkemm fl-1895Dun Xand ma kienx g˙adu joqg˙od fil-parroççatag˙na, jidher li baqa’ mid˙la ta’ dan ir-ra˙al, u billima tbig˙edx wisq meta mar joqg˙od fir-ra˙al ©artag˙na seta’ façilment jibqa’ jΩur Óal Balzan l-aktarfil-festa tal-Lunzjata. It-tag˙rif li ˙allielna dwar ilfestatitulari kif kienet ti©i ççelebrata dak iΩ-Ωmienjista’ jitqies dokument interessanti wkoll dwar il-˙ajja f’Óal Balzan f’dik l-epoka. 7Il‐festa tal‐Lunzjata f’Óal BalzanDun Xand Cortis jibda biex jg˙id li l-Balzanin“g˙andhom fid-demm g˙all-festa tal-Lunzjata,”xejn inqas min-nies ta’ lokalitajiet o˙ra g˙all-festatitulari tag˙hom. 8 Lejn tmiem is-seklu 19 meta kitebCortis, il-festa tal-Lunzjata f’Óal Balzan kienet ti©iççelebrata fil-jum litur©iku tag˙ha, ji©ifieri nhar il-25 ta’ Marzu. Dak iΩ-Ωmien dan il-jum kien g˙adum˙ares b˙ala festa kmandata. Fis-sena 1895 il-25 ta’ Marzu kien it-Tnejn. G˙aldaqstant, jiktebDehra tal‐knisja parrokkjali minn barra armata g˙all‐festa titularital‐Lunzjata. Ritratt x’aktarx ta’ l‐ewwel kwart tas‐seklu 20, metal‐faççata kienet g˙adha tinxteg˙el bil‐lampi taΩ‐Ωejt.Cortis, “billi lejlet il-Lunzjata ˙abat nhar ta’ Óadd,saret ukoll il-festa barra.” Dik is-sena lejlet il-festafil-g˙odu “saret ˙a©a sabi˙a wisq, li ma niftakarx lidari ssir snin o˙ra,” jg˙idilna Dun Xand. Il-Balzaning˙amlu kif jag˙mlu l-BormliΩi. “Il-BormliΩi warat-Te Deum jag˙mlu març sabi˙ ˙afna, hekk g˙amludis-sena l-Balzanin. Fih daqqet il-famuΩa bandaLa Vallette.” Dil-banda ˙allas g˙aliha s-sur ToninAzzopardi, “li huwa ra©el ˙abrieki wisq g˙all-festatal-Lunzjata.” 9Dun Xand jag˙ti ˙jiel tajjeb tat-tiΩjin li kien isirfir-ra˙al g˙all-festa titulari: “Tara t-triqat imΩejnasabi˙ ˙afna. Fuq il-bjut kollha, bandieri jbattu. Ilmixeg˙lama tonqosx, il-baned jhennu l-qalb. Isirul-marçijiet fost il-log˙ob tan-nar, fost wisq standardiu bandieri, fost il-g˙ajjat u l-evviva.” IΩda l-aspettli jolqot l-aktar lill-kittieb huwa l-log˙ob tan-nar, “lijin˙adem mit-tfal tar-ra˙al.” 10 Dun Xand ifa˙˙ar iΩ-Ωg˙aΩag˙ ta’ Óal Balzan u jg˙id li huma dilettanti˙afna tan-nar: “Minn Ωmien qabel dil-festa, fil-˙in tas-ser˙, u fil-g˙axija bil-lejl, tilma˙ qatg˙aΩg˙aΩag˙ mi©bura flimkien jitkellmu fuq il-festa, uja˙dmulek g˙all-festa bosta log˙ob tan-nar.” 11Il‐jiem tat‐TriduIl-kitba ta’ Dun Xand Cortis titfa’ ˙afna dawl fuqkif kienet ti©i ççelebrata l-festa fil-knisja. “It-tridutal-Lunzjata jsir ta’ ra©el sewwa,” jikteb Cortis. 12It-tridu tal-festa f’Óal Balzan beda jsir fi Ωmien ilkappillanDun ÌuΩepp Salnitro, li mexxa l-parroççabejn Diçembru 1874 u Ottubru 1889. 13 Fil-jiem tattridufil-g˙odu kienet issir quddiesa bil-ministri. 14Fil-g˙axija, ˙abta ta’ nΩul ix-xemx, jibdew il-motibil-qniepen “idoqqu doblu, jistiednu mill-©did inniesg˙all-knisja.” 15 It-tridu kien jibda bil-kanttal-kompieta, jew l-g˙asar. Dan kien isir bil-Latin,kif kienet il-prattika fil-Knisja qabel il-KonçiljuVatikan II, u jitkanta “fuq u isfel (falsabordun),”ji©ifieri alternat bejn il-qassisin mill-kor u l-vuçijietminn fuq l-orgni. Kif jispiçça l-g˙asar tibda l-priedka li kienet issir minn fuq il-pulptu. Warating˙ad il-kurunella, jitkanta “fost il-˙lewwa talmuΩika”l-innu O Gloriosa Virginum, imbag˙ad l-antifona Gabriel Angelus, it-Tantum ergo, u fl-a˙˙arting˙ata l-barka sagramentali. It-tridu tal-Lunzjataf’din il-forma kif jiddeskrivih Dun Xand Cortisbaqa’ bla mimsus prattikament sas-snin 60 tas-sekluli g˙adda, kif ˙afna minna g˙adhom jiftakruh. 16Lejlet il‐festa u nharhaLejlet il-festa f’nofs in-nhar jinstama’ d-daqqtal-qniepen u t-tifqig˙ tal-maskli, “xejn anqasmilli jkun sar fil-g˙odu kmieni ma’ l-ewwel ˙abtatal-Pater Noster.” 17 Wara nofs in-nhar issir ittranslazzjoni,“fost il-˙lewwa tas-sinfonija,” jiktebCortis. Imbag˙ad jibda l-g˙asar “b’muΩika tassewKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192089

gwappa, fejn aktarx kull sena l-Laudate jitkantamit-tfal bi ˙lewwa ta’ l-an©li.” G˙al dik is-senapartikulari (1895), Dun Xand iΩid dan il-kummentdwar il-kant tal-Laudate: “Imbag˙ad dis-sena mang˙idu xejn.” Tg˙id x’seta’ kien hemm fil-Laudateta’ dik is-sena biex silet dan il-kumment ta’ g˙o©bamill-kittieb?Jum il-festa jibda bil-matutin, u dan isir “mhuxbil-˙lieqa,” fi kliem Dun Xand. Kien isir ˙afnaquddies, billi “bosta saçerdoti barranin imorrujqaddsu hemm b’devozzjoni.” FiΩ-Ωmien ta’ qabelil-Konçilju kienet g˙adha d-drawwa li jsiru diversiquddisiet fl-istess ˙in fuq l-artali differenti talknisja.18 Cortis josserva li ˙afna nisa jersqu g˙attqarbin,“imma r©iel ftit li xejn.” Fid-disg˙a ta’ filg˙odutitkanta t-terza u mbag˙ad to˙ro© il-quddiesakantata “li ssir b’muΩika xejn anqas gwappa millewwelg˙asar.” Wara l-Evan©elju jsir il-pane©ierkuminn fuq il-pulptu: “predikatur aktarx mill-eg˙refjitkellem fuq il-misterju mqaddes tal-Lunzjata.”Dik is-sena l-pane©ierku kien sar minn Dun ÌuΩeppXerri, il-kappillan ta’ San Ìiljan. 19 “In˙allikomta˙sbu jekk kienx bil-g˙eruq u x-xniexel,” iΩid DunXand Cortis.Il‐purçissjoniWara nofs in-nhar isir it-tieni g˙asar“b’sollennità kbira,” u tibda ˙ier©a l-purçissjoni.Cortis jag˙ti deskrizzjoni ˙elwa b’xi ftit dettaljiwkoll tal-purçissjoni tal-Lunzjata, kwaΩi kwaΩijipprova jo˙loq l-atmosfera qisha qed ti©ri quddiemg˙ajnejk: “Il-briju jkun kbir. Tifqig˙ ta’ bombi, usparar ta’ maskli addoçç, baned mill-a˙jar, ˙afnaqassisin u kjeriçi jakkumpanjaw, kappillani majonqsux.” 20 Interessanti li meta l-purçissjoni kienettasal quddiem il-knisja l-qadima tal-Lunzjata, fiTriq it-Tliet Knejjes, kienet titkanta l-antifona ujing˙ad l-Oremus. 21 G˙andna ˙jiel ukoll tar-rottatal-purçissjoni, li dak iΩ-Ωmienkienet iqsar milli hija llum billiTriq Idmejda, Triq Sisner, u TriqSan Valentin kienu g˙adhom manfet˙ux. Forsi indikazzjoni ta’dan to˙ro© meta Dun Xand jiktebli wara l-waqfa quddiem it-tlietknejjes il-purçissjoni “tibqa’ sejramill-©did g˙all-knisja, minn fejn˙ar©et.” Wie˙ed g˙andu jifhem lidan kien isir wara li tkun g˙addietminn Triq il-Providenza u ˙ar©etfit-Triq il-Kbira minn ˙dejn il-Madonna tar-Rummiena. Matulit-triq “ma tarax ˙lief xita ta’ fjuri uta’ poeΩiji neΩlin fuq il-vara g˙aΩiΩatal-Lunzjata.”Id-d˙ul tal-purçissjoni kien joffri dehra millisba˙.Malli l-vara tal-Lunzjata toqrob lejn izzuntier,“qatg˙a kbira ta’ Ωg˙aΩag˙ Balzaninimdandna mill-aqwa, bil-fer˙ ta’ qalbhom pin©utfuq wiççhom u t-torçi ta’ bosta miçeç mixg˙ulaf’idejhom, imorru jilqg˙uha.” Illum forsi ftitnistg˙u nimma©inaw x’atmosfera kienet to˙loqxena b˙al din ta’ tant fjammi mixg˙ula fiΩ-Ωmienmeta d-dawl elettriku kien g˙adu ma wasalx fl-ir˙ulatag˙na. 22 Bl-istil tipiku tieg˙u, Cortis jissokta jiktebhekk: “Hawn in˙allikom ta˙sbu xi ©miel u xi brijujag˙mlu dawk id-dwal kollha, l-aktar meta jkundalam g˙al kullimkien.” Mad-d˙ul tal-Lunzjatafil-knisja “titkanta l-antifona Spiritus Sanctus, fostil-˙lewwa ta’ l-istrumenti muΩikali,” u fl-a˙˙arnettting˙ata l-barka sagramentali. 23 Fis-sena li kitebDun Xand Cortis din l-antifona kienet ilha g˙oxrinsena biss tindaqq, billi s-surmast Dr Paolo Nani kienΩanΩanha g˙all-festa ta’ l-1875. 24Il‐knisja minn ©ewwaCortis jikkummenta wkoll dwar il-knisjaparrokkjali, g˙alkemm hawn ma jid˙olx fid-dettal.Jg˙id li l-knisja minn ©ewwa tkun imΩejna sabi˙˙afna u li ‘jkun fiha daqqa ta’ g˙ajn’. Huwa jkomplihekk: “Kulmin jid˙ol fiha jibqa’ g˙aqlu fuqha, wisqaktar issa li, kif ng˙idu ’l quddiem, hi mΩejna bliskultura,bil-pittura, u bl-induratura.” Fil-fatt, fittaqsima52 tal-ktieb, li fiha jitkellem dwar il-knejjestal-Lunzjata f’Óal Balzan, wara li jag˙ti tag˙rif qasirdwar il-knisja l-qadima tal-Lunzjata, Cortis jg˙addibiex jikteb fit-tul dwar il-knisja parrokkjali. Huwajistqarr li ˙afna mit-tag˙rif li jag˙ti ˙adu mill-ktiebta’ Achille Ferres, ippubblikat fl-1866. 25 IΩda l-partil-aktar interessanti ta’ din id-deskrizzjoni ta’ DunXand Cortis hija meta jikteb dwar ix-xog˙lijiet likienu saru fil-knisja fi Ωmienu u li allura ma jinstabuxfil-kitba ta’ Ferres. Fost ˙wejje© o˙ra, Dun XandIl‐knisja mΩejna g˙all‐festa tal‐Lunzjata. Ritratt antik me˙ud lejn tmiem is‐seklu 19,qrib ˙afna tas‐sena meta kiteb Dun Xand Cortis. L‐istatwa titulari kienet g˙adha kif˙ar©et minn idejn l‐iskultur Salvu Dimech fl‐1868. Ta’ min jinnota l‐iskultura barokkafil‐prospettiva tal‐kor u madwar l‐artal ta’ San Mikiel.90 Festa tal‐Lunzjata 2007

jikteb: “Il-knisja ta’ Óal Balzan minn xi Ωmien ’ilhawn kotrot wisq fil-©miel, u toktor iΩjed. Il-kopplanaqqxuha sabi˙ ˙afna xi Ωg˙aΩag˙ ta’ l-istess ra˙al;u pin©ieha s-sur Calì. Fiha s-seba’ doni ta’ l-Ispirtus-Santu li ˙ar©u sbie˙ kemm jista’ jkun.” 26 Jg˙idukoll li l-knisja “©iet onvjata u miΩbug˙a mill-˙addiema ta’ l-istess ra˙al b’˙e©©a l-iΩjed kbira ta˙tit-tre©ija tas-sur Calì.” 27Fil-konkluΩjoni tal-kitba tieg˙u, Dun Xand majonqosx li jag˙mel xi kummenti ta’ qassis li kien,li g˙andu g˙al qalbu l-©id spiritwali tal-poplu.G˙alkemm jistqarr li “l-festa tal-Lunzjata f’ÓalBalzan issir tassew bil-kbir,” jilmenta fl-istess˙in min-nuqqas tal-qrar, tat-tqarbin, u tal-fratellifil-purçissjoni, ˙a©a li seta’ josservaha fil-festititulari kollha. Wara li jfa˙˙ar il-©miel tal-knisjaparrokkjali u jesprimi “kemm hija ˙a©a sabi˙a litkun imΩejna d-dar t’Alla,” iΩid ukoll: “Imma kemmkienet tkun ˙a©a isba˙ li kieku fil-festi l-insarakienu jΩejnu qalbhom bil-qrar u t-tqarbin!” 28 Dwaril-parteçipazzjoni tal-fratelli fil-purçissjoni, CortisiΩid nota li dik is-sena (1895) “fratelli tas-Sagramentkien hemm mhux ˙aΩin Ωejjed,” u jΩid ukoll: “Jalladejjem hekk.” 29 Fi tmiem it-taqsima Cortis jesprimit-tama tieg˙u ‘fil-Lunzjata mqaddsa’ li dawn innuqqasijietji©u rrimedjati, biex hekk “in-nies ta’Óal Balzan ikollhom tas-sewwa biex jifta˙ru millewwelsa l-a˙˙ar, mill-bidu sat-tmiem, minn fuqs’isfel.” 30L‐appell ˙erqan ta’ Dun XandDan l-appell Dun Xand kien di©à g˙amlu fitmiem it-taqsima 48 tal-ktieb. Din it-taqsima, blisem“L-Inkarnazzjoni m©edda fl-Ewkaristija,”jikkonkludiha b’dawn il-kelmiet:Imma jkolli ng˙id b’sog˙ba kbira ta’ qalbi, li ftithuma l-insara li nhar il-Lunzjata jersqu jitqarbnu.Hawn f’Malta g˙andna Ωew© parroççi tal-Lunzjata, Óal Balzan u Óal Tarxien. Festa sabi˙assir iΩ-Ωew© bnadi…; imma mbag˙ad ja˙asral-a˙jar tal-festa, it-tqarbin imqaddes, il-biççal-kbira j˙alluh fil-©enb. Jifhmu li jwe©©˙u l-misterju ta’ l-Inkarnazzjoni billi jΩanΩnu libsa©dida, billi jΩejnu bosta l-Knisja, billi jisparawbosta maskli, billi jag˙mlu muΩika gwappa ferm,billi l-baned ikunu tajba. Ja˙asra kemm sejrinΩmerç! (Imbag˙ad kollox irid ikun); imma l-aqwatal-festa hu l-qrar u t-tqarbin. B’dan jie˙u l-akbargost Ìesù inkarnat, u mhux bil-bqija. Nift˙u melag˙ajnejna g˙ali ©ej. 31Na˙seb li taqblu mieg˙i li din il-kitba ta’ DunXand Cortis, apparti s-siwi storiku tag˙ha filkuntesttal-©rajja tal-festa titulari tar-ra˙al tag˙na,g˙adha attwali u g˙andha ˙afna x’tg˙allimna ankellum mija u tnax-il sena wara li nkitbet.Noti u Referenzi:1Il-qanpiena l-kbira li tissemma m’hijiex dik li g˙andna llum,li saret fl-1948, iΩda o˙ra ma˙duma mill-funditur ÌuljuCauchi (1829-1904). Fl-1890 Cauchi ˙adem, fil-funderijatieg˙u f’G˙ajn Dwieli, sett ta’ erba’ qniepen g˙all-parroççata’ Óal Balzan. Skond Pietru Pawl Castagna, il-kbira fosthomkienet tiΩen 23 qantar u swiet 2640 skud (ara P.P. Castagna,Lis Storja ta Malta bil GΩejer tahha, III Parti, Malta: 1890,p.152). Ìiet ikkonsagrata mill-Isqof Mons. Pietru Pace nharis-27 ta’ Settembru 1890, u saret bil-kontribuzzjonijiet talpopluu biΩ-Ωelu tal-Kappillan Dun ÌuΩepp Salnitro u talprokuraturiDun Ìwann Sarreo D.D., is-sur Pietru PawlFrendo, il-konti Francesco Manduca, is-sur Nikol Bonello,u s-saçerdot Dun Alessandru Cortis D.D. Ara Dun ÌwannDimech, “Il-Knisja Parrokkjali (18) – Il-Kampnar: SettQniepen Ìodda”, Óal Balzan, Lulju/Awissu 1976, p.3. Arawkoll Dun Xand Cortis, L-Evan©elju Mqaddes tal-Lunzjata(Malta: 1895), p.209, nota 1. Dawn il-qniepen ta’ ÌuljuCauchi flimkien ma’ o˙rajn eqdem ma baqg˙ux jintuΩawmeta wasal is-sett il-©did fl-1925 ma˙dum mid-ditta Paccard.Tnejn minnhom kienu nbieg˙u, wa˙da lill-kunvent talpatrijietTereΩjani f’Birkirkara u l-o˙ra lill-knisja ta’ SanÌiljan, filwaqt li l-o˙rajn tkissru g˙all-bronΩ u nbieg˙u liddittaPaccard. Ara Mons. Dun Ìwann Dimech, Óal Balzan– Ìrajjietu sa l-1999 (Malta: Kunsill Lokali Balzan, 2004),p.77. F’Óal Balzan inΩammet biss wa˙da, ma˙duma milla˙waTragance, li sal-lum g˙adha tindaqq flimkien malqniepenil-©odda; il-Balzanin insibuha b˙ala x-‘xi˙a’.2ÌuΩè Cassar Pullicino, Il-Bennejja tal-Folklor Malti (Malta:L-Università Rjali ta’ Malta, 1964), p.66.3Ara Giovanni Cutajar, “Dun Mattew Cortis, S.Th.D. – il-Kappillan tal-Parroçça G˙aΩiΩa Tag˙na Villa Lija”, VillaLija, Novembru 1972, ikkwotat minn Ìor© Mifsud, Il-Praspar miktuba minn Dun Xand Cortis (Malta: PublishersEnterprises Group (PEG) Ltd, 1991), p.239.4Mifsud, op.cit., p.248.5Il-Konti Francesco Manduca Piscopo Macedonia, is-sitt kontital-Kontea Mont’Alto, twieled Óal Balzan fl-1851. Kienjoqg˙od fid-dar li llum i©©ib in-numru 100 fit-Triq il-Kbira,sewwasew quddiem il-knisja, faççata tal-KaΩin San Gabriel.Fis-sena 1884 iΩΩewwe© lil Nicolina Azopardi, bint il-Barunita’ Buleben, li mietet fl-1888 bla ma ˙alliet tfal. Fl-1889iΩΩewwe© lil o˙tha Angiolina, li minnha kellu sitt itfal. Ilkbirfost is-subjien kien Bernardo (1891-1971) li, mal-mewtta’ missieru Francesco fis-sena 1916, wiret it-titlu ta’ kontiwarajh. Il-Konti Bernardo Manduca Piscopo MacedoniaZamitt, li g˙adu ˙aj fil-memorja ta’ ˙afna Balzanin, kienbenefattur kbir ie˙or ta’ Óal Balzan b˙al missieru, u daqsukien devot mill-aqwa tal-Lunzjata. Óajr lill-avukat Dr RayMangion g˙al xi dettalji li tani.6Huwa l-˙sieb tieg˙i li ’l quddiem nippubblika studju kritikudettaljat ta’ dan ix-xog˙ol ta’ Dun Xand Cortis, li jirriflettil-istil tal-kittieb u l-Malti kif uΩat fi Ωmienu.7L-ewwel darba li ktibt dwar dan ix-xog˙ol ta’ Dun XandCortis kien 36 sena ilu meta fl-ewwel ˙ar©a tal-gazzettaÓAL BALZAN kont ippubblikajt artiklu bl-isem “Il-Festa tal-Lunzjata fl-Img˙oddi u Llum” bil-psewdonimu ‘Balzani’.Ara ÓAL BALZAN Nru 1, Settembru/Ottubru 1971, p.4.8F’dan il-kuntest huwa jsemmi n-nies ta’ Óal Lija u l-im˙abbatag˙hom g˙all-festa tas-Salvatur. Dan jag˙mlu x’aktarx billidak iΩ-Ωmien kien qed jg˙ix f’dak ir-ra˙al.9Cortis, op.cit., p.206.G˙ad ma rnexxilix insib min seta’ kien is-sur Tonin Azzopardili jissemma f’din il-kitba.10Cortis, op.cit., p.206.11Ibid., p.203.F’nota f’qieg˙ il-pa©na, Dun Xand, filwaqt li jfa˙˙ar il-log˙obtan-nar tad-dilettanti Balzanin, iwissihom biex joqog˙duattenti “li ma ja˙btux, Alla ˙ares qatt, ikorru. Man-nar ˙addma jiççajta.” Min kellu jg˙idlu lil Dun Xand li tmien sninbiss wara, f’Ottubru 1903, kellha ti©ri dik id-diΩgrazzja tannarf’Óal Balzan li ˙alliet sitta min-nies mejta! Ara CarmelBezzina, “F’G˙eluq il-Mitt Sena mid-DiΩgrazzja tan-Nar li©rat f’Óal Balzan fl-1903”, KaΩin tal-Banda San Gabriel,KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192091

Kull ma te˙tie© g˙all-©onna u g˙at-trobbija ta’ l-annimaliirrikorru g˙andBORG CARDONA & CO. LTD.Tel: 2144 2698, 2148 4428 – Fax: 2149 3082‘Eltex’, Dr. Zammit Street,Balzan BZN 08 – MaltaBenny’s Antique Ltd.Balzan/AttardTel: 21445513, 21438220, 9949 8836e-mail: bennys antiques@waldonet.net.mtFor antiques Maltese and European Furniture, China Paintings, etc...(Opening hours)10-30a.m. – 12.00p.m. and 5.30p.m. – 7.00p.m.Saturday 10.30a.m. – 1.00p.m.COMBINED INDUSTRIES LTD.(LICARI)Registered Office:A.V. GLASS & MIRRORS245, Fleur-de-Lys Road,Birkirkara BKR 08 — MaltaTelephone: 2144 4826 - 2144 0323 – 2144 7728Fax: 2149 2273 Email: combinedind@mail.global.net.mt92 Festa tal‐Lunzjata 2007

Festa ta’ Marija Annunzjata 2003, pp.39-43.12Cortis, op.cit.,p.203, passim.13Ara Cortis, op.cit., p.204, nota 1.L-ewwel tridu ppridkat qabel il-festa sar fis-sena 1876. AraDimech, Óal Balzan – Ìrajjietu sa l-1999, op.cit., p.163.14Din il-quddiesa kantata fil-g˙odu fil-jiem tat-tridu baqg˙etissir sa Ωmien il-parrokat ta’ Dun Tarçisju Delicata, bejn issnin1981 u 1991.15Skond Erin Serracino Inglott, l-espressjoni ‘daqq doblu’tal-qniepen tfisser: daqq ta’ qniepen bil-kbir f’xi festa; motadoppja jew b’Ωew© qniepen jew aktar f’daqqa. Ara Il-MiklemMalti Vol.II (Malta: Klabb Kotba Maltin, 1975), p.101.16Meta da˙let ir-riforma fil-litur©ija tal-Knisja wara l-KonçiljuVatikan II, l-ewwel bidla fiç-çelebrazzjoni tat-tridu kienet li©iet introdotta l-quddiesa ta’ fil-g˙axija u l-priedka tat-tridu©iet inkorporata fil-quddiesa b˙ala omelija. Bidliet o˙rajnda˙lu fis-snin aktar qrib lejna, xi drabi g˙ax kienu mitlubamiç-çirkustanzi taΩ-Ωmien, drabi o˙ra skond il-gosti u s-sensta’ storja u tradizzjoni li jkollu l-kappillan.17Cortis, op.cit.,p.204, passim.Kienet g˙adha l-prattika dak iΩ-Ωmien li jindaqq il-PaterNoster fil-g˙odu kmieni, bejn l-4.00 u l-5.00. Dawn kienutokki bil-qanpiena b˙alma llum g˙adhom jindaqqu fit-8.00,f’nofs in-nhar, u fl-Avemarija. Dari dawn it-tokki kienujindaqqu wkoll tard ˙afna fil-g˙axija, meta jkun beda die˙elil-lejl, u kienu jissej˙u ‘ta’ l-imwiet’, sabiex niftakru filmejtintag˙na.18Din il-prattika kienet komuni l-aktar fl-g˙odwa tat-2 ta’Novembru, l-G˙id ta’ l-Imwiet, meta s-saçerdoti jqaddsuaktar minn quddiesa wa˙da.19Dun ÌuΩepp Xerri D.D. (1823-1897) minn Birkirkara kien©ie ordnat saçerdot fl-1848. G˙amel Ωmien viçi-parrokumeta San Ìiljan kien g˙adu jag˙mel ma’ Birkirkara, umbag˙ad in˙atar l-ewwel kappillan tal-parroçça l-©dida metadin twaqqfet fl-1891. Ara Winston L. Zammit, Dun ÌuΩeppXerri – L-Ewwel Kappillan ta’ San Ìiljan (Malta: St Julian’sParish Book Centre, 1997).20Cortis, op.cit.,p.205, passim.21Ta’ min jissu©©erixxi li din id-drawwa devota u ˙elwaner©g˙u nintroduçuha, forsi anke b’©ie˙ lil din il-knisjastorika li serviet b˙ala l-ewwel knisja parrokkjali tar-ra˙altag˙na meta twaqqfet il-parroçça nhar l-14 ta’ Awissu 1655.22Mons. Ìwann Dimech jg˙id li meta d-dawl elettriku bedajersaq lejn Óal Balzan il-kappillan Dun Fran©isk S. Zahrairsista biex il-knisja tkun minn ta’ l-ewwel li jkollha l-elettriku. Dan kien x’aktarx g˙all-˙abta tas-sena 1925. AraDimech, Óal Balzan – Ìrajjietu sa l-1999, op.cit., p.157.23L-g˙eluq tal-festa fil-knisja fi Ωmien Cortis jixbah ˙afna dakli jsir fil-preΩent ˙lief li daΩ-Ωmien fid-d˙ul tal-purçissjonititkanta l-antifona Gabriel Angelus. L-antifona SpiritusSanctus illum tindaqq fl-a˙˙ar jum tat-tridu, fit-translazzjonilejlet il-festa, u nhar il-festa fil-g˙odu fil-quddiesa kantata.24Maestro Dr Paolo Nani (1814-1904) dderie©a l-muΩika talfestatitulari g˙all-ewwel darba fis-sena 1872. Huwa dam 32sena maestro di cappella tal-parroçça ta’ Óal Balzan, bejn l-1872 u l-1904, is-sena li fiha miet. Ara Dimech, Óal Balzan– Ìrajjietu sa l-1999, op.cit., p.296.25Cortis, op.cit., p.209, nota 3. Il-ktieb ta’ Ferres li jirreferig˙alih huwa: Descrizione Storica delle Chiese di Malta eGozo (Malta: 1866).26Cortis, op.cit., loc.cit. Fil-fatt il-pittura tal-koppla, xog˙olil-pittur Malti Giuseppe Calì (1846-1930), kienet g˙adhakemm saret is-sena ta’ qabel (1894). Ara Carmel Bezzina,“Il-Pittura tal-Knisja ta’ Óal Balzan”, Óal Balzan – 350 SenaParroçça 1655-2005, KaΩin tal-Banda San Gabriel, Festata’ Marija Annunzjata 2005, pp.56-57.27Cortis, op.cit., pp.210-211.28Ibid., pp.205-206.29Ibid., p.207, nota 1.30Ibid., loc.cit.31Ibid., pp.193-194.MAR BazaarWomen’s. Men’s, Children’s ClothesUnderwear & Lingerie, Stationery & Gifts,Household Goods, Toys and Sweets, Haberdashery etc...Preziosi Street, Lija • Tel: 2141 8735KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192093

Labour Avenue, Naxxar NXR 04Tel. 2141 2061, 2141 2469Fax. 2143 7067GENERAL CONTRACTORS • CIVIL ENGINEERING WORKS • READY MIX CONCRETE BUILDINGCOMPONENTS MANUFACTURERS • SAND • SPALLS • SOIL • TORBA • HOT/COLD ASPHALT94 Festa tal‐Lunzjata 2007

Eku tas-Sena 2005Óal Balzan - 350 Sena Parroçça(1655-2005) - TifkiraG˙adhom friski f’mo˙˙na l-festi li g˙amilnasentejn ilu f’Óal Balzan biex fakkarna t-350 sena mittwaqqiftal-parroçça. Kienu festi sbie˙ u xierqa lirra˙alg˙aΩiΩ tag˙na, u nistg˙u ng˙idu li tawna ˙afnasodisfazzjon lilna li g˙exniehom u ˙adna sehemfihom. Biex dawn iç-çelebrazzjonijiet ta’ tifkira majkunux g˙addew g˙al kollox, kienet idea sabi˙a ˙afnatal-parroçça li ji©i ppubblikat ktejjeb ta’ tifkira ta’ dinl-okkaΩjoni. Fi kliem Carmel Bezzina, l-editur ta’din il-pubblikazzjoni, “kienet tkun ˙asra li l-kronakata’ l-attivitajiet li saru u d-diskorsi studjati u riçerkatili ntis©u f’din l-okkaΩjoni jtiru mar-ri˙ u ma ji©uxippubblikati.”Il-ktieb, bl-isem Óal Balzan - 350 Sena Parroçça- 1655 – 2005: Tifkira, huwa stampat pulit ˙afna flistamperijaVeritas. Ji©bor fih mhux biss id-diskorsili saru f’din l-okkaΩjoni imma wkoll g˙ad sabi˙ ta’ritratti bil-kulur ta’ l-avvenimenti ewlenin ta’ din il-©rajja. Il-ktieb ˙are© f’Ìunju tas-sena li g˙addiet(2006) u tqassam fid-djar kollha tal-parroçça ftit qabelil-festa titulari. Kienet ix-xewqa tal-kappillan li danil-ktieb ta’ tifkira jasal g˙and il-familji tal-parroççakif ukoll g˙and il-Balzanin li jg˙ixu barra r-ra˙al uanke ’l bog˙od minn xtutna.Kienet ˙a©a xierqa wkoll li dan il-ktieb ji©ippreΩentat lill-E.T. Dr Eddie Fenech Adami, il-President ta’ Malta, li kien ippresieda s-seratakommemorattiva li saret il-Óadd, it-3 ta’ Lulju 2005.Flimkien ma’ dan il-ktieb kommemorattiv, CarmelBezzina, li huwa wkoll studjuΩ tal-Malti, ippreΩentalill-President kopja tal-ktieb li kien g˙adu kemmippubblika, Saydon Biblista u StudjuΩ tal-Malti. Danhuwa studju evalwattiv tal-kontribut li ta l-ProfessurPietru Pawl Saydon (1895-1971) kemm fil-qasambibliku kif ukoll f’dak ta’ l-istudju ta’ l-ilsien Malti.Il-ktieb, pubblikazzjoni tas-Soçjetà tad-DuttrinaNisranija (MUSEUM), jista’ jinkiseb mil-LibrerijaPreca ta’ l-istess Soçjetà.F’dan ir‐ritratt, Carmel Bezzina jidher qed jippreΩenta Ω‐Ωew©kotba lill‐President ta’ Malta, Dr Eddie Fenech Adami, fil‐Palazz,il‐Belt, nhar il‐15 ta’ Diçembru 2006.Household Textiles Shopping made easy byDRAPESNAXXAR ROAD, BALZAN BZN 11Tel: 2144 2667, 2144 0670, 2149 5073You will surely find all you require from our vast range of Bed Linen and Coverings Carpets,Curtain Fabrics, Kitchen and Bathroom Linen, Upholstery Fabrics and MattressesKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192095

Abraham Woodworks(Dominic & Tony Muscat)for Furniture, Doors, Fixtures, etc.Factory:22, Mons. F.X. Zahra Street, Balzan – Tel: 2144 5812Showroom:Sir Antonio Micallef Street, BalzanHome & Gift CentreOne of Malta’s largest shops dedicated to quality household goods and giftware.Personal attention guaranteed!Rowenta Russel Hobbs Portmerion Lagostina Lladro Silver SwarovskiM4 Shopping Complex, Triq il-Linja, Attard. Tel/Fax: 2143 6285Visit us online: http://homeandgift.tripod.comClassicHair Designby JosetteSir Antonio Micallef Street, Balzan – Tel: 21 493643GARDEN CENTREWith our advice and a little effort from your side,you can always be successful on all your gardenand indoor plants needs.OPENING HOURSMonday to Friday: 8.30a.m. till 7.00p.m. — Saturday: 8.30a.m. till 2.00p.m.Old Railway Track, Sta. Venera — Tel: 2144 4604 – Fax: 2149 5403Nurseries: Sqaq il‐Garnew, Sta. Lucia — Tel: 2182 273096 Festa tal‐Lunzjata 2007

Opra Unika fi l-GΩejjer Maltin…It-TuΩell – 130 SenaTag˙rif mi©bur minn Silvio CassarMeta tid˙ol fil-knisja parrokkjali ta’ Óal Balzanfil-jiem tal-festa fit-tieni Óadd ta’ Lulju tara hemmfuq l-artal ma©©ur it-tuΩell… eleganti, meravilja, il-©miel tieg˙u armat g˙all-festa ta’ Marija Annunzjata– Patruna ta’ Óal Balzan. M’hemmx dubju li din l-opra tant artistika tg˙aqqad il-kor mal-kappelluni ul-korsija kif ukoll il-knisja tkun tidher ˙a©a wa˙da…kompluta.Dan it-tuΩell artistiku ΩΩanΩan g˙all-festa ta’ l-1877. Kien sar fuq disinn tal-Perit Enrico Calleja(1847-1939) filwaqt li n˙adem minn Salvu Grixti,it-tnejn ulied Óal Balzan stess. Dan kien in˙ademfil-˙anut tax-xog˙ol ta’ l-istess Grixti eΩatt faççatata’ Sqaq Numru 1 ta’ Triq it-Tliet Knejjes. TuΩellli jispikka fih il-barokk. Hekk jidher li lejn l-a˙˙ar kwart tas-seklu 19, fil-gΩejjer Maltin re©g˙eting˙atat spinta qawwija f’dik li hi dekorazzjonital-knejjes bl-istil barokk l-aktar li jiddomina. Danit-tuΩell kien sar fi Ωmien il-Kappillan Dun ÌuΩeppSalnitro li mexxa l-parroçça ta’ Óal Balzan bejn l-1875 u l-1889.Tajjeb li nkunu nafu xi ˙a©a dwar il-proçesskollu ibda minn meta jin˙are©, minn fejn jintrefa’sa ma jitwa˙˙al f’postu. Wara li jiΩΩarma l-artalma©©ur kollu u jin˙ar©u l-biççiet kollha tat-tuΩell,jibda x-xog˙ol vera li jitg˙aqqad s˙i˙. Tajjeb litkunu tafu li dan it-tuΩell jintrefa’ f’madwar 30biçça, barra l-˙adid, id-drapp, il-©miemel u l-frenzali fih. S’intendi din l-opra miΩmuma b’attenzjonikbira u kif g˙andu jkun.Kif jintrama? Titpo©©a banketta rasha ’l isfelfuqnett ta’ l-artal. Jitpo©©a d-drapp l-a˙mar fuq ilgallettali tid˙ol fil-luppa. Wara titpo©©a l-luppa fuqil-banketta. Ikun imiss li tidda˙˙al ˙adida fil-luppali te˙el mal-˙adid l-ie˙or li jkun marbut mal-wireropetal-crane. Din il-˙adida li jg˙idulha ç-çavettatg˙addi minn toqba ghal ta˙t il-galletta tal-luppa ug˙alhekk it-tuΩell ikun marbut. Hawnhekk il-luppatibda tielg˙a. Jitpo©©a travu fuq l-artal, f’nofs ittravutintrabat il-˙adida kwadra ˙oxna mal-kamin lihemm apposta f’nofs it-travu, jg˙addi d-drapp talluppaminn fuqu biex il-˙adida tat-travu taqbad ma’ta˙t il-luppa. Jitpo©©ew il-gwarniçi li jid˙lu f’xulxinb’minçott ta’ l-injam u jintrabtu bil-boldijiet. Issat-tuΩell jer©a’ jintrefa’ ftit ie˙or sabiex jin©ieb issaqafli hu maqsum f’biççtejn kif ukoll jitwa˙˙alid-drapp l-abjad bil-frenza, il-©miemel u ornamentta’ l-injam fuq id-drapp abjad mad-dawra kollha.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192097


Il‐parti ta’ fuq tat‐tuΩell qed tintrama mill‐voluntiera. Jidhru Gabriel Agius, Lino Borg, Freddie Caruana, Alfred Muscat, Kalç Micallefu Joe Attard.Tajjeb li ninnotaw li fis-saqaf tat-tuΩell hemm l-Ispirtu s-Santu forma ta’ ˙amiema f’diversi ra©©i˙er©in.Issa l-parti ta’ fuq titniΩΩel sakemm il-gwarniçatid˙ol fis-saqaf u jintrabat kollox bil-gan©etti.Jitkomplew ji©u mpo©©ija aktar ornamenti fosthoml-erba’ disinni kollha skultura f’kull kantuniera talgwarniça.Fl-a˙˙arnett, meta kollox ikun jidher kifmixtieq, Valent is-Sagristan jag˙ti l-ordni sabiexit-tuΩell jibda tiela’. Minn fuq il-bejt tal-knisjaeΩattament fuq wara tal-koppla f’kamra Ωg˙irahemm makkinarju speçjali li biha, Ìor© Muscat uLino Borg jag˙mlu ˙ilithom kollha sabiex itellg˙ut-tuΩell u j©ibuh fin-nofs ukoll.Dan il-makkinarju uniku sar mill-mag˙ruforolo©ista Mikelan© Sapiano (1826-1912) mill-Imqabba. Hu g˙amel imradd (speçi ta’ krejn Ωg˙ir)biex it-tuΩell ikun jista’ jitla’ f’postu. L-imraddja˙dem b’mod manwali billi jdawwar kamin o˙xonli jg˙addi minn snien ta’ rota kbira. Marbuta mag˙hahemm romblu ta’ l-injam li fuqu jitkebbeb il-˙abel.Dan il-mekkaniΩmu kollu hu mqieg˙ed fuq Ωew©travi tal-˙adid u meta l-˙abel ikun qed jitkebbeb, ilkrejndejjem irid iΩomm il-˙abel fin-nofs. Tajjebli nsemmu li bejn wie˙ed u ie˙or biex il-˙abelidur dawra s˙i˙a mar-romblu trid issir madwar 80dawra ta’ l-id. Fil-fatt sabiex ikun tela’ u qag˙adf’postu t-tuΩell, ikun hemm bΩonn ta’ madwar 15-ildawra fuq ir-romblu. Dan ix-xog˙ol hu impossibblili jag˙mlu bniedem wie˙ed, anzi ©ieli ssib mat-3persuni jdawru li bejniethom jaqsmu t-tidwir. Uma ninsewx il-qilla tax-xemx ta’ l-a˙˙ar ©img˙a ta’Ìunju! Imma dan kollu jsir b’im˙abba lejn il-festatal-Lunzjata minn dawk kollha li jkunu qeg˙dinjg˙inu minn qalbhom fil-proçess kollu tat-tuΩell.Dan il-proçess jie˙u l-˙in ukoll… madwar 3 sig˙ats˙a˙.L-irbit tat-tuΩell hu xi ˙a©a rari ˙afna f’pajjiΩnag˙ax jintrabat minn nofs biss u ming˙ajr ventijiet.Dan jista’ jsir g˙ax it-toqba u l-fus huma kwadri,b’hekk meta t-tuΩell ji©i f’postu ma jkunx jista’jdur. Hekk kif it-tuΩell isib postu, din l-opra artistikatist˙ajjilha qisha saret ming˙ajr g˙ajnuna ta’ xejn…f’bilanç assolut ming˙ajr il-˙tie©a ta’ ventijiet!Iva… issib dilettanti tal-festa Maltin li fil-jiemtal-Lunzjata ji©u jΩuru l-knisja parrokkjali appostasabiex jaraw dan it-tuΩell rikk armat. Anke turistili ji©u l-aktar f’lejlet il-festa jibqg˙u mg˙a©©binb’din il-biçça li turi l-kapaçità, il-˙ila u s-seng˙atal-˙addiem Balzani.Referenzi:Ktieb tal-festa KaΩin tal-Banda San Gabriel 2001.Mikelan© Sapiano u t-TuΩell tal-Knisja Parrokkjali ta’ ÓalBalzan. Kitba ta’ Lino Borg pa©na 23 u 25.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192099

AMUSEMENT ANDLEISURE MACHINEOPERATORSFort Road, Mosta MST 14Tel: 21411184, 21438999Fax: 21418824E-mail:svsleisure@waldonet.net.mtsvstech@waldonet.net.mt100 Festa tal‐Lunzjata 2007

Il-Katidral tal-Lunzjatafil-Belt ta’ Acireale fi SqallijaTag˙rif mi©bur minn Mario ColeiroIl-belt ta’ Acireale fi Sqallija hija belt minn dawk litinsab fl-intorni tal-Vulkan Etna. Din il-belt g˙andhaori©ini antiki ˙afna u l-bidu tag˙ha jmur lura g˙alΩmien ir-Rumani meta kienet tissejja˙ Aquila Reale.Id-duomo ta’ din il-belt li huwa wkoll il-Casa Madretad-djoçesi kollha. Dan id-duomo huwa ddedikat lil-Lunzjata.L-istorja ta’ dan il-Katidral u BaΩilika tmur lura˙afna fiΩ-Ωmien meta fl-1326 Ωbarkaw fi Sqallija t-truppiAn©uvini li kienu mmexxija mir-Re Roberto ta’ Napli.In-nies li kienu jg˙ixu fl-artijiet imsej˙a Terra di Jaci,li kienu jinsabu viçin Aci Castello, kienu m©ieg˙lajitilqu u jmorru jabitaw f’post iktar ’il fuq viçin ta’ l-Etna. Hemmhekk kienet imwaqqfa l-belt ta’ AquilaNuova. Hekk naraw li sa l-1350 in-nies kienet qieg˙datiΩdied sewwa tant li kellha l-ewwel knisja. Jing˙ad limeta ©ew biex jibnu l-knisja sabu artal Ωg˙ir tal-©ebel lif’wie˙ed mill-panewijiet tieg˙u kellu mnaqqax xbiehatal-Madonna u l-An©lu Gabriel. Din il-˙a©a wasletbiex il-knisja li nbniet ©iet iddedikata lil-Lunzjata.Naraw li sas-sena 1500, il-Knisja kienet Ωviluppat iktaru ssie˙bet xi ftit.Il-Belt ta’ Aquila Nuova ma damitx ma saret beltimportanti fuq dik in-na˙a ta’ Sqallija. Bdew jiffurmawil-pjazez u t-toroq prinçipali. Il-pjazza biswit il-KnisjaL‐istatwa tal‐Lunzjata fil‐Belt ta’ Acireale fi Sqallijatal-Lunzjata tkabbret u saret iç-çentru tal-Belt. Hekknaraw li l-Knisja tal-Lunzjata saret l-iktar Knisjaimportanti fil-belt. Dan kollu se˙˙ g˙all-˙abta ta’ l-1546. Fl-1558, l-Isqof ta’ Catania ordna li l-Knisja tal-Lunzjata ssir il-Knisja prinçipali taΩ-Ωona kollha. Narawkif id-devozzjoni lejn il-Lunzjata kompliet tikber tant lifl-1585 in˙admet l-ewwel statwa ta’ l-injam li kienetturi lill-An©lu Gabriel u ’l-Madonna. Ftit taΩ-Ωmienwara n˙asset il-˙tie©a li tinbena knisja ikbar u hekksar. Il-Knisja nbniet a˙jar u ikbar. Il-popolazzjonital-Belt fl-1604 kienet tla˙˙aq madwar 12-il elf ru˙ ug˙alhekk il-Knisja tal-Lunzjata saret iktar importantib˙ala l-Knisja prinçipali. F’qasir Ωmien Aquila Nuovasaret il-Capo Luogo taΩ-Ωona u l-Knisja tal-Lunzjatasaret is-sede ta’ l-Isqof u kienet mg˙ollija g˙all-grad ta’Katidral. Fil-1655 bdiet tinbena l-koppla u tlestiet il-Kappella Rjali fejn tqieg˙du r-relikwi ta’ Santa VeneraVer©ni u Martri li f’din il-Belt hija meqjuma b˙ala il-Prima Cittadina e Santa Padrona della Città.Fil-11 ta’ Ìunju 1693 Sqallija kollha kienet mheΩΩaminn terremot qawwi li sa˙ansitra n˙ass minn Malta ukkawΩa ˙afna ˙sarat. F’Acireale (kif bdiet tissejja˙ issadin il-Belt) saret ˙sara kbira u l-Katidral kien iddikjaratperikoluΩ u g˙alhekk kellu jing˙alaq. Wara beda x-xog˙ol ta’ restawr li kien lest fl-1729 meta l-Katidralre©a’ beda jaqdi l-funzjoni ta’ Katidral, BaΩilika u SedeArçiveskovili. Wara dan kollu, il-Katidral komplajissebba˙ u jiΩΩejjen b’xog˙lijiet ta’ arti mill-aqwaartisti Siçiljani u anke barranin. MaΩ-Ωmien il-Katidraltal-Lunzjata g˙adda minn bosta stejjer b˙al meta˙elisha ˙afif fit-tieni gwerra dinjija. Illum il-Katidraljinsab ikkurat sewwa u fih isiru l-funzjonijiet kollha taddjoçesita’ Acireale. Fih ukoll issir il-festa tal-Lunzjatanhar il-25 ta’ Marzu fejn isiru festi interni biss. F’danil-Katidral tinsab miΩmuma wkoll il-Bust relikwarju ta’Santa Venera li f’din il-Belt isirulha Ωew© festi b˙alaPadruna Prinçipali tal-Belt ta’ Acireale fis-26 ta’ Luljuu fl-14 ta’ Novembru.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920101

Mill-Ma˙Ωen ta’ l-Armar tal-FestaTag˙rif mi©bur minn John PullicinoXog˙ol tal‐ÓjataG˙al din is-sena g˙all-festa tal-Lunzjata serjiΩΩanΩnu sett ta’ bandalori ©odda li ser jintramawfuq iz-zuntier tal-knisja. Id-drapp ©ie mixtri millknisja.Ix-xog˙ol tal-˙jata kien f’idejn HelenBonett filwaqt li Ω-Ωubruni ©ew indurati minn JohnPullicino, filwaqt li Lino Ciappara ˙a ˙sieb ixxog˙olta’ l-injam.Helen Bonett ˙adet ˙sieb ukoll tirran©a l-pavaljuni li jintramaw ma’ l-istatwi taz-zuntier.Hija ˙ietet ukoll Ωew© bnadar ta’ Malta u tal-Papau g˙amlet tiswijiet fuq il-bandiera l-qadima li ©©ibl-arma tas-Soçjetà. Albert Borda offra li jpin©i l-istemma tal-Papa fuq il-bandiera safra u bajda.Kolonni g˙al Wesg˙a Robert MifsudBonniciFil-pjazza Robert Mifsud Bonnici ma’ Triq il-Kbira ser jintramaw sitt kolonni. Ix-xog˙ol ta’ l-ixkatlar kien f’idejn Joseph Borg. Lino Ciappara uIan Muscat g˙amlu t-tiswijiet ta’ l-injam kif ukoll˙adu ˙sieb ja˙dmu sitt vaΩuni ©odda biex jintramawil-kolonni fuqhom. Partijiet minn l-injam ing˙atawminn Jesmond Agius tal-Mon Lung Woodworks.Inxtraw sitt qsari biex jitpo©©ew il-brazzi bid-dawlfihom. Ir-restawr u l-induratura ta’ dawn il-kolonnikienet f’idejn il-pittur Balzani u l-viçi president tas-Soçjetà Alfred Muscat. Lino Borg ˙a ˙sieb id-dawlmill-©did tal-brazzi filwaqt li Alan Deguara g˙amelil-welding u x-xog˙lijiet tal-˙adid.Restawr ta’ l‐Istatwa ta’ MaltaDin is-sena saru tiswijiet kbar fuq l-istatwa ta’Malta. Din l-istatwa ori©inarjament in˙admet minnWistin Camilleri u ΩΩanΩnet fl-1948. Din l-istatwakienet ilha g˙al bosta snin ma tintrama. AlfredMuscat ˙a ˙sieb isewwi bil-fajber din l-istatwakif ukoll ˙a ˙sieb l-induratura u r-restawr. LinoCiappara ˙a ˙sieb ix-xog˙ol ta’ l-injam. Il-˙siebhu li ’l quddiem jin˙adem pedestall ©did g˙al dinL‐istatwa ta’ Malta wara ˙afna snin tidher irrestawrata mill‐©did.Ix‐xog˙ol tat‐tiswijiet, Ωebg˙a u induratura kien f’idejn il‐pitturBalzani Alfred Muscat.Alfred Muscat jidher jindura wa˙da mill‐kolonni li din is‐sena sejintramaw g˙all‐ewwel darba f’Wesg˙a Robert Mifsud Bonnici.102 Festa tal‐Lunzjata 2007

Joe Borg jidher jixkatla qabel ma ting˙ata l‐ewwel passataundercoat.l-istatwa biex fil-jiem tal-festa titgawda mill-popluBalzani.Pedestall ©did g˙all‐istatwa tal‐LunzjataWara li fis-snin l-img˙oddija ©iet restawrata l-istatwa tal-Lunzjata, fuq inizjattiva ta’ AbrahamWoodworks ©ie ma˙dum b’kapaçità kbira pedestall©did g˙all-istatwa tal-Lunzjata. G˙al din is-sena l-pedestall ˙a jo˙ro© biΩ-Ωebg˙a bajda. Ta’ min isemmili biex in˙adem dan il-pedestall kien jinvolvi ˙afna©ranet ta’ xog˙ol. G˙all-ewwel darba ser jintramaf’post ©did, ma’ ©enb iz-zuntier tal-knisja ˙dejn l-g˙ajn ta’ l-ilma. Is-Sur Joseph Parascandolo ˙a ˙siebjag˙mel diversi xog˙lijiet ta’ l-iskultura fl-injam g˙aldan il-pedestall fosthom il-Nome di Maria.Liedna ©didaJohn Pullicino ˙a ˙sieb ja˙dem liedna ©didag˙al Triq il-Kbira fuq, g˙al Wesg˙a Robert MifsudBonnici u g˙all-festun il-kbir li jintrama fil-pjazza.Xog˙ol ie˙orInΩebg˙u mill-©did il-lampi kollha madwar elfejnu mitejn bozza tad-disinn li jintrama mal-faççatatal-knisja, saru wkoll diversi tiswijiet ta’ festuni ta’diversi toroq. Dan ix-xog˙ol sar minn Lino Borg.Joseph Borg ˙a ˙sieb jiΩbog˙ il-qsari tal-kolonni ta’Triq l-Annunzjata.Standard ©didIs-Sinjura Agnes Borg, mart il-President tas-Soçjetà, ˙adet ˙sieb t˙it standard ©did bl-emblematas-Soçjetà. Ix-xog˙ol tal-pittura fuq id-drapp kienfdat f’idejn is-Sur Albert Borda.TiΩjin ©did g˙all‐MiliedFl-okkaΩjoni tal-Milied 2006 ©ew imΩanΩna tlietstilel li ©ew imwa˙˙la fi Triq il-Kbira. Id-disinnta’ dawn l-istilel kien f’idejn Alfred Muscat viçiFreddie jidher isewwi l‐˙sarat li kellha din l‐istatwa qabel ma ©ietirrestawrata mill‐©did.president tas-Soçjetà filwaqt li Alan Deguara ˙a˙sieb ix-xog˙ol tal-welding tal-˙adid kif ukoll iddwal.Kull stilla ©iet tiswa madwar Lm75 u hija x-xewqa tag˙na li nkomplu nΩidu minn dan l-armar tulTriq il-Kbira jekk ikollna l-g˙ajnuna finanzjarja.Ringrazzjamenti SpeçjaliMinn dawn il-pa©ni nixtiequ nirringrazzjaw lis-Sur Duminku Muscat li jog˙©bu kull sena jsellifnat-trakk biex inkunu nistg˙u n©orru l-armar, lil ˙uhAnthony Muscat li pprovdew l-injam tal-pedestall,u lil Ian Muscat li g˙amel ix-xog˙ol tal-pedestall,lis-Sur Ìor© Grech li jipprovdielna l-krejn biexnarmaw u nΩarmaw il-faççata u l-kampnar bid-dawltal-knisja, lis-Sur Joe Grech li jipprovdielna highupbiex narmaw u nΩarmaw it-trofej u l-pedestallta’ Ìuditta, lis-Sur Emanuel Cauchi li jipprovdielnafork lifter biex narmaw u nΩarmaw l-istatwi u fla˙˙aru mhux l-inqas lis-Sur Mario Bonello ta’ l-H2Only li jipprovdielna kwantità ta’ fliexken ta’ l-ilmag˙ax-xorb g˙al meta nkunu qed narmaw fit-toroq.Grazzi mill-qalb tal-©eneroΩità tag˙kom.F’isem il-President u l-kumitat çentrali nixtiequnirringrazzjaw ukoll lil dawk kollha li ja˙dmuvolontarjament b’riΩq il-festa g˙aΩiΩa tal-Lunzjata.Hemm bΩonn li aktar Ωg˙aΩag˙ jit˙e©©u biex dinil-˙idma tkompli u tissa˙˙a˙. Ix-xog˙ol volontarjuli jkun sar matul is-sena jitgawda fil-jiem tal-festatal-Lunzjata. Inutli wie˙ed jikkummenta f’dawkil-©ranet; il-˙idma trid tkun kontinwa u ta˙sebminn kmieni. Mill-©did nirringrazzjaw lil kul˙addu niskuΩaw ru˙na jekk ˙allejna lil xi ˙add barra, l-importanti, mhux li jidher ismek f’din il-pa©na immali dak li tkun g˙amilt tkun g˙amiltu verament minnqalbek. Grazzi lil kul˙add.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920103

Ian Muscat flimkien ma’ missieru Duminku jidhru jesponu l‐istruttura tal‐pedestallil‐©did g˙al‐Lunzjata.Ritratt tal‐pedestall mill‐©enbIan Muscat jidher i˙ejji fejn se titwa˙˙al l‐iskultura biex tkompli ssebba˙ dan ilpedestall.Il‐bnadar ta’ Malta u tal‐Papa li ©ew imΩanΩna nhar il‐25ta’ Marzu 2007 fil‐festa Litur©ika ta’ Marija Annunzjata.Ix‐xog˙ol tal‐˙jata kien f’idejn Helen Bonett filwaqt lix‐xog˙ol tal‐pittura ta’ l‐istemma tal‐Papa kien f’idejnAlbert Borda tal‐Kalkara.Il‐President tas‐Soçjetà Lino Borg jidher jiΩbog˙ mill‐©did il‐lampi tad‐disinn talfaççatatal‐knisja. Ix‐xog˙ol ta’ l‐elettriku tal‐festa ilu jamministrah g˙al aktar minnerbg˙in sena.

Il‐Viçi President u pittur Balzani Alfred Muscat jidher qedjir˙ama l‐kolonni li din is‐sena se jintramaw fil‐Wesg˙aRobert Mifsud Bonnici.Freddie jidher jesponi wa˙da mill‐emblemi. Dawn ©ewmibdula bl‐istemmi ta’ l‐Arçisqof il‐©did flimkien mal‐motto‘In˙ejju t‐triq g˙all‐Mulej’.Din is‐sena g˙all‐festa tal‐Lunzjata se jiΩΩanΩnusett ta’ tmien bandalori g˙al fuq iz‐zuntier talknisja.Helen Bonett tidher t˙it dawn il‐bandalori.Id‐drapp g˙al dawn il‐bandalori ©ie m˙allasmill‐Knisja.Is‐Sur Joseph Parascandalo jidher jesponi x‐xog˙lijiet tieg˙u li jikkonsistu fi skultura fl‐injam lise ti©i mwa˙˙la mal‐pedestall il‐©did tal‐Lunzjata.Ta’ min isemmi li b’˙ila kbira s‐Sur Parascandalo˙adem diversi xog˙lijiet ta’ skultura g˙an‐niçeçtal‐Lunzjata u tal‐Madonna tar‐RuΩarju li jinsabufil‐knisja parrokkjali ta’ Óal Balzan.

Il-festa u l-istatwata’ San Valentinu Martriminn Mons. D. Ìwann DimechIl‐Korp Sant ta’ San Valentinu MartriKull min jid˙ol fil-Knisja Parrokkjali ta’ ÓalBalzan u jdur dawra mal-Knisja, meta jasal quddieml-altar ta’ San Mikiel Arkan©lu jara, ta˙t il-Kwadru,Korp Sant imqieg˙ed ©ewwa urna kbira kollhandurata. San Valentinu kien wie˙ed mill-ewwelmartri li ˙adu l-martirju ©ewwa Ruma fi Ωmien wa˙damill-persekuzzjonijiet. Kien il-˙abrieki KanonkuKapitulari Monsinjur Lorenzo Grech Delicata li kient˙abat biex jikseb il-Korp Sant ta’ dan il-qaddis miççimiterjuta’ Sant’Elena, mag˙ruf ad duas lauras ta’Ruma. Dan ©ara fis-sena 1784. Aktar tard, ji©ifierisittax-il sena wara, kif tixhed l-awtentika msie˙bamal-Korp Sant, Monsinjur Lorenzo Grech Delicata, likien joqg˙od Óal Balzan, irregala dan il-korp ta’ danil-qaddis lill-Knisja Parrokkjali ta’ Marija Annunzjata,nhar is-26 ta’ Jannar 1820.Però dan ma kienx isir li kieku Dun Salv Sammutma tax is-sehem tieg˙u wkoll. Kien dan il-qassis li ˙a˙sieb biex ilibbes il-©isem qaddis ta’ San Valentinu blilbiestal-lama tad-deheb u l-fidda kif narawh imlibbesillum. Mill-ktieb nafu li l-ispiΩa la˙qet il-200 skudg˙ad-drapp li minnhom 120 skud intefqu g˙ad-deheb.Fl-1837, minn Ruma, ©ie mog˙ti d-digriet g˙arreb˙ta’ Indul©enza Plenarja li tintreba˙ skondil-kundizzjonijiet tas-soltu nhar il-festa ta’ SanValentinu.Il‐Qima mog˙tija lil San ValentinuF’Atti tan-Nutar Luigi Falzon, insibu li nhar il-15ta’ Ottubru 1832, Rosa Sammut ˙alliet obbligu biexisiru g˙asar, quddiesa kantata bid-daqq ta’ l-orgni upane©ierku fuq San Valentinu.Fit-testment ta’ Salvu Muscat, li g˙amel g˙andin-Nutar Sciortino nhar is-7 ta’ Awissu 1848, insibuli obbliga lil ˙utu ÌuΩeppi u Feliç biex ta’ kull senajag˙tu 7 skudi u 6 tari mill-frott tar-raba’ li hemmf’Birkirkara ˙dejn il-mit˙na tar-ri˙ mag˙rufa b˙ala“Ta’ Ma˙lat” u b’ “Ta’ Ìnien Fliexken”.Il‐Labtijiet ta’ San ValentinuB˙ala parti mid-devozzjoni lejn San Valentinu,fis-sena 1861 bdew isiru labtijiet li fuqhom kellhomstampati x-xbieha ta’ San Valentinu.Fil-ktieb tal-kontijiet tal-Prokuratur ta’San Valentinu ta’ l-1866 insibu aktar dettaljidwar dawn il-labtijiet. Hekk sirna nafu lif’dik is-sena, dawn il-labtijiet ˙aduhom ustampahom An©lu Borg, waqt li fis-sena 1874kien inkarigat biex ja˙dimhom VinçenzoDebono.Il‐korp ta’ San Valentino ©ie mog˙ti lill‐knisja parrokkjali ta’ Óal Balzan nharis‐26 ta’ Jannar 1820 minn Mons. Lorenzo Grech Delicata.Il‐Festa ta’ San ValentinuMartriMeta wie˙ed jibda jifli sewwa r-re©istrital-Prokuraturi ta’ San Valentinu, ma jdumxma jinteba˙ li bil-mod il-mod il-Festa lejndan il-qaddis bdiet kull ma tmur tikber utikber, sa ma l-festa ta’ San Valentinu saret106 Festa tal‐Lunzjata 2007

il-festa sekondarja ta’ din il-parroçça. B’hekk ÓalBalzan beda jkollu l-festa sekondarja b˙al ma bedajkollhom il-parroççi l-o˙ra ta’ Malta u ta’ G˙awdex.L-Awtoritajiet EkkleΩjastiçi dejjem ippruvaw iΩommukontroll fuq dawn il-festi sekondarji biex ji©u evitatili jin˙olqu piki u firdiet bejn in-nies tal-Parroçça,g˙alhekk dejjem riedu li kull festa sekondarja matkunx iççelebrata bl-istess jew aktar solennità mill-Festa Titulari tal-Parroçça.Ìbir g˙all‐Festa ta’ San ValentinuInsibu li fis-sena 1855, ÌuΩeppi Debono u PawluAzzopardi kienu l-Prokuraturi ta’ San Valentinu.Dawn jg˙idulna li l-©bir g˙all-Festa ta’ San Valentinukien isir hekk:(1) Kull l-ewwel Óadd tax-xahar kienet issir ©abra©ewwa l-Knisja u o˙ra madwar ir-ra˙al.(2) Kienu jitqassmu l-flieles g˙and il-familji biexdawn irabbuhom u meta jkunu kibru, jinbieg˙u u l-flusimorru fil-kaxxa ta’ San Valentinu.(3) Qrib il-Festa kien ji©i mqassam arbural li fihil-benefatturi speçjali kienu jniΩΩlu isimhom flimkienmas-somma ta’ flus li kienu jkunu qed joffru g˙all-Festa ta’ San Valentinu, kemm g˙al dik ta’ ©ewwa kifukoll g˙al dik ta’ barra l-Knisja.(4) Il-Óadd ta’ qabel il-Festa kienet issir ©abraspeçjali madwar ir-ra˙al kollu.Progress fil‐Festa ta’ San ValentinuNaraw li mal-medda tas-snin, il-festa ta’ SanValentinu kull ma tmur kienet bdiet tikber, b’modspeçjali meta San Valentinu ©ie mag˙Ωul b˙ala t-tieniPatrun tal-Parroçça wara Sidtna Marija Annunzjata.Fl-1835, il-Festa kienet tikkonsisti f’g˙asar,quddiesa kantata u pane©ierku.Fl-1846, ˙dax-il sena wara, il-prokuraturi ˙allsug˙all-g˙asar, g˙all-quddiesa kantata, g˙ax-xama’ kifukoll g˙all-isparar tal-maskli.Fl-1857, ji©ifieri ˙dax-il sena wara, barra l-g˙asar, il-quddiesa kantata, u l-pane©ierku, insibuli beda jitkanta l-matutin, beda jintrama d-damask,beda jitqassam ix-xama’ lill-benefatturi, bdiet issir ilmixeg˙la,bdew ji©u mistiedna qassisin minn barra l-parroçça u bdiet issir il-muΩika li g˙aliha l-prokuraturi˙allsu 30 skud. Beda jing˙ata l-pranzu lill-kantantibarranin u kafè lil min kien jie˙u sehem fil-Matutin.Fl-1861, il-Festa ta’ San Valentinu saret nhar it-8 ta’ Ìunju. Il-Prokuratur, Giovanni Ebejer, barramilli ˙allas g˙al dak kollu li kien beda jsir g˙all-festa,˙allas ukoll:• 9 skudi g˙all-mixeg˙la,• 10 skudi g˙al-labtijiet,• 5 skudi g˙ax-xorb tal-likuri g˙all-bandisti u• 2 skudi g˙all-bandalori.Minn dan il-kont sirna nafu li g˙al din il-festabdiet tie˙u sehem il-banda, g˙aliex Ìanni Demajot˙allas 45 skud g˙all-banda. Minn din il-Festa bedajsir ukoll il-log˙ob tan-nar, g˙aliex hawn ukoll insibuIl‐korp ta’ San Valentino jidher armat fuq l‐artal. Dan il‐korpjitqieg˙ed f’niçça fl‐artal iddedikat lil San Mikiel.li l-Prokuratur Ebejer ˙allas lil Ìanni Mifsud minnBirkirkara 20 skud u 2 tari lil Ìanni Ûammit ta’ barmilΩejt g˙all-mixeg˙la.Fl-1864, il-festa saret nhar l-4 ta’ Ìunju. Il-Prokuratur kien l-istess Ìanni Ebejer. Ta’ min josservaçerti dettalji ©odda f’dan il-kont li t˙allas:• Il-banda kienet tikkonsisti fi 18-il bandist li t˙allsu36 skud, barra milli ©ew mog˙tija inbid b˙alaxorb. Inkrew 1,600 tazza tal-˙©ie© ikkuluriti g˙allmixeg˙la.• Inkrew minn Óal Lija 14-il piramida tal-˙adid g˙allmixeg˙lau ˙allas g˙al dawn Dun Alwi© Bonniçi.• Tqassmu l-labtijiet li qamu 9 skudi.• L-g˙asar li sar bil-muΩika qam 25 skud u ˙allsug˙alih Pietru Muscat, An©lu Cilia u An©lu Borg.• Marija Borg ˙allset g˙all-mixeg˙la tal-faççata tal-Knisja u taz-zuntier.• Il-log˙ob tan-nar qam 18-il skud.Inkomplu naraw xi Ωew© kontijiet o˙ra li jkomplujuruna kif Ωviluppat il-Festa ta’ San Valentinu, kifukoll nisimg˙u bi ˙wejje© o˙ra:Fl-1874 il-muΩika kienet tmexxiet mis-surmastPaolo Nani. Kien mistieden g˙all-festa Dun GejtFalzon li ©ie mog˙ti pranzu u çena fil-Lukanda ta’ÌuΩeppi Brincat hawn f’Óal Balzan. Dakinhar ilprokuraturtal-festa An©lu Cilia xtara l-pastizziming˙and ÌuΩeppi Brincat u qassamhom lill-organistaKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920107

u l-kantanti. Mal-kantanti insibu li ˙adu sehem DunKurçifiss Pisani u t-tenur Dun Orazju Galea.Fl-1879 insibu li l-muΩika kienet ta˙t it-tmexxijatas-surmast Paolo Nani. Il-pane©ierku g˙amlu DunAndrea Dingli D. D. li kien twieled Óal Balzan fis-sena1840. Wara l-G˙asar tal-Festa, ˙ar©et il-purçissjonili fiha ˙adu sehem ukoll erba’ kappisti minn barral-parroçça. Insibu li din id-darba mal-kafé ng˙atawukoll il-biskuttelli.Fil-festa ta’ l-1890 jissemma li l-banda li ˙adetsehem kienet il-banda “Alleanza” ta’ Birkirkara.Jissemma wkoll li g˙al dak inhar saret fjakkolata.Mill-kontijiet tas-sena 1894 sirna nafu kemm kienjiswa x-xorb. Din is-sena, il-prokuratur tal-festa ta’San Valentinu, Karlu Dingli, qassam:• 25 flixkun Ìin©er li qamu 10ç u 4 milleΩmi.• Flixkun Brandy u flixkun Rum qamu 11ç u 3milleΩmi.Fl-1895 insibu li l-log˙ob tan-nar in˙adem middilettantiBalzanin. Insibu wkoll li Luigi Vella ˙allasg˙all-muΩika tal-festa. La qed ng˙idu dwar il-muΩika,tajjeb li wie˙ed ikun jaf li fis-sena 1896 kienet ta˙tit-tmexxija tas-surmast Antonio Nani. Insibu wkoll lig˙all-Festa ta’ din is-sena Lonzu Pulliçino ©ab bandao˙ra barranija minbarra dik tas-soltu u din g˙amletΩew© servizzi.Se nieqaf hawn, ma hemmx bΩonn inkomplunqallbu r-re©istri tal-kontijiet g˙aliex dawn humaprova biΩΩejjed biex juruna kif kibret il-Festa ta’ SanValentinu.L‐Isem ta’ San Valentinu mog˙ti lilulied din il‐ParroççaMeta nqallbu r-re©istri tal-mag˙mudija nsibu lil-ewwel darba li l-isem ta’ Valentinu ©ie mog˙ti liltarbija fil-mag˙mudija, biex din tibda tissejja˙ bih,kien nhar id-19 ta’ Frar 1828 lit-tarbija ta’ Mikiel uMarija Decelis. Lil din it-tarbija, li kien tifel, barramill-isem Valentinu, ©ew mog˙tija l-ismijiet ta’ Saver,Salvu u Lonzu. Il-parrinijiet kienu Kalçidon Grech,bin RuΩar minn Óal Lija, u RoΩa Muscat, bint Saverminn din il-Parroçça.Insibu wkoll li l-isem ta’ Valent kien ©ie mog˙tilit-tarbija ta’ Marija u Mikiel Bonello, fil-mag˙mudijali saret fit-12 ta’ Awissu 1825 b˙ala r-raba’ isem:Kostantina, Vinçenza, Annunzjata, u Valentina.Fis-sena 1876, minn wie˙ed u tletin tarbija li©ew mg˙ammda 6 minnhom ©ew mog˙tija l-isemValentino/a.Fil-©ranet tal-festa n˙e©©ukom sabiex iΩΩejnu l-faççati,tixeg˙lu l-gallariji, ittellg˙u l-bnadar u l-festuni.Deguara IronmongeryBalzan Valley, Balzan BZN 08Tel: 21 440501 / E-mail: deguarae@di-ve.comNow you can choose from a range of more than 10,000colours of water paint, plastic paint, masonry paint,undercoat, eggshell, gloss, etc.Stockists of: Timber, cement, plumbing & electrical fittings and household appliances.Mon, Tue, Thu & Fri from 7.00 to 18.30, Wed & Sat from 7.00 to 13.00Bonnici TextilesNaxxar Road, Birkirkara BKR 07 — Tel: 2144 5051, 2144 4782 (office)A Renowned Name for Quality, Service and Reasonable PricesImporters/Wholesalers/Retailers of:Large selection of carpets, Wide range of furnishing fabrics, Towels & Bedsheets,Furniture covers, Curtain Rails108 Festa tal‐Lunzjata 2007

Tag˙rif dwar Mons. Tarcisio DelicataKappillan ta’ Óal Balzan 1981-1991Wara tmien snin ta’ ta˙ri© fix-Xjenzi, fit-Teolo©ija u fil-˙ajja spiritwali fis-seminarju tal-Furjana, nhar is-Sibt 11 ta’ Marzu 1967, MonsinjurArçisqof Mikiel Gonzi ordna lil Tarcisio Delicatasaçerdot fil-konkatidral ta’ San Ìwann, il-Belt. Issakien lest biex jibda l-˙idma pastorali fl-Arçidjoçesita’ Malta.Fit-tmiem tal-˙ajja fis-seminarju u l-bidu tas-sajfta’ dik l-istess sena, wara l-quddiesa solenni tieg˙ufil-BaΩilika ta’ Sant’Elena, Monsinjur Arçisqofbag˙at lil Dun Tarçis b˙ala Viçi Parrokku fil-Parroçça ta’ San Girgor, Tas-Sliema. Hemm kienjg˙in lill-Kappillan Dun Anton Mifsud fix-xog˙olta’ l-uffiççju parrokkjali, fis-servizzi tal-knisja ufit-tqarbin tal-morda. Bil-lejl kien jorqod f’dar ma’Dun Tarcisio Delicata ji©i ppreΩentat bukkett fjuri mit‐tfajjel IanMuscat illum membru attiv fil‐Kumitat Çentrali quddiem il‐biebtas‐Sala Manduca. Fir‐ritratt jidher fost l‐o˙rajn il‐mibki Rev. DunÌwann Zammit Hammett saçerdot ˙abrieki Balzani.©enb il-knisja min˙abba xi assistenza ta’ moribondi.Wara madwar sentejn l-Arçisqof talbu biex ikomplijwettaq il-˙idma ta’ Viçi Parrokku fil-Parroççatal-GΩira billi issa kien hemm saçerdot minn Tas-Sliema li seta’ joqg˙od hu b˙ala Viçi fil-Parroççata’ San Girgor.Fil-Parroçça tal-GΩira Dun Tarçis ˙adem g˙alftit xhur mal-Kappillan, il-Kan. ÌuΩeppi Theuma,KarkariΩ b˙alu. Kien jg˙in fis-servizzi Litur©içi fil-Knisja Parrokkjali li kienet u g˙adha ffrekwentata˙afna min-nies tal-GΩira u kien iqarben lil ˙afnamorda. Ìurnata wa˙da sejja˙lu l-ArçisqofMikiel Gonzi u qallu: “Ser nibg˙atek KappillanMarsaxlokk.” Ma damx il-GΩira g˙ax f’Jannar 1970sab ru˙u jg˙ix f’Marsaxlokk fid-dar tal-Kappillanwara li Dun Alfred Xuereb ©ie nominat Kappillanta’ Óal Lija, ra˙al twelidu. Dun Tarçis ma kienjaf lil ˙add f’Marsaxlokk ˙lief lil ÌuΩeppi Fenech,soçju tal-Museum, li dik il-˙abta kien ja˙dem mas-Superjur Delicata fil-˙anut tag˙hom il-Belt. MaΩ-Ωmien beda jidra lin-nies, isir mid˙la tag˙hom ujara fiex jista’ jaqdihom. Fis-snin sebg˙in ir-ra˙alta’ Marsaxlokk kien g˙adu mi©bur; il-parti l-kbirata’ l-ir©iel u l-©uvintur ja˙dmu fuq il-ba˙ar u n-nisa jbig˙u l-˙ut. L-g˙alliema u l-iskrivani konttg˙oddhom fuq subg˙ajk. Kien ra˙al mi©bur u façlitkun lil kul˙add u Dun Tarçis sar jaf lin-nies kollha,kbar u Ωg˙ar, b’isimhom.It-tmexxija tal-Parroçça kienet kollha fi ˙siebu, ilpartipastorali, amministrattiva u ç-çelebrazzjonijietinterni u esterni tal-festi. Ma kienx hemm kaΩin talbandau lanqas kumitat tal-festa. Imma l-g˙ajnunakienet ti©i ming˙and in-nisa, l-ir©iel, ix-xebbiet ul-©uvintur li kienu jmiddu g˙onqhom g˙ax-xog˙olta’ kull g˙amla, dejjem g˙all-©id tal-Parroçça. Ixxog˙olta’ manutenzjoni tal-Knisja Parrokkjalima’ naqas qatt. Saret niçça ©dida g˙all-istatwatal-Madonna ta’ Pompei bil-bieba tinfeta˙ fuq rotau n˙admet pjattaforma bir-roti biex l-istatwa tkuntista’ tin˙are© min-niçça bil-kumdità, ming˙ajrebda ˙sara. Inbniet sala Ωg˙ira mal-knisja g˙ar-KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920109

Il‐Kleru tal‐parroçça jidherfuq quddiem tar‐ritrattflimkien mal‐kumitat ul‐membri tas‐Soçjetà.rikreazzjoni tax-Xlukkajri. Bejn il-kampnari nbenafrontispizju bil-Madonna bil-Bambin fuq pruwata’ luzzu, xog˙ol artistiku ta’ l-istatwarju msemmiMarku Montebello. Dan barra x-xog˙ol pastorali ta’kuljum, tqarbin tal-morda, assistenza mal-moribondifid-djar tag˙hom u xog˙ol ta’ l-uffiççju parrokkjali.F’Ìunju ta’ l-1981 Monsinjur Arçisqof ÌuΩeppiMercieca sejja˙lu biex jibda l-˙idma pastorali filparroççamdawra bil-©onna ta’ Óal Balzan.Il-Parroçça ta’ Óal Balzan ma kinetx ©dida g˙alkollox g˙alih g˙ax ta’ g˙axar snin kien jattendi l-Dun Tarcisio Delicata jidher mar‐reffieg˙a tal‐vara fil‐festa tal‐Lunzjata 1982. Mix‐xellug: Kola Borg, Ninu Camilleri, TommyBorg (RIP), Pawlu Chetcuti, Karmnu Chetcuti (RIP), Ìor© Grech,John Sammut, Karmenu Chetcuti (RIP), Spiru Vella u GabrielPullicino (RIP).qasam tal-Museum fi Triq it-Tliet Knejjes. Kienjitla’ flimkien ma’ tfal o˙ra mas-soçju Lino Cardonajew mas-soçju Joe Guillaumier, dejjem bil-mixi.Is-Superjur kien Çikku Zammit minn Óad-Dingliimma wara ftit il-Museum ta’ Óal Balzan g˙addafi ˙sieb Victor Delicata. Dun Tarçis baqa’ jattenditul is-snin tas-Seminarju Minore (skola sekondarja)sa ma beda s-Seminarju Maggiore. Kien le˙aqinkorpora b˙ala soçju tal-Museum u g˙alhekkmeta ©ie Óal Balzan b˙ala kappillan sab l-ir©ielu l-©uvintur li di©à kien jaf fil-Qasam. G˙al DunTarçis kien Ωmien sabih u nostal©iku u min jafkemm ftakar fil-lezzjonijiet tal-Le˙en il-Ma˙bub,il-passi©©ati fil-kampanja u l-avventuri li pasparnaflimkien. Fil-festa ta’ Marija Annunzjata ta’ Lulju1981 ˙a sehem f’parti mill-purçissjoni flimkienmal-kappillan Carmelo Sciberras. Is-saçerdotikienu numeruΩi: Dun Spir Sammut, Dun ÌwannDimech, Dun ÌuΩepp Zammit, Dun Joe Degabrieleu l-famuΩ Dun Ìwann Zammit Hammet.Fl-17 ta’ Ottubru 1981 beda uffiçjalment il-˙idma pastorali tieg˙u f’Óal Balzan. Beda l-kuntattman-nies tal-parroçça, mal-membri ta’ l-g˙aqdietreli©juΩi u mal-membri ta’ l-g˙aqdiet soçjali. Óainteress kbir fit-tag˙lim tal-katekiΩmu fl-oqsma tal-Museum tal-bniet u tas-subien. Sar jaf lis-sorijiettat-Tliet Kongregazzjonijiet tal-Bon Pastur, tal-Fran©iskani ta’ Marija u tal-Karità.Kien jag˙mel laqg˙at regolari mas-saçerdotital-parroçça u mal-membri tal-Kunsill Parrokkjali.Laqg˙at o˙ra kienu jsiru ma’ l-ommijiet kull nharta’ Óamis filg˙odu, mal-kor tat-tfal bniet ta˙t iddirezzjonitas-Sur Lawrence Scicluna u man-numrusabi˙ ta’ abbatini subien li kienu jg˙inu waqtil-funzjonijiet tal-litur©ija. Ftit taΩ-Ωmien waranibtet il-Mixja Neokatekumenali b’˙afna tamiet ta’katekeΩi g˙all-adulti u g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙.110 Festa tal‐Lunzjata 2007

Fl-uffiççju parrokkjali kien isir ˙afna xog˙ol.Dun Joe Degabriele kien jg˙in fir-re©istrazzjonifir-re©istri tal-parroçça. Is-Sur Valent Muscatkien jirrestawra r-re©istri antiki u imprezzabbli ta’Óal Balzan. Is-Sur Salvu Saliba kien jg˙in f’kullma kien ikun hemm bΩonn. Kull xahrejn baqa’jippubblika fuljett b’Ωew© kuluri biex jaslu l-avviΩital-parroçça u xi ˙sieb spiritwali lill-Balzanin. Makinux jidhru riklami fih biex l-attenzjoni tmur bissfuq il-messa©© spiritwali.Jistenna lil Dun Tarçis kien hemm xog˙olenormi li kien je˙tie© li jsir prinçipalment fil-knisjaparrokkjali u f’postijiet o˙ra tal-parroçça. Is-SurValent Chetcuti tah lista twila ta’ dak kollu li kienje˙tie© li jsir – “mhux g˙al Ωmienek biss, imma g˙almin ji©i warajk” – fissirlu. L-ewwel ˙idma bdietbiex jissokta x-xog˙ol fuq il-pittura g˙ax kien iluwieqaf Ωmien.Bdew il-kuntatti mal-pittur Pawlu CamilleriCauchi u aççetta li jipprepara abbozzi ta’ pittura bi stilbejn dak ta’ ÌuΩeppi Calì u dak ta’ Emvin Cremona.L-abbozzi ©ew preΩentati lill-Kummissjoni ta’ l-Arti tal-Kurja ta’ l-Arçisqof u l-membri tal-fundraising bit-tmexxija g˙aqlija tas-Sinjura MiriamGrima intensifikaw il-˙idmiet tag˙hom u bdewjin©abru l-flus g˙ax-xog˙ol fil-knisja. Numru sabi˙ta’ individwi bdew joffru lira fix-xahar g˙al danl-istess skop. Is-Sur Valent Chetcuti u l-assistenttieg˙u Ìor© Muscat bdew ix-xog˙ol taΩ-Ωebg˙afil-Knisja Parrokkjali u ˙afna kienu l-ir©iel litaw l-g˙ajnuna tag˙hom speçjalment mill-KaΩintal-Banda San Gabriel. L-g˙ajnuna fl-armar ta’pontijiet, fiΩ-Ωebg˙a, fix-xog˙ol ta’ l-elettriku, fittik˙ilu fil-˙ti©ijiet l-o˙ra kollha kienet bla waqfien.Kif il-kappillan kien isejja˙ g˙all-g˙ajnuna konttarahom jitilqu t-tazza tal-birra, jitfu s-sigaretti ujmiddu idejhom.L-elementi tan-natura urew xi jsarrfu f’Ottubruta’ l-1983 meta waqt maltempata tqaççtet il-ballatal-©ebel mill-quççata tal-kampnar u nstabet biççiet˙dejn il-bieb tas-sagristija. Iç-çinturin tar-ram talkalamitaΩammha milli tmur ’il bog˙od. Alla riedli dan se˙˙ kmieni filg˙odu qabel bdew ©ejjin inniesg˙all-quddiesa tas-6.00 am. Óadmu bis-s˙i˙ ilmembrir©iel tal-KaΩin San Gabriel biex il-kampnarji©i restawrat. Ìewwa l-Knisja tkompla x-xog˙oltaΩ-Ωebg˙a u r-restawr tal-koppla tal-kor mis-Sur Alfred Briffa u t-tindif u Ω-Ωebg˙a tal-kopplaprinçipali mis-Sur Valent Chetcuti u mis-Sur Ìor©Muscat. Il-lanterna tal-koppla saret kwaΩi kollha©dida.Biex ma jintilifx Ωmien f’dan l-istess intervall sarxog˙ol ta’ manutenzjoni fiç-çimiterju tal-parroçça ufl-uffiççju parrokkjali. Grupp Ωg˙ir ta’ r©iel minnTriq il-Providenza ˙adu ˙sieb inaddfu mill-©ir il-˙itan tal-kappella storika ta’ Santu Rokku. Waqtdan ix-xog˙ol inkixfu xi graffiti ta’ xwieni u slaleb.Il-lanterna tal-kappella ta’ Santa Marija wkollinbidlet kwaΩi kollha g˙ax il-pilastri kienu tmermrubiΩ-Ωmien.Dun Tarçis ˙a ˙sieb jordna sett ta’ altar ©did: ilmejda,l-ambone u l-le©iju tal-kewkba. Dawn ©ewiddisinjati minn Dun Spir u ma˙duma mis-Sur VictorBrincat. Óut Dun Spir offrew ukoll parti mill-ispiΩa.Benefatturi o˙rajn offrew kontribuzzjonijiet biexinxtraw sett linef tal-kristall g˙all-pilastri ta’ madwaril-knisja. L-istatwa artistika ta’ Marija Annunzjatakellha bΩonn ta’ dawra wkoll. L-induratura bdiettmajna u kellha bΩonn ta’ tindifa. Dan ix-xog˙ol©ie afdat f’idejn l-esperti tas-Sur Horace Farrugia.Kien hemm xi pakketti ta’ folji tad-deheb IngliΩ di©àmixtrija fi Ωmien il-Kappillan Carmelo Sciberras untuΩaw g˙al din il-biçça xog˙ol speçjali u nxtrawaktar folji tad-deheb g˙ax il-˙sara fl-istatwa nstab liIl‐Kappillan illum Mons.Dun Tarcisio Delicatajidher jiffirma l‐ktieb talviΩitaturifl‐ewwel Ωjaratieg˙u fil‐kaΩin fil‐preΩenzata’ Valentino Muscat (RIP)Kaxxier, Gabriel CaruanaPresident u Guido BorgSegretarju nhar is‐Sibt 21ta’ Novembru 1981.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920111

kienet akbar milli wie˙ed seta’ jobsor. Din kienetbiçça xog˙ol sabi˙a li kul˙add ˙a gost biha u kienetl-a˙˙ar biçça xog˙ol li Dun Tarçis ˙a ˙sieb f’ÓalBalzan, g˙ax f’Ìunju ta’ l-1991 Mons. Arçisqofsejja˙lu fil-palazz ta’ l-Imdina biex jg˙idlu li kellu˙sieb jibag˙tu Arçipriet fil-Parroçça ta’ San Pawl,ir-Rabat.Wara l-festa ta’ Marija Annunzjata ta’ dik issena˙ar©et l-a˙bar li Dun Tarçis kien issejja˙ bieximur ir-Rabat. Ftit tal-jiem wara l-Arçipriet BennyTonna ©ie jΩuru fl-uffiççju parrokkjali biex ikellmufuq il-parroçça tar-Rabat u kkwotalu sentenza mill-Atti ta’ l-Appostli: “Poplu kbir qed jistenniek f’dikil-belt.” Ir-Rabat huwa parroçça mifruxa ˙afna,mimlija storja u fdalijiet storiçi, marbuta ma’ l-Ordnital-Kavallieri ta’ San Ìwann u tradizzjonalmentmeqjus b˙ala l-ewwel parroçça ta’ Malta, billi SanPawl g˙ex f’dawk l-in˙awi matul it-tliet xhur li damfostna l-Maltin.Fit-12 ta’ Ottubru ta’ l-1991 Dun Tarçis bedal-˙idma pastorali fir-Rabat u ˙a l-pussess b˙alaKanonku Arçipriet tal-Kolle©©jata ta’ San Pawl –parroçça kbira mit-truf ta’ Ó’Attard u ÓaΩ-Ûebbu©sal-Buskett, il-Ba˙rija u l-Imtarfa b’poplu mifruxfil-qalba tal-parroçça u mferrxin fil-kampanja. Ir-Rabat huwa parroçça b’˙afna knejjes u komunitajietta’ reli©juΩi, ir©iel u nisa. Huwa Ωamm laqg˙atregolari mal-kapitlu tal-kolle©©jata, mal-presbiteru,mal-kunsill parrokkjali u mal-kumitat festi esterniu l-g˙ajnuna ma naqsitx mill-voluntieri kemm filknisja,kif ukoll fl-uffiççju parrokkjali u fid-diversixog˙lijiet tal-knisja u ta’ madwarha. Il-kuntatti mannieskienu kontinwi, min g˙al ˙a©a u min g˙al o˙ra.Il-Knisja ta’ San Pawl hija ffrekwentata ˙afna mir-Rabtin u anke mit-turisti b’mod speçjali min˙abbal-Grotta ta’ San Pawl. L-altar ma©©ur ikun fl-aqwatieg˙u armat bil-kandilabri tal-bronΩ u bil-girandolatal-fidda g˙all-festa ta’ Corpus Christi. Fil-Parroççata’ San Pawl, ir-Rabat isiru Ωew© festi: il-festa ta’Corpus Christi li hija l-festa prinçipali u l-festa tal-Martirju ta’ San Pawl, li hija l-Festa Titulari.Fi knisja antika u storika b˙al ma hi ta’ San Pawlikun je˙tie© manutenzjoni kontinwa. Ing˙ata bidug˙all-installazzjoni ©dida ta’ l-elettriku, inxtaral-materjal u x-xog˙ol sar mill-voluntieri. Tlestietl-installazzjoni bis-switch board fis-sagristijaimma hi ˙asra li dan ix-xog˙ol ma tkompliex fissezzjonijietli jmissu mal-knisja parrokkjali. Sarrestawr tal-koppla prinçipali bit-tindif tal-pittura,ta’ l-induratura, taΩ-Ωebg˙a u rifletturi ©odda. Saruxog˙lijiet ta’ restawr ta’ kwadri ta’ pittura ta’ artistili ˙allew isimhom imnaqqax fl-istorja. Saru wkollxog˙lijiet fil-©ebla b˙al bdil ta’ balavostri u tiswijieto˙ra.F’Settembru tas-sena 1999 Dun Tarçis temmil-˙idma pastorali tieg˙u fil-Parroçça ta’ San Pawl,ir-Rabat. Mar g˙al xahrejn f’Sydney, l-Awstraljag˙and o˙tu, fejn iltaqa’ ma’ ˙afna Maltin emigrantiu l-familji tag˙hom u g˙amel ˙bieb ©odda. Meta©ie lura beda ˙idma pastorali xi ftit differenti minndik ta’ qabel fl-uffiççju taΩ-Ωwi©ijiet fil-Kurja, il-Furjana. Filg˙axija kien jg˙in lil Kan. Karm Busuttilf’˙idma pastorali fiΩ-Ωona li kienet g˙adha qed ti©iffurmata ta’ Marija Omm il-Knisja f’Tal-Qattus uf’Tas-Swatar fil-limiti tal-Parroçça ta’ Sant’Elena,Birkirkara.Fost ix-xog˙ol pastorali kien hemm il-quddiesatat-tfal ta’ nhar ta’ Erbg˙a b’parteçipazzjoni˙ajja tat-tfal u ta’ l-ommijiet. Dan g˙amlu g˙almadwar ˙ames snin sakemm l-Arçisqof bag˙tug˙al ˙idma pastorali ©dida b˙ala r-Rettur tal-Knisjatal-Madonna tal-Mirakli, Óal Lija. Knisja Ωg˙iraffrekwentata minn ˙afna nies mill-ir˙ula ta’ Maltau G˙awdex. Isiru pellegrina©©i, talb g˙al grazzjime˙tie©a, b’mod speçjali g˙all-fejqan u offerti lill-Madonna b˙ala ringrazzjament g˙al ˙afna grazzjimaqlug˙a bl-interçessjoni tag˙ha.F’Novembru tas-sena 2006 Monsinjur Arçisqoftah in-nomina ta’ Monsinjur tal-Katidral fis-sezzjonital-Konkatidral ta’ San Ìwann, fil-Belt.ESTABLISHED 1919FIRMJ. GAUCI BORDAAGENTS ‐ EXPORTERS ‐ IMPORTERS59, “Gabor”, Parilja Street,St. Venera HMR 16 - Malta.Tel: (356) 2144 3930 Fax: (356) 2149 2709112 Festa tal‐Lunzjata 2007

Wiener Servitenkirche“Maria Verkündigung”(Maria Annunzjata)Fil-Parroçça ta’ “Rossau”kitba tu ritratti ta’ Steve MicallefDaqs 10 minuti jew kwarta mixi bog˙od mill-Katidral maestuΩ ta’ San Stiefnu ©ewwa ç-çentru ta’Vjenna, wie˙ed jiskopri pjazza ˙elwa u kwieta biknisja ©o fiha.Nhar il-15 ta’ Diçembru 2006, waqt Ωjara likonna qeg˙din nag˙mlu ©ewwa l-belt kapitali ta’l-Awstrija, grupp ta’ ˙bieb morna g˙amilna vista©ewwa l-Knisja ta’ Marija Annunzjata, jew kifRitratt li juri l‐katidrali li jinsab f’Rossau fl‐Awstrija.jg˙idulha bil-ÌermaniΩ “Maria Verkündigung”.IΩda g˙an-nies ta’ Vjenna din il-Knisja jsibuhab˙ala “Servitenkirch”. Dan g˙aliex propju fis-16 ta’Settembru 1638, b’digriet imperjali, l-Ordni tas-Servita’ Maria, ©ew mog˙tija permess mill-ImperaturFerdinandu III, sabiex ikunu jistg˙u jwaqqfuMonasteru ©ewwa Vienna.KwaΩi sa sena wara, proprjament fid-19 ta’ Mejju1639, ©iet ikkonsagrata Knisja ta’ l-injam fil-preΩenzata’ l-Imperatur innifsu, kif ukoll ta’ martu u wliedu.Fil-11 ta’ Novembru 1651 ©iet impo©©ija l-ewwel©ebla tal-Knisja li nsibu llum u li kienet ©iet mibnijaf’Ωew© stadji. Fl-1670 ©iet ikkonsagrata u fl-1677tlestew id-dekorazzjonijiet ta’ ©ewwa. Il-Kappellata’ San Pellegrinu, flimkien maΩ-Ωew© kampnari ©ewmiΩjuda fit-18-il seklu.Ispirat mill-arkitett Taljan, Palladio, din il-Knisja©iet mibnija minn Martin Carlone, fejn wara servietb˙ala mudell g˙al aktar bini sagru li wie˙ed jista’ jsib©ewwa Vjenna.Ìewwa l-Knisja l-aktar xog˙ol importanti ta’arti li wie˙ed isib hija çertament “Il-Pietà” (li saretmadwar is-sena 1470). Din tinsab fuq l-artal tal-Madonna tad-Duluri. Ta˙t l-artal hemm il-qabar tal-Prinçep Octavio Piccolomini. Kienet bl-g˙ajnunakbira u attiva tieg˙u li dan il-©ojjel fi stil Barokk kiensar possibbli.Fost l-artali li wie˙ed isib hemm dak ta’ SanBastjan. Hemm wie˙ed jara l-istatwa ta’ SantuWistin, li fuq ir-regoli tieg˙u jimxu l-Ordni tas-Servita’ Maria. Hemm ukoll l-istatwa ta’ San Ambrosio, likien hu li g˙ammed lil Santu Wistin. Fost artali o˙rahemm dawk iddedikati lil San Ìwann u lil San FilippuKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920113

Benitus li huwa qaddis ie˙or ta’ l-ordni. Hemm artalie˙or iddedikat lil Sant’Anna.Ìewwa l-Knisja, id-devozzjoni speçjali lig˙andhom l-Ordni lejn il-Ver©ni tidher fil-pittura lihemm fuq l-artal ma©©ur bix-xena ta’ l-Annunzjata.Fuq kull na˙a tal-pittura hemm Ωew© statwi kbar.Dawn huma tal-©enituri ta’ San Ìwann il-Battista,Zacharija u EliΩabetta u fuq in-na˙a l-o˙ra hemmomm u missier il-Madonna, Ìwakkin u Anna.Mas-saqaf hemm Ωew© freski li juru lil MarijaAssunta u l-Inkurunazzjoni ta’ Sidtna Marija.Dawn huma mdawrin bi tmien medaljuni li juruxeni mill-˙ajja ta’ Ìesù.Fuq il-lemin ta’ l-artal ma©©ur hemm Kurçifisskbir mag˙ruf b˙ala “Il-Kurçifiss tal-Forka”, li kienmag˙mul fis-seklu 13. Ori©inarjament dan kienjinsab fil-post ta’ esekuzzjoni, illum mag˙ruf b˙ala“Schlickplatz”.Il-pulptu sabi˙ li hemm kien in˙adem fl-1793.Kançell tal-ferrobattut mag˙mul fl-1670, jisseparan-na˙a tal-Knisja mill-entratura.Meta morna, il-˙amsa li konna, Helen Bonett,Simon Barbara, Ian Muscat, Lino Ciappara u jien,inzertajna li ©ewwa l-Monasteru kien hemm suqΩg˙ir tal-Milied. Wara li xtrajna xi affarijiet ma setaxjonqos li nie˙du “punsch” biex intaffu ftit mill-kes˙ali kienet qieg˙da tag˙mel. Hemm, ©ewwa l-bit˙atal-Monasteru qbadna diskursata mal-parruççani linzertaw hemm ukoll.U b’hekk, ©iet fi tmiemha l-mawra tag˙na ©ewwaL‐inkwatru titulari mill‐isba˙ ta’ Marija Annunzjata li jinsab filkatidralf’Rossau fl‐Awstrija.din il-Knisja u Monasteru. Mawra li Ωgur ser tibqa’fil-memorji tag˙na. A˙na Ωorna diversi knejjes o˙rasbie˙ ©ewwa din il-Belt Imperjali mimlija kultura.Belt, li kif rajna a˙na, fiha xi ˙a©a g˙all-gosti ta’kul˙add.Santa Marija PastizzerijaTriq il-Linja, AttardWe accept orders for parties and private functions.Our products are also available frozen.Opening Hours: 7.30 a.m. till 9.30 p.m.Including Sundays and Public HolidaysTel: 21422303 Mob: 99472477Joseph BorgImporter & General Commission Agent454, Fleur‐de‐Lys, BirkirkaraTel: 2144 2301 • Fax: 2144 2701 • Mob: 9947 3857114 Festa tal‐Lunzjata 2007

100 Sena mit-Twelid ta’Mro Carmelo Briffa (1907 - 2007)L-Ewwel Surmast tal-Banda San GabrielTag˙rif mi©bur minn Alan Deguara, Delegat tal‐BandaLi nfakkru l-˙ajja u l-˙idma ta’ niesli taw xi kontribut siewi lir-ra˙al tag˙nata’ Óal Balzan huwa wie˙ed millg˙anijietta’ din il-gazzetta. Hija tassew˙a©a xierqa, g˙alhekk, li n˙allu tifkiralil ta’ warajna ta’ l-ewwel surmast tal-Banda ‘San Gabriel’, Maestro CarmeloBriffa, li ˙alla d-dinja tal-˙ajjin nharil-11 t’April, 1972, fil-g˙omor ta’ 65sena.Mro Briffa twieled Birkirkara fl-1907. Huwa kien il-kbir fost is-sebata˙wa, ulied Agostino Briffa u Elena,imwielda Delicata. Sa miç-çokon tieg˙uCarmelo wera ©ibda kbira lejn il-muΩika.Meta l-mag˙ruf artista Balzani, is-Sur GabrielCaruana, li huwa wkoll Segretarju tal-KaΩin ‘SanGabriel’, issu©©erixxa li l-KaΩin isir KaΩin tal-Banda, g˙ajnejn il-Kumitat mill-ewwel waqg˙u fuqMro Briffa, li dak iΩ-Ωmien kien assistent surmastMro Carmelo Briffa –Surmast Direttur KaΩin tal‐Banda San Gabriel 1952‐1972tal-Banda ‘Duke of Connaught’ ta’Birkirkara. B’hekk Mro Carmelo Briffa©ie mag˙Ωul u ma˙tur l-ewwel surmasttal-Banda ‘San Gabriel’ ta’ Óal Balzan.Matul iΩ-Ωmien li dam surmasttal-Banda, Briffa ma naqas qatt lijissie˙eb mal-Bandisti tieg˙u fid-diversiprogrammi li l-Banda tat kemm flokkaΩjonital-festa titulari ta’ MarijaAnnunzjata kif ukoll f’okkaΩjonijieto˙ra barra mir-ra˙al. Barra dan, MroBriffa kellu fi ˙siebu wkoll it-tag˙lim ta’l-allievi. Ta’ sikwit kont tarah jitlag˙lekil-kaΩin u bis-sabar kollu jg˙allem lillallieviu j˙arri©hom fl-istrumenti tal-banda. Tul daniΩ-Ωmien ukoll huwa kkompona g˙add ta’ marçijietli hu kien jirregala lill-KaΩin. G˙alkemm illumMro Briffa m’g˙adux iΩjed mag˙na, bla ebda dubjut-tifkira, tieg˙u tibqa’ ˙ajja fostna meta ta’ kullsena nisimg˙u jindaqqu l-marçi ferrie˙a li huwa˙allielna.Il-funeral li organizza l-Kumitat tal-KaΩinbla dubju ta’ xejn jibqa’ wie˙ed imfakkar g˙al˙afna snin. Il-Banda ‘San Gabriel’ akkumpanjatil-katavru mill-knisja ta’ San Pawl tal-Wied,f’ Birkirkara, sal-Knisja Kolle©©jata BaΩilikafejn saritlu quddiesa ‘presente cadavere’.Numru kbir ta’ nies in©abru fit-toroq sabiexjaraw il-funeral, jisimg˙u l-marçi funebri, ukif ukoll sabiex jag˙tuh l-a˙˙ar tislima. Jallal-Mulej jag˙tih il-mistie˙ ta’ dejjem.Nifir˙u u nawguraw kull suççess lis-Surmast il-©did tal-Banda ‘San Gabriel’ -Maestro Clemente Sciberras.Mro Carmelo Briffa, l‐ewwel Surmast Direttur tal‐Banda San Gabrieljidher jidderie©i waqt programm muΩikali li sar fl‐okkaΩjoni ta’ g˙eluqil‐˙amsin sena mit‐twaqqif tas‐Soçjetà 1920‐1970Me˙uda mill-Gazzetta Óal Balzan ta’ Lulju/Awwissu1972KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920115

Kelmtejn mis-Sotto-Kumitat NisaIl-Óidma tas-Sotto-kumitat Nisamatul is-SenaL-iskop tas-Sotto-Kumitat Nisa huwa li na˙dmuu nistinkaw is-sena kollha biex inkabbru l-festag˙aΩiΩa ta’ Marija Annunzjata u l-KaΩin tal-BandaSan Gabriel. Nag˙mlu dan billi dejjem nippruvawnorganizzaw diversi attivitajiet b’differenza biexdejjem nattiraw aktar nies kif ukoll inkabbru l-interess.Fost dawn l-attivitajiet u l-˙ar©iet li nag˙mlu kullxahar, norganizzaw it-tombla u l-Coffee Mornings,kif ukoll il-parties tal-Milied u l-Karnival, li dejjemqed jikbru u jkunu suççess. Fis-Soçjetà tag˙nag˙andna tliet kumitati – dak çentrali kif ukoll is-Sotto-Kumitati tan-Nisa u taΩ-Ûg˙aΩag˙. Qedinsemmi dan biex ng˙id li f’kull attività t-tlietkumitati ning˙aqdu biex na˙dmu u norganizzawflimkien. Diversi membri jie˙du sehem filpurçissjonijiettal-Ìimg˙a l-Kbira kif ukoll jg˙inufil-wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa li ilha ssir fil-kaΩinSotto-Kumitat Nisa 2006/2007Mix‐Xellug: Carmen Deguara, Nathalie Cutajar, Helen Bonett (Segretarja), Elizabeth Micallef(President), Simone Briffa (Kaxxiera), Simone Barbara u Asmaa Borg.g˙al dawn l-a˙˙ar seba’ snin. Permezz ta’ din il-˙idma nkunu qed inkabbru l-isem tal-kaΩin u jkunaktar mag˙ruf ma’ Malta kollha b˙ala wie˙ed millisba˙kaΩini b’ambjent familjari. Jiena flimkienma’ s˙abi g˙andi unur ng˙id li konna g˙odda biexjit˙allas iç-çens tal-kaΩin u issa nistg˙u ng˙idu li l-kaΩin huwa kollu kemm hu tal-komunità tag˙na.Però biex sar dan u jibqa’ jsir progress g˙andnabΩonn il-kooperazzjoni ta’ kull wie˙ed u wa˙daminnkom. Din nista’ ng˙id li nsibuha f’kull attivitàbil-konkorrenza tag˙kom. Kif kul˙add jaf g˙andna˙olma li bl-g˙ajnuna ta’ Marija Annunzjata u bil-˙idma tag˙na l-pro©ett ta’ bini ©did isir realtà biexikollna aktar spazju u norganizzaw l-attivitajieta˙jar speçjalment fix-xhur tax-xitwa. Kif tistg˙utimma©inaw dan kollu jirrikjedi fondi kbar, fil-fattdi©à ©iet organizzata lotterija kbira.Biex nag˙laq nixtieq nirringrazzja mill-qalb lildiversi benefatturi fosthomlill-Barman Victor Galea ul-familja, lil Joe Muscat ta’l-Evergreen, Ìor© Attardta’ Rojolin Bakery, u lilMartin Meli tal-la˙am.com.Nirringrazzja lil s˙abi tas-Sotto-Kumitat Nisa talli dejjemkienu disposti g˙al kull attivitàli ssir. Nirringrazzja wkolllis-Sotto-Kumitat Ûg˙aΩag˙kif ukoll lill-Kumitat Çentrali.Grazzi ta’ l-inkora©©iment.Nixtieq lil kul˙add festa millisba˙,trankwilla u divertenti.Viva Marija Annunzjata u l-KaΩin San Gabriel.116 Festa tal‐Lunzjata 2007

Baned MistiednaFesta 2007ThePhilarmonicSocietyand the King’sOwn BandA.D. 1874VallettaMarçiKalarogaGiuseppe CaruanaMer˙ba lill-Kewkba ta’ Kalaroga Vincenzo CiapparaInnu Març San DuminkuAngelo PullicinoIvan PaulJohn GaleaThe Diamond StarL. BongailasThe Golden QuarryJ. CiapparaGalaxyV. CiapparaThe Vagabond in BagdadT. ChircopSt. Dominic 1956 J. CasapintaGeronimo PimentelP. HernandezManolo VazquesF. Lopez DelgadoHamirianaE. GaleaStella MarisBand ClubSliemaMarçiInnu Març Stella MarisLondonMalta Day 2005L-Ewwel SlimiΩiMilleniumValenciaTas-Sidrija DottZorroAve Maris StellaA˙na Champions ta’ l-ArmarSantosCoronationMatriçiInno alla Filarmonica Stella MarisSurmast Direttur: Mro Michael PulisA. DarmaninM. PulisM. BugelliB. BugejaA. ColeiroM. PulisA. ColeiroA. AquilinaA. ColeiroJ. ZammitD. AgiusJ. AzzopardiA. ColeiroF. CamilleriProgrammImpressions from SevilleSymphony No. 1The Great Waltz (Selection)LarlizienneOver PicaleneRadetsky MarchOmaggio alla King’s OwnHarry SimeoneSonny GaleaJohann StraussGeorge BizetFrans SuppèJohann Struss Snr.F. GobetSurmast Direttur: Mro John GaleaMarçiInnu tal-BandaInnu Març Sant’ElenaInnu Popolari lil Sant’ElenaAnna u Carol10 Snin Kummissjoni Ûg˙aΩag˙u Armar ElenjaniJoephilSimply the BestDanicaColchesterMariah EleniaL-A˙dar JiddominaTal-ÌebliJoe u KarmnuFamilja Gauci ta’ KlementRoderich and LorraineMitt Sena Ça˙daVictoryet ComoSnin ta’ SuççessiLancizaChev. Mro Joseph BusuttilMro John Ivan BorgMro Ray SciberrasMro Joe VellaMro David AgiusMro Charles MizziMro Tony CarbonaroMro John TheumaMro Emle BugejaMro Ray ZammitMro Ray FenechMro Paul SchembriMro Ronnie PisaniMro John MamoMro Joe VellaMro David AgiusMro Charles MizziMro Tony CarbonaroMro John Ivan BorgBandaSant’ElenaBirkirkaraSurmast Direttur: Mro Joseph VellaTriple K.O.Mro Ray FenechTremendMro Ray ZammitKien Kumitat G˙aqli li Sena Senal-Banda Sant’LienaMro Emle BugejaDon QuixoteMro John TheumaTal-QalbaChev. Mro Joseph BusuttilBernardetteMro Ronnie PisaniKumitat Ûg˙aΩag˙ ’95Mro David AgiusIl-BuquMro Elton Lee AbelaKumitat Ûg˙aΩag˙ ’96Mro David AgiusParty PeopleMro John Ivan BorgCoronationMro Joseph AzzopardiKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920117

Banda ÌermaniΩa ΩΩur lis-SoçjetàInternational Tree Foundation (Malta)P.O. Box 278 Vallettae-mail: trees@searchmalta.comtag˙rif mi©bur minn Dr. Joe BorgF’Ottubru tas-sena l-o˙ra, il-F.E.E. G˙aqdaAmbjentali ÌermaniΩa g˙amlet g˙otja ta’Pick-up Van u ta’ magna li tqatta’ z-zkuk tassi©armejta u mirduma fil-˙amrija, lill-Ministerug˙all-Affarijiet Rurali u l-Ambjent. Din l-g˙otjarnexxiet bil-koperazzjoni mill-qrib, g˙al bostasnin, bejn FEE, l-G˙aqda mill-Belt ta’ Mindenfil-Ìermanja u l-g˙aqda ambjentali MaltijaInternational Tree Foundation (Malta). Il-President tal-FEE, l-in©inier is-sur Burkart Schulteflimkien ma’ tliet membri o˙rajn ta’ l-istess g˙aqda,saqu l-vann mg˙obbi sa Katanja u mbag˙ad qabdul-vapur lejn Malta. Tlieta u g˙oxrin membru ie˙orta’ l-g˙aqda waslu Malta bl-ajru biex ikunu preΩentig˙aç-çerimonja ta’ l-g˙otja, kif ukoll biex iqattg˙ubtala f’pajjiΩna.Il‐Banda ÌermaniΩa waqt l‐impenji tag˙ha fil‐©nien tal‐kaΩin.Il-Belt ta’ Minden, li tinsab ftit ’il bog˙od minnHannover, taf il-bidu tag˙ha b˙ala belt fis-sena800 fi Ωmien Karlu Manju. Illum hija belt attivata’ madwar tmenin elf abitant. L-aktar strutturafamuΩa ta’ Minden, u l-unika wa˙da daqshekk kbirafl-Ewropa, huwa l-kanal Mittelland li jg˙addi minnfuq ix-xmara Weser, b’diΩlivell ta’ 50 metru biexjg˙aqqad iΩ-Ωoni industrijali tax-xmara Rhine maxxmaraWeser u l-o˙ra msej˙a Elbe. Vapuri sa 1350tunnellata jistg˙u juΩaw dan il-kanal li nbena bejnl-1906 u 1938.Il-vann, ser jintuΩa mill-©ardinara tal-Ministerumsemmi, li jie˙du ˙sieb il-©onna privati tal-President tar-Repubblika f’San Anton, fil-Palazz tal-Belt u f’Verdala fil-Buskett. Il-magna tat-tqattig˙ser tintuΩa mill-˙addiema tal-PARKS ta˙t l-istessMinisteru.Permess tal-˙biberija u l-koperazzjoni bejn iΩ-Ωew© g˙aqdietambjentali li nbdiet fl-1990, g˙addta’ pro©etti pubbliçi ta’ ta˙wil umanutenzjoni tas-si©ar f’Maltau f’G˙awdex, matul is-snin,ibbenefikaw minn g˙otjiet ta’ g˙addta’ vetturi u in©enji li g˙amlet l-G˙aqda ÌermaniΩa. Barra minnhekk permezz ta’ din il-˙biberijabejn iΩ-Ωew© g˙aqdiet, in©iebu Maltakemm-il darba baned taΩ-Ωg˙aΩag˙u beat-groups biex waqt li jie˙dubtala jdoqqu b’xejn lill-pubbliku. Xilog˙ba futbol ma’studenti Maltin manaqsitx lanqas.G˙aldaqstant, jien ˙taft l-okkaΩjoni118 Festa tal‐Lunzjata 2007

iex meta l-banda tkun preΩentihawn Malta din iddoqq programmfil-kaΩin tal-Banda San Gabrielukoll. Dan il-˙sieb se˙˙ g˙ax nharil-Óamis 5 t’Ottubru tas-sena l-o˙ral-Banda ta’ l-iskola sekondarja g˙oljata’ Minden, li ©©ib l-isem BesselGymnasium, ta˙t id-direzzjoni tassurmastg˙alliem is-Sur Stefan Boch,bi ftehim mal-kumitat tal-Banda SanGabriel, wettqet programm muΩikalimΩewwaq sew. L-ewwel parti saretfiç-çentru parrokkjali min˙abba x-xita, iΩda t-tieni parti saret fil-bit˙aspazjuΩa tal-kaΩin Banda San Gabriel.Sew il-faççata tal-kaΩin kif ukollil-bit˙a ©ew imΩejna mill-kumitat˙abrieki tal-banda, bil-qofol tal-brijujintla˙aq meta waqt id-daqq ta’ l-innu ta’ l-Assunta nxteg˙lu fuq il-bejtgassijiet, stoppini u musketterija, lil-istudenti muΩiçisti u l-mistedninbarranin u l-membri tal-Banda SanGabriel, gawdew mill-bit˙a u fermapprezzaw.Il-kumitat tal-Banda San Gabriel,fl-a˙˙ar tas-serata g˙amel g˙otja ta’tifkira lis-surmast is-sur Stefan Boch uwara, l-mistednin taΩ-Ωew© G˙aqdietAmbjentali, flimkien mal-BandaÌermaniΩa, kienu onorati b’riçevimentfil-kaΩin stess. Il-mistiedna ÌermaniΩibaqg˙u impressjonati bil-laqg˙a ling˙atatilhom u bil-˙e©©a li l-kumitatu l-volontarji tal-Banda San Gabrielurew biex din is-serata tkun veramentsuççess.Diversi membri tas‐Soçjetà mal‐bandisti tal‐Banda ÌermaniΩa.Il‐President tas‐Soçjetà Lino Borg jippreΩenta rigal ta’ tifkira lil rappreΩentanta tal‐Banda ÌermaniΩa fil‐preΩenza ta’ Dr. Joe Borg.Souvenirs Cabinet fil-KaΩinKey-Chains, T-Shirts, Brieret, Kotba,CDs bil-kant, CDs tal-marçi u BookmarksL-g˙onnellaSouvenir ShopXog˙ol ta’ Bizzilla u Ganutell,Lezzjonijiet ta’ Bizzilla u Ganutell, Bozoz, VaΩuni, Frames, eçç...Rose Marie Falzon, 27 Bridge Str., Mosta Tel: 2141 1207 - 21411828KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920119


Programm MuΩikalimill-Banda San Gabrielta’ Óal Balzan fuq iz-zuntier tal-Knisjanhar il-Óamis 5 ta’ Lulju 2007Those Magnificent Men in Their Flying Machine – Ron GodwinThe Great Escape – Elmer BernsteinAmerican Latin Rumbo – direzzjoni ta’ l-Assistent Surmast Charles MizziOne Moment in Time – tkanta Jessica MuscatBest of the Beatles – John MossSister Act – I Will Follow Him – Michael SweeneyOrpheus in the Underworld – J. OffenbechInnu lil Óal BalzanMuΩika Mro. Joseph Vellau kliem tal-Poeta Balzani Ìor© BorgInnu lil Marija Santissima AnnunzjataMuΩika tal-Kanonku Dun Karm Scerriu kliem ta’ Dun Frans CamilleriInnu Març San GabrielKompoΩizzjoni ta’ Mro. Willie AttardPreΩentaturiMarlene Abela u Joe VellaJie˙u sehem l-Amadeus Chamber Choirli jkun ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Brian CeffaiIl-Banda San Gabriel tkun ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Joseph VellaG˙al din l-attività se jkun hemm si©©ijiet g˙al min irid isegwi l-programm muΩikaliKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920121

Ikun minni skond KelmtekCD ©dida g˙all‐bejg˙ mill‐KaΩing˙all‐prezz ta’ Lm3.50Casa Antonia, Pope Alexander VII Junction, Balzan BZN 06. Tel: 21496277 Fax: 21496278 www.casa-antonia.com.mt

It-toroqminn fejn serjg˙addu l-banedIl‐Març waqt iil‐˙ru© min‐niçça.Programm MuΩikali.Il‐Març tal‐Ìimg˙a.It-Tnejn 2 ta’ Lulju 2007Óru© tal-vara min-niççaBanda San Gabriel ta’ Óal Balzan – Març19.30pm Il-banda San Gabriel issellem lill-varaartistika u devota ta’ Marija Annunzjata, wara jsirmarç li jibda minn Triq l-G˙erusija - Triq A. Bosio- Triq Dun Ìwann Zammit Hammett - Triq SirAntonio Micallef - Triq Balaguer - Triq iz-Zekkuk- Triq Santa Marija - Triq il-Kbira (Posta) - TriqValent Muscat - Triq il-Papa Alessandru - Triq SanValentino - Triq il-Kbira sal-kaΩin.Il-Óamis 5 ta’ Lulju 2007It-tieni Jum tat-TriduBanda San Gabriel ta’ Óal Balzan – Març uProgramm20.00pm Il-Banda San Gabriel tag˙mel marçli jibda minn Triq Sigismondu Dimech - Triq l-Annunzjata - Triq il-Kbira - Triq Santa Marija -Triq il-Kbira sal-kaΩin. Wara l-imsemmija bandatesegwixxi programm muΩikali fuq il-plançier, fuqiz-zuntier tal-knisja. Kul˙add huwa mistieden. Serikun hemm is-si©©ijiet biex jintuΩaw mill-pubbliku.Il-Ìimg˙a 6 ta’ Lulju 2007L-a˙˙ar Jum tat-TriduBanda San Gabriel ta’ Óal Balzan – Març21.00pm Il-banda San Gabriel iddoqq l-AveMarija mal-banda Marija Annunzjata fil-pjazza.Wara l-banda San Gabriel takkumpanja l-istatwa ta’San Gabriel mill-pjazza - Triq il-Kbira - Triq SantaMarija - Triq il-Kbira sal-kaΩin.124 Festa tal‐Lunzjata 2007

Is-Sibt 7 ta’ Lulju 2007Lejlet il-FestaBanda Sant’Elena ta’ Birkirkara – Març20.00pm Il-banda Sant’ Elena tag˙mel març li jibdaminn Triq Sisner - Triq San Valentino - Triq il-PapaAlessandru - Triq Idmejda - Triq San Valentino -Triq Santa Marija - Triq il-Kbira - Pjazza sal-kaΩin.Il-Óadd 8 ta’ Lulju 2007Jum il-FestaBanda King’s Own tal-Belt Valletta – Març uProgrammBanda Stella Maris ta’ Tas-Sliema – Purçissjoniu Març18.30pm Il-banda Çittadina King’s Own tag˙melmarç li jibda minn Triq il-Kbira (Posta) u jibqa’miexi tul Triq il-Kbira sa fuq iz-zuntier tal-knisja.19.30pm Waqt il-˙ru© tal-vara ta’ MarijaAnnunzjata l-banda King’s Own iddoqq l-AveMarija.21.00pm Il-banda Stella Maris ta’ Tas-Sliematakkumpanja l-purçissjoni bl-istatwa ta’ MarijaAnnunzjata minn Triq Sisner - Triq San Valentino- Triq Santa Marija - Triq il-Kbira sal-kaΩin.22.30pm Il-banda King’s Own waqt id-d˙ul talvarata’ Marija Annunzjata ssellem bid-daqq ta’diversi innijiet Marjani.23.00pm Il-banda Stella Maris tag˙mel il-marçta’ l-a˙˙ar li jibda minn fejn il-knisja g˙al Triq il-Kbira - Triq Santa Marija - Triq il-Kbira sal-kaΩin.Il‐Banda Sant’Elena.Il‐Banda King’s Own.Matul il-jiem tal-Festa,nitolbukom ©entilment sabiex ilvetturitag˙kom ma t˙alluhomxipparkjati fit-toroq li minnhomikunu ser jg˙addu l-baned, ˙allima jkunx hemm inkonvenjenti.Il‐Banda Stella Maris.Fil-©ranet tal-festa n˙e©©ukom sabiex iΩΩejnu l-faççata,tixeg˙lu l-gallariji u ttellg˙u ma’ l-arbli l-bnadar u l-festuni.Tube Bells g˙all-Kiri g˙all-okkaΩjonijiet ta’ Ti©ijietG˙al aktar informazzjoni çempel il-KaΩin • Tel: 2144 5840u staqsi g˙al xi ˙add tal-kumitat.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920125

Villa “Cor Jesu” fi Triq PapaAlessandru VII Óal Balzanminn Mons. D. Ìwann DimechMeta l-©enituri tieg˙i ddeçidew li minnG˙awdex, fejn kienu telg˙u hemm fi Ωmien l-a˙˙argwerra dinjija, jer©g˙u ji©u Malta, ˙asbu li jibnudar jew a˙jar Villa f’Óal Balzan peress li dan il-postkien jixba˙ ˙afna l-ambjent li konna ng˙ixu fih ta’skiet u ˙emda. Kien il-Kanonku Dun Spir Sammut˙abib tag˙na minn Óal Balzan li ©abilna biçça artmag˙rufa “tal-Bajjada”, bi prezz ta’ xelin u nofs usitt ˙abbiet-il qasba, bil-kundizzjoni li l-perit ikunil-Professur ÌuΩeppi Colombo, B.Sc., B.E.A.,A & C.E., F.R.S.A. G˙alhekk missieri g˙amelappuntament ma’ dan il-perit li kien jg˙allem fl-Università ta’ Malta u mar bi pjanti li kienet ˙aΩΩetommi u ˙ija. Meta l-perit ra l-pjanti li kienu ˙aΩΩewommi u ˙ija li kien g˙ad g˙andu erbatax-il sena, tantg˙o©buh li talab lil missieri biex il-©img˙a ta’ waraj©ib mieg˙u lil ommi u lil ˙ija.Meta ommi u ˙ija ppreΩentaw ru˙hom quddiemil-Professur Colombo, fer˙ilhom ˙afna u staqsalil ˙ija x’kors kien bi ˙siebu jie˙u meta jispiçça s-sekondarja. Óija wie©eb li kien g˙adu ma ddeçidiexu dritt il-professur qallu li g˙all-˙ila li wera’ f’dikil-pjanta, kellu jie˙u l-kors ta’ perit, fejn qallu wkollli jkun hu l-professur tieg˙u fl-Università. U hekkkien. Wara din id-diskursata l-perit dar fuq ommi uqalilha: “Mrs. Dimech, prosit tassew g˙ax ftit humal-alterazzjonijiet li rrid nag˙mel lil din il-pjanta.”L‐G˙aΩla tal‐Bennej u ta’ dawkkollha li ˙admu fil‐VillaDwar l-g˙aΩla tal-bennej ˙allejnieha f’idejnDun Spir li kien jaf tajjeb in-nies tal-©ebel f’ÓalBalzan. G˙alhekk sabilna lil Kalçidon Mallia lidakinhar kien joqg˙od Triq il-Providenza, 2, SqaqNru 2. Kalç kien bniedem twil, ta’ fiΩiku b’sa˙˙tu,intelli©enti, jaf tajjeb ˙afna s-seng˙a tal-bini, ufuq kollox bniedem onest u ta’ manjieri tajba ma’kul˙add. Kien ipaçpaç ˙afna iΩda ma kienx jg˙addilil Pawlu “Paroli”. Naraha jien li kien ˙sieb g˙aqlili dawk il-˙addiema li taw ix-xog˙ol tag˙homb’kapaçità u seng˙a kbira, ©ew mag˙Ωula kollhaminn Óal Balzan.Ix-xog˙ol tal-bini beda fis-sena 1948 u tqieg˙dul-pedamenti. Nhar it-22 ta’ Jannar 1949 beda t-t˙affir tal-©iebja li fiha 25 ˙nejja u fonda 25 pied.Ix-xog˙ol ta’din il-©iebja kien f’idejn Ìulinu Dingli,Ritratti li juru l‐entratura tal‐Villa ‘Cor Jesu’ li tinsab fi Triq il‐Papa Alessandru u fiha kien joqg˙od Rev. Mons. Ìwann Dimech.128 Festa tal‐Lunzjata 2007

li dan qabbad g˙add ta’ Balzanin biex jag˙tuh l-g˙ajnuna fil-qtug˙ u l-©arr tal-©ebel.Din il-©iebja kellha ©ebla tal-franka tajba, tanthu hekk li t-tara© tal-Villa nqata’ minnha, kif ukolltajna artal tal-©ebel maqtug˙ minnha lis-sorijiet tal-Bon Pastur g˙all-kappella taç-Çimiterju tag˙hom.Kelli nitg˙allem nie˙u, niΩviluppa unistampa r‐ritrattiWaqt li l-Villa kienet qed tinbena, ommi bdiettkellem ta’ kuljum filg˙axija lill-img˙allem Kalçidonu biex ma toqg˙odx tinΩel minn G˙awdex, kienettibg˙at lili mal-vapur tas-sitta ta’ filg˙odu, nie˙ur-ritratti ta’ dik il-parti tal-bini. Kont nirritornaG˙awdex mal-vapur ta’ nofs inhar, niΩviluppa unistampa r-ritratti u filg˙axija bdiet tiddiskuti kolloxma’ Kalçidon. Dan ix-xog˙ol g˙amiltu kemm-ildarba sa ma l-Villa tlestiet.Óadmu fuq ix-xog˙ol tal-©ebel fil-bini ta’din il-Villa dawn li ©ejjin: Pawlu “Paroli”, Karmnu Gatt,Karmnu Mallia, Kostantinu Mallia, Toni Theuma,Toni Bezzina, ÌuΩeppi Agius, Nenu Mamo, An©luDingli, Feliç Fenech, Ìor© Theuma, Spiru Sammut,Pawlu Camilleri, Ìor© Muscat, Toni Pirotta, ToniEbejer, RuΩar Chetcuti, Pawlu Grech, Pawlu “il-Klaxx”, Karmnu Chetcuti “il-Patrakk”, Midju,Karlu, Mikiel, Salu u l-G˙awdxi.Dokument tat‐23 ta’ Novembru 1949Minn dan id-dokument wie˙ed jifhem irresponsabilitàli da˙al g˙aliha l-img˙allem KalçidonMallia:1. Bini ta’ 130 1/4 qasab kwadru ta’ ˙itansinglu.2. Bini ta’ 70 1/2 qasab kwadru ta’ bjut.3. Bini ta’ 35 tar©a prinçipali.4. Bini ta’ 22 tar©a sekondarja.5. Bini ta’ 3 travi tal-konkrit ta’ 32 pied tul.6. Bini ta’ 12-il qasba kwadru ta’ bjutb’kapitelli.7. Tqeg˙id ta’ 86 travu.It-travi li ntuΩaw fil-bini tal-Villa nxtrawming˙and Peter Camilleri & Sons tal-Marsa.KolonniInsibu fil-Villa disa’ pari ta’ kolonni ta’ stilIoniku modern li ˙a ˙siebu Salvu Mallia u li kienulesti nhar it-28 ta’ Ìunju 1949.Il‐Faççata tal‐VillaIl-lavur u l-iskultura li hemm fil-bibien u t-twieqi tal-Villa saru minn Speditu Cutajar u GabrielCamilleri.Il‐KappellaSa minn tfuliti dejjem naf li fejn konna noqog˙dukellna kamra “spare” li servietna ta’ kappella privata.U g˙alhekk fil-pjanta ma ˙allejnihiex barra. Filfaççatafiha Ωew© twieqi li ’l fuq jispiççaw fin-nofstond. G˙andha erba’ kolonni u gwarniça kollhaskultura, kif ukoll it-twieqi, il-bieb li jag˙ti g˙allkamratieg˙i huma mdawrin minn skultura rikka˙afna, xog˙ol l-iskultur Sammut fuq disinn ta’ ˙uhil-Kanonku Dun Spir. Din il-kappella ©iet imbierkamill-Arçisqof ta’ Malta, Mons. Mikiel Gonzi u lifiha qaddes g˙all-ewwel darba l-Isqof ta’ G˙awdex,Mons. ÌuΩeppi Pace.L‐Ir˙am u l‐madum ta’ l‐artL-ir˙am li ntuΩa’ n©ieb mill-“Marble Industry”ta’ Carmelo Micallef u l-madum ta’ l-art sar filfabbrikata’ Anthony Ellis.L‐AperturiDawn saru minn ÌuΩeppi Sammut u o˙rajn minnAbraham Muscat, it-tnejn minn Óal Balzan.Il‐Komunikazzjonijiet ta’ l‐elettriku uta’ l‐ilmaDawn saru minn Pawlu Camilleri u ˙uh. Partikbira tal-fi ttings ta’ l-elettriku nxtraw ming˙andJoseph W. Nawdi mill-Furjana.Il‐po©©aman tat‐tara©It-tara© tal-Villa hu “Regal Stairs”: jibda b’g˙add ta’ tara© wiesg˙a u f’indana jifta˙ fi tnejn.Il-po©©aman hu tal-kawba (African Mahogany)li g˙andu forma ta’ balavostri. Ix-xog˙ol ta’ l-intrunjar u tat-tqeg˙id sar minn Francesco Borg,minn G˙awdex li llum g˙andu l-fabbrika mag˙rufa“F.X.B. Factory”.Ix‐xog˙ol tal‐ÓadidIx-xog˙ol tal-˙adid li jdawwar il-Villa sar minnJohn Galea u Manwel Vella ta’ Triq in-Naxxar, ÓalBalzan. Xog˙ol ie˙or fil-˙adid sar minn ÇensuCalleja minn Naxxar.“Interior decorations”Dwar dak li hu Ωebg˙a u ˙wejje© o˙ra nxtrawming˙and Salvu Brincat minn Óal Balzan, Micallef& Borg minn Birkirkara u ming˙and Joseph Falzon& Sons ta’ Strada San Paolo, il-Belt.Ûew©t a˙wa Tripolitani ÌuΩeppi u Toni Gauciddekoraw il-˙itan tas-Sala u tal-kamra tal-pranzu.Il‐GaraxxG˙all-ewwel il-garaxx kien mibni n-na˙a taxxellugtal-Villa, iΩda aktar tard ©ie mibni n-na˙a tallemin.Dan hu garaxx kbir li mis-sena 1950 sas-sena1956 barra milli kien iservi biex inda˙˙al il-karozzatieg˙i, ta’ kull nhar ta’ Óadd kien iservi b˙ala SalaParrokkjali fejn konna nuru filmati. Kien ikollnaΩew© wirjiet: wa˙da fis-2.00pm u o˙ra fis-7.00pm.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920129

Kamra armata “Óanut tax‐Xorb u tal‐Kafè”Wara l-garaxx kellna kamra li rnexxielnanarmawha f’“Óanut tax-Xorb u tal-Kafè” fuq stilantik.Kamra fil‐ÌnienDin kienet kamra kbira li ti©i wara l-˙anut liserviet ta’ Museum tal-mudelli li kienet tag˙melommi ta’ rziezet, is-seng˙a ta’ l-insi©, il-kappellatal-Madonna ta’ Pinu, il-Vjatku, il-Mandra©©, lib’kollox kienu jg˙oddu xi g˙oxrin mudell. Illumsittax minn dawn il-mudelli qeg˙din esposti fil-“Wignacourt Museum” tar-Rabat ta’ Malta.Il‐ÌnienFil-©nien kellna Grotta tal-Madonna ta’ Lourdesli kien bnieha Speditu Mallia. Fin-nofs tal-©nieninbniet vaska tonda li kien fiha g˙add ta’ ˙ut, waterlilies roΩa u sofor. Kien hemm Ωmien meta din ilvaskafilwaqt li kienet ittajjar l-ilma, dan l-ilma kienibiddel il-kulur kull minuta.Barra mill-vaska tan-nofs, hemm Ωew© vaskio˙ra.Dan il-©nien fih g˙add ta’ si©ar tal-larin©, lumilarin©,larin© ˙elu, mandolin, lumi u si©ar o˙ra taççitru,si©ra taç-çirasa, naspli u kull xorta ta’ frottirqiq. Bosta minn dawn is-si©ar kienu ©ew minnSqallija li l-a©ent tag˙hom huma ta’ “Muscat Flora”li l-©nien tag˙hom kien preçiΩ quddiemna. Niftakardarba xtrajt tnax-il kwalità ta’ dwieli li jag˙mlu“Uva da Tavola” (g˙eneb ta’ fuq il-mejda).Matul il-˙amsa u erbg˙in sena li domna ng˙ixuhemm rajt bosta mis-si©ar tal-©nien jikbru mieg˙ib˙al m’g˙amlu: iç-Çipress, l-Eucalyptus, il-Jacaranda b’dawk il-fjuri blu, il-Ìenissta, l-Acaia,l-Oleandri, il-Casuarini u l-Hybiscus.Ma nistax ma nsemmix il-kollezzjoni tal-ward likif beda jifforma ru˙u l-©nien, kont ©ibt direttamentbl-ajruplan ming˙and “Harkness” u t-tieni sena ©ibtkollezzjoni o˙ra ming˙and C. Gregory & Son likellhom in-nursery f’Nottingham.Il‐©nien iservi g˙al‐laqg˙atL‐g˙aqda Lejn ix‐XefaqDin l-G˙aqda li hi mwaqqfa biex tmexxi ’lquddiem il-letteratura Maltija, kienet ta’ kull senatorganizza “Lejla-MuΩiko-Letterarja” fil-partita’ fuq tal-©nien. G˙al dik il-lejla kienu jkunumistiedna persuni prominenti, b˙all-President ta’Malta, u persuni o˙rajn li kellhom g˙al qalbhoml-ilsien Malti. Il-programm kien ikun imΩewwaqb’qari ta’ poeΩiji, novella u kitbiet letterarji o˙ra.Bejn il-qari kienu jindaqqu u jitkantaw bçejjeç ta’g˙anjiet b’temi Maltin akkumpanjati mill-grupp tal-“Greenfields”.Il‐Le©jun ta’ MarijaIl-Membri tal-Le©jun ta’ Marija minn diversina˙at ta’ Malta kienu ji©u jag˙mlu laqg˙at speçjalif’dan il-©nien: b˙al “Twilight Retreat” u laqg˙ato˙ra.Il-membri “Intermediates” tal-Le©jun ta’ Marijata’ Óal Balzan, ta’ kull sena kienu jorganizzaw is-“September Function” f’dan il-post. Il-programmkien ikun imfassal skond il-“Hand Book” tal-Le©jun. Barra minn hekk kien isir diskors qasir,kant Marjan, qari ta’ poeΩiji bil-Malti, bl-IngliΩ ubit-Taljan. Kienu ji©u wkoll irrakkuntati xi fatti ukuntatti sbie˙ li kienu jiltaqg˙u mag˙hom dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙. G˙al din l-okkaΩjoni kien ikun hemmorkestra ffurmata mill-istess Le©junarji u l-©enituriu l-˙bieb kienu jkunu preΩenti bi ˙©arhom.Personalitajiet li qag˙du g˙al xi jiemfil‐Villa• L-Isqof ta’ G˙awdex, Mons. ÌuΩeppi Pace – 16-24 ta’ Lulju 1950.• Fr Denis Faul, segretarju tas-Soçjetà “CristusRex” ta’ l-Irlanda – 24 ta’ Ìunju sa l-1 ta’ Awissu1960.• Il-Kardinal Joseph Cardijn, li waqqaf iΩ-Ûg˙aΩag˙ Óaddiema Nsara – 30 ta’ April sas-7ta’ Mejju 1961.• L-Isqof ta’ Palmares fil-BraΩil, Mons. AcacioAlves – 8 sat-12 ta’ Novembru 1962.• Fr Marcel Uylimbroeck, kappillan InternazzjonalitaΩ-Û.Ó.N. – 30 ta’ April sal-5 ta’ Mejju 1963.• L-Arçisqof ta’ Olinda u Recife fil-BraΩil, Mons.Carlos Coelho - mit-3 sas-6 ta’ Ottubru 1963.• Professur Don Pedro Batelle minn Tarragona,Spanja – mid-9 sat-18 ta’ Frar 1964.• Rev. Don Alessandro Rigazio C.M. KurjaÌeneralizja Ruma li ©ie g˙at-tqeg˙id ta’ l-ewwel©ebla tad-Dar Çentrali tal-M.U.S.E.U.M mill-14sad-19 ta’ Mejju 1964.• Rev. Dun Marcell Uylimbroeck, KappillanInternazzjonali taΩ-Û.Ó.N. – mis-17 sat-18 ta’Diçembru 1964.• Il-Kardinal Cahal B. Daley, President ta’“Christus Rex” fl-Irlanda – mis-26 sal-31 ta’Diçembru 1964.• Mons. Acacio Alves, Isqof ta’ Palmares fil-BraΩil mill-1 sat-3 ta’ Novembru 1965.• Rev. Fr Michael McCabe, Kappillan SkoççiΩ– mit-2 sas-7 ta’ Diçembru 1965.• Mons. Carlo Braga, Segretarju tal-Kummissjonital-Litur©ija – mill-24 sal-31 ta’ Diçembru1966.• Rev. Prof. Terance Corrigan, Università ta’Sheffield – mill-1 sas-7 ta’ Lulju 1967.• Rev. Prof. Mons. Pietro Pavan ta’ l-Universitàtal-Lateran – mis-26 sad-29 ta’ Diçembru 1967.130 Festa tal‐Lunzjata 2007

L‐ir˙ama li tikkommemora Ω‐Ωjara f’Malta tal‐Kardinal ÌuΩeppiCardijn u tindika Ω‐Ωmien meta l‐Kardinal Cardijn kien joqg˙odf’din id‐dar. F’Óal Balzan insibu triq imsemmija g˙all‐KardinalCardijn.• L-Amministratur Appostoliku, minn G˙awdex,Mons. Nicholas G. Cauchi u Dun TumasCauchi – 16 ta’ Jannar 1969 meta ©ew lura mill-Awstralja.• Rev. Don Pietro Irlandese minn Milan – mill-1sal-11 ta’ Lulju 1969.• Rev. Dom Bernard Orchard, Benedittin mill-Abazja ta’ Ealing – mill-20 sad-29 ta’ Novembru1969.• Rev. Fr Joseph Eicher, Kappillan taΩ-Û.Ó.N.,Svizzera – mill-20 sas-27 ta’ Lulju 1970.• Rev. Dr Cornelius A. Rijk minn Ruma, ©iejag˙mel diskorsi lill-qassisin – mill-24 sas-27 ta’Novembru 1977.• Il-Kardinal Franz Koening, Arçisqof ta’ Vjennali ©ie jie˙u sehem fil-Kungress Bibliku – mid-9sat-13 ta’ April 1978.• Rev. Dom Bernard Orchard, Benedittin, ©ie jie˙usehem fil-Kungress ta’ “Christus Rex” – mis-6sa l-20 ta’ April 1978.• Il-Kardinal Paul Zoungrana, Arçisqof ta’Quagadougou, ©ie jqaddes fil-Kappella nhar il-21 ta’ April 1978.• L-Arçisqof, Mons Andrea M. Deskur, Presidenttal-Kummissjoni tal-Komunikazzjonijiet Soçjalifl-okkaΩjoni tal-50 Anniversarju tal-Le˙en is-Sewwa – mill-21 sa l-24 ta’ Settembru 1978.• L-Arçisqof Mons. Domenico Vacchiano, ta’Pompej u s-Segretarju tieg˙u Mons. PietroCaffino li ©ew g˙all-Kungress InternazzjonaliMarjan mis-16 sad-19 ta’ Settembru 1983.• Il-Kardinal Mario Luigi Ciappi, O.P. Teologutad-Dar Prontifiçja li ©ie g˙all-okkaΩjoni ta’ l-1,700 sena mit-twelid ta’ San Ìor© – mis-6 sad-9 ta’ Lulju 1984.• Rev. Fr Raphael A. Nususu minn Ni©erja – fil-31ta’ Diçembru 1985.• Mons. Ìiovanni Scarabelli, Arçimandrità uKappillan Profess ta’ l-Ordni Sovran Militari ta’Malta – mit-8 sal-11 ta’ Marzu 1991.Home & Gift CentreOne of Malta’s largest shops dedicated to quality household goods and giftware.Personal attention guaranteed!Rowenta Russel Hobbs Portmerion Lagostina Lladro Silver SwarovskiM4 Shopping Complex, Triq il-Linja, Attard. Tel/Fax: 2143 6285Visit us online: http://homeandgift.tripod.comANDREW’S SNACK BAR15, St. Anthony Street,c/w Psaila Street, BirkirkaraTel: 2144 0637Specialises in: Chicken & Chips, Fish & Chips,Hamburgers, Timpani, Ross il-Forn, etcTAKE-AWAY SERVICE AVAILABLEKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920131

D˙ul NettRendikont Finanzjarju- Festa tal-Lunzjata 2006Mill-1 ta’ Ottubru 2005 sat-30 ta’ Settembru 2006Lm.cÌbir bieb bieb 1089.00Lotteriji 723.00Ikliet 2,286.90Donazzjonijiet 735.00Coffee Mornings 410.97Ìbir mill-març ta’ l-a˙˙ar 414.50Ìbir mill-març King’s Own 485.00Interessi tal-bank 30.19Total - D˙ul 6,174.56Óru©PoΩizzjoni Finanzjarja30 ta’ Settembru 2006Lm.cStationery, posta u inviloppi 180.30Rigali 73.00Donazzjonijiet 200.00Sound system 50.00Induratura armar 258.11Ironmongery 532.00Kor tal-G˙arg˙ur 50.00Tenur 40.00High-Up crane drivers 135.00Baned mistiedna u tal-post 3,112.00Enemalta Corporation 155.00Musketterija u fjammi 219.00Open Bar Festa 9.00Sigurtà fil-kaΩin 139.85Bibita benefatturi u xorb armar 706.90Total - Óru© 5,860.16Lm.cTotal D˙ul - 2005/06 6,174.56Total Óru© - 2005/06 (5,860.16)D˙ul Nett (Bilanç) - 2005/06 314.40Bilanç - 1 ta’ Ottubru 2005 2944.91Bilanç - 30 ta’ Settembru 2006 3,259.31Çekkijiet li g˙ad iridu ji©u ppreΩentati l-bank 182.91Total d˙ul nett kumilattiv fl-1 ta’ Ottubru 2006 3,442.22PoΩizzjoni Bankarja30 ta’ Settembru 2006Lm.cHSBC Malta plc Kurrenti 011 047362 001 0.01HSBC Malta plc Tifdil 011 047362 053 3,124,42Bilanç - Banek 3,124,43Flus fl-idejn - issa 317.79PoΩizzjoni bankarja li ser jibda biha l-Kumitat 2006/2007 3.442/22Il-President u l-Kumitat Ìenerali jixtiequ jirringrazzjaw lil dawk kollha li b’xi mod jg˙inufl-attivitajiet u l-©bir li jsir kull ˙mistax b’riΩq il-festa tal-Lunzjata l-Patruna ta’ Óal Balzan.132 Festa tal‐Lunzjata 2007

Kelmtejn mis-Sotto-Kumitat Ûg˙aΩag˙Sena Impenjattivamis-Sotto-Kumitat Ûg˙aΩag˙Ix-xahar ta’ Lulju u l-festa tal-Lunzjata re©g˙umag˙na. B˙as-snin ta’ qabel qieg˙ed nikteb kelmtejnb˙ala segretarju tas-Sotto-Kumitat Ûg˙aΩag˙, dwaril-˙idma li jwettaq dan il-Kumitat matul is-sena fi˙dan il-KaΩin San Gabriel.Il-kumitat il-©did ©ie mwaqqaf f’Ottubru 2006,dan il-kumitat illum il-©urnata fih ˙mistax-ilmembru. Dan juri li ˙afna Ωg˙aΩag˙ li bdew ji©u l-kaΩin, da˙lu b’impenn akbar, biex jg˙inu fil-˙idmali ssir matul is-sena.Mill-ewwel il-kumitat elett beda jippreparag˙all-attivitajiet tal-Milied. Dawn kienu l-lotterijal-kbira b’˙afna premjijiet, Blue Planet Party, li sar©ewwa l-kaΩin, kif ukoll it-tqassim tar-rigali tal-Milied lit-tfal minn Father Christmas.Fi Frar il-Kumitat Ûg˙aΩag˙ ˙adem mas-Sotto-Kumitat Nisa biex re©a’ ©ie organizzat il-partytal-Karnival bil-kostum kemm g˙all-kbar kif ukollg˙at-tfal.Saret ukoll il-kompetizzjoni ta’ l-AmericanSotto-Kumitat Ûg˙aΩag˙ 2006/2007Bil‐wieqfa mix‐xellug: Matthew Lia, Paul Camilleri, John Paul Buttigieg, AndrewCremona, Daniel Borg u Joseph Callus.Bil‐qieg˙da mix‐xellug: Jonathan Falzon, Jesmond Agius (Kaxxier), AlanDeguara (Chairperson), Alan Vella u Matthew Mifsud.Neqsin mir‐ritratt: Salvu Galea (Segretarju), Steve Micallef, Karl M. Zammit uCharles Bog.Pool fejn din id-darba da˙lu ˙afna kompetiturikemm kbar kif ukoll t-tfal. Ìiet organizzata wkolllaqg˙a kulturali dwar Óal Balzan mill-istoriku TonyTerribile.Fix-xahar ta’ Marzu ©ie organizzat mal-KaΩinStella Maris ta’ Tas-Sliema Friendly Tournamentta’ l-isnooker u l-American Pool. Fl-istess xaharbdew il-preparazzjonijiet g˙all-Ìimg˙a Mqaddsa.Nhar il-festa litur©ika ta’ Marija Annunzjata ©ietorganizzata serata muΩikali bil-parteçipazzjoni ta’diversi kantanti b˙al Renato u Olivia Lewis. Dinl-attività kienet suççess u rnexxiet ˙afna.F’April ©iet inawgurata l-wirja tal-Ìimg˙a l-Kbira g˙ad-disa’ sena konsekuttiva. Din is-senamin˙abba l-pro©ett tal-bini l-©did il-wirja masetg˙etx tintrama kollha. G˙al din l-okkaΩjoni ©ewesebiti g˙all-ewwel darba Ωew© statwi life-size ta’San Pietru u San Ìwann. Sar ukoll xi vestwarjuie˙or g˙all-purçissjoni ta’ Óadd il-Palm ui din issenapparteçipaw madwar ˙amsa u sebg˙in persuna.Din is-sena wkoll ˙adna sehem f’diversipurçissjonijiet madwar Malta u G˙awdex.Hawnhekk nixtieq nirringrazzja lil kullmin b’xi mod ˙a sehem biex dawn l-attivitajiet kienu suççess.Il-qofol ta’ l-attivitajiet isiru fi Ωmienil-festa fejn il-Kumitat Ûg˙aΩag˙ jg˙infl-armar tal-festa u fl-attivitajiet soçjalili jsiru b’riΩq il-Lunzjata. Nag˙laqbilli nirringrazzja lill-Kumitat Çentraliu lis-Sotto-Kumitat Nisa li mag˙homna˙dmu flimkien g˙al diversi attivitajietli jkollna. L-iskop ewlieni hu wie˙ed lijkollna festa mill-aqwa u biex l-isem talkaΩinikompli jikber. Nawgura l-festat-tajba.Viva Marija Annunzjata u l-KaΩinSan Gabriel.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920133

Il-Ìimg˙a Mqaddsaf’Óal Balzan 2007tag˙rif mi©bur minn Saviour Deguaradeguara2@maltanet.netIl‐WirjaIs-Sotto-Kumitat Ûg˙aΩag˙ fi ˙dan il-KaΩin tal-Banda San Gabriel ilu jesebixxi fil-kaΩin il-wirjatal-Ìimg˙a Mqaddsa mis-sena 2001. Ta’ kull senal-preparazzjonijiet jibdew proprju eΩatt kif jghaddul-festi tal-Milied. Óafna ©img˙at s˙a˙ ta’ xog˙olkontinwu biex b’suççess kbir sena wara l-o˙ra narawwirja sostanzjali.Din is-sena fil-KaΩin tal-Banda San Gabriel bedapro©ett ta’ bini ©did fil-kaΩin, fejn se jsir basement usala kbira fuq is-sala preΩenti. G˙aliex qed ng˙idudan? Dan g˙ax g˙al din is-sena biss, min˙abba xog˙olta’ kostruzzjoni, ma kienx armat çertu xenarju uvestwarju li kienu jkunu armati fis-snin ta’ qabel. IΩda,g˙alkemm l-ispazju kien limitat, il-wirja setg˙et issirxorta wa˙da.L-organizzaturi ˙ar©u bl-idea li nkomplu nkabbru l-mejda ta’ l-appostli u g˙alhekk iltqajna ma’ l-istatwarjuBalzani Ramon Camilleri McKay. Wara diskussjonil-istatwarju ssu©©erixxa li xenarju tal-mejda jkun It-Tqarbina. G˙alhekk ©ew ordnati l-ewwel 2 appostli,Ìwanni u Pietru. Però biex jo˙loq xenarju Ramonoffra li jibdel ukoll l-istatwa ta’ Ìesù biex ikun jista’jo˙loq dak li kellu f’mo˙˙u. G˙alhekk din is-sena l-mejda ta’ l-appostli kienet akkumpanjata minn tlietstatwi ©odda, Ìesù u Ωew© appostli life-size. Dawnintlaqg˙u u ©ew imfa˙˙ra minn dawk kollha preΩentiwaqt il-wirja. Prosit u grazzi Ramon! F’dan l-ispazjulimitat kien fadal l-a˙˙ar post u g˙alhekk xtaqna linimlewh b’xi ˙a©a interessanti u Franklin Leeks ramab’kapaçità kbira il-Golgota, minjatura ta’ triq tassalib,bi stil differenti li jaf jag˙mel kull sena. B’wiççiminn quddiem ng˙id li jekk mhux l-aqwa wa˙da, hijawa˙da mill-a˙jar Golgota li ji©u armati matul dawn iΩ-Ωminijiet. Il-wirja din is-sena ©iet miftu˙a u mbierkamill-Monsinjur Tarcisio Delicata, eks-kappillan Balzaninhar l-Erbg˙a 28 ta’ Marzu 2007.134 Festa tal‐Lunzjata 2007

Is‐Sehem Tag˙na f’DiversiPurçissjonijiet madwar Malta uG˙awdexSodisfazzjon ie˙or g˙at-tielet sena konsekuttivahu l-istediniet li jkollna minn diversi postijiet biexnilbsu l-ilbies li jkun qed ji©i esebit matul il-wirja uo˙rajn ©odda li saru din is-sena b’total ta’ aktar minn60 kostum. Il-postijiet li fihom nie˙du sehem humadawn… fil-pageant li ssir ©ewwa r-Rabat G˙awdex lidin is-sena sar fl-24 ta’ Marzu 2007, fil-purçissjoni ta’Óadd il-Palm f’Óal Balzan li saret fl-1 ta’ April 2007,f’diversi lokalitajiet fil-Ìimgha l-Kbira fis-6 ta’ April2007 u fil-purçissjoni ta’ l-Irxoxt ©ewwa Birkirkara l-Óadd 8 ta’ April 2007.Purçissjoni ta’ Óadd il‐Palm f’ÓalBalzan… TKOMPLI TIKBER!Ûgur m’hemm l-ebda kelma biex tiddeskrivi l-purçissjoni ta’ Óadd il-Palm 2007 li ˙ar©et mill-KaΩintal-Banda San Gabriel fl-10.25am. Minkejja li dan ilgrupporganizzattiv g˙adu fil-bidu tieg˙u g˙ax din hijar-raba’ esperjenza ta’ purçissjoni, imma l-mod kif qedisiru l-affarijiet jidher li minn sena g˙all-o˙ra qed iΩid,qed juri l-˙iliet u joffri aktar x’wie˙ed jara sabiex fla˙˙armill-a˙˙ar jil˙aq il-miri stabbiliti. Is-serjetà dehretfuq kollox. Ilbies rikk tal-persuna©©i deher u n-niespreΩenti baqg˙u mistag˙©ba x’livell la˙qu l-Balzanin.G˙ax tajjeb li wie˙ed ikun jaf li mill-persuna©©i li ˙adusehem hemm daqs 80% minnhom Balzanin kif ukoll˙afna mill-kostumi saru mill-istess grupp organizzattiv.Il-purçissjoni kien fiha minn kollox. Ibda mis-suldatiRumani lebsin ilbies ta’ l-g˙a©eb, l-Armerija Lhudija,imbag˙ad il-˙mara li ma’ Ìesù flimkien ma’ 12-ilappostlu, nisa fosthom il-Madonna u t-tfal bil-Palmimxew matul il-purçissjoni. Dan kollu kien jammontag˙al aktar minn 72 persuna©©. Fl-a˙˙arnett, prosit lillgrupporganizzattiv kemm g˙all-purçissjoni ta’ Óadd il-Palm kif ukoll g˙all-wirja li ssir fil-kaΩin. Prosit ukolllil kull min ˙a sehem fil-purçissjoni kif ukoll lil dawkkollha li attendew g˙ax dan lilna jag˙mlilna l-kura©© linkomplu fis-snin li ©ej. Tajjeb li dawn it-tradizzjonijietinkattruhom g˙ax a˙na fid-dover li ng˙addu dan ilmessa©©lil ta’ warajna, kemm messa©© reli©juΩ u kifukoll messa©© kulturali.Dawk li jixtiequ jie˙du sehem is-sena d-die˙lahuma mitluba javviçinaw lil tal-Kumitat.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920135

FUNERALIJoe Falzon (Undertaker tal-Mosta)G˙al servizz ta’ funerali bi prezzijiet moderati morru g˙andJoe Falzon‘Rosemarie’, 35, Bridge Street, MostaTel: 21411207, 21411828Mobile: 9949 0142, 9949 8056 — Fax: 21 420877Issibu wkoll Taxi Service Night & DayServizz u karrozzi suwed g˙all-okkaΩjoniMini Bus Service136 Festa tal‐Lunzjata 2007

ApprezzamentiGiuseppi Briffamar jiltaqa’ mal-Mulej nhar it-30ta’ Settembru 2006. Giuseppi ji©i˙u l-ewwel surmast tal-banda SanGabriel Carmelo Briffa. Huwakien joqg˙od fi Triq l-Annunzjata.Paul Alfred Muscat˙alla din id-dinja biex jiltaqa’ mal-Mulej nhar id-9 ta’ Jannar 2007.Huwa kien Balzani u kien joqg˙odil-Mosta.Publius BorgBalzani u kien joqg˙od fi TriqSan Fran©isk. Pullu, kif kienmag˙ruf, offra l-g˙ajnuna tieg˙umeta fl-1925 in˙adem it-trofej.Huwa ltaqa’ mal-Mulej fis-16 ta’Novembru 2006.Carmel Cassariltaqa’ mal-Mulej nhar il-25 ta’Jannar 2007. Charles kien minnÓal Balzan u kien joqg˙od fi Triql-Isqof Balaguer. Huwa kienmembru tas-Soçjetà MuΩikali SanGabriel.John Darmanin˙alla din id-dinja biex jiltaqa’mal-Mulej nhar il-11 ta’ Mejju2006. Huwa kien joqg˙od fi Triql-Annunzjata.Pawlu Malliamar jiltaqa’ mal-Mulej nhar id-29 ta’ Jannar 2007. Huwa kienBalzani u kien joqg˙od Ra˙alÌdid.Paul Carachimar jiltaqa’ mal-Mulej nhar it-30t’Awwissu 2006. Paul Carachikien membru u benefattur tas-Soçjetà MuΩikali San Gabriel.Huwa g˙amel diversi sninkunsillier fil-Kunsill Lokali ta’Óal Balzan. Huwa kien joqg˙od fiTriq il-Kbira.Fr John V. Gatt, S.J.mar jiltaqa’ mal-Mulej nhar l-1 ta’Jannar 2007. Twieled Óal Balzanfl-1925 u da˙al ÌiΩwita fl-1946. FrGatt ©ie ordnat saçerdot fl-1956 umar missjunarju fl-Indja bejn issnin1954-1965.Angelo Ellul˙alla din id-dinja nhar is-27 ta’ Frar2007. Huwa kien Balzani u kienjoqg˙od fi Triq it-tabib Zammit.Valentino Callus˙alla din id-dinja nhar l-1 ta’Marzu 2007. Kien Balzani ukien joqg˙od fi Triq il-Kbira.Valent kien membru tas-SoçjetàMuΩikali San Gabriel kif ukollMembru Onorarju. Huwa ˙ademg˙al diversi ©ranet jobrom filma˙Ωentan-nar. Huwa kien dilettant tal-festa ta’KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920137

Marija Annunzjata kif ukoll kien jg˙in u jippreparaaffarijiet li ji©u organizzati mill-parroçça.Hubert Agiusmar jiltaqa’ mal-Mulej nhar il-25 ta’ Marzu 2007. Huwa kienBalzani u kien joqg˙od fi Triq il-Kbira. Hubert kien membru tas-Soçjetà MuΩikali San Gabriel.Roger Pullicinomar jiltaqa’ mal-Mulej fl-4 t’April2007. Huwa kien joqg˙od SanPawl il-Ba˙ar. G˙al diversi sninkien membru tas-Soçjetà MuΩikaliSan Gabriel kif ukoll kienbenefattur ta’ l-istess Soçjetà.Carmelo Nappamar jiltaqa’ mal-Mulej nhar il-11 ta’ Mejju 2007. Huwa kienmembru tas-Soçjetà MuΩikali SanGabriel kif ukoll fi çkunitu nsibuhattiv fil-Balzan Youths FootballClub.Dennis John Caruanamar jiltaqa’ mal-Mulej nhar it-8 ta’Ìunju 2007. Huwa kien membrutas-Soçjetà MuΩikali San Gabrielu kien i˙obb jattendi l-attivitajietsoçjali li ji©u organizzati fil-kaΩin.Antonia Myatt˙alliet din id-dinja fid-9 ta’ Ìunju2007. Hija kienet toqg˙od fi TriqSanta Marija eΩattament fejntwieldet is-Soçjetà San Gabrielfid-19 ta’ April 1920.P.S. Dawk il-persuni li m’g˙adhomx mag˙na li ma ©ewxippubblikati bi Ωvista, ji©u ppubblikati f’˙ar©a o˙ra ta’dan il-ktieb.TIFKIRA fl-okkaΩjoni ta’ g˙eluq l-g˙oxrin sena mill-mewt ta’ Abraham Muscat.Huwa g˙amel diversi snin idoqq mal-Banda San Gabriel, membru fil-kumitat u attivf’dak kollu li g˙andu x’jaqsam mal-festa ta’ Marija Annunzjata. Huwa kien Balzani uMembru Onorarju. Qatt minsi mill-familjari u mis-Soçjetà MuΩikali San Gabriel.TIFKIRA fl-okkaΩjoni ta’ g˙eluq l-g˙axar sena mill-mewt ta’ Karmnu Gauci mag˙rufb˙ala “Id-Dingejru”, Balzani li safa vittma b’aççident tan-nar. Huwa g˙amel diversisnin ja˙dem in-nar g˙all-festa ta’ Marija Annunzjata l-patruna ta’ Óal Balzan. Qattminsi mill-familjari u mis-Soçjetà MuΩikali San Gabriel.TIFKIRA fl-okkaΩjoni ta’ g˙eluq l-g˙axar sena mill-mewt ta’ Frank Cachia PresidentOnorarju tas-Soçjetà MuΩikali San Gabriel u Benefattur. Qatt minsi mill-familjari umis-Soçjetà MuΩikali San Gabriel.Nhar il-Ìimg˙a, 9 ta’ Novembru 2006 fis-6.30 se ssir quddiesa fil-parroçça ta’ Óal Balzan b’sufra©jug˙all-erwie˙ membri tas-Soçjetà MuΩikali San Gabriel. Il-membri huma m˙e©©a biex jattendu.138 Festa tal‐Lunzjata 2007

Il-Festa ta’ Óal BalzanNistennewha ta’ kull senag˙aliex din hi l-Festa tag˙na.A˙na ng˙idu ’l-Maltin kollha,“Ejjer hawn, ifir˙u mag˙na.”Óal Balzan hu ra˙al sbejja˙,qalb il-©onna kemm ifu˙!F’din il-festa tal-Lunzjatato˙la l-qalb u to˙la r-ru˙.O Marija Annunzjataa˙na lkoll il-Balzaninlilek nag˙tu ©ie˙ u qimag˙aliex bik tassew kburin.Óal Balzan g˙andu g˙ax jifra˙u minn barra dan jurihb’kant u daqq, sparar u briju,bit-tiΩjin kollu li fih.A˙na wlied ta’ dan ir-ra˙alu bil-hena qalbna tfurg˙aliex nag˙tu lil-Lunzjataf’din il-festa kull unur.O Marija Annunzjataa˙na lkoll il-Balzaninlilek nag˙tu ©ie˙ u qimaghaliex bik tassew kburin.Din il-festa ©©ib il-g˙aqdatant me˙tie©a min kul˙add.Drajna na˙dmu lkoll b˙al a˙wa;ma ninfirdu qatt u qatt.B’˙arsa fissa lejn Marijanimxu dejjem ’il quddiemg˙alhekk nag˙mlu din il-festali timliena b’hena u sliem.O Marija Annunzjataa˙na lkoll il-Balzaninlilek nag˙tu ©ie˙ u qimag˙aliex bik tassew kburin.O Marija Annunzjataa˙na lkoll il-Balzaninlilek nag˙tu ©ie˙ u qimag˙aliex bik tassew kburin.Kliem: Ìor© BorgMuΩika: Philip VellaTkanta: Sharon AquilinaPrivat g˙at-Tfal tal-PrimarjaPrivat g˙at-tfal li se jag˙mlu l-eΩami tad-d˙ul tal-Junior LyceumsPrivat g˙as-subien li se jag˙mlu l-eΩami tad-d˙ul g˙all-iskejjel tal-KnisjaPrivat g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ tas-Sekondarja (Matematika)Post: 100, Triq Santa Marija, Óal TarxienTel: 2143 6090, 2189 2528 • Mob: 7931 7436Ikun hemm lezzjonijiet anke fi x-xhur tas-sajfKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920139

Dati Konnessi mal-Festa tal-Lunzjata - St.Gabriel Band Club

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?