aghfas hawn biex tara... - St.Gabriel Band Club

L-ewwel Ωjara ta’ l-Arçisqoff’Óal Balzan ..................................... 6Il-President ta’ Malta jΩuris-Sede tas-Soçjetà ........................... 6Introduzzjoni mill-Editur .................... 9Ersaq Qrib tieg˙i ............................... 11Sliem g˙alik Marija ........................... 11Messa©© mill-Kumitat Çentrali ......... 13Innu Març San Gabriel ...................... 14It-T˙abbira ta’ l-Akbar Misteru ........ 14Kelmtejn mill-Kappillan ................... 15Valent Chetcuti jirçievimidalja mill-Vatikan ...................... 17O Marija Annunzjata ......................... 18Innu Popolarilil Marija Annunzjata ..................... 18L-Awgurju tas-Sindku ...................... 19Mill-Pinna tas-Surmast ..................... 20Profil: Tony Carbonaro ..................... 21Tislima lil Membru OnorarjuÛaren Azzopardi ............................ 22Kitba tal-President ............................ 23Il-Lunzjata tg˙aqqad Ωew© ir˙ula ..... 26Ftit Nostal©ija.................................... 29Messa©© mill-G˙aqdaPiroteknika 25 ta’ MarzuÓal Balzan AD 2007 ...................... 31Programm Pirotekniku –Festa tal-Lunzjata 2008 .................. 31Çentru Ûg˙aΩag˙ Óal BalzanIn˙arsu ’l quddiem ......................... 33Çelebrazzjonijiet tal-Festi Esterni .... 34Programm Festi Interni ..................... 36Profil: Nicholas Borg ........................ 41PreΩentazzjonijiet Festa 2007 ........... 44Tag˙rif dwar l-istatwarju BalzaniRamon Camilleri Mc Kay .............. 49Emvin Cremona ............................... 50Óal Balzan u l-InkwiΩizzjoni ............ 54Il-Qniepen f’xi Le©©endi Maltin ....... 55Djarju tas-Soçjetà .............................. 59L-armar tal-festa li jsebba˙it-toroq Balzanin ............................ 64Il-Banda tal-Kwartierital-Pulizija ta’ Hampshire ............. 67Il-Ma©©ur J. Burcham ...................... 67Il-Pittura tal-Kappelluntar-RuΩarju ..................................... 68Tifkira tal-festi .................................. 70Óamsin Sena fiç-Çentrutal-Komunità ta’ Óal Balzan .......... 75It-T˙abbira li l-An©lug˙amel lill-Madonna ...................... 77F’g˙eluq il-˙mistax-il senamill-wasla ta’ l-istatwata’ San Gabriel 1993 – 2008 .......... 79Baned Mistiedna .............................. 84Programm Vokali u Strumentali ....... 85Alfred Muscat .................................. 86Servizzi mill-Banda San Gabriel ...... 88Marçi b’talba Ìenerali ..................... 89Il-MuΩika fil-Medda tas-Snin ............ 89Rendikont Finanzarju Festa 2007 ..... 92It-toroq minn fejn sejg˙addu l-baned ............................. 93L-Istatwa ta’ Marija Annunzjata ....... 95Innu lil Óal Balzan .......................... 105Ìejt G˙andek .................................. 105San Ìor© Preca u Óal Balzan .......... 106Ag˙mlu dan b’tifkira tieg˙i ............ 115Kelmtejn mill-Kumitat Ûg˙aΩag˙ ... 117Festi u Fidi ...................................... 119Ir-Rojolin ......................................... 121Messa©© mis-Sotto Kumitat Nisa ... 124Tifel jitlef ˙ajtu f’diΩgrazzja ........... 125Tifkiriet ........................................... 128Siltiet mill-istorja ta’ Óal Balzan .... 131Apprezzamenti ................................ 136Tifkira Piju Ebejer ........................... 138Il-BaΩilika tal-Lunzjata f’NaΩaret ... 140A.D. 1920Ma˙ru© mill-KaΩin tal-BandaSan Gabriel, Villa Balzan,223, Triq il-Kbira,Óal Balzan BZN 1252,Malta EU.Tel/Fax: +356 2144 5840Mob/SMS: 9944 5840e-mail:info@stgabrielbandclubWebsite:www.stgabrielbandclub.comL-Ewwel Óar©a Lulju 1984Bord EditorjaliEditur: John PullicinoMembri:Saviour DeguaraJoseph SpiteriSilvio CassarPhilip BorgÌbir tar-Reklami:Trevor de GiorgioPierre FenechJohn PullicinoAlan DeguaraTony FalzonFranklin LeeksVictor GaleaJohn CassarJoseph SpiteriRaymond DebonoRenald GauciRitratti:Silvio CassarMatthew MifsudSaviour DeguaraRev. Kalcidon VassalloMario AquilinaArkivji tas-SoçjetàChris AzzopardiConrad AgiusQari tal-Provi:Joseph Borg MA@ Drittijiet miΩmuma mill-KaΩin tal-Banda San Gabriel,Óal Balzan.Biex tirreklama f’dan il-ktiebjew fil-kalendarju annwali:John Pullicino e-mail:pullicino@di-ve.comTel: 9986 5634Saviour Deguara e-mail:deguaraae@maltanet.netTel: 7909 3057Issettjat u stampat:Best Print Co. Ltd.Triq iΩ-Ûurrieq, il-QrendiTel: 21 680 789, 21 649012

L-istatwa artistika u devota ta’ Marija Annunzjata Patruna ta’ Óal Balzanminquxa fl-injam minn Mastru Salvu Dimech fl-1868.

fan heatersconvectorsgas heaterswater heatersTrade Enquiries 2729 2729

We Cater for all occasions10, St. Publius Street, Sliema • Tel: 2133 1070

L‐ewwel Ωjara ta’ l‐Arçisqoff’Óal BalzanL-Arçisqof ta’ Malta Mons. Pawlu Cremona jag˙mel l-ewwel Ωjara fil-Parroçça ta’ Óal Balzan nhar il-11 ta’ Ìunju, 2007. L-Arçisqof ©ie milqug˙mill-Kappillan Rev. Dun Kalçidon Vassallo flimkien mal-Kleru tal-Parroçça. Ing˙ata mer˙ba wkoll mill-banda ffurmata bejn iΩ-Ωew© baned tal-parroçça“San Gabriel” u “Maria Annunzjata” bid-daqq ta’ l-Innu Pontifiçju. Wara l-Arçisqof ikkonçelebra l-Quddiesa u ng˙ata mer˙ba fuq iz-zuntierfejn saret bibita ta’ l-okkaΩjoni.Il‐Presidentta’ Malta jΩuris‐Sedetas‐SoçjetàÛew© ritratti li juru Ω-Ωjaratal-President ta’ Malta l-Eçç.Tieg˙u Dr. Eddie FenechAdami fis-Sede tas-Soçjetàfid-29 ta’ Settembru 2007fl-okkaΩjoni ta’ g˙eluq il-Óamsin Sena mix-xiri tas-sedetas-Soçjetà 1957-2007.

Kumitat Çentrali2007‐ 0 ‐ 20080 Il-filliera t’isfel mix-xellug: John Pullicino, Assistent Segretarju Saviour Deguara, Segretarju; Lino Borg, President;Raymond Debono, Kaxxier; u Pierre Fenech, Assistent Kaxxier.It-tieni filliera mix-xellug: Renald Gauci, Victor Muscat, Ìor© Mifsud, Jonathan Falzon, Alfred Muscat, Viçi Presidenti;u Charles Fenech, Direttur tal-KaΩin.It-tielet filliera mix-xellug: Simon Barbara, Jesmond Agius, Joseph Callus, Joseph Spiteri u Alan Deguara.Ikun minni skond KelmtekCD ©dida g˙all‐bejg˙ mill‐KaΩin g˙all‐prezz ta’ €8.00KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920 7

Introduzzjoni mill-EditurIl‐Festa tal‐Lunzjata –Festa g˙al kul˙addFesta tal‐FamiljaKif jg˙idu, iΩ-Ωmien ma jistenna lil ˙add, re©a’wasal iΩ-Ωmien fejn b˙ala editur nikteb kelmtejnfl-okkaΩjoni ta’ din il-pubblikazzjoni annwali liqed ti©i preΩentata lilll-poplu ta’ Óal Balzan mis-Soçjetà tal-Banda San Gabriel fl-okkaΩjoni tal-festatitulari ta’ Marija Annunzjata li din is-sena ser ti©iççelebrata nhar il-Óadd 13 ta’ Lulju.G˙al xi w˙ud, speçjalment dawk l-individwili ma tantx jinteressahom dak li jkun g˙addej filparroçça,jista’ jkun li ja˙sbu li l-festa ti©i tg˙addiming˙ajr ma kultant ja˙sbu li biex ti©i organizzatakif jixraq il-festa, li wara kollox il-festa hija ta’kul˙add, hemm involuti diversi nies li ja˙dmuvolontarjament matul is-sena kollha biex jinkisebis-suççess mixtieq minn kul˙add.Il-festa ti©i darba f’sena, g˙alhekk g˙andhatkun okkaΩjoni ta’ fer˙ b’sens ta’ g˙aqda bejnietna.Mhux biss l-g˙aqdiet tal-parroçça li flimkien malkappillang˙andhom jie˙du sehem f’dak kollu lijistg˙u, imma anke dawk ir-residenti li joqog˙duÓal Balzan u m’humiex daqshekk dilettanti tal-festiMaltin.Laqatni ˙afna dak li qal il-Kappillan Dun Kalçwara li da˙let il-purçissjoni tal-festa li g˙addietfejn esprima ru˙u li ˙assu ferm sodisfatt li l-festatal-Lunzjata hija l-festa tal-familja. Dan hu dak lig˙andna bΩonn nil˙qu l-g˙an ewlieni biex niksbus-sodisfazzjoni me˙tie© f’dak kollu li qeg˙dinnag˙mlu.A˙na konxji li f’Óal Balzan b˙al diversi ir˙ulau bliet o˙ra jkun hawn diversi nies li ma tantxjapprezzaw dak li tkun qed tag˙mel g˙al ©id tallokaltag˙na. Filwaqt li g˙andna nirrispettaw lilkul˙add ta’ l-opinjoni u diversità, g˙andna nkomplunag˙mlu l-almu tag˙na biex dawn ir-residenti lihuma xettiçi fuq dan is-su©©ett nippruvaw b’dakli nag˙mlu nressquhom aktar lejn iç-çentru ta’ ÓalBalzan fil-©ranet sbie˙ tal-festa. L-importanti huJohn Pullicinomin-na˙a tag˙na li n©ibu rispett lil kul˙add u b’dakli nag˙mlu ma jkunx fl-esagerazzjonijiet li jdejjaqlin-nies.Il-Festi Maltin raw il-bidu tag˙hom mijiet ta’snin ilu, g˙alhekk il-festi ilhom jeΩistu g˙al bostasnin. F’Óal Balzan di©à kien hawn it-titular ta’l-Annunzjata qabel Óal Balzan twaqqaf parroççafl-1655. Wara li Óal Balzan sar parroçça fl-1868waslet il-vara artistika u devota ta’ l-Annunzjata lidin is-sena tag˙laq 140 sena fostna. Wara diversisnin twaqqfu fil-parroçça l-kaΩini u s-Soçjetajiet libil-˙ila tag˙hom il-festa kompliet tiffjorixxi. Il-festiMaltin ikattru l-kultura u jesprimu diversi talenti usnajja’ Maltin.Kultant Ωmien l-organizzazzjoni tal-festatinbidel skond il-˙tie©a taΩ-Ωminijiet. Fil-festa lig˙addiet saru diversi tibdiliet li fl-opinjoni tieg˙irnexxew u kienu tas-sodisfazzjoni g˙al kul˙add.Issa l-programm muΩikali ser ikun jista’ jitgawdaiktar peress li qed issir fit-tieni tat-tridu u jkun aktarkomdu li jista’ ji©i segwit mill-pubbliku. G˙al dinis-sena ser ikollna programm muΩikali wkoll flewweljum tat-tridu minn banda tal-pulizija li ©ejjamir-Renju Unit. Bi ftehim mal-kappillan id-d˙ultal-vara artistika ta’ Marija Annunzjata din is-senaser nag˙tuha aktar format spiritwali. B˙as-sninl-img˙oddija fit-toroq tag˙na ser naraw it-talentital-membri tas-Soçjetà tag˙na biex lil Óal Balzanfil-jiem g˙eΩieΩ tal-festa nlibsuh il-libsa li tixraqlu.G˙alhekk wara li nkunu g˙amilna l-parti tag˙najmiss lilkom qarrejja li tie˙du sehem u tipparteçipawf’dak kollu li qed ji©i m˙ejji, b’mod speçjalil-funzjonijiet li jsiru fil-knisja li huma l-qofol talfestatal-Lunzjata. L-atmosfera tal-festa li tkunmistennija ti©i darba f’sena – sodisfazzjoni tag˙najkun li kul˙add jag˙ti sehmu g˙al ©id tar-ra˙altag˙na Óal Balzan.Il-festa t-tajba lil kul˙add.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 19209

Labour Avenue, Naxxar NXR 04Tel. 2141 2061, 2141 2469Fax. 2143 7067GENERAL CONTRACTORS • CIVIL ENGINEERING WORKS • READY MIX CONCRETE BUILDINGCOMPONENTS MANUFACTURERS • SAND • SPALLS • SOIL • TORBA • HOT/COLD ASPHALT10Festa tal‐Lunzjata 2008

Ersaq Qrib tieg˙iPeter A. Caruana“Ersaq qrib tieg˙i. Rasek qieg˙ed fuqi.Ilni ma nisma’ le˙nek f’dan iΩ-Ωmien.Tidher mikdud. G˙ajnejk miksura, mΩell©a.M’g˙adekx ti©i titlobni; nsejt min jien.”Berra˙t g˙ajnejja donni ma rridx nemmen.Óassejt minn fuqi jg˙addu bosta snin.Ir-rog˙da ta˙kem bdiet ma’ ©ismi kollu.Minn fuq xuftejja naqas il-kliem bnin.Qed tibΩa’ tersaq lejja? Mhux b˙as-soltunarak issellem ta˙t kull niçça f’triq.Illum bqajt hemm, rasek baxxuta, mrieg˙ed,donnok ma˙ku mill-e˙rex deni rqiq.”Erfajt kemm xejn g˙ajnejja biex in˙aresma nibqax nilma˙ ta’ did-dinja l-art.Quddiemi rajt is-safa qatt mittiefes.Il-©miel fil-wiçç tal-©onna bl-isba˙ ward.“Illum b’qalbi mu©ug˙a insejja˙lekMadonna ˙elwa, Ommna l-BalzaninG˙aliex il-firda kibret fost il-popluu l-mixja waslet f’toroq imdallmin.”Inkisret ˙arsti: d-dmug˙ in˙ossu j©elben.Óu©bejn imkemmxa; l-˙sieb mikdud, mitbiel.IΩda ˙arset g˙ajnejk, Ωew© kwiekeb jiddu,f’le˙˙a ta’ berqa wrewni wiçç il-©miel.Tbissimt Omm ˙elwa. Il-fara© rajtek titfa’fostna l-bnedmin, img˙addba g˙all-o˙rajn.Wittejt il-wied mimli g˙ollieq u ˙ama;˙silt it-triqat, naddafthom minn kull tajn.“Qabel nitlaq minn qribek, Omm bla tebg˙a,Sa˙˙a˙ ©o qalbna l-fidi tal-Mulej.Sawwab il-paçi tieg˙U fuq id-dinja;orbotna lkoll flimkien fiΩ-Ωmien li ©ej.”Sliem g˙alikMarijaIs-Sliem G˙alik Marija Mimlija bil-GrazzjaIl-Mulej mieg˙ekImbierka int fost in-NisaImbierek il-frott tal-©uf tieg˙ek ÌesùQaddisa Marija Omm AllaItlob g˙alina midinbinIssa u fis-sieg˙a tal-mewt tag˙naAmen.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192011

Kumitat ÇentraliPatrun tal‐KaΩinGabriel Caruana MQRPresidenti OnorarjiGuido Borg K.S.J., D.E.A.M., B.A., Dr Hugh Peralta B.A. LL.DMembri OnorarjiVincent Borg, Nicholas Borg, Ìor© Grech, Charles Briffa,Philip Borg, Alfred Caruana, Karmenu Micallef u Arsenio BrincatMembru Emeritus fil‐KumitatKalç MicallefSegretarju President KaxxierSaviour Deguara Lino Borg Raymond DebonoAssistent Segretarju Viçi President Assistent KaxxierJohn Pullicino Alfred Muscat Pierre FenechDirettur tal‐KaΩinCharles Fenech2007‐ 0 ‐ 20080 KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920Ass. DiretturRenald GauciDelegat Banda Delegati Attivitajiet Soçjali Delegat tan‐NarAlan Deguara Simon Barbara u Jesmond Agius Ìor© MifsudDelegati Armar Delegati Sports Delegat Pro©ettJoe Borg u Victor Muscat Jonathan Falzon u Joseph Callus Joseph SpiteriPROPhilip BorgSurmast DiretturMro Joseph Vella, A. (Mus.) L.C.M. L. (Mus.) L.C.M. F.V.C.M.Webmaster Assistent Surmast Chairman PubblikazzjoniSaviour Deguara Mro. Tony Carbonaro John PullicinoRappreΩentant ta’l‐G˙aqda Piroteknika 25 ta’ Marzu Kappillan tal‐KaΩin Konsulent LegaliSaviour Deguara Rev. Mons. Dun Ìwann Dimech S.N.O.M. Dr Hugh Peralta B.A. LL.D.AwdituriJesmond Pace ACCA MIA CPAA, Joseph Borg MASOTTO‐KUMITAT ÛGÓAÛAGÓ SAN GABRIEL A.D. 2001Segretarju Chairman KaxxierAlan Vella Alan Deguara Jonathan FalzonAssistent Segretarju Viçi Chairman Assistent KaxxierMatthew Mifsud Matthew Lia Jean Paul ButtigiegDelagat SportsJoseph CallusMembriChristopher Buttigieg, Paul Camilleri,Luce Panza Vecchia u Karol Mario ZammitSOTTO‐KUMITAT NISASegretarja Chairperson KaxxieraHelen Bonett Elizabeth Micallef Simone BriffaAssistenta Segretarja Viçi Chairperson Assistent KaxxieraSimone Barbara Lina Mc Carthy Nathalie CutajarMembriCarmen Deguara u Asmaa Borg

Messa©© mill-Kumitat ÇentraliDeterminati li nasluIl-Malti jg˙id, ‘Fejn hemm l-g˙aqda u s-sa˙˙anaslu’. U dan jg˙odd ˙afna g˙alina l-KaΩin tal-Banda San Gabriel fejn din is-sena li g˙addietkienet sena o˙ra impenjattiva g˙all-a˙˙ar immadeterminati li nkomplu mexjin bir-ritmu li qbadna.Wara s-suççess tal-Festa 2007 li bla dubju ratuMalta kollha fuq Net TV bi trasmissjoni tajba ˙afnadwar x’jafu jag˙mlu l-Balzanin fiç-çelebrazzjonital-festa ad unur Marija Annunzjata, Patruna ta’ ÓalBalzan. Ilkoll fra˙na bil-festa li g˙amilna flimkien.Hekk kif g˙adda kollox u ntrefa’ l-armar, bdejna malewwelna˙sbu dwar il-Festa tal-50 Anniversarju mixxirital-KaΩin li sar fl-a˙˙ar ©img˙a ta’ Settembru.M’g˙andniex dubju li dawk li attendew xi attivitàjew o˙ra, f’mo˙˙hom g˙adhom jiftakru s-suççess liksibna b˙ala s-Soçjetà. L-attivitajiet li saru tul il-©img˙a kollha kienu ma˙suba g˙al kul˙add. Peròma nistax ma nsemmix il-Kunçert MuΩikali ta˙t il-Patroçinju tal-President tar-Repubblika E. T. Dr E.Fenech Adami li ttella’ fis-Sala Aurora nhar il-FestaLitur©ika ta’ l-Arkan©lu San Gabriel eΩattamentfid-29 ta’ Settembru 2007 quddiem sala ppakkjatabin-nies. Il-Programm MuΩikali intlaqa’ u niΩeltajjeb mal-Balzanin.Il-Banda San Gabriel ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Direttur Mro. Joseph Vella kienet flaqwatag˙ha. Anke l-Assistent il-©did Mro. TonyCarbonaro dderie©a silta b’suççess g˙all-ewweldarba l-Banda San Gabriel. Dan il-kunçert muΩikalikien iddedikat u jonora lill-Patrun tas-Soçjetà GabrielCaruana li 50 sena ilu da˙al g˙al biçça xog˙ol kbirali s-Soçjetà tag˙na jkollha s-Sede propjetà assolutatag˙ha. U ma jistax jonqos li Gabriel ˙ass fer˙ kbirjara dak l-entuΩjaΩmu fis-Sala Aurora hekk kif il-Banda San Gabriel sellmitlu bid-daqq ta’ l-InnuSan Gabriel ta’ l-ewwel Surmast tal-Banda MroCarmelo Briffa.Imbag˙ad tkompla x-xog˙ol ta’ kostruzzjoni fuqil-bini tal-Pro©ett tat-tkabbir fil-KaΩin. Sakemmnhar il-Óadd 30 ta’ Marzu 2008 waqt Open Day lisaret fil-KaΩin, fit-8pm sar it-tqeg˙id ta’ l-ewwel©ebla u sar il-kxif ta’ l-ir˙ama mill-President LinoBorg akkumpanjat mill-Parrini ta’ l-okkaΩjoni likienu l-aktar membru anzjan fil-Kumitat ÇentraliAlfred Muscat u l-˙abib tag˙na Joe Grech. Issatistg˙u taraw b’g˙ajnejkom g˙ax ix-xog˙ol qabadritmu u ninsabu fiduçjuΩi g˙ax hemm intom membribenefatturi u ˙bieb warajna li bil-kura©© li tag˙tunadeterminanti li naslu u nkunu kuntenti dak in-nharli titla’ l-bandiera tperper fuq il-bini l-©did li ˙ajkollna.Il-Wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa 2008 ittellg˙et fuqskala iΩg˙ar milli kif konna drajna ntellg˙u f’dawnl-a˙˙ar snin min˙abba li ©iet qrib wisq l-ElezzjoniÌenerali. Però l-Wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa‘Ag˙mlu dan b’tifkira tieg˙i’ saret u kienu ˙afnali Ωaru l-Wirja taç-Çenaklu kif ukoll il-Mixja tal-Golgotta.L-ewwel ringrazzjament tieg˙i jmur lejn s˙abital-Kumitat Çentrali g˙all-˙idma u koperazzjonili nsibu bejnietna, lis-Sotto Kumitat Nisa g˙allimpenns˙i˙ li jag˙mlu fl-organizzazzjoni ta’ diversiattivitajiet, lis-Sotto Kumitat Ûg˙aΩag˙ San Gabrielli bl-ener©ija li g˙andhom jid˙lu g˙al kull biççaxog˙ol, lill-Kappillan Dun K. Vassallo li jismag˙nau jg˙inna f’dak li jkollna bΩonn, lill-G˙aqda l-©didaG˙aqda Piroteknika 25 ta’ Marzu – Óal Balzan AD2007 li wara x-xoljiment ta’ l-G˙aqda tan-Nar SanGabriel da˙let taqdi funzjoni importanti fil-festatal-Lunzjata f’dak li g˙andu x’jaqsam il-log˙obtan-nar, lill-Kunsill Lokali u fl-a˙˙arnett lilek li qedtaqra dan l-artiklu sabiex tkompli tag˙ti s-sostennjew tattendi l-attivitajiet organizzati mill-KaΩin tal-Banda San Gabriel.L-attivitajiet kienu bosta matul is-sena. Ikliet,varjetà, ˙ar©iet, tombli, baΩars u lotteriji jsir u sabiexintaffu mill-ispejjeΩ li ta’ kull sena nag˙mlu sabieximmexxu Soçjetà attiva b˙al tag˙na. Is-sagrifiççjuhu kbir imma nag˙mluh b’im˙abba u impenn lejnis-Soçjetà glorjuΩa tag˙na. Finalment, grazzi ta’l-appo©© kontinwu li tag˙tuna u ejjew flimkienniççelebraw festa o˙ra grandjuΩa f’©ie˙ il-Lunzjatau li tag˙mel unur lill-KaΩin tal-Banda San Gabriel lilkoll tant ng˙oΩΩu u n˙obbu.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192013

Innu Març San GabrielKliem: Mro. Willie AttardMuΩika: Mro. Willie AttardWaqt li kont kollok mi©buraFit-talb t’Alla O MarijaGabrieli l-An©lu ˙abbrekBiex tkun l-omm minn tal-Messija.Gabrieli, il-qawwa t’AllaMinn ©os-sema b˙al ambaxxaturMinn ©o Nazzaret fis jittajjarG˙al quddiem l-omm tas-Salvatur.G˙al dil-bxara hekk sabi˙aG˙al dak ©id u kbir favurBil-prudenza mqaddsa tieg˙ekXejn ma xg˙ebt g˙al dan l-unur.F’dak il-˙in l-an©lu fissirlekIl-misterju l-iΩjed kbiru bl-istess nar ta’ m˙abbtekAlla bniedem fik isir.Gabrieli, il-qawwa t’AllaMinn ©os-sema b˙al ambaxxaturMinn ©o Nazzaret fis jittajjarG˙al quddiem l-omm tas-Salvatur.It‐T˙abbira ta’l‐Akbar MisteruAmante Buontempo26.02.2004Kemm ferra˙tna, Madonna fid-dinjaMeta l-An©lu fil-milja taΩ-Ωmien©ie jsellimlek “bil-grazzja mimlija”u j˙abbarlek Misteru kennien.Smajtu jfa˙˙rek fost kollha l-imwieldaInt wa˙dek “l-Imbierka” mill-˙biebIΩda ridtu jfissirlek kif seta’Ji©ri dak li ma ridtx ming˙ajr ˙sieb.M’g˙idtlux le b˙al min ça˙ad u tbikkemMissier Ìwanni l-Battista bil-fomm:Ridt tkun taf kif qatt seta’ ji©rilekBla ma titlef xbubitek “tkun Omm”.Qallek çar li l-frott siewi ta’ “©ufek”Kienet opra ta’ Alla l-˙anin,G˙ax kien l-Iben etern li ried jag˙mlek,Mhux biss ommu, ’mma wkoll Omm il-bnedmin.Malta t˙obbok, Madonna f’surietek,Kif dhert dejjem f’xi n˙awi f’kull Ωmien;Imma Mnissla bla tebg˙a NunzjataG˙aΩlek b’Sidtu b˙al Omm il-Balzanin.14Festa tal‐Lunzjata 2008

Kelmtejn mill-Kappillan Dun Kalçidon VassalloOmm li ma taqtax qalbhaminnekÌurnata fost l-o˙rajna, wie˙ed tifel li ma tantxkien jisma, wasal lura d-dar mill-iskola b’nota f’idejh.F’din in-nota, il-kap ta l-iskola kien qed jissu©©erixxilil ©enituri ta dan it-tifel li a˙jar jo˙or©uh mill-iskola.Fil-fatt, il-kitba fuq dik il-karta kienet tg˙id: “stupiduwisq biex jtg˙allem!”Meta Omm it-tifel qrat dik in-nota, qalet: “Ibni Tomm’hux daqshekk stupidu biex jitg˙allem. Ng˙allmujien.”Meta Tom miet, ˙afna snin wara, in-nies ta pajjiΩuwrewh rispett billi tfew id-dwal, li hu kien ivvinta,g˙al minuta s˙ieha.Thomas Alva Edison ivvinta l-lampa elettrikali permezz tag˙ha nistg˙u naqraw u naraw l-films ut-TV. Mhux talli ma kienx stupidu, imma tant irnexxa utghallem, li g˙andu aktar minn 1000 “patent” f’ismu.U dan kollu g˙aliex Ommu ma qatg˙etx qalbaminnhu. Bir-ra©un, g˙aliexl-Omm qatt m’hi ser taqta’ qalbha minn frott©ufha.Int ukoll jista’ jkun li tg˙id f’qalbek: “Jien ma jistaxikun li mmur il-Ìenna! Jien ma jistax ikun li ne˙lesminn çerti drawwiet ˙Ωiena li g˙andi!”“T˙allux qalbkom tit˙awwad!” jg˙idlek Ìesù (Ìw14,1). Issa tinsiex li Ìesù ma jistax jid˙aq bik. Tafg˙aliex Ìesù jg˙idek hekk? Jg˙idlek hekk g˙aliexHu tak Omm li , jekk inti trid, hija lesta tg˙allmekx’g˙andek tag˙mel biex issalva u tmur il-Ìenna.F’Marija, inti g˙andek Omm li ma taqtax qalbhaminnek.Hi tg˙idlek kif darba qalek lil dawk li kienu jservuwaqt it-tie© f’Kana: “ag˙amlu kif jg˙idilkom Hu.”Ma tistax tg˙idlek mod ie˙or. Il-Madonna hijaOmm li titkellem mill-esperjenza. Óafna Ωmien qabel,Hi stess ag˙mlet kif qalilha l-Mulej permezz ta’l-arkan©lu Gabrijel. Aççettat dak li qalilha u wie©bet:“Ikun minni skonk kif g˙edtli.”U mhux talli ma ddispjaçijiex, imma talli sabetxortiha.Int ukoll tista ssib xortik jekk temmen bis-s˙ie˙ liMarija hija Ommok.Lilek ukoll Marija tg˙idlek: “Kura©©! Taqtaxqalbek! Ag˙mel kif jg˙idlek Hu, mhux timxi malkurrent.Sostni ru˙ek bl-Ewkaristija billi tie˙usehem fil-quddies, speçjalment fil-Ódud u l-Festi.Esperjenza l-im˙abba u l-ma˙fra t’Alla l-Imbierekfis-Sagrament tar-Rikonçiljazzjoni.”Dan mhux kliem vojt ˙abib, ta! Dan huwa kliem taxi ˙add li ma jistax jid˙aq bik.G˙all-Festa ta’ din is-sena, ˙u dan il-parir, u timliexqalbek biss bit-tiΩjin u l-˙sejjes li jg˙addu.Minn qalbi nawguralek Festa qaddisa.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192015

Tal-KrimpiBa˙rija M.L.P. ClubTixtieq torganizza xi Ikla,b˙al Fenkata jew La˙am taΩ‐Ûiemel?Drinks servuti b’˙afna Appetizers.G˙al Booking çemplilna fuqTel: 2145 0286Mob: 9946 6837Everyone is Welcomed!The Management of theWine and Coffee Bar Fra Giuseppe(on the sheltered side of Balzan Church)extends Best Wishes to all the Parishioners on theoccasion of the Feast of the Annunciation.Catch up with your friends over a Coffee or a Glass of Winein a relaxed Maltese atmosphere and enjoy a variety of small Eats.Tel: 2149 9940 • Mob: 9944 9925, 7961 857216Festa tal‐Lunzjata 2008

Valent Chetcutijirçievi midalja mill‐VatikanSagristan tal‐Knisja g˙al Sittin SenaTag˙rif mog˙ti mill-EditurJohn PullicinoFil-festa Litur©ika ta’ Marija Annunzjata li©iet ççelebrata mill-Knisja t-Tnejn 31 ta’ Marzuminbarra l-funzjonijiet fil-knisja li jsiru s-soltu b˙alquddiesa solenni bis-sehem ta’ l-orkestra u l-kor talparroçça,Valent Chetcuti li ilu sagristan tal-knisjag˙al madwar sittin sena rçieva medalja PEP diOnorificenza mill-Qdusija tieg˙u l-Papa BenedittuXVI b˙ala rikkonoxximent tal-˙idma leali ta’Valent lejn il-knisja. Il-˙idma ta’ Valent fil-knisjatirrifletti d-dedikazzjoni mill-qalb f’dak kollu lirnexxielu jag˙mel matul iΩ-Ωminijet.Il-medajla ©iet mog˙tija lil Valent Chetcutif’isem il-Vatikan waqt il-quddiesa mill-kappillantal-parroçça Rev. Dun Kalçidon Vassallo filpreΩenzatal-Mons. Vincent Borg, Fr. Joe GaleaCurmi u Dun ÌuΩepp Sultana.Ta’ min isemmi li kull rokna tal-knisja taf lil Valent– preparazzjoni g˙all-pittura, skultura Ωebg˙a, trie˙i,u xkatlar u lostru biΩΩejjed wie˙ed isemmi x-xog˙olli sar fuq l-orgni u x-xog˙ol li qed isir dan l-a˙˙arfuq il-pulptu. Ωgur li din il-pa©na mhux ˙a sservig˙all-˙idma li wettaq Valent b’riΩq il-knisja matulil-perjodu li serva b˙ala sagristan, Valent ˙adem ta’Il-Kappillan ta’ Óal Balzan Rev. Dun Kalçidon Vassallo jidherilibbes il-midalja mog˙tija mill-Vatikan lis-Sagristan ˙abriekiBalzani Valent Chetcuti.sagristan ta˙t sitt kappillan differenti. Kien tassewxieraq li fl-okkaΩjoni tal-festa litur©ika ta’ MarijaAnnunzjata, Valent ji©i onorat mill-Vatikan filpreΩenzata’ knisja mimlija nies kif wkoll bid-daqqta’ l-Antifona Gabrieli Angelus u bl-g˙eluq maestuΩta’ l-innu popolari lil Marija Annunzjata. Valent,filwaqt li nirringrazzjawk ta’ dak kollu li g˙amilt filknisjab’riΩq il-poplu ta’ Óal Balzan a˙na grati tarrikonoxximentli ksibt mill-Qdusija tieg˙u l-PapaBenedittu XVI. Nawgurawlek g˙omor twil.Valent Chetcuti flimkien mal-mara Mananni u l-familjari tieg˙u f’din l-okkaΩjoni sabi˙a.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192017

O Marija AnnunzjataKliem: Ìor© BorgMuΩika: Philip VellaNistennewha ta’ kull senag˙aliex din hi l-Festa tag˙na.A˙na ng˙idu ’l-Maltin kollha,“Ejjew hawn, ifir˙u mag˙na.Óal Balzan hu ra˙al sbejja˙,qalb il-©onna kemm ifu˙!F’din il-festa tal-Lunzjatato˙la l-qalb u to˙la r-ru˙.O Marija Annunzjataa˙na lkoll il-Balzaninlilek nag˙tu ©ie˙ u qimag˙aliex bik tassew kburin.Óal Balzan g˙andu g˙ax jifra˙u minn barra dan jurihb’kant u daqq, sparar u briju,bit-tiΩjin kollu li fih.A˙na wlied ta’ dan ir-ra˙al,u bil-hena qalbna tfurg˙aliex nag˙tu lil-Lunzjataf’din il-festa kull unur.O Marija Annunzjataa˙na lkoll il-Balzaninlilek nag˙tu ©ie˙ u qimag˙aliex bik tassew kburin.Din il-festa ©©ib il-g˙aqdatant me˙tie©a minn kul˙add.Drajna na˙dmu lkoll b˙al a˙wa;ma ninfirdu qatt u qatt.B’˙arsa fiss lejn Marijanimxu dejjem ’il quddiemg˙alhekk nag˙mlu din il-festali timliena b’hena u sliem.O Marija Annunzjataa˙na lkoll il-Balzaninlilek nag˙tu ©ie˙ u qimag˙aliex bik tassew kburin.O Marija Annuzjataa˙na lkoll il-Balzaninlilek nag˙tu ©ie˙ u qimag˙aliex bik tassew kburin.Innu Popolarilil Marija AnnunzjataKliem: Il-Poeta Balzani Ìor© BorgMuΩika: Patri Albert Borg OSADan l-innu ©ie mΩanΩan g˙all-festa tal-Lunzjata 1976Lilek, ja Xbejba, li fis-skiet u l-˙emdaKont titlob ’l Alla jibg˙at il-MessijaIssa mis-sema fejn ˙dejn Ibnek qieg˙daO Warda mistika, itlob g˙alija.Lilek, ja Xbejba, li ©ie l-An©lu fejnekBi kliemu jg˙idlek Sliem g˙alik, Marija,U j˙abbar wara li se ssir Omm Alla,O Warda mistika, itlob g˙alija.Lilek, ja Xbejba, l-aççettajt u g˙idt ivaBi grazzji kotrana mill-Mulej mimlija;Int li kont qieg˙da fi ˙sieb Alla dejjem,O Warda mistika, itlob g˙alija.18Festa tal‐Lunzjata 2008

L-Awgurju tas-SindkuDr. John Zammit MontebelloÓidma impenjattivamill‐Kunsill LokaliIl-Festa ta’ Marija Annunzjata hija okkaΩjoni fejnwie˙ed mhux biss jiççelebra iΩda wkoll jirrifletti fuqdak li jkun sar matul is-sena.Kienet sena kkarattezzata minn ˙afna xog˙olli twettaq mill-Kunsill Lokali ta’ Óal Balzan.Xog˙ol li kien immirat lejn titjiet fil-kwalità tal-˙ajja tar-residenti tag˙na lkoll. Saru bosta pro©ettibl-g˙ajnuna tal-Gvern Çentrali, ewlenin fosthomit-tisbi˙ taΩ-Ωona tal-pjazza kif ukoll taz-zuntiertal-Knisja tal-Parroçça. Saru wkoll l-a˙˙ar irtokkifuq il-pro©ett tal-playing fi led sabiex issa l-familjikollha jistg˙u jgawdu minn dan l-investiment liwettaq il-Kunsill.Irridu niftakru wkoll li din is-sena sarul-elezzjonijiet tal-Kunsill Lokali sabiex issal-Kunsill g˙andu tliet membri ©odda fi ˙danu,Trevor de Giorgio, John Cassar u Guido Borg. Jienaflimkien mal-Viçi Sindku Joe Galea nassiguraw lise na˙dmu flimkien sabiex naraw lir-ra˙al tag˙najimxi ’l quddiem.Nie˙du din l-opportunità sabiex nikkongratularu˙u mal-KaΩin tal-Banda San Gabriel tax-xog˙olkontinwu li jag˙mlu fir-ra˙al. Ûgur li l-pro©etttal-bini ©did fil-kaΩin se jkun wie˙ed fejn jistg˙ujgawdu minnu l-Balzanin kollha. L-ewwel ©ebla ta’dan il-bini di©à tqieg˙det u x-xog˙ol miexi ©mielu.Prosit lil kull min hu involut.Jiena u l-kunsilliera s˙abi nie˙du din l-opportunitàsabiex nawguraw l-isba˙ xewqat g˙all-festa lillfamiljiBalzanin kollha.Kunsill Lokali Óal BalzanMix-xellug: Is-Sindku Dr. John Zammit Montebello, Il-Viçi Sindku Joe Galea, Dr. Trevor De Giorgio, John Cassar,Guido Borg BA u s-Segretarja Maria Zammit.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192019

Mill-Pinna tas-SurmastMro. Joseph VellaL.Mus. LCM., A.Mus.LSM, FVCMIl‐Banda San Gabriel:Banda f’qalb il‐BalzaninG˙al grazzja t’Alla er©ajt ©ejt mitlub biex niktebkelmtejn din il-pubblikazzjoni mill-aktar popolarili s-Soçjetà MuΩikali San Gabriel to˙ro© ta’ kullsena g˙all-okkaΩjoni tal-festa titulari ta’ MarijaAnnunzjata l-Patruna tag˙na l-Balzanin.,Din hija t-tmintax-il sena tieg˙i li qed immexxil-Banda San Gabriel, minn meta ©ejt ma˙turSurmast Direttur ta’ din il-Banda fl-1990. Kif sardejjem b˙as-snin l-img˙oddija l-Banda San Gabrielser tie˙u sehem attiv fil-festa tal-Lunzjata.Ma nistax ma nsemmix il-programm muΩikaliimpekkabbli li ©ie organizzat g˙all-ewwel darba filfestali g˙addiet f’©urnata differenti u flok is-Sibtlejlet il-Festa ©ie mtellg˙a l-Óamis fit-tieni jumtat-tridu, na˙seb li kul˙add jaqbel li dan kien passfid-direzzjoni t-tajba. Il-pubbliku numeruΩ segwab’attenzjoni l-programm bis-sehem tal-kantanti kifukoll tal-kor imexxi mis-Surmast Brian Cefai.Minn din il-pa©na nixtieq nirringrazzja wkolllil dawk kollha li taw sehemhom g˙all-programmmuΩikali li ©ie mtella’ fl-okkaΩjoni t’g˙eluq il-Óamsin Sena mix-xiri tas-Sede tas-Soçjetà.Programm mill-aqwa li Ωgur ser jitniΩΩel fl-istorjatas-Soçjetà.Nag˙laq billi nirringrazzja lill-ex-SurmastCharles Mizzi g˙all-kontribut li offra g˙all-BandaSan Gabriel fiwaqt li nifra˙ lill-assistent il-©didTony Carbonaro.Nirringrazzja wkoll lill-membri tal-KumititÇentrali li dejjem sibthom ta’ g˙ajnuna kbirag˙alija, lill-bandisti u l-allievi, filwaqt li nappellalil aktar tfal u Ωg˙aΩag˙ biex jibdew jattendut-tag˙lim tal-muΩika biex flimkien nibnu bandaaktar Ωag˙Ωug˙a.Il-festa t-tajba lil Balzanin kollha.Trid titg˙allem strument mal-Banda tag˙na?Imla din il-formola u ibg˙atha f’dan l-indirizz: Kummissjoni Banda, KaΩin tal-Banda San Gabriel, Óal Balzan.Isem u Kunjom .........................................................................................................................Indirizz ......................................................................................................................................Età ............................................................... Tel: .....................................................................Tifel / TiflaStrument li tixtieq titg˙allem ..................................................................................................AvviΩ: Tqattax din il-pa©na, ag˙mel kopja, imliha u g˙addiha lil xi membru tal-Kumitat.INKABBRU L-ISEM TAL-BANDA SAN GABRIEL20Festa tal‐Lunzjata 2008

ProfilminnAlan DeguaraAssistent Surmast ©didg˙all‐Banda San GabrielTony CarbonaroTony Carbonaro, iben il-banda Sant’Elena, twieled Birkirkarafit-22 t’Ottubru, 1964 u llum g˙andu 43 sena.Fil-familja tieg˙u dejjem kellu xi bandisti ta’ età Ωg˙irau dan g˙en biex jit˙ajjar hu wkoll jitg˙allem xi strument talmuΩika.Meta kien Ωg˙ir kont tarah isegwi l-banda kull fejn tmuru ta’ erbatax-il sena beda jitg˙allem it-trumbun bil-valvi u ’lquddiem is-Slide ta˙t Mro. Gabriel Muscat.Sentejn wara ˙are© idoqq ma’ diversi baned f’Malta.Fl-1984 ©ie avviçinat mill-mibki Mro. Clemente Sciberrasbiex jg˙allem l-istrumenti tar-ram, kariga li g˙adu jokkupasal-lum.Wara li beda xi studju preliminari ta’ teorijata˙t is-Surmast attwali Mro Joseph Vella komplat-teoriji ta˙t is-surmast Paul Borg u Ivan Borg.Tony jg˙allem ukoll ir-ram mal-BandaKunçizzjoni tal-Óamrun, kariga li ilu jokkupa 3snin. Mro Tony Carbonaro ilu g˙al diversi sninidoqq mal-banda San Gabriel. Huwa ©ie ma˙turassistent surmast waqt il-laqg˙a tal-kumitat nharil-Ìimg˙a, 27 ta’ Lulju, 2007.Minn qalbna nawgurawlu kull suççess.Bilwieqfa mix-xellug:Mro. Joseph Vella Surmast Diretturu Tony Carbonaro Assistent Surmast.Bil-qieg˙da mix-xellug:Samuela Galea Klarinettu Julian Schembri bid-drums.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192021

Tislima lil Membru OnorarjuÛaren AzzopardiKitba ta’Ìor© MifsudNhar it-Tlieta, 9 ta’Ottubru, 2007 t˙abbret ilmewtta’ Ûaren Azzopardifl-g˙omor ta’ 74 sena. Ûarenkien l-id il-leminija ta’ ˙uhValent Azzopardi li miet sittxhur qablu u kien ukoll il-kaptal-kamra tan-nar San Gabrielli tinsab fl-Iklin.Ûaren kien l-a˙˙ar persunamill-a˙wa li ˙a ˙sieb jiffirmal-permessi kollha me˙tie©a˙a jkun jista’ jin˙araq in-narta’ l-ajru u ta’ l-art g˙all-festa g˙aΩiΩa tal-Lunzjatali kienet ferm g˙al qalb Ûaren. Huwa ddedika ˙afnaTislima lill-Membru Onorarju Ûaren Azzopardi.mill-˙in tieg˙u g˙al diversi snin twal juri t-talenttieg˙u biex isebba˙ il-festa tal-patruna tag˙na tal-Lunzjata. Ûaren kien ilu membru tas-Soçjetà tag˙namill-1947. Huwa ©ie ma˙tur Membru Onorarjufl-2006. Delegazzjoni mill-Kumitat u diversiBalzanin attendew bl-istandard tas-Soçjetà fil-funeraltieg˙u. Il-KaΩin tal-banda San Gabriel…jg˙idlek‘Grazzi’ ta’ dak kollu li g˙amilt volontarjamentkemm g˙as-Soçjetà tag˙na kif ukoll g˙all-festa ta’Marija Annunzjata.O Mulejt ag˙tih il-mistie˙ ta’ dejjem id-dawl ta’dejjem jiddi lilu jistrie˙ fis-Sliem. Amen.Ritratt misluf lilna mill-Kappillan juri tliet persuni protagonisti ta’l-G˙aqda tan-Nar San Gabriel, inzertaw ukoll tliet persuni li ˙allewdin id-dinja biex igawdu lil Ommna Marija tas-sema. Mix-xellug:Robby Farrugia, Valent Azzopardi u Ûaren Azzopardi.Ûaren Azzopardi flimkien ma’ Ìor© Muscat jidher jinkolla l-murtalif’dik li kienet imsej˙a ‘l-Barrakka’ fil-Kamra tan-Nar San Gabriel.22Festa tal‐Lunzjata 2008

Kitba tal-PresidentBdejna nibnuLino BorgFil-Laqg˙a Ìenerali li saret fis-27 ta’ Frar 2004 ©iedeçiΩ li jinbeda l-pro©ett ta’ bini ta’ sala fuq is-salaManduca u entratura min-na˙a tal-Pjazza Annunzjata.Saret il-pjanta mill-Perit John Rizzo Naudi u wara˙afna laqg˙at mal-MEPA u anke fil-kaΩin mal-kumitattal-Heritage Malta ˙are© il-permess u beda x-xog˙oltat-t˙affir fis-6 ta’ Jannar 2007. Ix-xog˙ol kellu jieqaffis-26 ta’ Jannar 2007 g˙ax kellna nwaqqg˙u s-salatal-kumitat li kienet mibnija fuq il-˙amrija.Er©ajna ©eddidna l-permessi li ˙are© qrib il-festata’ l-Annunzjata 2007. Wara l-festa kien fadal tlettijiem ta’ tqattig˙ ta’ blat.Fit-30 ta’ Lulju 2007, iltqajna mal-kuntrattur likien ser jibda x-xog˙ol tal-bini fi Ωmien tliet xhur iΩdaqata’ qalbu.Fit-12 ta’ Ottubru Joseph Spiteri ©ab lill-kuntrattur©did Raymond Micallef li beda x-xog˙ol it-Tnejn 15ta’ Ottubru, 2007 l-g˙ada tal-laqg˙a ©enerali, beda bilkonkosta’ l-art tal-basement.Il-kaΩin hu mog˙ni b’˙afna soçji bi snajja’differenti. Óafna xog˙ol konness mal-bini qed isirminn voluntiera, ilma, dawl, katusi ta’ l-ilma u drena©©li ©ew preparati ta˙t it-terazzin biex jaqdu s-salaManduca u ta’ fuqha s-sala l-©dida. Sar il-Mambrainfil-basement u hekk frankajna eluf ta’ liri.Fir-ritratt jidher jing˙ata l-konkos b˙ala baΩi biex fuqu jibdajinbena l-‘basement’.Ftit ©ranet wara l-festa 2006 fir-ritratt jidhru diversi membri tas-Soçjetà j˙ottu saqaf li kien taΩ-Ωingu. Dan is-saqaf kien tal-kamrafejn kien isir il-brim ta’ l-iskrataç tan-nar.Il-Makkinarju jidher iwaqqa’ parti mill-bini li kien jikkonsisti fissalatal-Kumitat. Kien ©ie deçiΩ li din il-kamra g˙andha titwaqqa’min˙abba li kellha l-pedamenti fuq il-˙amrija.Fir-ritratt jidher x-xog˙ol tal-bini tal-basement kif ukoll tidher ilbokkatal-bir li hija m˙affra wkoll.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192023

Ebda kuntrattur ma ried jie˙u t-t˙affir tal-kantinali fiha 53 jarda kubu ta’ blat x’jitqatta’ bejn 8 jew 9trakkijiet mill-kbar.Xi membri bdew i˙affru b’apparat ta’ l-elettriku,kul˙add qalbu qawwija li xi darba naslu, u kull minirid jg˙in il-bieb miftu˙ jew bil-gan©etta.Meta qed nikteb fl-a˙˙ar ta’ Frar il-bini talbasementlest u mwaqqaf bil-planki. Tliet ˙nejjiet filbit˙aquddiem is-sala Manduca mibnija bis-saljaturita’ ta˙t il-gallerija lesti biex jitqieg˙du. Nispera lisakemm jo˙ro© il-ktieb tal-festa x-xog˙ol ikun mexa©mielu.Bqajna mexjin bil-preparazzjoni g˙all-festa, qedissir liedna ©dida kbira kif ukoll festuni ©odda g˙al TriqDiversi membri tas-soçjetà jag˙mlu xog˙ol volontarju b’riΩq danil-pro©ett ambizzjuΩ. Ir-ritratt jindika li qieg˙ed isir ix-xog˙ol talkatusi.Membri mis-soçjetà jidhru jaqtg˙u l-blat tal-kantina li tinsab ta˙tis-sala Manduka. Din il-kantina issa qieg˙da l-istess livell ta’ l-artmal-‘basement’.Il-Bennejja jidhru jag˙mlu x-xog˙ol fuq l-entrata li tinsab fuq il-‘basement’ esistenti.Fir-ritratt jidher ix-xog˙ol tal-kostruzzjoni li jikkonsisti fi tliet arkatibil-gallerija fuqhom.Ritratt li juri l-kobor tal-Basement jidher ukoll li di©à tpo©©ewpartijiet bil-planki. Kif ukoll ing˙ata l-manebrane fl-art ukoll.Il-President tas-Soçjetà Lino Borg jidher ipo©©i l-ewwel ©ebla.Fir-ritratt jidher li tpo©©ew partijiet mill-planki tas-saqaftal- ‘basement’.24Festa tal‐Lunzjata 2008

Ûew© ritratti li juru l-kxif ta’ l-ir˙ama kif ukoll l-iskrizzjoni tat-tifkira ta’ tqeg˙id ta’ l-ewwel ©ebla.il-Kbira u qed ji©i r˙amat il-pedestall ta’ l-Annunzjatali kien imΩanΩan is-sena l-o˙ra.Konna sensittivi g˙al bΩonnijiet li g˙andu l-kaΩinillum g˙ax bil-fiduçja g˙adna nemmnu fina nfusna unkomplu fuq ta’ qabilna.Kull min irid ikun aktar a©©ornat dwar dak kolluli g˙addej rigward il-pro©ett ta’ bini ©did fil-kaΩin©urnata b’©urnata g˙andu jid˙ol fil-website tas-soçjetàwww.stgabrielbandclub.com.Nhar il-Óadd, 30 ta’ Marzu saret çerimonjasimbolika ta’ tqeg˙id ta’ l-ewwel ©ebla tas-salal-©dida. Inkixfet lapida ta’ l-okkaΩjoni mill-presidenttas-Soçjetà Lino Borg u tbierket mill-kappillan Rev.Dun Kalcidon Vassallo. Jassistu lill-President, is-SurJoe Grech u s-Sur Alfred Muscat.KEE KLAMPSfor 1001 usesKEE KLAMP JOINTED TUBULAR CONSTRUCTIONKEE KLAMP JOINTED SCAFFOLDINGKEE KLAMP JOINTED STORAGE RACKLINGKEE KLAMP JOINTED GUARD RAILINGTel: 2145 0765Mob: 7945 5960HIRING of Kee Klamp jointedSCAFFOLDING, Mobile AccessTowers, Staging Platforms, SpectatorGrandstands, Exhibition Stands, etc.SOLE AGENTS & SPECIALISTSIN TUBULAR CONSTRUCTIONSINCE 1946JOSEPH F. SPITERI & CO (1927) LTD.ENGINEERS & CONTRACTORS121, Marina Street, Pietà MSD 08Tel: 2124 6670 Fax: 2124 0180Mob: 99490538Professional Sound& Light Equipmentfor Weddings, Parties, BBQ’s,Lejla Maltija and many moreNOW ALSO HIRINGBIG SCREENS!!All type of Music from 60s till nowKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192025

kitba ta’Alfred MassaIl‐Lunzjata tg˙aqqadΩew© ir˙ulaIllum qeg˙din ng˙ixu f’dinja globalizzata li donnhaqieg˙da t˙edded kontinwament l-individwalità ul-identità ta’ kull nazzjon, biex ma ng˙idx sa˙ansitra,ta’ kull individwu. B’hekk, l-importanza tar-Re©juni ˙adet daqqa ’l isfel. Min-na˙a l-o˙ra, iΩda,il-bniedem min-natura tieg˙u, g˙alkemm jaççettadin l-isfida, fil-qalb ta’ qalbu ma jixtieqx li jitlefdak li matul is-snin akkwista ming˙and l-antenatitieg˙u.G˙ax wara kollox, l-g˙aqda g˙adha twassall-importanza tag˙ha b’le˙en g˙oli. Barra missa˙˙a,kul˙add jifhem li din i©©ib anki l-armonija,is-solidarjetà u allura anki l-hena u s-sodisfazzjonifil-qlub ta’ dawk ta’ rieda tajba. Óarsu ftit lejn ilfamilja.Kemm hi sabi˙a l-g˙aqda fil-familja! IΩdadin ma tfissirx li kull membru tal-familja m’g˙anduxikollu l-identità u l-individwalità tieg˙u.Óal Balzan u Óal TarxienDan kollu japplika g˙aΩ-Ωew© ir˙ula Óal Balzan uÓal Tarxien, li g˙alkemm kull wie˙ed minnhomg˙andu bosta affarijiet differenti mill-ie˙or, minna˙al-o˙ra, hemm xi ˙a©a li jg˙aqqad liΩ-Ωew©komunitajiet. Din hija l-patruna tag˙hom MarijaAnnunzjata.Kull min jirfes l-g˙atba ta’ dawn iΩ-Ωew©lokalitajiet jinteba˙ minnufih bir-rabta li teΩistibejn il-Madonna ta˙t dan it-titlu u l-komunità fihanfisha. U din l-atmosfera ta’ m˙abba lejn MarijaAnnunzjata, ma tin˙assx biss fil-jiem tal-festa, immatul il-jiem kolha tas-sena. Hija parti mill-identità ta’Óal Balzan u ta’ Óal Tarxien.Huwa veru, li llum din l-atmosfera m’g˙adhiexqawwija daqskemm kienet fl-img˙oddi, metal-ismijiet ta’ persuni b˙ala Lonzu, Lonza, Nunzio,Nancu, eçç. kienu jidwu fost tant familji. Imma minna˙al-o˙ra, g˙adna naraw diversi statwi fid-djar,plakek, ismijiet ta’ toroq u kaΩini li huma marbutinma’ dan l-avveniment sabi˙ tal-Fidwa tag˙na: It-T˙abbira tal-Mulej lill-Ver©ni Mbierka mill-an©luGabriel.Festi mill‐aqwaForsi din l-im˙abba lejn Marija Annunzjatal-aktar li tispikka fil-festi titulari li jiççelebrawdawn iΩ-Ωew© lokalitajiet. Festi, li l-importanzatag˙hom tin˙ass kemm mil-lat spiritwali, kif ukollminn dak materjali. Kemm parruççani jersqu aktarlejn il-knisja g˙all-funzjonijiet u biex jersqu lejnis-sagramenti mqaddsa tal-qrar u tat-tqarbin matuldawn il-jiem g˙eΩieΩ!Min-na˙a l-o˙ra, b’dawra mat-toroq taΩ-Ωew©ir˙ula wie˙ed ma jistax ma jitpaxxiex bit-tiΩjin u bilmixg˙elali jara, biex ma nsemmix l-isparar u d-daqqtal-baned. U xi ng˙idu g˙ad-djar imlibbsin l-ilbiestal-festa bil-bibien miftu˙in bera˙ u bil-bnadariperpru fuq bjuthom! G˙ax g˙an-nies taΩ-Ωew©ir˙ula, b˙al dawk ta’ kull belt u ra˙al ie˙or Malti uG˙awdxi, il-festa jriduha u jistennewha minn senag˙al sena.Naf li hawn min jara l-flus li jintefqu b˙al flusmo˙lija. Jien ma naqbel xejn ma’ dawn it-talin;l-aktar meta niftakar kemm flejjes jintefqu f’affarijieto˙ra matul is-sena. Hawn ta’ min ifakkar fis-siwi lig˙andhom il-festi tag˙na, barra dak spiritwali li ©asemmejt. Marbut mal-festa Maltija hemm il-folklor,it-tradizzjoni, l-aspett soçjali. U kieku (alla˙aresqatt) jispiççaw il-festi ta’ l-ibliet u ta’ l-ir˙ula, minhu kontrihom ma ja˙sibx li l-poplu jivvinta festao˙ra? G˙ax in-nies trid dejjem xi okkaΩjoni biextiddeverti u tinsa g˙al mument is-slaleb li jkollhat˙abbat wiççha mag˙hom ta’ kuljum.Bid-differenzi li jeΩistu realment bejn Óal Balzanu Óal Tarxien hemm il-Lunzjata li tg˙aqqadhom.Anzi, jien nixtieq nara lil dawn iΩ-Ωew©t ir˙ula jersquaktar qrib xulxin f’diversi ferg˙at kemm reli©juΩi u26Festa tal‐Lunzjata 2008

kemm soçjali. Dan, naturalment, jiddependi˙afna mill-mexxejja taΩ-Ωew© lokalitajiet,speçjalment dawk spiritwali, kaΩini tal-banedu Kunsilli Lokali. Ng˙idu a˙na, ma jkunx passfid-direzzjoni t-tajba kieku fil-festa respettivataΩ-Ωew© ir˙ula jkunu mistiedna l-baned tallokaloppost; ng˙idu a˙na fil-Lunzjata ta’ ÓalBalzan tkun mistiedna l-banda ta’ Óal Tarxienu viçi versa?Jiena çert li nies miΩ-Ωew© komunitajietjie˙du gost b’dan il-˙sieb u l-istess il-Madonnamis-sema fejn hi. G˙ax tara Ωew© lokalitajiet lig˙aΩluha b˙ala l-patruna tag˙hom jiççelebrawflimkien il-festa ad unur tag˙ha. Tg˙id ˙a©ab˙al din g˙ad isse˙˙? Iç-çavetta tinsab f’idejnmin g˙andu t-tmun taΩ-Ωew© ir˙ula.Kun çert li jkollok il-ktiebÌrajjiet Óal Balzan sa l-1999ta’ Mons. Dun Ìwann Dimech.Il-ktieb jinsab g˙all-bejg˙ mill-uffiççju tal-Kunsill Lokali Óal Balzan • Tel: 2144 2323Tourist Street,Bu©ibba – MaltaTel/Fax (356) 2157 7301Mob: 7925 4324KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192027

AMUSEMENT ANDLEISURE MACHINEOPERATORSFort Road, Mosta MST 14Tel: 21411184, 21438999Fax: 21418824E-mail:svsleisure@waldonet.net.mtsvstech@waldonet.net.mt28Festa tal‐Lunzjata 2008

Ftit Nostal©ija1999 - IΩ-Ωjara ta’ l-Isqof Balzani Mons. Joe Grech DD li g˙amelfil-KaΩin. Fir-ritratt jidhru mix-xellug, Raymond Debono, ÌuΩeppiCalleja (RIP), Joe Attard, Kaxxier, Mons. Grech, Lino Borg,President u Kalç Micallef membru emeritu fil-Kumitat.1993 - Il-Mibki Valent Azzopardi jidher qed ji©i intervista waqtil-programm televiΩiv ‘Il-Óadd mal-Maltin’ jidhru wkoll fir-ritrattÌuΩeppi Chetcuti (RIP) ‘Il-Patrokk’, Charles Xuereb, il-preΩentatur,u Alfred Caruana membru Onorarju tas-soçjetà.2000 - Nhar il-25ta’ Marzu, festaLitur©ika tal-Lunzjata jidherriesaq fi tmiemupellegrina©© blistatwata’ MarijaAnnunzjata li©ie organizzat flokkaΩjonitas-senatal-Ìublew.1999 - Il-Kappillan waqt l-ewwel Ωjaratieg˙u fil-KaΩin. Jidher jesebixxi inkawdrutal-Madonna li ©ie mog˙ti lilu minn JohnPullicino f’isem l-G˙aqda tan-Nar SanGabriel. Fir-ritratt jidher ukoll il-Presidenttas-Soçjetà Lino Borg.2002 - Fir-ritratt tidher parti mill-wirja li ©iet mtellg˙a fis-sala Manduca fl-okkaΩjoni ta’g˙eluq il-Óamsin Sena mit-twaqqif tal-Banda San Gabriel (1952-2002).2003 - Kwadru forma ta’ lapida li tfakkaril-vittmi tat-tra©edja tan-nar li se˙˙et f’ÓalBalzan fl-1903.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192029

Messa©© mill‐G˙aqda Piroteknika25 ta’ Marzu Óal Balzan AD 2007G˙eΩieΩ Balzanin,Dan hu l-ewwel messa©© mill-G˙aqdaPiroteknika 25 ta’ Marzu g˙all-okkaΩjoni tal-festata’ l-Annunzjata li hija l-patruna tag˙na lkoll.G˙alfejn twaqqfet din l‐g˙aqda ug˙alfejn ing˙atalha dan l‐isem?Kien hawn ˙afna li staqsew dawn id-domandi. Kifjaf kul˙add ftit xhur wara l-festa tas-sena l-o˙ra ©ietxolta l-g˙aqda tan-nar San Gabriel li kien ilha g˙aldiversi snin timmanifattura l-log˙ob tan-nar g˙all-festatag˙na. Wara l-mewt ta’ Valent Azzopardi u aktar tard˙uh Ûaren Azzopardi ©ejna mg˙arrfa mill-werrieta limhux ser jin˙adem nar g˙all-festa tal-Lunzjata. Waradan nibtet l-idea li ti©i mwaqqfa g˙aqda ©dida u ting˙atal-isem tal-25 ta’ Marzu biex tkun g˙aqda kollettiva bejnl-g˙aqdiet kollha tal-parroçça.Minn din il-pa©na nixtiequ nuru rikkonoxximent g˙aldawk kollha li fi Ωminijiet l-img˙oddija ˙admu n-narb’riΩq il-festa tal-Lunzjata.Fid-29 ta’ Settembru, 2007 twaqqfet din l-g˙aqdabl-ewwel president John Pullicino flimkien mal-membril-o˙ra li huwa Silvio Cassar Segretarju, Alan Deguara,Ìor© Mifsud, Saviour Deguara, Louis Ebejer, SteveAlosio Andrè Vassallo u John Borg. Ìie approvat statutbiex din l-g˙aqda timxi fuqu.In˙atar Hercules Farrugia kif wkoll Konsulent Legalili huwa Dr Trevor Degiorgio. Kif jg˙id l-istatut, l-iskoptat-twaqqif ta’ din l-g˙aqda hu li tie˙u ˙sieb torganizzadiversi attivitajiet biex ikun jista’ jinxtara xi ftit narskond iç-çirkostanzi finanzjarja g˙all-festa titulari tal-Lunzjata.Hija x-xewqa tag˙na li ming˙ajr ma noqog˙du n©ibu˙afna skuΩi g˙andhom ikunu l-g˙aqdiet kollha ta’ ÓalBalzan li joffru l-g˙ajnuna kollha possibli biex dinl-g˙aqda tkun tista’ twettaq il-programm tag˙ha. Kiekuma ©iex deçiΩ li titwaqqaf din l-g˙aqda kieku l-festa ta’din is-sena kienet tkun ming˙ajr nar.Festa bla nar qisa tie© ming˙ajr g˙arusa. A˙na warakollox l-iskop tag˙na hu li jkollna ftit nar biex nie˙dugost a˙na u nuru li f’Óal Balzan issir Festa ming˙ajr˙afna ˙sejjes Ωejda u esa©erazzjonijiet li jdejqu lin-nies.G˙alhekk l-appell tag˙na hu li min hu interessatg˙andu jid˙ol membru ta’ din l-g˙aqda biex bilkontribuzzjonitieg˙u ikun qed jg˙in lill-g˙aqdafinanzjarjament. Minn din il-pa©na nirringrazzjaw lilkull minn offra l-g˙ajnuna tieg˙u biex flimkien nag˙mlufesta li tixraq lill-Balzanin.B’mod speçjali nixtiequ nirringrazzjaw ukoll lill-Kappillan Dun Kalçidon Vassallo ta’ l-appo©© tieg˙u.A˙na ser nibqg˙u nsostnu li l-bieb tag˙na dejjemser jibqa’ miftu˙ g˙al dawk kollha li jixtiequ jag˙tusehemhom biex flimkien nag˙tu ©ie˙ lill-patruna tag˙naMarija Annunzjata kif jixraq fil-jum tal-festa tag˙ha. Il-Festa t-tajba lill-Balzanin kollha.Programm Pirotekniku – Festa Tal‐Lunzjata 2008Il-Ìimg˙a, 11 ta’ LuljuL-a˙˙ar jum tat-tridu8.00am Óruq ta’ bomba u murtaletti.12.00pm Óruq ta’ bomba u murtaletti.8.15pmWara ç-çelebrazzjoni Ewkaristika ˙ruq ta’ bombau murtaletti.Is-Sibt, 12 ta’ LuljuLejlet il-Festa8.15am Waqt it-Te Deum ˙ruq ta’ bomba u murtaletti.11.45am Óruq ta’ bomba u murtaletti.6.15pm Waqt it-translazzjoni ˙ruq ta’ bomba murtaletti usajzijiet.11.00pm Esebizzjoni ta’ ˙ruq tan-nar ta’ l-art akkumpanjatbil-muΩika fil-pjazza ta’ Óal Balzan.Il-Óadd 13 ta’ Lulju 2008Jum il-Festa8.00am Óruq ta’ bomba u murtaletti12.00pm Óruq ta’ bomba u murtaletti.7.30pm Waqt il-˙ruq tal-purçissjoni jin˙araq salut. Ilpurçissjonitkun akkumpanjata minn ˙ruq ta’murtaletti u sajzijiet kif ukoll kaxxi kkuluriti.Viva Marija AnnunzjataTista’ tg˙in finanzjarjamentgrazzi bil-quddiem billi tibg˙at SMSVodafone jew Go Mobile5061 7370 – €2.33 • 5061 8070 – €4.665061 8915 – €6.99 • 5061 9217 – €11.65KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192031

Home & Gift CentreOne of Malta’s largest shops dedicated to quality household goods and giftware.Personal attention guaranteed!Rowenta Russel Hobbs Portmerion Lagostina Lladro Silver SwarovskiM4 Shopping Complex, Triq il-Linja, Attard. Tel/Fax: 2143 6285Visit us online: http://homeandgift.tripod.comANDREW’S SNACK BAR15, St. Anthony Street,c/w Psaila Street, BirkirkaraTel: 2144 0637Specialises in: Chicken & Chips, Fish & Chips,Hamburgers, Timpani, Ross il-Forn, etcTAKE-AWAY SERVICE AVAILABLEJOE AGIUS FISHERIESFresh and Frozen Foods4, Railway Square, Birkirkara(near bus terminus)Tel: (356) 2149 2079 • Fax: 2141 2117Mob: 9949 3918 / 9988 954732Festa tal‐Lunzjata 2008

Çentru Ûg˙aΩag˙ Óal BalzanIn˙arsu ’l quddiemFid-dawl ta’ erbatax-il sena mit-twaqqif tag˙naejjew nirringrazzjaw lil Alla ta’ dak kollu li g˙amelmag˙na. Fill-˙ajja tal-lum mhux façli li grupp ta’Ωg˙aΩag˙ jibqa’ wie˙ed mill-a˙jar çentri li g˙andnaf’pajjiΩna. Huma bosta gruppi o˙ra u a©enziji filqasamtaΩ-Ωg˙aΩag˙ li jammiraw il-˙idma tag˙na ujsaqsuna g˙al diversi pariri.IΩda dan kollu ser isarraf fil verita? Kif nistg˙unibqg˙u çentru li jkompli jattira ˙afna aktarΩg˙aΩag˙ ©odda ? Kif nistg˙u in˙arsu l-quddiemdaqs dawn diffikultajiet? Forsi veru meta wie˙edi˙ares lejn id-diffikultajiet li tista’ tiltaqa’ mag˙homf’dan il-qasam taΩ-Ωag˙Ωag˙ tasal biex tibda taqta’qalbek u ma tag˙mel xejn. Huwa vera li llum hawnaktar affarijiet li jfixklu Ω-Ωg˙aΩag˙ tag˙mel minqatt qabel.IΩda dan m’g˙andux jaqtalna qalbna iΩda iktarjimlina b’kura©© biex inkomplu na˙dmu ˙alli jsiraktar ©id f’soçjeta’ fejn ma tantx g˙adha t˙ares lejniΩ-Ωg˙aΩag˙ ˙lief biex tisfruttahom.A˙na qed na˙dmu biex iΩ-Ωg˙aΩag˙ ikollhomrealtà o˙ra quddiemhom. Realta li bit-tajjeb tag˙nanistg˙u naslu biex ng˙ixu ˙ajja l-bog˙od minn kullvizzju li jista’ jjassarna u jtellfilna s-sabi˙ tal-˙ajja.Bil-g˙ajnuna t’Alla dan hu li a˙na qed ng˙ixu fil-˙idma tag˙na taΩ-Ωag˙Ωag˙.A˙na mhux na˙dmu g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ iΩda qedna˙dmu maΩ-Ωg˙aΩag˙. Huma s-sa˙˙a u dak kollujkun qed isir. Huma Ω-Ωg˙aΩag˙ li qed ja˙dmuflimkien biex jissapportjaw lil xulxin u jfasslul-futur ta’ dan iç-çentru .Iva a˙na nemmnu fiΩ-Ωg˙aΩag˙ u fit-tajjeb lidawn g˙andhom. Kemm nixtiequ li dak li qieg˙edisir bosta Ωg˙aΩag˙ ikollom iç-çans li jattenduç-çentru f’kull lokalità tag˙hom. Hawn bΩonn aktarg˙aqdiet bhal taghna ma’ Malta kollha biex iΩ-Ωg˙aΩag˙ ikomplu jsibu ambjent fejn jg˙inu jikbruf’sens tajjeb u jkomplu jiskopru lilhom nfushom.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192033

Çelebrazzjonijiet tal‐Festi Esterniorganizzati mis-Soçjetà MuΩikali San Gabriel fl-okkaΩjoni tal-festa titulari ta’Marija Annunzjata – Patruna ta’ Óal Balzanmit‐28 ta’ Ìunju sat‐13 ta’ Lulju 2008Il-Ìimg˙a 27 ta’ Ìunju 20088.00pm Lejla Balzanija organizzata mill-Kunsill Lokali fil-Pjazza ta’ Óal Balzan.Lejla ta’ divertiment b’kant, ikel u tombla. Kul˙add huwa mistieden.Is-Sibt 28 ta’ Ìunju 20088.30pm Barbeque Night fil-©nien tal-kaΩin. Kul˙add huwa mistieden. Prezz €13 ilkbaru €6.50 it-tfal. G˙al din l-attività jkollna Live Entertainment. Bookingmill-Bar tal-KaΩin.It-Tnejn 30 ta’ Ìunju 20087.30pm Tag˙rif mill-istoriku Balzani Carmel Bezzina BA., MA., M.Ed Couns.(Bristol), Dip. Sch. Couns. dwar il-knisja parrokkjali ta’ Óal Balzan minn©ewwa.Il-Óamis 3 ta’ Lulju 20087.15pm Kunçert ©enerali fil-©nien tal-kaΩin. Il-Banda San Gabriel tkun ta˙t iddirezzjonita’ Mro Joseph Vella. Jie˙du sehem l-Amadeus Chamber Choir lijkun ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro Brian Cefai.Il-Ìimg˙a 4 ta’ Lulju 20089.00pm Blue Planet Party fil-©nien tal-kaΩin organizzat mis-sotto kumitat Ωg˙aΩag˙.Prezz €5. Booking mill-Bar tal-kaΩin.Is-Sibt 5 ta’ Lulju 20088.00pm Riçeviment g˙all-Benefatturi u l-Membri tas-Soçjetà fil-©nien tal-kaΩin.Jinqraw diskorsi u jing˙ataw premjijiet f’din l-okkaΩjoni. G˙al dinl-okkaΩjoni kull min hu mistieden g˙andu jirçievi invit.Il-Óadd 6 ta’ Lulju 20088.00pm Tombla Night Party fil-kaΩin. Prezz €7. Booking mill-Bar tal-KaΩin. Ji©imqassam ikel u xorb g˙al din l-okkaΩjoni.It-Tnejn 7 ta’ Lulju 20086.30pm Quddiesa fil-knisja parrokkjali g˙all-membri tal-kaΩini tal-baned u l-g˙aqdietkollha tal-parroçça. Il-Membri huma m˙e©©a biex jattendu.7.30pm Mixg˙ela Ìenerali. Óru© tal-vara artistika ta’ Marija Annunzjata min-niçça.Il-Banda San Gabriel issellem bid-daqq ta’ l-Ave Marija. Wara, il-banda SanGabriel tag˙mel març li jibda minn Triq l-G˙erusija – Triq Antonio Bosio – TriqDun Ìwann Zammit Hammett – Triq Sir A. Micallef – Triq Balaguer – Triq iz-Zekkuk – Triq Santa Marija – Triq il-Kbira (Posta) – Triq Valent Muscat – Triqil-Papa Alessandru – Triq San Valentino – Triq il-Kbira sal-kaΩin.It-Tlieta 8 ta’ Lulju 20088.30pm Buffett Pasta Night fil-©nien tal-kaΩin. Jakkumpanjaw is-serata The GreenFields. Prezz €12 il-kbar u €6 it-tfal. Booking mill-Bar tal-kaΩin.L-Erbg˙a 9 ta’ Lulju 2008L-Ewwel Jum tat-Tridu7.30pm Mixg˙ela Ìenerali8.15pm The Band of the Hampshire Constabulary of United Kingdom tag˙mel marçqasir li jibda minn ˙dejn il-kappella ta’ Santa Marija fi Triq il-Kbira sa fuqiz-zuntier fejn l-istess banda IngliΩa tesegwixxi programm. Il-Banda tkunta˙t id-direzzjoni ta’ Major. J. Burcham M.Mus PGDip (TCM), LRSMRoyal Marines. Kul˙add huwa mistieden. Ser ikun hemm si©©ijiet g˙addispoΩizzjonital-pubbliku biex ikun jista’ ji©i segwit il-programm.

Il-Óamis 10 ta’ LuljuIt-Tieni Jum tat-Tridu8.00pm Mixg˙ela Ìenerali8.00pm Il-Banda San Gabriel tag˙mel març li jibda minn Triq SigismondoDimech – Triq l-Annunzjata – Triq il-Kbira – Triq Santa Marija – Triqil-Kbira sal-kaΩin, fejn il-Banda San Gabriel tesegwixxi programmmuΩikali fuq il-plançier. Jie˙u sehem l-Amadeus Chamber Choir, lijkun ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro Brian Cefai. Kul˙add huwa mistieden.Ser ikun hemm si©©ijiet g˙ad-dispoΩizzjoni tal-pubbliku biex ikun jista’ji©i segwit il-programm. Imexxu l-Programm Marlene Abela u JoeVella.Il-Ìimg˙a 11 ta’ LuljuL-a˙har Jum tat-Tridu8.30pm Mixg˙ela Ìenerali9.00pm Fil-pjazza Ω-Ωew© baned ta’ Óal Balzan San Gabriel u Marija Annunzjatafil-preΩenza tal-Kappillan Rev. Dun Kalç Vassallo jdoqqu l-Ave Maria.Wara l-banda San Gabriel takkumpanja l-istatwa ta’ San Gabriel fost ilbrijutal-partitarji u jimxu g˙al Triq il-Kbira – Triq Santa Marija – Triqil-Kbira sal-kaΩin. Hawnhekk il-banda ddoqq diversi innijiet f’©ie˙ SanGabriel; l-istatwa ti©i mtellg˙a fuq il-pedestall maestuΩ biswit il-kaΩin.Is-Sibt 12 ta’ Lulju 2008Lejlet il-festa8.00pm Mixg˙ela Ìenerali8.00pm Il-Banda Santa Elena ta’ Birkirkara tag˙mel març li jibda minn TriqSisner – Triq San Valentino – Vjal il-Papa Alessandru – Triq Idmejda –Triq San Valentino – Triq Santa Marija – Triq il-Kbira sal-kaΩin.Il-Óadd 13 ta’ Lulju 2008Jum il-Festa u Jum is-Soçjetà6.30pm Il-Banda Kings Own tal-belt Valletta tag˙mel març li jibda minn Triqil-Kbira (Posta) sa fuq iz-zuntier tal-knisja.7.30pm Mixg˙ela Ìenerali7.30pm Waqt il-˙ru© tal-purçissjoni bl-istatwa artistika ta’ Marija Annunzjatapatruna ta’ Óal Balzan jindaqq l-innu Ave Marija kompoΩizzjoni ta’Charles Gounod. Jakkumpanja l-Banda Kings Own it-tenur AndrewSapiano.9.00pm Il-Banda Stella Maris ta’ Tas-Sliema takkumpanja l-purçissjoni minnTriq Sisner – Triq San Valentino – Triq Santa Marija – Triq il-Kbira –kantuniera Triq San Valentino.Il-Kumplament tal-purçissjoni sad-d˙ul tkun akkumpanjata AuxFlambeaux, minn dawk preΩenti. Filwaqt li l-Banda Kings Own idoqqdiversi innijiet Marjani bil-parteçipazzjoni tal-kor tal-parroçca AveMarija li jkun ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro Laurence Scicluna, fosthomjindaqq u jitkanta l-innu popolari lil Marija Annunzjata miktub mill-Poeta Balzani Ìor© Borg u muΩika ta’ Patri Albert Borg OSA. Jie˙dusehem it-tenur Balzani Elia Cassar. Jinqraw diskorsi fuq il-Madonnamill-istoriku Balzani Carmel Bezzina.10.30pm Waqt id-d˙ul tal-vara l-Banda Kings Own iddoqq l-Innu Ave MarijakompoΩizzjoni ta’ Charles Gounod, jakkumpanja l-Banda Kings Ownit-Tenur Balzani Elia Cassar.11.00pm Il-Banda Stella Maris ta’ Tas-Sliema iddoqq diversi marçi fil-març ta’l-a˙˙ar li jibda minn ˙dejn il-kaΩin Triq il-Kbira – Triq Santa Marija –Triq il-Kbira sal-kaΩin fejn ti©i fi tmiemha l-festa tal-Lunzjata 2008.Il-Festa t-Tajba lil kul˙addViva Marija AnnunzjataXbiha ta’ l-Annunzjata, pittura tal-Kav. Prof. EnvinCremona turi t-titulari tal-Knisja tad-Dumnikanital-Belt Vittoriosa.

Festa Marija Annunzjata g˙as‐sena 2008Programm tal‐Funzjonijiet Reli©juΩiIl-Ìimg˙a, 4 ta’ Lulju6.30 p.m. Quddiesa7.00 p.m. Fuq Kollox il-Barka t’AllaAdorazzjoni quddiem Ìesu SagramentatDawk kollha li g˙andhom il-Festa g˙allqalbhomhuma mistiedna jie˙du sehem biexnitolbu flimkien.Is-Sibt, 5 ta’ Lulju9.00 a.m. Laqg˙a g˙all-Abbatini kollha.5.15 p.m. Quddiesa6.30 p.m. QuddiesaIl-Óadd, 6 ta’ Lulju9.30 a.m. Quddiesa g˙at-Tfal (jing˙ataw tifkira)animata mill-Kumm . Kateketika u l-Kumm.Litur©ija.10.45 a.m. TBERIK tal-Pets fuq iz-Zuntier.11.30 a.m. Quddiesa tal-Familja, animata mill-Kumm.Familja.5.30 p.m. Quddiesa g˙all-erwie˙ mejtin mill-festatas-sena l-o˙ra ’l hawn. Mistiedna speçjalil-familjari u qraba.It-Tnejn, 7 ta’ LuljuNitolbu g˙all-“Helpers” tal-Parroçça8.30 a.m. Quddiesa animata mis-segreterija ta’l-Uffiççju Parrokkjali.6.30 p.m. Quddiesa animata mill-Kor “AveMarija”. Mistiedna speçjali l-“Helpers”u l-Kollaboraturi tal-Parroçça, flimkienmal-Kumitati u l-membri taΩ-Ωew© KaΩinitag˙na.7.30 p.m. L-Istatwa ta’ Marija Annunzjata titqieg˙edfil-Knisja g˙all-qima tag˙na, filwaqt lil-Banda San Gabriel issellmilha bid-daqqta’ l-Ave Marija.It-Tlieta, 8 ta’ LuljuNitolbu g˙all-Familji9.00 a.m. Quddiesa animata mill-Grupp “Mother &Child” Mistiedna spaçjali: Tfal sa 5 snin.Issir il-preΩentazzjoni tat-Tfal.6.30 p.m. Quddiesa animata mill-KummissjoniFamilja. Jie˙u sehem il-Kor tat-Tfal “AngelVoices”. Mistiedna speçjali koppji li din issenajiççelebraw il-25 u l-50 anniversarjutaΩ-Ωwie© tag˙hom.L-Erbg˙a, 9 ta’ LuljuL-Ewwel Jum tat-Tridu – IΩ-Ûg˙aΩag˙8.30 a.m. Quddiesa animata mill-Grupp Ommijiet6.30 p.m. Quddiesa animata mill-Grupp Ûg˙aΩag˙ tal-Youth Centre. Jippriedka ir-Rev. Patri AntonFarrugia, OFM, S.Th.B, S.L.L. Kurunella,Antifona u Barka SagramentaliL-Óamis, 10 ta’ LuljuIt-Tieni Jum tat-Tridu – Il-Vokazzjoni8.30 a.m. Quddiesa animata mill-Grupp EBDA.Wara Nofs sieg˙a adorazzjoni g˙all-Vokazzjonijiet animata mill-Abbatini.6.30 p.m. Quddiesa konçelebrata animata mill-Grupp tal-Fokolari u l-Museum. Mistiednas-saçerdoti u r-reli©juΩi, r©iel u nisa,Balzanin, li joqg˙odu, ˙admu jew ja˙dmufil-Parroçça. Jippriedka ir-Rev. Patri AntonFarrugia, OFM, S.Th.B, S.L.L. Issir offertag˙ad-Dar tal-Kleru. Kurunella, Antifonau Barka Sagramentali. Wara riçevimentfid-Dar tal-Kappillan g˙as-Saçerdoti ur-Reli©juΩi.Il-Ìimg˙a, 11 ta’ LuljuIt-Tielet Jum tat-Tridu – Morda u Anzjani9.00 a.m. Quddiesa g˙all-Morda u l-Anzjanianimata mill-Kummissjoni Litur©ija. Ji©iamministrat is-Sagrament tal-Morda. Warajkollhom festin fuq iz-zuntier organizzatmill-Kummissjoni Djakonija.6.30 p.m. Quddiesa animata mill-Grupp KariΩmatiku.Jippriedka ir-Rev. Patri Anton Farrugia,OFM, S.Th.B, S.L.L. Kurunella, Antifona uBarka SagramentaliIs-Sibt, 12 ta’ Lulju Lejlet il-Festa8.30 a.m. Quddiesa bl-offerti tal-Bukketti, animatamill-Grupp Fund Raising. Jitkanta l-Innu ta’Ringrazzjament - Te Deum.5.15 p.m. Quddiesa, preseduta minn Dun ÌuΩeppSultana6.15 p.m. TranΩlazzjoni tar-Relikwa mill-Kappellatal-Lunzjata (l-ewwel Knisja Parrokkjali)g˙all-Knisja Parrokkjali; Antifona, G˙asar uÇelebr. Ewkaristika. Imexxi t-TranΩlazzjoniu l-G˙asar solenni l-Wisq Rev. Mons. DunSalvino Micallef, B.A., Lic.D. Direttur tal-Uffiççju Missjunarju7.30 p.m. Quddiesa animata mil-a˙wa tal-MixjaNeokatekumenali.Il-Óadd, 13 ta’ Lulju Jum il-Festa7.30 a.m. Quddiesa, preseduta minn Mons VincentBorg.8.30 a.m. Quddiesa, preseduta minn Dun ÌuΩeppSultana.9.30 a.m. Konçelebrazzjoni Kantata Solenni. Jippresidir-Rev. Mons. Dun Salvino Micallef, B.A.,Lic.D. Pani©ierku mir-Rev Antoine Borg11.30 a.m. Quddiesa, preseduta minn Fr JoeDegabriele.5.30 p.m. Quddiesa, preseduta minn Fr Joe GaleaCurmi, S.T.D.36Festa tal‐Lunzjata 2008

6.30 p.m. Kant ta’ l-G˙asar7.45 p.m. To˙ro© il-Purçissjoni bl-istatwa artistika ta’Marija Annunzjata. Jippresiedi l-funzjoniu jmexxi l-Purçissjoni r-Rev. Mons. DunSalvino Micallef B.A., Lic.D.10.30 p.m. Antifona u Barka SagramentaliL-Erbg˙a, 16 ta’ LuljuNg˙idu “grazzi” lil xulxin7.15 p.m. Reçeviment fil-bit˙a taç-Çentru Parrokkjalig˙all-helpers u kollaboraturi kollha(Kumitati tal-KaΩini, Reffieg˙a, Fratelli,Korijiet, Kumitati u membri tal-G˙aqdietReli©juΩi kollha u Gruppi tal-Parroçça,Street Helpers, Letturi u kull min b’xi modjg˙in fil-˙idma tal-Parroçça) Mhux qedjintbaghtu nviti, dan l-avviΩ iservi b˙alastedina.Il-Óadd, 20 ta’ LuljuNg˙idu “grazzi” flimkien5.30 p.m. Quddiesa bis-sehem tal-Kor “Ave Marija”6.15 p.m. Innu Popolari lil Marija Annunzjata u tal-Vara fin-Niçça.Fil-©img˙a tal-Festa, jie˙u sehem il-Kor Parrokkjali “Ave Marija” ta˙t iddirezzjonitas-Sur Lawrence Scicluna, liwkoll jidderrie©i l-muΩika tat-Tridu, lejletu nhar il-Festa. Organista s-Sinjura EileenConrad.Il-Kappillan u l-Kleru, flimkien mal-KunsillPastorali Parrokkjali, l-Helpers u l-KollaboraturiPastorali kollha, jawguraw festa qaddisa lill-familjikollha tal-parroçça.Il-Presidentu l-Kumitat Çentralital-KaΩin tal-Banda San Gabrieli˙e©©ulill-membri tas-Soçjetàkif ukolllill-Balzanin kollhasabiex jattendug˙all-funzjonijiet reli©juΩili se jsiru fil-Knisjafl-okkaΩjonital-Festa ta’ l-Annunzjata.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192037

keep your black dress black.

L‐G˙aqda Piroteknika 25 ta’ Marzu Óal Balzan AD 2007,tippreΩentaEsebizzjoni tan‐Nar ta’ l‐Artakkumpanjat bil‐MuΩikabil‐kollaborazzjoni finanzjarja tal‐KaΩin tal‐Banda San Gabriel,KaΩin PN, Balzan Youths FC u ç‐Çentru Ûg˙aΩag˙Lejlet il‐Festa s‐Sibt 12 ta’ Lulju, 2008 fil‐11.00pm

40Festa tal‐Lunzjata 2008

ProfilIl‐Membru OnorarjuNicholas BorgNicholas Borg twieled Fleur-de-Lys fid-9 ta’Jannar 1928 u f’Diçembru ta’ l-1950 iΩΩewwe© lilAntonia Borg u kellhom tmint itfal fosthom Fr. JoeBorg MSSP.Fl-1951, Kola, kif nafuh a˙na l-Balzanin,avviçinah il-˙abib tieg˙u l-mibki Abraham Muscatbiex jid˙ol soçji fil-kaΩin San Gabriel. Minn daniΩ-Ωmien Kola beda jinteressa ru˙u b’mod speçjalifil-qasam ta’ l-armar tal-festa ta’ Marija Annunzjataflimkien ma’ s˙abu tal-kumitat tas-Soçjetà SanGabriel. Kola Borg g˙al diversi snin serva b˙alamembru tal-kumitat.Biçça xog˙ol o˙ra li kien jag˙mel Kola hi lig˙al diversi snin twal kien jerfa’ l-vara tal-Lunzjataliema xog˙ol g˙amlu bejn is-snin 1961 – 2001.Meta fl-1982 maltempata qalila laqtet il-kampnartal-knisja parrokkjali u kissret il-pinnur kif ukoll ilballatal-©ebel, Kola kien avviçinat mill-KapillanDun Tarcisio Delicata biex jintriga g˙al din il-biççaxog˙ol tal-©ebel. Hawn Kola sab g˙ajnuna kbiramill-membri tal-kaΩin San Gabriel kif ukoll tassagristanValent Chetcuti.Lil Kola nsibuh imidd idu fejn kien hemm bΩonnspeçjalment fejn jid˙ol l-irbit tal-˙bula. Huwata’ sehmu fis-snin tmenin meta ttellg˙u t-travifil-kappellun tar-RuΩarju kif ukoll aktar tard filkursija.Kola jidher jesponi u jiskolpi x-xog˙lijiet tieg˙u fil-©ebla.Kola, minn din il-pa©na filwaqt li nawgurawlekg˙omor twil, nirringrazzjawk tax-xog˙ol li g˙amiltkemm fil-kaΩin San Gabriel kif wkoll fil-knisja ta’Marija Annunzjata.Kola Borg flimkien mal-familjari tieg˙u jidher quddiem il-varatal-Lunzjata fil-festa fi Ωmien il-Kappillan Dun Karm Sciberras.Ritratt li fih jidher Kola Borg (l-ewwel mix-xellug) li flimkien ma’s˙abu qed ji©u intervistati fuq TVM waqt il-programm ‘Il-Óaddmal-Maltin’ li kien imxandar il-Óadd, 31 t’Ottubru, 1993.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192041

Casa Antonia, Pope Alexander VII Junction, Balzan BZN 06. Tel: 21496277 Fax: 21496278 www.casa-antonia.com.mt

Available from all leadinghair salons and pharmaciesTrade Enquiries contact:Pharmabart Ltd.1, Kaxxetta Building,Triq ir-Rand, AttardTel: 2143 6349

PreΩentazzjonijiet Festa 2007John Pullicino editur tal-ktieb tal-festa jidher jippreΩenta rigal ta’apprezzament lil Joseph Borg li jie˙u ˙sieb ta’ kull senal-korrezzjonijiet tal-pubblikazzjoni.L-artikolista Anton Camilleri jidher jirçievi tifkira ta’ apprezzamentming˙and John PullicinoJohn Pullicino qieg˙ed jippreΩenta rigal ta’ tifkira lill-istorikuBalzani u artikolista Carmel Bezzina.Jesmond Scerri propjetarju tal-Peemajs 2 qieg˙ed jirçievi tifkira ta’apprezzament b˙ala sponsor tal-ktieb tal-festa ming˙and l-editurtal-ktieb Joe Pullicino.John Pullicino qieg˙ed jippreΩenta tifkira ta’ apprezzament lilEmanuel Deguaga propjetarju ta’ Deguara Ironmongery b˙alasponsor tal-Ktieb tal-festa.Is-Sinjura Doris Bonnett propjetarju ta’ Smart Supermarket tidhertirçievi tifkira ta’ apprezzament b˙ala sponsor tal-ktieb tal-festa.44Festa tal‐Lunzjata 2008

Il-Kantanta Sharon Aquilina qieg˙da tirçievi tifkira ta’apprezzament ming˙and il-president tas-soçjetà Lino Borg.Lino Ciappara jidher fir-ritratt jirçievi tifkira ta’ apprezzamentming˙and Lino Borg il-President tas-Soçjetà.Lino Borg il-President tas-soçjetà fir-ritratt jidher jippreΩenta tifkirata’ apprezzament lill-Pittur Balzani u viçi president tas-soçjetàAlfred Muscat.Joseph Spiteri ex-segretarju jidher jirçievi tifkira ta’ apprezzamentming˙and il-President tas-soçjetà Lino Borg.John Pullicino editur tal-ktieb tal-festa jidher jirçievi tifkira ta’apprezzament ming˙and Lino Borg il-President tas-soçjetà.Fir-ritratt jidher il-President tas-soçjetà Lino Borg jirçievi rigalming˙and Ìor© Attard propjetarju ta’ Rojolin Bakery.Ìor© Attard propjetarju ta’ Rojoun Bakery jidher jippreΩenta rigallis-surmast tal-Banda San Gabriel Mro. Joseph VellaId-Deputat Nazzjonalista Dr Jeffrey Pullicino Orlando jidherjippreΩenta rigal lill-President tas-soçjetà Lino Borg fl-okkaΩjonital-festa ta’ Maria Annunzjata 2007.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192045

L-Istatwa imponenti ta’ Kristu Rxoxtrebbie˙ fuq il-mewt, xog˙ol l-istatwarjuBalzani Ramon Camilleri Mc Kayrregalata lis-Soçjetà fl-2004.


Tag˙rif dwar l‐istatwarju BalzaniRamon Camilleri Mc KayL-artist Ωag˙Ωug˙, l-istatwarju Ramon CamilleriMc Kay twieled Óal Balzan nhar l-24 ta’ Lulju ta’l-1979. Sa minn çkunitu wera interess u ˙ajra lijiΩviluppa t-talenti tieg˙u fil-qasam ta’ l-arti milliskultura.Huwa ˙a l-ewwel ta˙ri© fl-iskejjel ta’Tar©a Gap, il-Mosta kif ukoll fl-iskola ta’ l-arti fil-Belt Valletta.Aktar tard mar jitg˙allem u jit˙arre© g˙andl-istatwarju mag˙ruf il-Kavallier Alfred CamilleriCauchi liema studju li dam jag˙mlu madwarÓames snin. Dawn is-snin servew g˙al Ramonaktar esperjenza f’dan il-qasam tal-karriera artistikatieg˙u.Fost ix-xog˙lijiet ta’ l-istatwarju Balzani RamonCamilleri nsibu diversi mxerrdin madwar Maltafosthom persuna©©i b’konnessjoni mal-Ìimg˙aMqaddsa life size fosthom esebiti fil-wirja li ti©imtellg˙a fil-kaΩin tal-Banda San Gabriel ta’ ÓalBalzan. Ta’ min isemmi li Ramon Camilleri rregalalis-soçjetà tag˙na fl-2004 statwa mill-isba˙ ta’Kristu Rxoxt. Insibu wkoll diversi xog˙lijiet o˙rab’konnessjoni mal-festi Maltin b˙al an©li, Papiet udiversi Qaddisin.Ix-xog˙ol ewlieni ta’ l-istatwarju RamonCamilleri g˙al din is-sena se jkun wa˙da mill-ikbarstatwi u din hija l-Glorja ta’ San Gejtanu li ser ti©imΩanΩna g˙all-festa tal-Óamrun. Ramon g˙ameldiversi xog˙lijiet ukoll g˙all-kaΩini tal-baned kifukoll fi djar privati.F’isem il-president u l-kumitat u l-membrinixtiequ nawguraw kull suççess lil Ramon filkarrieratieg˙u g˙all-©ejjieni.L-Istatwarju Balzani Ramon Camilleri Mc Kay jidher jag˙mell-a˙˙ar xog˙lijiet tieg˙u fuq statwa tal-Kunçizzjoni g˙al KollezzjoniPrivata.Biççtejn xog˙ol ta’ Ramon, statwa ta’ Kristu Rxoxt g˙all-Parroçcatas-Santissima Trinità l-Marsa u statwa tal-Papa Ljun XIIIg˙all-Festa ta’ San Filep ÓaΩ-Ûebbu©.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192049

kitba ta’Joseph C. CamilleriB.A., Dean, M.EdEmvin Cremonau l‐Knisja Parrokkjali ta’ Óal BalzanIx-xena artistika Maltija fis-snin sittin kienetma˙kuma minn artist wie˙ed – il-KavallierEmmanuel Vincent Cremona jew a˙jar EmvinCremona. In-nies ta’ madwar il-knejjes Maltinkienu jifta˙ru li g˙andhom xi xog˙ol ta’ dan l-artistiΩejjen parti mill-knisja. Il-bolol ta’ Malta kienujuru dejjem xi disinn li ˙are© mill-pinzell ta’ EmvinCremona. Jekk trid xi biçça xog˙ol biex tpo©©ihafis-salott mur g˙and Emvin Cremona. Xi parir fejntid˙ol l-arti kien iwassal g˙and Emvin Cremona.Óal Balzan ukoll missu minn dan il-wirt artistikuli ˙allielna dan l-artist. IΩda qabel xejn, min kienEmvin Cremona?Ritratt li juri l-pittura tal-koppletta tal-Kurçifiss, xog˙ol il-pittur il-Profs. Emvin Cremona, liema biçça xog˙ol inbdiet fl-1961.Il‐˙ajja ta’ dan l‐artistEmmanuele Vincent Cremona twieled fil-beltValletta fis-27 ta’ Mejju, 1919. Ftit xhur warat-twelid tieg˙u, missieru ÌuΩeppi ˙alla Maltabiex isib ix-xog˙ol. Billi s-sitwazzjoni ekonomikaMaltija ma tantx baqg˙et tajba, missier Emvin baqa’barra sakemm ibnu kellu ˙mistax-il sena. G˙alhekknistg˙u ng˙idu li Emvin trabba bla missier. It-triqtal-˙ajja g˙al Emvin kienet wa˙da – dik ta’ l-arti.G˙alhekk Emvin kellu jit˙abat ma’ tad-dar biexi˙alluh jistudja l-arti. Ta’ sittax-il sena da˙al fl-Iskola ta’ l-Arti. Hawn sab tliet g˙alliema ewleninli komplew jiΩviluppaw il-˙ila artistika ta’ danil-bniedem. Dawn kienu l-a˙wa Caruana Dingli –Robert u Edward kif ukoll Karmenu Mangion. Hudam tliet snin fl-Iskola ta’ l-Arti, g˙aliex fl-1938˙alla Malta biex ikompli jistudja l-arti f’Ruma.Qabel telaq minn Malta hu rnexxielu jtella’ wirjapersonali f’bini f’wa˙da mit-toroq ewlenin ta’beltna – Strada Rjali.Hu da˙al fl-Accademia di Belle Arti. B˙alag˙alliem kellu lil Carlo Siviero. Meta tela’ Ruma,l-Italja kienet g˙addejja minn ˙akma faxxista. Il-Monarkija kienet baqg˙et hemm iΩda t-tmexxija talpajjiΩkienet f’idejn Benito Mussolini. Dan il-mexxejpo©©ha idejh fuq dik ta’ Adolf Hitler u t-tnejn bdewl-avventuri fl-Ewropa. Dawn wasslu g˙all-bidu tat-Tieni Gwerra Dinjija. Malta f’dawk iΩ-Ωminijietkienet parti mill-Imperu IngliΩ. L-Ingilterra u l-Italjama tantx kellhom kortesija bejniethom. G˙alhekkEmvin Cremona kellu jtemm il-kors tieg˙u malajrbiex ji©i lura min˙abba l-bidu tal-gwerra. Minkejjali dam ftit fil-belt eterna xorta wa˙da rnexxielujie˙u sehem f’wirja kollettiva flimkien ma’ s˙abuta’ l-Accademia.50Festa tal‐Lunzjata 2008

Lura MaltaHu wasal lura flimkien ma’ s˙abu l-o˙ra Maltinli kienu wkoll f’Ruma jistudjaw l-arti. Dawn kienuWillie Apap, Esprit Barthet u Anton Inglott. Dawnkollha dabbru rashom malli l-Ingilterra da˙let filgwerrakontra l-Italja u l-Germanja. Ftit wara liwasal lura, minkejja s-sitwazzjoni kerha f’Malta,Emvin Cremona organizza wirja o˙ra personalifl-istess post ta’ l-ewwel wirja. In-nies li kienuj˙obbu l-arti setg˙u jaraw, din id-darba, l-effetti ta’l-esperjenza qasira li kellu f’Ruma. Il-gwerra wkollwaslet fix-xtut Maltin u fl-1941 Emvin Cremonan©abar bil-lieva. Hu kien marbut mal-King’s OwnMalta Regiment. Minkejja l-˙idma tieg˙u ta’ suldathu xorta wa˙da rnexxielu jesibixxi xi xog˙lijietf’Ωew© wirjiet kollettivi. Dawn ©ew organizzati warali l-qilla tal-gwerra kienet telqet mix-xtut Maltin.Fl-1943 Cremona organizza t-tielet wirja personalitieg˙u. Din id-darba din kienet ta˙t l-awspiçi tal-British Institute. Wara l-gwerra, f’Malta kienetittellg˙et wirja kbira b’su©©ett religjuΩ. Emvin maqag˙adx lura u ˙a sehem ukoll.Wara l-gwerra Emvin kompla bil-borΩa ta’l-istudju li kellu. Din id-darba ˙alla Malta biexikompli jiΩviluppa l-˙ila tieg˙u fis-Slade SchoolUniversity ta’ Londra. Hawn Emvin baqa’ sentejnjistudja ta˙t il-lenti ta’ Randolph Schwabe. F’Londrawkoll ˙a sehem f’wirja kollettiva biex juru l-˙ilaartistika tieg˙u. Minn Londra mar Pari©i u hawnda˙al fl-Ecole Superieure des Beaux Arts. Damjistudja l-arti g˙al tliet xhur ta˙t Jean Dupas.L‐ewwel pass ta’ ©gantFl-1948 Anton Inglott kien qed iΩejjen is-saqaftal-knisja parrokkjali ta’ San ÌuΩepp fl-Imsida.Waqt li kien qed ja˙dem dan ix-xog˙ol AntonInglott ˙alla dan il-wied tad-dmug˙. Il-parruççjaniriedu jkomplu dan ix-xog˙ol u Emvin Cremonada˙˙al g˙al din il-biçça xog˙ol iebsa. Sena warasar g˙alliem fl-Iskola ta’ l-Arti tal-Belt. Waqt li kienqed jg˙allem hu kompla jiΩviluppa l-˙ila tieg˙ubilli beda jo˙loq biçça xog˙ol, wa˙da wara l-o˙ra.Fl-1952 hu tella’ wirja fil-Lukanda Phoenicia. Dinkienet ta˙t l-umbrella tal-Malta Cultural Society.Din il-wirja kellha madwar 84 biçça xog˙ol li hukien g˙amel bejn is-snin l-1943 u l-1951.Il-fama tieg˙u bdiet tinxtered sewwa f’Malta.Hu ried jag˙mel pass ie˙or. Óa sehem fil-BiennaleInternazionale ta’ l-Arti ta’ Venezja. Dan kiensuççess kbir g˙al Emvin Cremona. It-tieni passkien meta xi xog˙lijiet tieg˙u dda˙˙lu fil-wirja likienet saret f’Londra mill-Commonwealth Institutefl-1958. Dawn ix-xog˙lijiet ©ew imfa˙˙ra millistampaIngliΩa.Is‐Sena PawlinaMalta kienet ser tiççelebra bil-kbir il-wasla ta’l-Appostlu tal-Ìnus fostna. L-awtorità tal-knisjariedu sena mimlija daqs bajda attivitajiet. Dawnbilfors riedu tiΩjin u preparazzjonijiet. G˙ax-xog˙olartistika da˙˙al g˙alih Emvin Cremona. G˙alhekkwara tnax-il sena jg˙allem hu kellu jirriΩenjamin˙abba li kien inpenjat f’xog˙lijiet li kellhomiΩejnu lil Malta biex tfakkar id-dsatax-il çentenarjumill-mi©ja ta’ San Pawl f’Malta. F’dik is-senaEmvin Cremona wkoll ˙a sehem f’wirja kollettivamtellg˙a fl-Istitut Kattoliku b˙ala parti mill-istessçelebrazzjonijiet. Is-sehem tieg˙u f’dawn iççelebrazzjonijietwassluh g˙all-unur ta’ kavallierta’ l-Ordni Ekwestri ta’ San Silvestru Papa. Biextkun imfakkra din l-okkaΩjoni, l-Institute forCultural Exchanges tella’ wirja kommemorattiva uristropettiva ta’ dan l-artist. It-tieni unur wasal senawara. Din id-darba dan wasal minn Malta stess. Is-Soçjetà ta’ l-Arti, Manifattura u Kummerç tag˙tumidalja tad-deheb b˙ala rikonoxximent g˙as-sehemkbir li ta lill-arti Maltija.Fl-1969 Emvin Cremona tella’ l-a˙˙ar wirjapersonali tieg˙u. Din saret fil-MuΩew Nazzjonalital-Belt. Billi fost ix-xog˙lijiet tieg˙u kien hemmxi w˙ud astratti din il-wirja qajmet xi kummentikontroversarji. Ta’ min jg˙id li fis-snin ˙amsinijietCremona kien beda jisperimenta b’stili differenti ub’materjali differenti. F’dik il-wirja Cremona weralil kul˙add fejn kienu waslu dawn l-esperimenti.Xog˙lijiet ewlenin pubbliçiHu ˙allielna xog˙lijiet f’diversi knejjes f’Maltabarra minn dik li semmejna qabel, ji©ifieri l-knisjaparrokkjali ta’ San ÌuΩepp ta’ l-Imsida. Hu˙adem ukoll g˙all-knisja tal-Madonna ta’ Fatimaf’Gwardaman©a kif ukoll dik ta’ San Duminku litinsab fil-Birgu. G˙all-belt Valletta hu ˙adem filknejjesta’ San Pawl nawfragu u g˙all-knisja ta’Santu Wistin. Hu ˙adem il-pittura tas-saqaf talknisjata’ Santa Marija ta’ Óal G˙axaq, tal-knisja ta’San Publiju tal-Furjana u tal-knisja ta’ San Gejtanutal-Óamrun. G˙all-knisja ta’ Sant’Andrija ta’ ÓalLuqa hu ˙adem ukoll ix-xog˙lijiet li jinsabu fil-korkif ukoll il-kartun g˙all-muΩajk tas-Santwarju tal-Madonna ta’ Pinu. Óal Balzan ukoll kellu sehemminn dan il-wirt hekk kbir u sinjur ta’ EmvinCremona. Dwar dan il-wirt nitkellmu wara.G˙aliex Cremona ˙are© b’sa˙˙a kbira fil-qasamta’ l-arti reli©juΩa? It-twe©iba hija wa˙da sempliçi.Il-knejjes Maltin, minkejja xi w˙ud tkissru bil-˙idmata’ l-g˙adu, xorta baqg˙u bini barokk. Cremonameta beda ja˙dem sab stil li kien jorbot il-movimentita’ l-arti moderna mal-knejjes barokki ta’ Malta.Mario Cassar jg˙id hekk: Forsi l-akbar mertuta’ Cremona kien li rnexxielu jsib kompromessKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192051

Dehra ©enerali tal-pittura xog˙ol il-pittur il-Prof. Emvin Cremonatal-Kappellun tar-RuΩjaru li fil-festa tal-Lunzjata 2006 waqg˙upartijiet minnha.g˙aqli bejn it-tradizzjoni akkademika u l-idjomalibera moderna. Minkejja dan hu kompla jo˙loqxog˙ol wie˙ed wara l-ie˙or li kellhom fihom dakl-istil li wie˙ed jorbtu ma’ dan l-artist bravu. MarioCassar ikompli jikteb hekk: Óadem fuq ˙afnakummissjonijiet iΩda dejjem Ωamm it-timbrupersonali tieg˙u. Biex Cremona wettaq dan kolluCremona kellu patrun biex jag˙ti daqqa t’id wa˙dasew? Aktarx kien hemm l-g˙ajnuna ta’ MonsinjurEdward Coleiro li permezz tieg˙u Cremona kisebdawn il-kummissjonijiet g˙all-knejjes ewlenin. IΩdakien bil-˙ila tieg˙u u bl-ideat tieg˙u li Cremonarnexxielu jitla’ fuq il-quççata tas-suççess. KienΩmien meta bdew jitwieldu diversi artisti, artisti likien ilhom ja˙dmu qabel dan l-artist, iΩda Cremonabaqa’ sejjer bl-istess ritmu u se˙er ta’ qabel.Il‐filatelijaCremona barra li kien pittur imfittex ˙alla wkollxog˙lijiet fil-qasam tal-grafika. Hu ˙oloq diversidisinji g˙all-bolol ta’ Malta, tant li bejn is-sena1957 u 1979 hu g˙amel xejn anqas minn 62 settta’ bolol g˙all-posta Maltija. Ix-xena artistika talbollaMaltija bdiet b’xog˙ol ta’ Jean FerdinandJoubert de la Fertè (FrançiΩ). Qabel Cremona kienuddominaw ix-xena artisti barranin b˙all-AstrijakkEmil Fuchs u artisti Maltin b˙al Edward CaruanaDingli u Gianni Vella. IΩda ˙add ma ˙akem ix-xenahekk qawwi daqs Emvin Cremona. Fost l-aqwaxog˙lijiet tieg˙u g˙all-bolol Maltin insibu s-settijietta’ l-G˙otja tal-‘George Cross’, il-wasla ta’ San Pawl(1960), l-Indipendenza (1964), is-sett difinittiv tassena1965 (mag˙ruf ukoll b˙ala s-sett storiku), issettta’ l-Assedju l-Kbir (1965) u t-twaqqif tal-BeltValletta (1966). Biex is-sett juri l-aspett kulturalikollha Cremona kien jag˙mel hu stess ˙afna u ˙afnariçerka. B˙ala disinji ori©inali nsibu s-sett tal-FieraNazzjonali (1966) u dak tal-wirja dinjija Expo ’70(1970).Kien Cremona li kien da˙˙al wiçç ir-Re©inafid-disinji tal-bolol biex ma’ dan id-disinn ida˙˙alo©©etti o˙ra. Dan il-metodu ©ie kkopjat sew millpostaIngliΩa u sew mill-pajjiΩi tal-Commonwealth.Kien Cremona li ˙oloq disinn wie˙ed fuq bollawa˙da u dan l-istess disinn ikun irrepetut fuq ilbqijatal-bolol ta’ l-istess sett. Dan narawh fuq ilbololtal-Milied tas-snin 1975, 1976 u 1980. Dinl-idea ntirtet minn Harry Borg u anke minn Ìor©Mallia. Borg ˙oloq l-istess sistema g˙all-bololtal-Milied tas-snin 1991, 1995, 1996 u 1997 waqtli Mallia g˙amel l-istess formula fuq il-bolol tal-Milied tas-sena 2000. Cremona ˙oloq ukoll foljispeçjali (Miniature Sheet) li meta tara d-disinji talbololflimkien ikun hemm disinn wie˙ed kbir kbir.Hekk ©ara fuq il-folja speçjali tal-Milied tas-snin1971, 1972 u 1973.Óal Balzan u x‐xog˙lijiet tal‐KavallierEmvin CremonaFit-12 ta’ Diçembru 1954 il-kappillan ta’ ÓalBalzan Dun Karm Sciberras kien waqqaf kumitatbiex titkompla l-pittura tas-saqaf tal-KnisjaParrokkjali. Dan il-kumitat avviçina lill-pitturaEmvin Cremona. Dan il-pass wassal biex il-knisjaparrokkjali ta’ Óal Balzan kienet wa˙da mill-knejjesli ©ew imΩejna minn Emvin Cremona. Fl-1957Emvin Cremona kien lesta l-bqija tal-lunetti tal-korli kien beda ÌuΩeppi Calì. Calì kien ˙adem il-figurita’ Papiet San Girgor il-Kbir u San Ljun I. Dawnkienu saru fl-1910. Kien hemm bΩonn Ωew© lunettio˙ra. Cremona da˙al g˙alihom b’ru˙u u ©ismu. Hu˙oloq il-figuri tal-Papiet San Elestinu u San Martin.G˙amel ukoll l-erba’ figuri li hemm ma’ ©enb ittwieqili jirrappreΩentaw erba’ Dutturi tal-knisjali kitbu fit-tul fuq il-Madonna. Dawn huma SanBernard, San Alfons, San Iermu u San Cirillu.Pro©ett ie˙or li kien imda˙˙al Cremona kienil-pittura tad-Duluri li kellha titpo©©a fuq wie˙edmill-artali tal-Knisja Parrokkjali. Din id-Dulurikienet tbierket nhar Óadd il-Palm tas-sena 1959.Dakinhar stess twaqqfet il-fratellanza tad-Duluri.Din twaqqfet wara li kienet intlaqg˙et it-talba talkappillanBalzani biex f’din il-knisja titwaqqaf52Festa tal‐Lunzjata 2008

fratellanza ad unur id-Dulur ta’ Marija Santissima.Id-digriet ta’ din il-fratellanza ©ie ffirmat mill-Arçisqof Mikiel Gonzi. Skond Tony Terribile,il-pittura tad-Duluri t˙allset mill-Konti BernardoManduca. Dan in-nobbli ˙allas ukoll g˙at-twaqqiftal-fratellanza tad-Duluri. Qabel dan il-kwadru kienhemm ie˙or iddedikat lil Sant’Anna.Fis-7 ta’ Ìunju 1957 il-kappillan ta’ Óal BalzanippreΩenta lill-Kurja Arçiveskovili abbozz talpitturali kellha ΩΩejjen il-kappellun tal-Kurçifissfil-Knisja Parrokkjali. KwaΩi 4 snin wara, sewwasew fit-23 t’April 1961 il-figuri tal-profeti Isaija uEremija kienu f’posthom iΩejnu t-tieqa ta’ fuq l-artaltal-Kurçifiss. Ma’ dawn Cremona ˙adem ukoll ilpitturatal-koppletta. Din kienet turi t-T˙abbira tal-Mulej mill-Arkan©lu Gabriel lill-Ver©ni Marija,il-figuri tal-Profeti Ìoel. Malakija. Isaija. Mikea uG˙amos u l-persuna©©i nisa tal-Bibbja – Debora,Ìuditta, Ester u Abigail.Kien imiss issa l-progett tal-koppletta talkappelluntal-Madonna tar-RuΩarju. Cremona kienlesta l-abbozz tal-pittura li ©ie approvat mill-Kurjata’ l-Arçisqof fis-16 ta’ Settembru 1968. Fl-20t’Ottubru 1976 t˙allsu l-ispejjeΩ g˙ax-xog˙ol tattiΩjinta’ dan il-kappellun. Wara Cremona bedax-xog˙ol fuq il-koppletta. Dan kien juri l-pjan tas-Salvazzjoni. Iç-çerimonja tal-kxif ta’ dan il-pro©ettsar fit-3 ta’ Lulju 1977.Waqt li kien qed ja˙dem fuq dan l-a˙˙ar pro©ettsa˙˙et Cremona bdiet tmur lura. Hu ma kienx kapaçibiex ikompli dan ix-xog˙ol. G˙alhekk fl-1984 da˙alg˙alih il-pittura G˙awdxi Paul Camilleri Cauchi.Ix-xog˙ol ta’ Camilleri Cauchi kien lest fl-1984.B’hekk intemmet ir-rabta li kienet inbniet bejn il-Kavallier Emvin Cremona u l-Knisja Parrokkjali ta’Óal Balzan.Cremona ˙alla dan il-wied tad-dmug˙ nhar id-29ta’ Jannar 1987. Kellu biss 67 sena. Wirtu jinsabmifrux ma’ diversi ˙itan tad-djar Maltin u barraninkif ukoll iΩejjen ˙itan u soqfa tal-knejjes Maltin.Referenzi:Cassar M. Il-pittura ta’ Emvin Cremona f’Óal Luqa, Programmtal-festa ta’ Sant’Andrija mill-G˙aqda MuΩikali Sant’Andrija,Luqa 1999.Terribile T. TeΩori fil-knejjes Maltin - Ó’Attard, Óal Balzan,Óal Lija, PIN, Malta 2003.The J. B. Catalogue of Malta Stamps and Postal History, 2002Rojolin Bakery and Store(Prop. Ìor© Attard)Bakery: 3B, Triq it-Tliet Knejjes, Óal Balzan • Tel: 21 446180Store: Balzan Valley, Óal Balzan • Mob: 7928 6860Privat g˙at‐tfal tal‐PrimarjaPrivat g˙at-tfal li ser jag˙mlu l-eΩami tad-d˙ul tal-Junior LyceumsPrivat g˙as-subien li ser jag˙mlu l-eΩami tad-d˙ul g˙all-iskejjel tal-knisjaPrivat g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙ tas-sekondarja (Matematika)Post: 100 Triq Santa Marija Óal Tarxien • Tel: 21436090, 21892528, 79317436Ikun hemm lezzjonijiet anke fix‐xhur tas‐sajfKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192053

Tag˙rif mi©bur minnAdrian MelbourneÓal Balzanu l‐InkwiΩizzjoniL-InkwiΩizzjoni titqies b˙ala istituzzjoni ©uridikali tg˙asses biex fl-artijiet Insara jinqabdu dawk li jkunuwaqg˙u f’xi tag˙lim Ωbaljat kontra l-fidi jew tilfu l-fidig˙al kollox. Min waqa’ fl-iΩball u ma ndimx minnu,lanqas meta wrewh il-˙tija tieg˙u, kien ji©i kkastigatbl-a˙rax, sa˙ansitra bil-mewt g˙al min webbes rasu.Kellhom jg˙addu dsatax-il sena mill-bolla “Licatab Initis” tal-Papa Pawlu III fil-21 t’Ottubru 1561,biex l-InkwiΩizzjoni Rumana da˙let f’Malta. L-ewwelInkwiΩitur ta’ Malta kien l-Isqof Domenico Cubelles li,b˙ala Isqof ma kienx baqa’ indifferenti meta nqalg˙ukaΩijiet ta’ ereΩija gravi. Cubelles kien sa˙ansitrawasal biex ikkundanna g˙all-mewt.Fl-istorja tar-ra˙al tag˙na Óal Balzanl-InkwiΩizzjoni ssemmiet ukoll. Kien fl-1693, metaMarija Borg, mara minn Óal Balzan, qalet li kienetqed tara ’l Madonna u kellha ˙afna rivelazzjonijietming˙andha. Din il-mara bdiet tg˙id li ’l Madonnatatha xi forom ta’ talb u li jekk dan jing˙ad sal-mewtikun çert li jsalva ru˙u. Sar proçess mill-InkwiΩiturFrancesco Acquaviva d’Aragona kontra din il-mara.Mag˙ha ©ie mixli wkoll il-kappillan Dun DuminkHellul, kappillan anzjan. Dan il-kappillan kien ilujmexxi l-parroçça u kien hu li bena l-knisja ParrokkjalipreΩenti. Il-˙tija tal-kappillan kienet, li hu, emmen lildin il-mara u kiteb rakkont ta’ dawk ir-rivelazzjonijietu l-formulazzjoni tat-talbiet imsemmija. Il-kaΩ marRuma quddiem il-kongregazzjoni tas-Sant’Uffizzju.Il-Kardinali ©©udikaw li dawn id-dehriet kienu frotttal-fantasija. Fit-28 ta’ Novembru 1693, l-InkwiΩiturFrancesco Acquavia d’Aragona, permezz tal-kitba tal-Kardinal Cibo, waqqaf lil Marija Borg milli tkomplititkellem fuq id-dehriet. Il-kappillan Hellul ©ie mwissiwkoll.Fit-13 ta’ Jannar 1703, l-InkwiΩitur GiacintoFileberto Ferrero di Messerano, kiteb “il-lejl li g˙adda,xi ˙allelin da˙lu fi l-knisja Parrokkjali ta’ Óal Balzan utaw in-nar lil xi kaxxi fejn kien hemm l-apparat l-iΩjedprezzjuΩ tal-knisja u ˙arqu kollox. Il-˙sara ttella’ g˙alxi elf skud.” Fil-fatt, il-vandaliΩmu sar minn persunawa˙da, li malajr waqg˙et f’idejn l-awtorità çivili.Fl-20 ta’ Jannar, l-InkwiΩitur kiteb li “l-˙alliel intefa’l-˙abs, stqarr il-˙tija tieg˙u u g˙alhekk ma jdumx maji©i kkundannat g˙all-mewt.”KaΩ ie˙or kien meta, Dun Anton Muscat, kappillanta’ ÓaΩ-Ûabbar fl-1765, intbag˙at kappillan Bormla.G˙addew sentejn u l-parroçça kienet g˙adha blakappillan. Dun Mikiel Sant, kappillan ta’ Óal Balzan,ried jid˙ol g˙all-konkors biex jil˙aq kappillan f’ÓaΩ-Ûabbar. Imma l-Isqof Rull ma ppermettilux, g˙aliexma kienx ilu ˙lief sentejn f’Óal Balzan. Sant appellaf’Palermo kontra l-Isqof. Imma l-InkwiΩitur GiovanniOttavio Mancinforte nnifsu fisser li dak l-appell kieninutli. L-InkwiΩitur di©à kellu f’idejh l-ittri appostoliçifavur Dun Fran©isk Xuereb, g˙aliex fil-fatt il-parroççata’ ÓaΩ-Ûabbar g˙al sitt xhur kienet ©iet tiddependimis-Santa Sede. L-InkwiΩitur kien lest biex jesegwixxidik l-g˙aΩla f’isem is-Santa Sede. Imma, fil-fatt, ©ratxi ˙a©a mhux mistennija u s-suççessur ta’ Muscat g˙alÓaΩ-Ûabbar kien Dun Karlu Caruana.B’hekk Óal Balzan issemma wkoll f’xi kaΩijiet lil-InkwiΩizzjoni kellha f’pajjiΩna matul il-˙akma tal-Kavallieri.Referenzi“Storja ta’ l-InkwiΩizzjoni ta’ Malta” Volumi 1, 2, 3 ta’Alexander Bonnici.54Festa tal‐Lunzjata 2008

Guido LanfrancoIl‐Qniepenf’xi Le©©endi MaltinLe©©enda mhix ˙rafa. Órafa tkun storja twilakollha kemm hi fantasija u ©rajjiet li qatt ma jistg˙ujkunu veri, imma nie˙du gost biha u tista’ tinfirexma’ bosta artijiet. Le©©enda hija dejjem qasirag˙ax hija biss g˙ajdut popolari biex ifisser xi ˙a©a liteΩisti jew kienet teΩisti jew ©rat u l-˙a©a tista’ tkunpersuna mag˙rufa, o©©ett, annimal, ˙ofra, g˙olja,g˙ar, blata u kull ˙a©a o˙ra, u ma jkunx hemmstorja twila fiha. Ladarba t-tifsira titnissel f’˙alqil-poplu tibqa’ ti©i ripetuta, spiss b’xi tibdil, minn©enerazzjoni g˙all-o˙ra, u b’hekk, il-˙a©a ng˙iduli tkun saret le©©endarja. Imma t-tifsira tal-˙a©ajew le©©enda, ukoll jekk is-su©©ett kien jew g˙adujeΩisti jew ©ara tassew, tkun dejjem tal-post, qasirau tista’ tkun kemm fantastika kif ukoll verità. Dwaril-le©©endi ma noqog˙dux nistaqsu humiex veri jewle; jistg˙u ikunu verità, nofs verità jew g˙al kolloxfantastiçi. Ng˙idu biss li l-le©©endi huma tifsirapopolari ta’ xi ˙a©a li kienet jew g˙adha teΩisti unapprezzawha b˙ala parti mill-kultura tag˙na.G˙alhekk, meta ng˙idu le©©enda, l-ewwelinsemmu dak li nafu b˙ala fatt u l-post fejn kienetjew tinstab, imbag˙ad ng˙idu t-tifsira popolarijew il-le©©enda tag˙ha. F’din il-kitba se nfakkruftit le©©endi Maltin u G˙awdxin li fihom jid˙lul-qniepen.Fejqan f’Tal‐Óerba(Birkirkara)Il-fatti: F’Birkirkara tinstab il-knisja mag˙rufab˙ala Tal-Óerba, iΩda dik li hemm issa mhix il-knisjal-ori©inali. Tal-Óerba kienet knisja çkejkna antikau fl-1673 bnew quddiemha biçça akbar. L-antikaissa hija is-sagristija u Ω-Ωieda ˙adet it-titular tan-Natività tal-Madonna. Il-faççata u l-kampnarinbnew fl-1797.Il-le©©enda: Ra©el kellu mankament serju ukellu jimxi bil-krozzi. Darba kien g˙addej qrib ilknisjaTal-Óerba u sema’ l-qanpiena ddoqq. Da˙alfil-knisja, ˙ares lejn it-titular (issa hemm ie˙orminflok dak ta’ dakinhar) u baqa’ hemm jitlob.F’daqqa wa˙da ˙ass li jista’ jne˙˙i l-krozzi u jieqaffuq saqajh u g˙ajjat “Miraklu!” g˙ax beda jimxi.Il‐qanpiena li daqqet wa˙edha(Tal‐Óerba, Birkirkara)Il-fatti: (l-istess kif spjegat hawn fuq fil-le©©endatal-fejqan)Il-Le©©enda: Mal-lejl da˙al ra©el fil-knisja biexjisraq xi ©ojjelli minn max-xbiha tal-Madonna. Kifse jaqbadhom ibbisitlu idu u baqa’ mwa˙˙al fuq ilpost.Jing˙ad li dak il-˙in bdiet iddoqq il-qanpienatal-knisja ming˙ajr ˙add ma jmissha, b˙allikiekuallarm. Ìew in-nies u qabdu lill-˙alliel fil-fatt.Deheb fil‐qanpiena(Katidral, G˙awdex)Il-fatti: Qabel ma saret kattidral, il-knisja ta’l-Assunta fiç-Çittadella t’G˙awdex kienet mag˙rufab˙al l-Matriçi. Dik li tidher issa bdew jibnuhamill-1697 u lestewha fl-1711. Waslu biex jag˙mlut-tliet qniepen li kellhom bΩonn u, b˙alma kien isirkultant, biex jiffrankaw id-diffikultajiet tat-trasport,iddeçidew li l-funditur ja˙dimhom ˙dejn l-istessknisja.Il-le©©enda: Il-qanpiena l-kbira u l-mezzanatlestew ming˙ajr ta˙bit u t-ton ©ie ppruvat li kientajjeb. IΩ-Ωg˙ira jidher li ma ˙ar©etx tajba fil-le˙enu l-funditur kellu jer©a’ jdewwibha biex ja˙dimhamill-©did. Kien riesaq il-lejl u l-bronΩ kien g˙adufuq in-nar. F’daqqa wa˙da dehret mara sbej˙a˙dejn il-kaldarun iΩΩomm it-truf tal-fardal li kienKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192055

mimli frak tad-deheb. Telqet id-deheb fit-ta˙lita talkaldarunu g˙ebet; Il-qanpiena ˙ar©et mill-ewweliddoqq b’le˙en ˙elu u perfett.Il‐qanpiena tal‐quddiesa(Santa Marta, Rabat, G˙awdex)Il-fatti: Fil-limiti ta’ Victoria jew tar-Rabatt’G˙awdex hemm knisja ta’ Santa Marta mag˙rufawkoll b’“Ta’ l-G˙onq”. Fl-1865 kien hemmepidemja tal-kolera u din il-knisja bnewha fl-1866b˙ala weg˙da dawk li skansaw il-marda u qribhasar çimiterju g˙all-vittmi ta’ l-istess epidemja.F’Novembru jbierku ç-çimiterju u jsir il-quddiesg˙ar-ru˙ il-vittmi. Kienu saru Ωew© qniepen g˙allknisjaminn Salvu Cauchi.Il-le©©enda: Is-sagristan ta’ din il-knisja,malli jisma’ l-qanpiena tal-˙amsa ta’ filg˙odu, kienimur jifta˙ u jg˙in fil-quddiesa. Darba minnhomsema’ l-qanpiena, sab li l-arlo©© tieg˙u se jimmarkal-˙amsa u ˙are© lejn il-knisja. Sab il-bieb talknisjambexxaq u qassis li qatt ma kien ra qabel˙iere© iqaddes. Mar jg˙inu, imma wara l-quddiesal-qassis sparixxa g˙al kollox. Meta mar lura d-daris-sagristan stag˙©eb mhux ftit g˙ax sab li l-arlo©©tieg˙u kien qed juri li kienu g˙adhom is-sag˙tejnta’ bil-lejl!Il‐qniepen tal‐mewtu t‐tfajla ta’ Ûammitellu(L‐Im©arr, Malta)Il-fatti: Il-kastell ta’ Ûammitellu nbena kmienifis-seklu dsatax b˙ala residenza tas-sajf tal-familjaPiscopo Manduca Macedonia Zammit. MaΩ-ΩmienintuΩa mill-militar fil-gwerra u wkoll parti minnuntuΩat b˙ala skola u, aktar reçenti bdiet tintuΩawkoll g˙at-ti©ijiet u attivitajiet o˙ra.Il-Le©©enda: It-tfajla tal-familja nobbli riedetissir soru li ta˙dem fl-isptarijiet. Missierha maridhiex tmur soru, anzi sabilha ra©el nobbli sinjurbiex tiΩΩew©u. Lestew kollox g˙at-tie©, immadakinhar lit-tfajla ma sabuha mkien. Wara xi jiemifittxuha qatg˙u qalbhom u ddeçidew li mietet udaqqew il-qniepen tal-knisja b˙allikieku fil-funeral.Wara xi Ωmien, missierha kellu viΩjoni fejn dehritlubintu liebsa ta’ soru kollha dawl u qaltlu li mietetdak il-˙in waqt li kienet qed iddewwi xi suldatiferuti fil-gwerra.Il‐Qniepen midfuna(Santa Marija ta’ Birmiftu˙, Gudja)Il-fatti: Il-knisja ta’ Santa Marija ta’ Birmiftu˙ilha tissemma’ sa mill-antik imma nbniet mill-©diddiversi drabi tul iΩ-Ωminijiet l-aktar g˙ax kemmildarba ©iet im˙arbta fl-invaΩjonijiet tal-pirati ut-Torok. Minnha ˙ar©u l-parroççi ta’ Óal Safi, ÓalTarxien, Óal Kirkop, Il-Gudja, l-Imqabba u ÓalFarru©.Il-le©©enda: Jg˙idu li meta darba kienuniΩlu l-art il-pirati misilmin in-nies tal-post ©abruflimkien l-o©©etti ta’ pre©ju li kellhom fil-knisja,inkluΩi l-qniepen u ˙bewhom ©o bir (hemm minjg˙id li ˙bewhom ©o qabar) u g˙attewhom biex majinsterqux mit-Torok. Imma meta g˙adda Ω-Ωmienma sabux fejn kienu mo˙bija u baqg˙u ma nstabuqatt. G˙andu mnejn li min ˙bihom inqabad irsir uma re©ax ©ie lura.Qanpiena mitlufa(IΩ‐Ûebbu©, G˙awdex)Il-fatti: Minn Ωmien bikri fiΩ-Ûebbu© t’G˙awdexkien hemm knisja çkejkna ta’ Santa Marija u kellhaqanpiena li kienet saret fl-1515. G˙awdex sikwitkienu jinΩlu l-pirati u t-Torok li, fost ˙erba o˙ra,kienu j˙arbtu wkoll il-knejjes çkejkna li kien hemmu jisirqulhom kulma jsibu. L-aktar attakk mag˙ruff’G˙awdex huwa l-assedju tal-1551 meta tista’tg˙id l-abitanti kollha ta’ dik il-gΩira nqabdu skjavi.IΩ-Ûebbu© sar parroçça fl-1688 meta kien hemm ilknisjaΩg˙ira ta’ Santa Marija mlaqqma Tal-Miraklijew Tal-Virtujiet. Fl-1692 bnew o˙ra akbar blantikatifforma parti minnha. Re©g˙u kabbruhafl-1942.Il-le©©enda: Meta fl-1551 n-nies taΩ-Ûebbu©t’G˙awdex raw li kien ©ej attakk malajr ˙bew ilkalçiu l-qanpiena flimkien ma’ o©©etti o˙ra talknisja©ewwa bir biex ma jinsterqux mit-Torok.Imma wara Ωmien ˙add ma seta’ jsib fejn kienumo˙bijin, aktarx g˙ax min ˙bihom spiçça fil-jasaru ma ©iex aktar lura.It‐tokki tal‐˙dax(San Ìor©, Rabat, G˙awdex)Il-fatti: B˙al fi knejjes o˙ra, minbarra d-daqqtal-qniepen f’diversi okkaΩjonijiet u funzjonijiet,f’G˙awdex kienu jdoqqu l-qniepen tal-˙in, b˙al tattmienjata’ filg˙odu, ta’ nofsinhar, ta’ nΩul ix-xemxu tas-sieg˙a lejl jew ta’ l-imwiet, minbarra dawktal-quddies, tal-Óamis filg˙axija u tal-Ìimg˙afit-tlieta ta’ wara nofsinhar. Imma ta’ San Ìor©kellhom ukoll it-tokki tal-˙dax ta’ filg˙odu li kienusinjal biex ja˙sbulu g˙all-˙in ta’ l-ikel. Minbarral-ikel tad-djar kienu jippreparaw ukoll il-borma talfqar.Il-le©©enda: Kien hemm Ωew© bdiewa, wie˙edanzjan u l-ie˙or Ωag˙Ωug˙ li kienu dejjem ji©©ielduu jag˙mlu xi vandaliΩmu lil xulxin min˙abba liΩ-Ωag˙Ωug˙, g˙al kull ˙a©a li ji©rilu, kien iwa˙˙alfl-anzjan. Darba Ω-Ωag˙Ωug˙ iddeçieda li jkorrihsewwa imma ma sabux g˙ax l-anzjan kellu xi qadjar-Rabat, imma xorta wa˙da ried isibu u mar ifittxu.56Festa tal‐Lunzjata 2008

L-anzjan li ma kienx soltu jmur ir-Rabat, meta lestamill-qadja, sema’ t-tokki tal-˙dax. Óaseb li kienut-tokki g˙all-quddiesa u da˙al fil-knisja jistenniehato˙ro©. Dam jistenna u ma ˙ar©et xejn. Immasadattant iΩ-Ωag˙Ωug˙ kien tela’ r-Rabat ifittxu, rara©el minn wara li ˙asbu r-rival tieg˙u u fis-sa˙natah daqqa ta’ sikkina u qatlu. L-anzjan kien filknisjadak il-˙in; salva g˙ax sema’ t-tokki tal-˙dax.Il‐qniepen u s‐setta tal‐lejl(Rabat, G˙awdex)Il-fatti: Kif g˙edna g˙al-le©©enda tat-tokki tal-˙dax il-qniepen jibdew il-jum idoqqu bil-˙in mittmienjasa ta’ l-imwiet. Wara ta’ l-imwiet sas-seb˙ma jdoqqu xejn.Il-le©©enda: F’G˙awdex kienu jg˙idu li f’darkbira misterjuΩa fir-Rabat mal-lejl kienu jiltaqg˙umembri ta’ xi setta. Dawn kienu jibdlu ˙wejji©hom,jindilku b’xi Ωejt ma©iku u jibdew itiru sa l-G˙ar tal-Lhud fuq ix-Xlendi. Id-daqq tal-qniepen biss kienl-g˙edewwa tag˙hom; jekk idoqqu l-qniepen u tassettajinqabdu g˙adhom itiru barra mal-lejl, id-daqqjikkunsmalhom sa˙˙ithom u ma jkunux jistg˙u itiruu ji©©arrfu, g˙alhekk kienu jer©g˙u jg˙a©©lu luraqabel it-tokki tas-seb˙.Il‐qanpiena tal‐mutu(Xag˙ra, G˙awdex)Il-fatti: Fl-1813-1814 f’Malta kien hawn il-pestaqerrieda. Fl-1814 dahlet ix-Xag˙ra f’G˙awdex,imma mhux fi bliet u r˙ula o˙rajn. Is-suldatidawru r-ra˙al u l-pesta ma nxterdetx aktar. Warali g˙addiet il-pesta dawk li baqg˙u ˙ajjin g˙amluweg˙da li jibnu niçça bl-istatwa tal-Madonna tal-Óniena f’G˙ajn Lukin, limiti tax-Xag˙ra.Il-le©©enda: Din id-darba l-qanpiena li sensemmu mhix tal-knisja imma ta’ l-idejn. Ra©eltrux u mutu beda jie˙u ˙sieb ji©bor xi ftit tal-flusmix-Xag˙ra biex jixtri Ω-Ωejt u jΩomm jixg˙elkuljum id-dawl quddiem in-niçça tal-Madonna tal-Óniena, kif dam jag˙mel g˙al ˙afna snin. Billi kiennieqes mill-kliem u mis-smig˙, meta jo˙ro© ji©borkien idoqq qanpiena ta’ l-idejn biex in-nies ikunujafu li ©ej ji©bor. Sadattant l-istess qanpiena ©ielikienu juΩawha xi ommijiet tal-post billi jag˙mluftit ilma mbierek fiha u biha jisqu tfal morda b˙aladevozzjoni. Qanpiena ta’ l-idejn kienet spiss tintuΩakemm f’Malta kif ukoll f’G˙awdex bl-istess modb˙ala rimedju popolari g˙all-mard tal-grieΩem udwejjaq ie˙or tat-tfal. Fost dawn il-qniepen kienhemm ukoll dik ta’ l-erwie˙ li kien idoqq min ji©borg˙all-quddies tal-mejtin.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192057

Talaham.comButcher Shop1, St. Valentine StreetBalzanTel: 2149 1337 – 7949 2821Web: www.Talaham.comOpening HoursMonday Closed all dayTuesday 6.30 – 13.30 ClosedWednesday 6.30 – 13.30 15.30 – 18.00Thursday 6.30 – 13.30 15.30 – 18.00Friday 6.30 – 13.30 15.30 – 18.00Saturday 6.30 – 13.30 ClosedDeliveries available58Festa tal‐Lunzjata 2008

Djarju tas‐SoçjetàL‐attivitajiet organizzati matul is‐sena 2007/2008Tag˙rif mi©bur mill-Asst. KaxxierPierre Fenech28 ta’ Marzu 2007Ìiet organizzata pagaent f’Óadd il-Palm. Fiha˙adu sehem 70 persuna©© kollha mis-Soçjetà SanGabriel.12 ta’ April 2007Sar il-funeral ta’ Valent Azzopardi akkumpanjatbil-banda San Gabriel flimkien ma’ membri talkumitat.30 ta’ April 2007Organizzata private g˙all-Malta FireworksFestival.3 ta’ Mejju 2007Grupp ta’ muΩiçisti mill-Italja tellg˙u programmfil-bit˙a tal-kaΩin bil-kollaborazzjoni tas-soçjetàmuΩikali Stella Maris Sliema.Bejg˙ ta’ pjanti waqt il-bazaar organizzatfl-okkaΩjoni ta’ Jum l-Omm.L-a˙˙ar tislima li kienet Valent Azzopardi l-Kaptal-Kamra tan-Nar San Gabriel.16 ta’ April 2007Jum Óal Balzan. Il-President tas-Soçjetà SanGabriel is-Sur Lino Borg ©ie onorat b’©ie˙ ÓalBalzan mill-Kunsill Lokali.25 ta’ April 2007Coffee morning fis-sala tal-kaΩin.27 ta’ April 2007Membri tal-kumitat attendew laqg˙a tal-Malta BandClub.9 ta’ Mejju 2007Coffee morning fis-Sala tal-kaΩin.10 ta’ Mejju 2007Ikel Malta waqt l-ewwel serata tal-Eurovision SongFestival.12 ta’ Mejju 2007Pasta Night waqt il-finali ta’ l-Eurovision SongFestival.15 ta’ Mejju 2007Óar©a g˙al jum l-omm ©ewwa Topaz Hotel.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192059

2 ta’ Lulju 2007Óru© min-niçça tal-vara maestuΩa u artistika ta’Marija Annunzjata. Il-Banda San Gabriel tag˙titislima lill-Madonna. Wara tag˙mel març mattoroqta’ Óal Balzan.3 ta’ Lulju 2007Pasta night fil-bit˙a tal-kaΩin.4 ta’ Lulju 2007Kunçert ©enerali fil-bit˙a tal-kaΩin.Parti mill-attivitajiet li ©ew organizzati waqt il-Folklor Galoref’Óal Balzan6 ta’ Ìunju 2007Barbeque fil-bit˙a tal-kaΩin.08/09/10 ta’ Ìunju 2007Is-soçjetà ˙adet ˙sieb tarma t-toroq bid-dawl utarma stand g˙all-bejg˙ ta’ souveniers waqt FolklorGalore organizzat f’Óal Balzan.13 ta’ Ìunju 2007Coffee morning fis-sala tal-kaΩin.5 ta’ Lulju 2007Programm muΩikali u vokali fuq iz-zuntier talknisjaorganizzat mill-banda San Gabriel ta˙t iddirezzjonitas-surmast ˙abrieki Mro Joseph VellaA.(Mus) LCM, L.(Mus) LCM, F.V.C.M.6 ta’ Lulju 2007Març ta’ l-a˙˙ar tridu akkumpanjat bl-istatwa ta’San Gabriel u l-banda San Gabriel madwar it-toroqta’ Óal Balzan. Wara l-istatwa tittella’ fuq pedistallbiswit il-kaΩin. Il-març mag˙ruf b˙ala ta’ l-an©lu.7 ta’ Lulju 2007Lejlet il-festa l-Banda Sant’Elena ta’ Birkirkaradaqqet diversi marçi fit-toroq in-na˙a ta’ fuq ta’ ÓalBalzan.8 ta’ Lulju 2007Jum il-festa: il-Banda mistiedna tas-soçjetà SanGabriel, il-Banda Stella Maris Sliema akkumpanjatil-purçissjoni u wara g˙amlet il-març ta’ l-a˙˙ar.Attività mtellg˙a mis-Sotto Kumitat Nisa – Coffee Morning15 ta’ Ìunju 2007Blue planet party fil-bit˙a tal-kaΩin.27 ta’ Lulju 2007Ìiet organizzata ikla g˙al min b’xi mod jew ie˙or tas-sehem tieg˙u fil-festa.17 ta’ Awwissu 2007Organizzat boat party ©ewwa Kemmuna.28 ta’ Ìunju 2007Lejla Maltija fil-bit˙a tal-KaΩin.29 ta’ Ìunju 2007Tombla fil-pjazza waqt lejla Balzanija.30 ta’ Ìunju 2007Bibita g˙as-soçji u benefatturi fil-bit˙a tal-kaΩin.1 ta’ Lulju 2007Tombla night fil-bit˙a tal-kaΩin.Óar©a g˙al Kemmuna – Attività organizzatamis-Sotto Kumitat Ûg˙aΩag˙1 ta’ Settembru 2007Ikla fil-bit˙a tal-kaΩin.60Festa tal‐Lunzjata 2008

Fl-okkaΩjoni g˙eluq il-50 Sena mix-xiri tas-Sede tas-Soçjetà ©ietorganizzata La Notte di San Gabriele bil-parteçipazzjoni tal-gruppThe Greenfield.22 ta’ Settembru 2007La Notte di San Gabriel. Ìimg˙a ta’ attivitajietf’g˙eluq il-˙amsin sena mix-xiri tal-kaΩin.23 ta’ Settembru 2007Ftu˙ ta’ wirja b’xog˙lijiet ta’ l-artist Malti u Patruntas-soçjetà Gabriel Caruana MQR. Wara sarriçeviment.24 ta’ Settembru 2007Quddiesa g˙ar-ru˙ is-soçji tas-soçjetà, wara tkantait-Te Deum.25 ta’ Settembru 2007Tag˙rif dwar l-ewwel qaddis Malti San Ìor© Precamis-superjur ©enerali tas-soçjetà MUSEUM VictorDelicata fis-sala tal-kaΩin.26 ta’ Settembru 2007Óar©a g˙all-anzjani ©ewwa l-palazz Verdala u warag˙all-ikel G˙ar Lapsi.26 ta’ Settembru 2007Dawra ma’ Óal Balzan ma’ l-istoriku BalzaniCarmel Bezzina. Mog˙ti tag˙rif dwar bini storiku©ewwa Óal Balzan.27 ta’ Settembru 2007Lejla ta’ tag˙rif fuq knejjes u kappelli mill-istorikuTony Terrible fil-bit˙a tal-kaΩin.Dehra ©enerali waqt il-programm muΩikali mtellg˙a mill-Banda SanGabriel fl-okkaΩjoni g˙eluq il-50 sena mix-xiri tas-Sede tas-Soçjetà.onorat ukoll il-patrun tas-soçjetà Gabriel CaruanaMQR ©ewwa s-sala Aurora.10 ta’ Ottubru 2007Coffee morning fis-sala tal-kaΩin.10 ta’ Ottubru 2007Il-Kumitat jattendi g˙all-funeral l-membru onorarjuÛaren Azzopardi.12 ta’ Ottubru 2007Organizzata private g˙all-Birgu by night.14 ta’ Ottubru 2007Saret il-Laqg˙a Ìenerali Annwali fejn ©ie elettkumitat Çentrali ©did.18 ta’ Ottubru 2007Tag˙rif dwar Breast Cancer Awareness ©ewwas-sala tal-kaΩin.26 ta’ Ottubru 2007Holloween party ta˙t it-tinda fil-bit˙a tal-kaΩin.4 ta’ Novembru 2007Membri mit-tliet kumitat u soçji marru korteo g˙aççimiterjuu po©©ew kuruni g˙ar-ru˙ is-soçji mejta.28 ta’ Settembru 2007Blue Planet Party fil-bit˙a tal-kaΩin.29 ta’ Settembru 2007F’g˙eluq il-˙amsin sena mix-xiri tal-kaΩin ©iemtella’ programm muΩikali u vokali mill-banda SanGabriel ta˙t il-patronçinju tal-President ta’ MaltaDr Edward Fenech Adami u ta˙t id-direzzjoni tassurmast˙abrieki Mro Joseph Vella A. (Mus) LCM,L.(Mus) LCM, F.V.C.M. F’din l-okkaΩjoni ©ieDelegazzjoni mill-Kumitat Ìenerali tpo©©i fjuri fiç-çimiterju ta’Óal Bazan u Óal Lija.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192061

4 ta’ Novembru 2007Ikla b’riΩq il-pavaljuni organizzata f’La Sorpressaf’Bu©ibba.5 ta’ Novembru 2007Quddiesa g˙ar-ru˙ is-soçji mejta.14 ta’ Novembru 2007Coffee morning fis-sala tal-kaΩin.07/08/09 ta’ Diçembru 2007Christmas market ©ewwa l-kaΩin.12 ta’ Diçembru 2007Coffee morning fis-sala tal-kaΩin.16 ta’ Diçembru 2007Party g˙at-tfal tal-Milied fis-sala tal-kaΩin.Fis-Sala tal-KaΩin ©iet organizzata Chinese Night.16 ta’ Novembru 2007Chinese Night organizzata fis-sala tal-kaΩin.21 ta’ Novembru 2007Organizzata private g˙as-suq tal-Birgu.24 ta’ Novembru 2007Delegazzjoni tal-Kumitat tattendi g˙all-festa ta’Santa Cecilia.Is-Sotto Kumitat Nisa jorganizza Chrismas Party g˙at-tfal.21 ta’ Diçembru 2007Dinner Dance tal-Milied ©ewwa l-Coast Line.23 ta’ Diçembru 2007Christmas father iqassam rigali lit-tfal ©od-djartag˙hom.30 ta’ Novembru 2007Il-Kumitat attenda g˙all-funeral ta’ TwannyFarrugia segretarju ta’ l-G˙aqda tan-nar San Mikielta’ Óal Lija.Is-Sotto Kumitat Ûg˙aΩag˙ fl-okkaΩjoni tal-Festi tal-Milied iqassamrigali lit-tfal permezz ta’ Father Christmas.24 ta’ Diçembru 2007Il-Banda San Gabriel akkumpanjat il-purçissjonital-Bambin organizzata mis-Soçjetà tal-MUSEUM.L-G˙aqda piroteknika 25 ta’ Marzu organizzat fil-KaΩin San GabrielLasagna Night bit-tombla30 ta’ Novembru 2007Lasagna u tombla night organizzati fis-sala tal-kaΩinmill-G˙aqda tan-Nar 25 ta’ Marzu.25 ta’ Diçembru 2007F’nofsinhar ittellg˙et lotterija.28 ta’ Diçembru 2007End of the year party ta˙t it-tinda fil-bit˙a talkaΩin.62Festa tal‐Lunzjata 2008

Is-Sotto Kumitat Ωg˙aΩag˙ organizza end of the year party fil-©niental-kaΩin.31 ta’ Diçembru 2007New year’s eve party ta˙t it-tinda fil-bit˙a talkaΩin.4 ta’ Frar 2008Carnival costume party g˙at-tfal fis-sala tal-kaΩin.13 ta’ Frar 2008Coffee morning fis-sala tal-kaΩin.19 ta’ Frar 2008Óar©a organizzata mis-sotto kumitat nisa.22 ta’ Frar 2008Ikla fis-sala tal-kaΩin.Fil-©nien tal-KaΩin ©ie organizzat New Year’s Eve Party.9 ta’ Jannar 2008Coffee morning fis-sala tal-kaΩin.15 ta’ Jannar 2008Coffee morning fis-sala tal-kaΩin.18 ta’ Jannar 2008Ikla b’riΩq il-pavaljuni organizzata f’La SorpressaBu©ibba.1 ta’ Frar 2008Carnival costume party fis-sala tal-kaΩin.Attività reli©juΩa fil-KaΩin mtellg˙a mis-Sotto Kumitat Ûg˙aΩag˙.Il-wirja tal-Ìimg˙a Mqaddsa inawgurata mill-istoriku BalzaniCarmel Bezzina.12 ta’ Marzu 2008Inawgurazzjoni tal-Wirja tal-Ìimg˙a l-Kbira fil-KaΩin imtellg˙a mis-Sotto Kumitat taΩ-Ûg˙aΩag˙.F’isem il-Presidentu l-Kumitat Çentralinirringrazzjawlil dawk kollha li ja˙dmufl-attivitajiet li norganizzaw.Is-Sotto Kumitat Nisa jorganizza party tal-Karnival g˙at-tfal kifukoll g˙all-kbar.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192063

L‐armar tal‐festa li jsebba˙it‐toroq BalzaninTag˙rif mi©bur mill-EditurJohn PullicinoG˙all-festa ta’ Marija Annunzjata ta’ din is-senawkoll ser naraw xi armar ©did g˙al din l-okkaΩjonikif wkoll xi manutenzjoni kif ukoll restawr biexl-armar li tippossedi din is-Soçjetà jinΩamm fi stattajjeb biex jibqa’ jitgawda g˙al diversi snin.Liedna ©dida u çriekiÌew ma˙duma madwar 1200 pied liedna ©didag˙al Triq il-Kbira. In˙admet liedna ©dida wkollg˙al Triq Dun Spir, quddiem Fra Giuseppe WineBar. Dan ix-xog˙ol in˙adem minn John Pullicinobl-g˙ajnuna ta’ Ìor© Muscat. Franklin Leeks ˙a˙sieb ja˙dem sitt çrieki g˙all-festuni ta’ Triq DunSpir, erbg˙a g˙al mal-festun ta’ quddiem il-knisjata’ Santa Marija, kif ukoll ˙adem erba’ çrieki kbarg˙al ma’ l-arbli ta’ fuq il-bejt tal-kaΩin.Huwa ˙adem ukoll Ωew© çrieki g˙al mal-fanalita’ l-istatwa ta’ San ÌuΩepp u Santa Marija.Festun komplut ©didG˙al Triq il-Kbira wkoll in˙adem festun ©didli fih madwar sitt mitt lampa. G˙al dan ix-xog˙olinkariga ru˙u Lino Borg filwaqt li offrew l-g˙ajnunatag˙hom ukoll Kalç Micallef, Gabriel Agius uKarmenu Micallef.Il‐Pedestall tal‐LunzjataWara li s-sena l-o˙ra intrama g˙all-ewwel darbal-pedestall tal-Lunzjata li ©ie rregalat lis-Soçjetàminn Abraham Woodworks, din is-sena l-pitturBalzani Alfred Muscat ir˙ama u ndura dan ilpedestallbl-ikbar professjonalità. G˙alhekk g˙aldin il-festa ser naraw dan il-pedestall mill-isba˙komplut.Xog˙lijiet o˙raDin is-sena n˙admu madwar Óamsin ©ummienata’ l-injam biex jitwa˙˙lu mal-pavaljuni ta’ TriqDiversi partitarji u membri tas-soçjetà jidhru jag˙tu l-ener©ijatag˙hom waqt li ©ie mniΩΩel l-arblu maestuΩ ta’ 18-il metru biexisiru xog˙ol ta’ manutenzjoni.Ritratt li jindika li kul˙add qieg˙ed fuq xog˙lu matul is-sena diversidilettanti tal-festa jippreparaw diversi opri ©odda li ji©u esebitifil-festa tal-Lunzjata.Alfred Muscat il-Viçi President tas-Soçjetà jidher fir-ritratt jindurapartijiet mill-pedestall tal-Lunzjata.64Festa tal‐Lunzjata 2008

il-Kbira. Ix-xog˙ol ta’ l-ixkatlar, iΩ-Ωebg˙a ul-induratura kienu f’idejn Lino Ciappara u JohnPullicino. Alan Deguara ˙a ˙sieb jag˙mel xi xog˙oltal-welding fuq il-˙adid tat-trofej.Dawl ©did mal‐Koppla tal‐KnisjaIn˙asset il-˙tie©a li d-dawl fiss li jixg˙el il-partital-koppla tan-na˙a ta’ fuq li jinkludu wkoll illanternau s-salib isirlu holders ©odda wara li ©arrbu˙afna ˙sara.L-ispejjeΩ tal-materjal ˙allashom il-Kappillan.Filwaqt li x-xog˙ol sar minn Ninu Muscat, LinoBorg, Karmenu Micallef, Victor Muscat u GabrielAgius.Il-pittur Balzani Alfred Muscat jidher jir˙ama parti mill-pedestalltal-Lunzjata, liema pedestall li ©ie rregalat lis-Soçjetà fis-sena lig˙addiet mid-Ditta Abraham Woodworks.Standard ©did bl‐emblema tas‐SoçjetàAgnes Borg mart il-President attwali tas-Soçjetàbl-ikbar kapaçità u paçenzja ˙ietet standard ©didbl-emblema tas-Soçjetà. Id-disinn ta’ l-istandardin˙adem mis-Sur Albert Borda tal-Kalkara.Manutenzjoni ta’ l‐arblu l‐kbirNhar is-Sibt 26 ta’ Jannar ta’ din is-sena ©iemniΩΩel l-arblu l-kbir g˙all-manutenzjoni li kellubΩonn min˙abba l-˙sarat li ©arrab min˙abbal-maltemp. Ix-xog˙ol tal-manutenzjoni kien f’idejnLino Ciappara, Lino Borg u John Pullicino. L-arblure©a’ tela’ postu nhar is-Sibt 15 ta’ Marzu, 2008.RingrazzjamentMinn din il-pa©na nixtiequ niskuΩaw ru˙namas-Sur Joe Muscat Evergreen Ltd li bi Ωvista masemmejniehx fil-˙ar©a tal-ktieb tas-sena l-o˙ra lioffrielna b’xejn sitt qsari li ntramaw fuq il-kolonnita’ Triq Robert Mifsud Bonnici. Grazzi Joe.Nixtiequ nirringrazzjaw ukoll lil Duminku Muscatli joffrilna l-vann biex in©orru l-armar, lil Joe Grechli jipprovdilna Hi-Up, lil Ìor© Grech li jipprovdilnacrane g˙all-armar tad-disinji tal-faççata tal-knisjaLino Borg, Kalç Micallef, Karmenu Micallef u Gabriel Agius jidhrujag˙mlu xog˙ol konness ma’ dawl ©did li jintrama.Ìor© Muscat jidher fir-ritratt iqatta’ l-Karti tal-Liedna.Din is-sena n˙admu 1200 pied ta’ liedna ©dida.Fir-ritratt jidher Lino Borg jag˙mel xog˙ol ta’ manutenzjoni fuql-arblu prinçipali tal-KaΩin. L-arblu kien lest ftit qabel il-FestaLitur©ika ta’ l-Annunzjata.G˙all-festa ta’ din is-sena ser jiΩΩanΩan festun ©did g˙alTriq il-Kbira. Fir-ritratt jidhru Kalç Micallef u Lino Borg ja˙dmufuq dan il-festun il-©did.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192065

kif ukoll lil Emanuel Cauchi li jipprovdilna l-forklifter biex narmaw l-istatwi.Nixtiequ nirringrazzjaw ukoll lis-Sur MarioBonello li joffrilna b’xejn kwantità ta’ fliexken ta’l-ilma H2 Only g˙al waqt li nkunu qed narmaw.Grazzi mill-qalb tal-©eneroΩità tag˙kom.F’isem il-President u l-kumitat nirringrazzjaw lildawk kollha li joffru l-g˙ajnuna tag˙hom fil-©ranetdiffiçli tas-sajf biex narmaw it-toroq bl-armar talfesta.Jalla aktar nies jersqu lejn is-Soçjetà biextibqa’ tikber l-im˙abba f’qalbna biex bit-talentitag˙na nferr˙u lil Marija Annunzjata.Agnes Borg mart il-President tas-Soçjetà tidher tesponi l-istandardtas-soçjetà. Is-Sinjura Borg ˙ietet dan l-istandard b’kapaçità kbira.Prosit Tassew!A. AttardElectrical and Plumbing Installations‘Redeemer’, Daniel Sammut Street, Lija BZN 08Mob: 9949 5945Cauchi Transport Service Ltd.• Transport Contractors • Customs ClearingAgents • Crane & Forklift Service • Machine& Plant Removals • Packers & WarehousingCaubro Office, Tel: 2122 567117, Mons. Depiro Street, Fax: 2123 8454Óamrun ÓMR 10. Mobile: 9949 2951 - 9982 708966Festa tal‐Lunzjata 2008

Kitba ta’Steve MicallefIl‐Banda tal‐Kwartieri tal‐Pulizija ta’Hampshire g˙all‐Festa tal‐LunzjataIl-Banda tal-Kwartieri tal-Pulizija ta’ Hampshire,jew kif inhi mag˙rufa, The Band of the HampshireConstabulary, li l-lum g˙anda s˙ubija ta’ madwar60 muΩiçist, kienet imwaqqfa b˙ala TheSouthampton Borough Police Bandfl-1895. It-titlu preΩenti ©ie metas-Southampton and Portsmouth CityForces amalgamaw mal-Hampshireand Isle of Wight Constabularyfl-1967.Il-Banda kompliet tippromwovis-servizzi li jag˙tu l-pulizija lill-komunitàu tivvjaga b’mod estensiv madwar ir-re©jun ta’Nofsinhar ta’ l-Ingilterra, fejn jag˙tu madwar 20kunçert fis-sena, g˙all-benefiççju ta’ G˙aqdiet tal-Karità u Organizzazzjonijiet o˙ra.Din il-banda ta’ strumenti tan-nifs g˙allkunçerti,hija mag˙mula minn grupp ta’ uffiçjalidilettanti, li g˙adhom jag˙tu servizz u o˙rajn lihuma irtirati mill-korp ta’ Hampshire Constabulary,kif ukoll qraba tag˙hom. Sabiex ikun jistg˙ujΩommu bilanç strumentali ta’ livell g˙oli,mag˙hom hemm ukoll membri onorarjio˙rajn li huma validi ˙afna.Il-Banda Ωaret Franza, il-Ìermanja,l-Olanda, id-Danimarka u l-Bel©ju. Fuqfirxa ta’ seba’ snin, membri marru wkollPortsmouth u Virginia ©ewwa l-IstatiUniti, fejn in˙olqot rabta ta’ ˙iberija. L-2006rat l-ewwel Ωjara tal-banda f’Malta fejn ©ew g˙allattivitajietannwali li jorganizzaw il-pulizija Maltija.Huma jer©g˙u jkunu mag˙na f’Malta f’Lulju ta’l-2008 fejn ikollhom l-unur jippreΩentaw id-diretturil-©did tal-MuΩika.Il‐Ma©©ur J. BurchamM.Mus PGDip (TCM) LRSM Roayl MarinesIl-Ma©©ur Jason Burcham ing˙aqad b˙ala pjanist u kurunettist mar-Royal MarinesSchool of Music fl-1986.Wara li spiçça t-ta˙ri© tieg˙u, ing˙aqad g˙al ftit taΩ-Ωmien mal-CommandoTraining Centre Band fejn wara ©ie me˙ud g˙al ma’ l-iStaff Band ©ewwa Deal. Waradan kien imis li jmur mal-Band of the Commander in Chief Naval Home Command©ewwa Portsmouth fejn huwa ©ie mog˙ti promozzjoni u l-opportunità li jservi l-jottIrjali Britannia.Huwa qatta’ ftit taΩ-Ωmien b˙ala g˙alliem tal-pjanu mar-royal School of Music©ewwa Portsmouth, fejn wara hu attenda l-kors tal-Bandmasters. Meta spiçça t-ta˙ri©tieg˙u, Jason kompla fil-funzjoni b˙ala g˙alliem qabel ma hu rritorna lura mal-Banda ta’ Portsmouth.Jason g˙adda b’suççess mill-Admiralty Interview Board u ©ie kkumissjonat f’April ta’ l-2001. Huwa©ie appuntat b˙ala Direttur tal-MuΩika tal-banda tal-Commando Training Centre kif ukoll ©ie mog˙ti StaffAppointment. Wara li ©ie ma˙tur Ma©©ur f’Settembru ta’ l-2007 hu ©ie appuntat b˙ala Staff Officer g˙ar-RoyalMarina Band Service.Fl-2007 ukoll, il-Ma©©ur Burcham ©ie wkoll appuntat b˙ala d-Direttur tal-MuΩika l-©did ta’ The Band of theHampshire Constabulary.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192067

Il‐Pittura tal‐Kappellun tar‐RuΩarjufil‐Knisja Parrokkjali ta’ Óal BalzanTag˙rif mi©bur minnLino Borg u John PullicinoMeta tid˙ol fil-knisja parrokkjali ta’ Óal Balzantilma˙ diversi episodji ta’ pitturi minn diversi artistimag˙rufin fosthom dik tal-kappellun tar-RuΩarju li partiminnha hija xog˙ol tal-Profs. Emvin Cremona.Kien fil-festa tal-Lunzjata ta’ l-1976 li tlesta nofs issu©©etttal-koppletta tal-Kappellun tar-RuΩarju filwaqt lil-kumplament tal-pittura tlesta fis-sena ta’ wara.Din il-pittura ©©ibilna quddiem g˙ajnejna l-bidu ut-tmiem tal-fidwa tal-bniedem f’erba’ episodji f’kumplesswie˙ed. Fl-ewwel wie˙ed naraw lil Kristu g˙arkobbtejhjoffri lilu nnifsu lill-Missier Etern biex ji©i fid-dinja ujifdi lill-bniedem. Fit-tieni naraw lil Marija Santissimali nisslet lil binha Ìesù bl-opra ta’ l-Ispirtu s-Santu. Fittielethemm is-salib u xi nies jag˙tu qima lil das-salib tarredenzjoni,filwaqt li fl-a˙˙ar episodju naraw lil MarijaSantissima toffri lill-Missier Etern lil binha Ìesù mejjetwara li ttemm il-fidwa lill-bniedemG˙addew diversi snin biex tkompla x-xog˙ol fuq ilpitturatal-kappellun tar-RuΩarju, fil-fatt kien fl-1984 metatlestew il-lunetti xog˙ol il-pittur G˙awdxi Pawlu CamilleriCauchi liema pittura li tikkonsisti f’erba’ persuna©©ili huma Rut, Isabel u Rebekka lkoll persuna©©i nisa lijissemmew fl-antik testment li jiffiguraw lill-Madonna.Imbag˙ad hemm sitt profeti. Fuq iΩ-Ωew© na˙at tat-tieqata’ fuq il-bieb hemm Osea u Ûakkarija, fuq dawk ta’l-artal tar-RuΩarju nsibu lil Danjel u EΩekjel u fuq dawkta’ l-artal ta’ San Mikiel naraw lil Ìona u Sinfonija.Meta tlesta x-xog˙ol komplut tal-pittura tal-kappelluntar-RuΩarju l-editorjal tal-gazzetta Óal Balzan kitebhekk:Dehra ©enerali tal-˙sarat li ©arrbet il-Pittura tal-Kappellun tar-RuΩarju fil-©img˙a tal-Festa tal-Lunzjata 2006.68Festa tal‐Lunzjata 2008

Fil-jum ta’ nhar it-Tlieta, 29 ta’ Mejju 1984 kienjum li ser jitniΩΩel fl -istorja tal-knisja parrokkjali ta’Óal Balzan, meta grupp ta’ nies mill-KaΩin San Gabrielimmexxija mill-Img˙allem Kola Borg, ne˙˙ew it-tavluniu t-travi li kien ilhom idallmu l-Kappellun tar-RuΩarjug˙al bosta snin, billi dan l-armar kien qed ifi xkel id-dawlli jid˙ol mit-twieqi kbar li hemm f’dan il-kappellun biexstajna naraw il-pittura l-©dida fl -imsemmi kappellun. Il-Poplu Balzani ˙a nifs twil ta’ ser˙an, li issa sa fl -a˙˙arra din l-opra mitmuma wara ˙afna taqtih il-qalb.Kif jaf kul˙add fil-Ìimg˙a tal-festa tal-Lunzjata,2006 waqt il-funzjoni tat-tridu din il-pittura re©g˙et mill-©did da˙let fl-istorja meta waqg˙u partijiet minnha fl-art.Tistg˙u timma©inaw kif ˙asdet lil dawk kollha li kienupreΩenti fil-knisja.Minnufih diversi nies bdew immiddu idejhom ul-ewwel ma sar kien li l-vara tal-Lunzjata tpo©©iet filkappelluntal-kurçifiss. Wara l-festa grupp ta’ niesimmexxija minn Mark Gera telg˙u t-travi, fejn aktartard po©©ew il-fallakki. Biex seta’ jinbeda x-xog˙olu jintg˙aΩel il-pittur kien hemm ˙afna konsultazzjonima’ l-awtoritajiet kompetenti. Ìie nkarigat g˙al danix-xog˙ol il-pittur Alfred Briffa. Óajr g˙at-t˙abriktal-kappillan attwali Dun Kalçidon Vassallo kif ukolllill-poplu Balzani li kkontribwixxa finanzjarjamentbiex naraw mill-©did il-pittura tal-koppletta lesta g˙allokkaΩjonital-festa tal-Lunzjata ta’ din is-sena.ReferenziGazzetta Óal Balzan Lulju - Awwissu 1984.ParisioNursery & Garden Centre83, Sir Ugo Mifsud Street, Lija (Opposite Hal Mann Showroom)We sell plants, trees and garden needs.Tel: 2143 8154 Mob: 9942 3164K AttardInterior & Exterior DecoratorsMob: Ken 9945 5444Household Textiles Shopping made easy byDRAPESNAXXAR ROAD, BALZAN BZN 11Tel: 2144 2667, 2144 0670, 2149 5073You will surely find all you require from our vast range of Bed Linen and Coverings, Carpets,Curtain Fabrics, Kitchen and Bathroom Linen, Upholstery Fabrics, Mattresses and Beds.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192069

Tifkira tal‐festifl‐okkaΩjoni ta’ g˙eluq il‐˙amsin senamix‐xiri tas‐Sede tas‐SoçjetàKitba ta’ l-Asst. SegretarjuJohn PullicinoRitratti Christ Azzopardi, Saviour Deguara u Silvio CassarIs-sena l-o˙ra, 2007, is-Soçjetà tag˙na organizzat©img˙a attivitajiet fl-okkaΩjoni ta’ g˙eluq il-˙amsin sena mix-xiri tas-Sede tas-Soçjetà, il-palazzmaestuΩ ta˙t id-dell tal-knisja ddedikata lil MarijaAnnunzjata l-patruna tag˙na l-Balzanin.G˙al din l-okkaΩjoni l-festi nfet˙u b’lejla ta’divertiment b’ikel Malti li ©iet organizzata fil-©nien tal-kaΩin is-Sibt, 22 ta’ Settembru. G˙aldin l-attività attendiet folla kbira. Akkumpanjawis-serata l-grupp Malti The Greenfi elds. Ta’ minnisemmi li waqt din l-attività ©iet im˙abbra l-g˙aqdal-©dida tan-nar li ser tie˙u ˙sieb in-nar li ser jin˙araqg˙all-festa tal-Lunzjata 2008 l-G˙aqda Piroteknika25 ta’ Marzu, Óal Balzan A.D. 2007.Il-Óadd, 23 ta’ Settembru, fil-g˙odu ©ietinawgurata wirja b’xog˙lijiet ta’ l-Artist Malti taççeramikau l-patrun tas-Soçjetà Gabriel CaruanaMQR. Il-wirja ©iet inawgurata mill-president tas-Soçjetà Lino Borg u mbierka mill-kappillan talparroççaRev. Dun Kalçidon Vassallo fil-preΩenza ta’diversi nies fosthom persuni distinti, b˙al Viçi PrimMinistru Dr Tonio Borg u l-Prof. Peter SerracinoInglott. Wara l-ftu˙ tal-wirja sar riçeviment. Il-wirjakienet tikkonsisti f’diversi bçejjeç taç-çeramika kifukoll diversi ritratti b’xog˙lijiet ta’ Gabriel Caruanali esponiehom anke barra minn Malta. Din il-wirjabaqg˙et miftu˙a matul il-©img˙a kollha.Kien bix-xieraq li g˙al din l-okkaΩjoni ssirquddiesa g˙ar-ru˙ is-Soçji benefatturi kif ukollbandisti mejta. Din saret it-Tnejn 24 ta’ Settembrufil-knisja parrokkjali ta’ Óal Balzan. Il-quddiesa©iet ikkonçelebrata mill-kappillan tal-parroçça DunKalçidon Vassallo.It-Tlieta, 25 ta’ Settembru s-sotto kumitat Nisaorganizza ˙ar©a bit-tombla l-Mellie˙a. Fil-g˙axijafil-kaΩin saret laqg˙a ta’ tag˙rif dwar il-˙ajja ta’Ritratt li juri l-ewwel attività fl-okkaΩjoni ta’ g˙eluq il-Óamsin senamix-xiri tas-sede tas-soçjetà, La Notte di San Gabriele, lejla ta’divertiment b’ikel Malti bil-parteçipazzjoni tal-GruppThe Greenfields.Ritratt li juri attività ta’ coffee morning fil-kaΩin organizzatamis-sotto kumitat nisa.l-ewwel qaddis Malti u fundatur tas-Soçjetà tal-Museum San Ìor© Preca. It-tag˙rif ing˙ata missuperjur©enerali Victor Delicata u s-SuperjurFormosa.70Festa tal‐Lunzjata 2008

Fir-ritratt jidhru partijiet mill-wirja ta’ xog˙lijiet ta’ l-Artist Maltitaç-çermika Gabriel Caruana. Fost il-persuni distini g˙all-ftu˙tal-wirja kienu preΩenti l-Kappillan Rev. Dun Kalç Micallef, id-Deputat Prim Ministru l-Onor. Dr Tonio Borg ul-Prof. Peter Serracino Inglott.Nhar l-Erbg˙a, 26 ta’ Settembru kien imiss xi˙a©a g˙all-anzjani tal-parroçça. Fil-g˙odu smajnal-quddiesa tat-8.30 ©ewwa l-parroçça u wara mornag˙all-˙ar©a kulturali fejn morna nΩuru l-palazzpresidenzjali tal-Verdala. Hawnhekk stajnanapprezzaw is-swali u dak kollu li ssib fil-palazzpermezz ta’ gwida. Tista’ timma©ina dawk il-vedutisbie˙ ta’ Malta li tista’ tara minn dan il-palazz. G˙aldin l-okkaΩjoni ng˙atat tifkira lil dawk kollha liattendew. Wara li g˙amilna din il-mawra mill-iktarinteressanti morna nieklu f’restorant f’G˙ar Lapsi.F’din l-istess ©urnata fil-g˙axija dorna dawrafit-toroq Balzanin ma’ l-istoriku Balzani CarmelBezzina. Din kienet vera lejla interessanti g˙aldawk kollha li jinteressaw ru˙hom fl-istorja ta’ ÓalBalzan. F’din il-lejla ng˙atajna diversi tag˙rif fuqpalazzi u djar b˙al fost l-o˙rajn ir-residenza talkontiBernardo Manduca li llum hija l-ambaxxataSpanjola, Palazzo Borg Olivier, il-post minnfejn jamministra l-Kunsill Lokali llum. G˙al dinIl-quddiesa Konçelebrata mill-Kappillan Rev. Dun KalçidonVassallo flimkien mal-qassisin tal-parroçça Dun ÌuΩepp Sultanau Fr Joe Galea Curmi, fl-okkaΩjoni f’g˙eluq il-Óamsin Sena mixxirital-post minn fejn topera s-soçjetà llum. Il-quddiesa kienetakkumpanjata mill-Kor tal-Parroçça Ave Maria li kien ta˙t iddirezzjonitas-surmast Balzani Lawrence Scicluna.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192071

Laqg˙a fuq l-ewwel qaddis Malti San Ìor© Preca. It-ta˙ditatmexxiet mis-Superjur Ìenerali Victor Delicata.l-okkaΩjoni ng˙atat tifkira ta’ ringrazzjament lilCarmel Bezzina mis-Soçjetà.Il-Óamis, 27 ta’ Settembru fil-©nien tal-kaΩin©iet imtellg˙a lejla informattiva dwar diversi knejjesmadwar Malta ma’ l-istoriku Tony Terribile.L-g˙ada l-Ìimg˙a ©iet organizzata attività mis-Sotto Kumitat Ωg˙aΩag˙ fil-©nien tal-kaΩin li kienettikkonsisti f’party g˙al kul˙add.L-g˙eluq tal-festi kien is-Sibt, 29 ta’ Settembru,Jum il-festa ta’ San Gabriel. G˙al dik il-lejla ©iemtella’ Programm MuΩikali mill-banda San Gabrielfis-sala Aurora. Il-banda kienet ta˙t id-direzzjonita’ Mro Joseph Vella, is-Surmast Direttur meg˙junmill-assistent Tony Carbonaro. G˙al din l-okkaΩjoniattendew diversi persuni distinti fosthom il-Presidentta’ Malta, Dr Edward Fenech Adami u l-viçi PrimMinistru Dr Tonio Borg, Gabriel Caruana MQR,il-padrun tas-Soçjetà, il-President tas-Soçjetà LinoBorg flimkien mal-membri tal-kumitat kif ukolldiversi membri u presidenti onorarji tas-Soçjetà.Attendew ukoll l-g˙aqdiet tal-parroçça u l-qassisintal-parroçça Dun ÌuΩepp Sultana u Dun Joe GaleaCurmi. Attendew ukoll diversi rappreΩentanti minnkaΩini tal-baned madwar Malta.Ritratt me˙ud quddiem il-Palazz tal-Verdala r-residenza privata tal-President ta’ Malta. Diversi anzjani Balzanin attendewg˙al din l-okkaΩjoni.Ritratt li juri lill-istoriku Balzani Carmel Bazzina jispjega fuq il-binifejn llum hemm il-Fra Giuseppe Wine Bar liema bini jmur lurafis-sena 1717.Attività mtellg˙a mis-Sotto Kumitat Ûg˙aΩag˙ li tikkonsisti f’discoparty, attività li saret fil-©nien tal-KaΩin.Is-Sur Tony Terribile waqt ta˙dita dwar kappelli u knejjes madwarMalta – Attività li ©iet organizzata fil-©nien tal-KaΩin.72Festa tal‐Lunzjata 2008

Parti mill-udjenza li attendiet g˙all-programm MuΩikali mtellg˙afis-Sala Aurora.Il-banda San Gabriel daqqet diversi bçejjeçmuΩikali mill-aqwa, f’sala mimlija bil-pubbliku.G˙al dan il-programm ˙adet sehem ukoll il-kantantaJessica Muscat bl-interpretazzjoni tag˙ha mill-aqwawaqt il-muΩika One Moment in Time. L-applawsital-pubbliku ma naqsux. Kien programm muΩikalimpekkabbli. Wara li nqara d-diskors ta’ l-okkaΩjonimill-President tas-Soçjetà Lino Borg saru diversirappreΩentazzjonijiet. Wara sar diskors qasir mill-President ta’ Malta, Dr Edward Fenech Adamifejn fa˙˙ar il-motto mag˙Ωul g˙al din l-okkaΩjoniÓamsin Sena fiç-Çentru tal-Komunità ta’ ÓalBalzan.Fir-ritratt jidhru l-preΩentaturi li mexxew il-Programm b’modprofessjonali – Is-Sinjura Marlene Abel us-Sur Charles Abela Mizzi.Il-President tas-Soçjetà Lino Borg jidher jippreΩenta rigal ta’ tifkiralill-assistent surmast Tony Carbonaro.Il-President tas-Soçjetà Lino Borg jippreΩenta tifkira ta’ l-okkaΩjonilill-Eççellenza tieg˙u l-President ta’ Malta Dr Eddie Fenech Adami.Il-Bandista tal-post Marthese Tonna tidher tirçievi tifkira ming˙andil-president tas-soçjetà Lino Borg.Fir-ritratt jidher il-President ta’ Malta Dr Edward Fenech AdamijippreΩenta rigal ta’ tifkira lill-Patrun tas-Soçjetà Gabriel Caruana.Il-Kantanta brava Jessica Muscat tidher tirçievi tifkira ta’l-okkaΩjoni mill-President tas-Soçjetà Lino Borg.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192073

Is-Surmast Direttur tal-Banda San Gabriel Mro Joseph Vella jidherjirçievi tifkira ta’ l-okkaΩjoni mill-President tas-Soçjetà Lino Borg.Biex f’din il-lejla nkiseb is-suççess kienuinvoluti ˙afna preparamenti bl-g˙ajnuna ta’ ˙afnaammiraturi. Óajr lil dawk li ˙adu ˙sieb l-armartal-palk g˙al din l-okkaΩjoni, il-muΩika, kunçertital-kantanta, bandisti kif ukoll lill-preΩentaturi talprogrammli kienu eççellenti. Óajr wkoll imurlill-bravu Surmast Mro Joseph Vella u lill-assistenttieg˙u Tony Carbonaro. Ringrazzjament speçjalijmur ukoll lil dawk li offrew il-pjanti biex insebb˙us-sala u l-palk id-ditti Evergreen Ltd. u ParisioNursery kif ukoll lil dawk id-ditti li sponsorjaw ilpubblikazzjonijietfosthom Percius Car Hire CoseCasa, Fra Giuseppe, Steve Stationery, CarpetZone, Tal-la˙am.com, Pizzeria San Gabriel uSpotless. Nirringrazzjaw ukoll lil Frans Muscat li˙a ˙sieb l-apparat elettroniku biex din il-lejla til˙aqil-livell massimu tas-suççess. Grazzi wkoll lillkappillanDun Kalçidon Vassallo li offrilna s-salaAurora u fuq kollox grazzi kbira tmur lill-udjenza liattendiet bi ˙©arha.Iç-çkejkna Emma Barbara tidher tippreΩenta bukkett fjuri lil MaryRose Caruana mart il-fundatur tal-Banda Gabriel Caruana.Il-President tas-Soçjetà Lino Borg jidher jirçievi rigal ta’ dinl-okkaΩjoni ming˙and Ruben de Gabriele direttur taç-ÇentrutaΩ-Ûg˙aΩag˙ ta’ Óal Balzan.Lauro Abel f’isem is-soçjetà muΩikali Prince of Wales tal-Birgujidher jippreΩenta rigal ta’ tifkira lill-President tas-SoçjetàLino Borg.Il-President ta’ Malta, l-Eçç Tieg˙u Dr. Edward Fenech Adamiflimkien mal-Patrun tas-Soçjetà Gabriel Caruana jidhru jaqsmukejk ta’ l-okkaΩjoni fis-sala prinçipali tal-KaΩin.Nirringrazzjaw lil dawk kollha li offrew l-G˙ajnunabiex ji©u organizzati dawn l-attivitajiet b’suççess.74Festa tal‐Lunzjata 2008

Diskors ta’ l-okkaΩjoni mill-PresidentÓamsin Sena fiç‐Çentrutal‐Komunità ta’ Óal BalzanLino BorgMeta soçjetà tkun qed tiççelebra anniversarju jfisserli s-snin l-img˙oddija lil hinn minn dik id-data jkunumimlija storja.Il-fatti ta’ l-istorja jibqg˙u fil-memorja u jg˙adduminn ©enerazzjoni g˙al o˙ra. Huma ©rajjiet ta’ niesli mhux se nsibuhom fil-kotba ta’ l-istorja g˙ajr filpubblikazzjonijiettas-soçjetà tag˙na. Imma l-kelmameta mwettqa bl-eΩempju tibqa’ ssi©©illata ©o finau tibqa’ ˙ajja f’dawk li g˙ad ji©u warajna.A˙na tal-KaΩin San Gabriel kburin g˙all-istorjaglorjuΩa tas-soçjetà tag˙na li ˙afna drabi narawhafil-kwadri u r-ritratti li g˙andna mdendlin u fillapidita’ tifkira li jinsabu mal-˙itan tas-swali talkaΩintag˙na.Il-50 anniversarju mix-xiri tal-kaΩin jistedinnanieqfu na˙sbu u nirriflettu ftit fuq ta’ qabilna, fuqnanfusna u fuq dawk li g˙ad ji©u warajna. Fi kliemPawlu Grixti u Gabriel Caruana: “inne˙˙i l-©lekkjien u tilbsu int” li ma jfisser xejn ˙lief: erfa’r-responsabbiltà bil-piΩijiet kollha li j©ib mieg˙udan il-post g˙aΩiΩ u mexxih ’il quddiem biex t˙alliha˙jar g˙al ta’ warajk.It-tliet ˙wejje© li bnew il-karattru ta’ Caruana uta’ madwaru dejjem kienu x-xog˙ol, is-sinçerità ud-dedikazzjoni.Fit-Testiment il-Ìdid insibu li Alla bag˙at lilIbnu f’familja ta’ ˙addiema. Ix-xog˙ol mhux xi˙a©a li tjassrek iΩda li te˙ilsek; jag˙tik id-dinjitàta’ bniedem. Ix-xog˙ol iqieg˙ed lill-bniedem fiççentrutal-˙olqien u kull bniedem fis-soçjetà g˙andul-valur u s-siwi tieg˙u. Imma fuq kollox, ix-xog˙olfil-volontarjat huwa l-akbar talba li tista’ tag˙mel.Il-kaΩin minn sena g˙al o˙ra dejjem kiber flesperjenzabis-sa˙˙a tal-volontiera li j˙addan fih.Bis-sa˙˙a tag˙hom illum g˙andna palazz il-©mieltieg˙u, mag˙ruf minn kul˙add, miftu˙ g˙al kul˙add.G˙alhekk huwa b˙al bini fuq muntanja li mill-g˙olima jistax jin˙eba. G˙aldaqstant je˙tie© li ng˙oΩΩuu n˙arsu dan il-wirt kbir li ˙allewlna missirijietnau fuq kollox in˙arsu l-eΩempju tajjeb li dejjemwasalna minnu.Il-kaΩin San Gabriel illum huwa parti mill-wirtkbir li g˙andu Óal Balzan. Mhux biss g˙all-istorjam©arrba ta’ dan ir-ra˙al iΩda g˙ax fi ˙danu trawmu ukibru nies li kkumplimentawh, seb˙uh u l-kontributtag˙hom huwa parti mit-tiswir tan-nazzjon Maltija.Huwa d-dmir tag˙na lkoll li dan il-wirt g˙aΩiΩng˙adduh lil ta’ warajna biex jg˙oΩΩuh u jkomplujkabbruh billi jimxu fuq l-eΩempju tag˙na u ta’qabilna. Ikun dnub kbir li ma jin˙afirx jekk dak liksibna b’˙ilitna ma ng˙adduhx lil ta’ warajna.L-im˙abba lejn Óal Balzan tidher mhux biss filfestata’ Marija Annunzjata li tant in˙obbu iΩda fuqkollox fil-˙idma li ssir matul is-sena. Bis-sa˙˙a ta’l-g˙aqdiet nuru l-g˙aqda u l-˙biberija. Ma hemmxskola a˙jar minnhom, g˙aliex min g˙adu tiela’jit˙allat ma’ l-o˙rajn f’rabta li g˙andha siwi kbirli nsej˙ulha solidarjetà. Hija parteçipazzjoni fejnwie˙ed jag˙ti sehmu mill-a˙jar li jista’ g˙al ©id ta’g˙ajru.Bis-sa˙˙a ta’ din il-koperazzjoni ta’ bejnietnajing˙elbu d-diffikultajiet u jse˙˙u l-˙olmiet tag˙na.Il-koperazzjoni hija l-vitamina li tant ne˙ite©u llumil-©urnata f’dinja fejn kull ma tmur dejjem tfittexl-aljenazzjoni u l-frug˙a.G˙alhekk, g˙eΩieΩ, je˙tie© li nkomplu nrawmuliΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na u nag˙tuhom l-ispazju li tantje˙tie©u f’˙ajjithom. A˙na noffru t-tag˙lim talmuΩikab’xejn u fiha jistg˙u jsibu l-aqwa formaspiritwali u kreattiva. Imma g˙andna bostaKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192075

opportunitajiet u pro©etti o˙ra li minnhom iΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na jistg˙u jikbru u jitg˙allmu. MiΩ-Ωg˙aΩag˙ li telg˙in a˙na wkoll g˙andna ˙afnax’nitg˙allmu g˙ax kull min jg˙allem liΩ-Ωg˙aΩag˙dejjem jispiçça jiskopri hu ˙wejje© li g˙alih kienumistura u mo˙bija.Bis-sa˙˙a tal-valur morali u çiviku tal-volontarjat,li huwa ta’ siwi kbir g˙an-nazzjon tag˙na, jinkisebukoll ©id ekonomiku. A˙na wkoll parti minn dikl-entrapriΩa kbira, kolonna ekonomika ewlenija ta’pajjiΩna: it-turiΩmu.Fid-19 t’April, 1920, 22 soçju taw bidu g˙aldin is-soçjetà. Óawlu si©ra li tat frott u llum qednistkennu ta˙t il-frieg˙i u l-weraq tag˙ha. G˙addaΩ-Ωmien imma l-weg˙da baqg˙et bla mittiefsa:li nkabbru l-festa u li n˙allu l-kaΩin a˙jar millisibnieh.Bis-sa˙˙a tal-kumitat çentrali, il-kumitat taΩ-Ωg˙aΩag˙, il-kumitat tan-nisa u s-soçji kollha, dikil-weg˙da nibqg˙u nΩommuha u ng˙oΩΩuha. Lildawn kollha nirringrazzjahom tal-fiduçja u l-appo©©li dejjem taw lill-kaΩin ‘San Gabriel’.Óu ˙sieb ittella’ l-bandiera u ixg˙elil-festun jew il-gallerija fil-festa ta’ l-Annunzjata.R. Mifsud Bonnici Street,BZN 08, LijaTel: 2144 6004, 2144 3129e-mail: info@supercarhire.comwebsite: www.supercarhire.comCARS FOR HIRE, FULLY COMPREHENSIVE, UNLIMITED MILEAGE, COMPETITIVEPRICES, AUTOMATIC, AIR CONDITIONED, JEEPS, MINIBUSES, etc76Festa tal‐Lunzjata 2008

Joe ChetcutiIt‐T˙abbira li l‐An©lu g˙amel lill‐Madonna“Ifra˙ g˙ax Int sibt grazzjaquddiem Alla”It-t˙abbira li l-An©lu Gabriel g˙amel lil Marijakienet ta’ ispirazzjoni lil bosta poeti, pitturi, skulturiu artisti o˙ra matul iΩ-Ωminijiet kollha. Mill-pitturfamuΩ Fra Angelico sa Grunewoald minn PaulClaudel sa Marie Noel, iΩ-Ωjara ta’ Gabriel lill-Madonna pproduçiet kapulavuri kbar ta’ arti.It-tradizzjoni orjentali tal-Lunzjata li nsibumiktuba fil-proto-evan©elju ta’ San Ìakbu tg˙id lil-post fejn saret it-T˙abbira ta’ l-an©lu ma kinitxid-dar ta’ Marija imma ˙dejn l-g˙ajn pubblika ta’Nazzaret, fontana li g˙adha teΩisti sal-lum u li bostapellegrini jmorru jΩuruha. Dak il-˙in Marija marret˙dejn il-fontana biex timla l-ilma.It-tradizzjoni tal-punent hija xort’o˙ra. Il-pitturiu l-artisti tal-punent, ©eneralment juru lill-MadonnaXbiha ta’ l-Annunzjata xog˙ol tal-Pittur Giovanni Odazzi (Italia).g˙arkubbtejha fuq ©inokkjatur waqt li kienet titlobu l-An©lu bil-wieqfa jkellimha. Fil-pittura jda˙˙luwkoll il-˙amiema simbolu ta’ l-Ispirtu s-Santu. Majonqosx fil-pittura l-bukkett tal-©ilju simbolu tal-Ver©inità tal-Madonna.F’dan l-artiklu qasir nixtieq nikkummenta bissdwar il-©rajja tal-Lunzjata kif irrakkontata fl-ewwelkapitlu ta’ l-evan©elista San Luqa.L-ewwel ˙a©a li tolqotna hi dwar l-An©luGabriel. Dan kien l-istess an©lu li sitt xhur qabelkien mibg˙ut g˙and is-saçerdot Ûakkarija biexi˙abbarlu t-twelid ta’ San Ìwann, il-prekursurta’ Ìesù. Fl-Antik Testment l-An©lu Gabrieljissemma diversi drabi. Fil-ktieb ta’ Danjel Gabrieljissemma darbtejn. F’dan il-ktieb, l-an©lu Gabrieli˙abbar il-qawwa t’Alla u Ω-Ωmien talmi©jatal-Messija. Mela, allura nistg˙ung˙idu, li dan l-an©lu kien tabil˙aqqil-“Messa©©ier Messjaniku”. Metal-an©lu deher lil Ûakkarija kien hu stessli ta informazzjoni fuqu nnifsu, metaqal: “Jien Gabriel, li noqg˙od quddiemAlla u kont mibg˙ut biex inkellmek unag˙tik din il-bxara (li jkollok it-tarbijaÌwanni)” (Luqa 1:19).Fl-istess van©elu, imma fil-vers26, insibu hekk: “Fis-sitt xahar, kienmibg˙ut l-An©lu Gabriel minn g˙andAlla f’belt tal-Galileja jisimha Nazzaretg˙and xebba mg˙arrsa ma’ ra©el jismuÌuΩeppi, minn dar David u x-xebba kienjisimha Marija.” (Luqa 1:26).Da˙al l-An©lu g˙andha u qalilha:“Sliem g˙alik ja mimlija bil-grazzja! Il-Mulej mieg˙ek. Issa hawnhekk f’din ittislimansibu daqsxejn ta’ varjazzjoni bejnil-verzjoni Latina tal-Vulgata u l-verΩjoniKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192077

Griega tat-tislima ta’ l-An©lu. Fil-verΩjoni Latinansibu l-Kelmiet “Sliem g˙alik”. (Ave) Fil-verΩjoniGriega t-tislima propja hija: “Ifra˙” (maqluba g˙al-Latin bil-kelmiet Gaude jew Laetare). Il-kelma“ifra˙” b˙ala tislima insibuha f’diversi passi tat-Testment il-qadim. Insibuha fil-ktieb ta’ Sofonija,Joel u Ûakkarija. Minkejja li l-an©lu uΩa l-kelma“ifra˙” Marija t˙awdet u bdiet ta˙seb fiha nfishax’kienet tfisser dik it-tislima. L-an©lu mill-ewwelinnota li Marija t˙awdet u kien pront qalilha: “LatibΩax Marija, g˙ax int sibt grazzja quddiem Alla”.G˙aliex t˙awdet il-Madonna mat-t˙abbira ta’l-an©lu? G˙al Ωew© ra©unijiet:L-ewwelnett g˙ax Marija kienet tikkonsidralilha nfisha b˙ala kwalunkwe mara Lhudija fidilalejn Alla imma mhux speçjali. Kienet umli.It-tieninett t˙awdet ukoll fil-mo˙˙ tag˙ha meta,l-an©lu qalilha li ser tnissel u twelled iben. Hiwie©bet: “Kif jista’ jkun dan la jien ma nag˙rafxra©el.” Dwar din id-diffikultà l-An©lu wkollser˙ilha rasha.Marija emmnet dak li qalilha l-An©lu u g˙axemmnet stqarret bis-sinçerità kollha: “Hawn hil-qaddejja tal-Mulej, ikunli skond kelmtek” (Luqa1:38).Il-qaddis tag˙na San Ìor© Preca kien irid lil-membri tas-Soçjetà li hu waqqaf isellmu ta’ spisslill-Madonna billi jg˙idulha “tifra˙”. Dun Ìor© riedli t-talba tal-Gaude Maria Virgo (Ifra˙ O Ver©niMarija) ting˙ad spiss mis-soçji tieg˙u. Kien jg˙idli din it-tislima hi mirakoluΩa u wisq g˙al qalb il-Madonna. It-test s˙i˙ tat-talba hu dan:“Ifra˙ O Ver©ni Marija g˙ax int sibt grazzjaquddiem Alla. Int li emmint g˙all-kelmiet ta’l-Arkan©lu Gabriel, fi l-waqt li bqajt xebba nissiltAlla u Bniedem u, wara li tajtu lid-dinja bqajt xebbabla mittiefsa. Omm Alla id˙ol g˙alina.”Four Seasons Pet ShopWesg˙at Marco Montebelloil‐Mosa (wara l‐Knisja) Tel: 21 433 652Isisbu kull ma g˙andkom bΩonn g˙al ©onna u raba, b˙al bexx,sustanzi g˙all‐˙amrija, Ωerrieg˙a, qsari, pjanti,ikel g˙all‐g˙asafar, klieb, qtates, hamsters, fniek, eçç...Issibu wkoll g˙aΩla sabi˙a ta’ g˙asafar b˙al kanarini, amorini,love birds, cockatiels, eçç...78Festa tal‐Lunzjata 2008

F’g˙eluq il‐˙mistax‐il senamill‐wasla ta’ l‐istatwa ta’ San Gabriel1993 – 2008Tag˙rif mog˙ti minnJoseph SpiteriIl-˙sieb ori©inali li jkollna l-istatwa ta’ SanGabriel nibet meta qabel l-1993 waqt il-març ta’l-a˙˙ar tridu konna mmexxu fuq karru l-istatwa ta’Ìuditta, liema statwa tintrama fuq pedestall maestuΩbiswit il-knisja.Dan minbarra li rajna wkoll din l-idea f’diversifesti f’ir˙ula o˙ra madwar Malta. Fl-1993 is-SoçjetàΩanΩnet l-istatwa l-©dida ta’ San Gabriel.Il-˙sieb u l-inizjattiva biex issir din l-istatwa ujin©abru l-fondi kien f’idejn Gabriel Pullicino (RIP)li dak iΩ-Ωmien kien jokkupa l-kariga ta’ Segretarju.Kienu diversi membri, benefatturi u partitarji likkontribwixxu g˙al din l-opra.Ìie avviçinat l-istatwarju mag˙ruf G˙awdxil-Kav. Alfred Camilleri Cauchi biex jinkariga ru˙ug˙al din il-biçça xog˙ol. Sar id-disinn mill-artist kifukoll ©ie miftiehem il-prezz g˙al din l-istatwa li dakiΩ-Ωmien l-ispiΩa la˙qet il-Lm500.Sakemm tlestiet l-istatwa saru diversialterazzjonijiet fuq pedestall li fuqu kienet tintramal-istatwa tal-Papa Alessandru, biex seta’ ji©i addattatg˙all-istatwa l-©dida. Dan il-pedestall ©ie miΩjud urestawrat bi skultura ©dida. Kienu diversi nies lioffrew l-g˙ajnuna fosthom Alfred Muscat, ValentAzzopardi (RIP), ÌuΩeppi Calleja (RIP) u LinoCiappara.1993 - Is-sena meta waslet l-istatwa ta’ San Gabriel - Ritratt tal-Kumitat (1993-1994) mix-xellug: Thomas Pirotta, Ian Muscat,Adrian Melbourne, Noel Vella, Jesmond Agius, Guido Borg(President), l-istatwarju l-Kav. Alfred Camilleri Cauchi, l-awturta’ l-istatwa Gabriel Pullicino RIP (Segretarju), John Pullicino(Kaxxier), ÌuΩeppi Calleja (RIP), Joe Attard, Alfred Muscat,Duminku Muscat u Ìeraldu Ebejer (RIP).Diversi persuni jippuΩaw quddiem l-istatwa l-©dida qabel ma nbedal-març mill-Banda San Gabriel f’tarf ir-ra˙al. Mix-xellug: LinoBorg (President attwali tas-Soçjetà), Jesmond Agius, Norbert Borg,Noel Vella, Karmenu Micallef, Ian Muscat u Joe Attard.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192079

Il-Bradella fi stadju fejn qed ti©i ndurata. Permezz ta’ din ilbradellal-istatwa ta’ San Gabriel ˙adet dehra aktar impekkabblifuq din l-Bradella. Óadmu fost l-o˙rajn: Vicol Brincat, GabrielPullicino (RIP), Geraldu Ebejer (RIP), Valent Azzopardi (RIP) uÌuΩeppi Calleja (RIP).L-istatwa ta’ San Gabriel ti©i mtellg˙a permezz ta’ grabja. Tidhertitpo©©a fuq pedestall maestuΩ li jintrama biswit is-sede tas-Soçjetà- Festa 1993.Wara ˙afna stennija waslet id-data meta l-istatwan©iebet Óal Balzan g˙all-ewwel darba, dan kien it-Tlieta 6 ta’ Lulju, 1993, mill-Fgura g˙al Óal Balzan.Po©©ejna l-istatwa l-©dida fuq il-vann ta’ Joe Attardex-kaxxier tas-Soçjetà akkumpanjat b’diversikarozzi jdoqqu l-˙ornijiet fost l-entuΩjaΩmu talpartitarjitas-Soçjetà. Kien f’din is-sena wkoll limexxejna din l-istatwa fil-març ta’ l-a˙˙ar tridu.F’dik il-©urnata stess meta waslet l-istatwa ©dida©ie organizzat març mill-banda San Gabriel minntarf ir-ra˙al, fejn daqqet diversi marçi brijuΩi tul it-Triq il-Kbira sal-kaΩin fost briju mill-aqwa.Fl-1994 in˙adem pedestall u bradella flimkienmal-bsaten biex ikun aktar komdu biex jintrefa’ mir-Il-Pedestall ta’ l-An©lu armat fil-©nien biex ji©i ppreservat wara lisarulu l-alterazzjoni me˙tie©a ftit xhur qabel il-festa tal-Lunzjata1993.L-istatwa ta’ San Gabriel tin©arr mir-reffieg˙a fil-festa tal-Lunzjata2001, fi tmiem il-març ta’ l-a˙˙ar tridu. Ta’ kull sena tkun ta’stennija g˙all-Balzanin biex isegwi dan il-març bl-akkumpanjamentta’ l-istatwa ta’ San Gabriel.80Festa tal‐Lunzjata 2008

effieg˙a. Gabriel Pullicino (RIP) ˙a ˙sieb jag˙melix-xog˙ol tal-forom bil-Fibre filwaqt li l-Img˙allemVictor Brincat kien fdat bix-xog˙ol ta’ l-injam blg˙ajnunata’ Valent Azzopardi (RIP) u ÌeralduEbejer (RIP). ÌuΩeppi Calleja (RIP) g˙amel xixog˙ol tal-˙adid filwaqt li Alfred Muscat ˙a ˙siebl-induratura. Ûgur li x-xog˙ol ta’ dan il-pedestallsebba˙ aktar lil din l-istatwa.Fis-sena 2001, is-Sinjura Jane Callus ˙admetgirlanda tal-ganutell g˙al ma’ din l-istatwa kif ukollil-©ilju li g˙andu f’idejh dan l-an©lu, liema xog˙olis-sinjura Callus ˙admet b’xejn.Huwa fatt mag˙ruf li l-akkumpanjament ta’ dinl-istatwa fil-març ta’ l-a˙˙ar hija stennija ta’ kullsena fil-festa tal-Lunzjata minn diversi Balzanin.Din l-istatwa tin©arr tul il-març kollu fuq l-ispallejn.Malli l-març jasal fejn is-sede tas-Soçjetà l-istatwati©i mtellg˙a fuq il-pedestall biswit il-kaΩin permezztal-grabja fost il-briju tal-partitarji kif ukoll id-daqqta’ l-innijiet iddedikati lil San Gabriel.Illum ˙mistax-il sena wara n˙asset il-˙tie©a lijsir xi restawr lil din l-istatwa. Ìie miftiehem li g˙aldan ix-xog˙ol g˙andu ji©i fdat f’idejn l-istatwarjuori©inali l-Kav. Alfred Camilleri Cauchi.Il-Manager tal-Mid Med Bank jidher jippreΩenta donazzjoni lilGabriel Pullicino (RIP) dak iΩ-Ωmien segretarju b’riΩq l-istatwal-©dida ta’ San Gabriel fil-preΩenza ta’ Laurence Scicluna, NoelVella, Giuseppi Calleja (RIP) u Alfred Muscat, Viçi President.Santa Marija PastizzerijaTriq il-Linja, AttardWe accept orders for parties and private functions.Our products are also available frozen.Opening Hours: 7.30 a.m. till 9.30 p.m.Including Sundays and Public HolidaysTel: 21422303 Mob: 99472477Joseph BorgImporter & General Commission Agent454, Fleur‐de‐Lys, BirkirkaraTel: 2144 2301 • Fax: 2144 2701 • Mob: 9947 3857KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192081

PizzaMargherita € 3.85Tomatoes, Mozzarella, Oregano.Funghi € 4.90Tomatoes, Mozzarella, Mushrooms, Oregano.Capriciosa € 5.75Tomatoes, Mozzarella, Egg, Ham, Mushrooms, Artichokes, Black Olives,Oregano.Vegeteriana € 5.75Tomatoes, Artichokes, Sweet Corn, Green Peppers, Sliced Onions, SlicedVegiterian Cheese, Peas, Black Olives, Oregano.Marinara € 7.00Tomatoes, Tuna, Shrimps, Mussels, Sea food, Sliced Onions, Black Olives,Oregano.Quattro Formaggi € 5.75Tomatoes, Mozzarella, Peppered Cheese, Edam, Blue Cheese, Oregano.Quattro Stagioni € 5.75Tomatoes, Mozzarella, Black Olives, Mushrooms, Green Peppers, Salami,Oregano.San Gabriel Special € 6.40Tomatoes, Mozzarella, Capunata, Mushrooms, Sweet Corn, Maltese Sausages,Sliced Onions, Oregano.Meat € 6.40Tomatoes, Mozzarella, Pepperoni, Ham, Frankfurters, Maltese Sausages,Salami, Oregano.Farmhouse € 6.40Tomatoes, Mozzarella, Onions, Green Peppers, Maltese Sausages, PepperedCheese, Black Olives, Oregano.Napolitana € 5.10Tomatoes, Mozzarella, Black Olives, Capers, Anchovies, Oregano.Maltija € 6.40Tomatoes, Mozzarella, Capunata, Onions, Maltese Sausages, Peppered Cheese,Black Olives, Oregano.Hawaiian € 5.75Tomatoes, Mozzarella, Onions, Ham, Pinapple, Oregano.Mexicana € 6.40Tomatoes, Mozzarella, Onions, Green Peppers, Beef, Chili, Garlic, Oregano.Create Your own Pizza € 7.00Tomato base and mozzarella and add any 5 items of your choice.San GabrielPizzeria and RestaurantThe placewiththe friendly atmosphere.Open Daily from 6.00p.m.Take Away also available220, Main Street, Balzan • Tel: 2144 5840MainFish and Chips € 6.402 Breaded Hake Fillets, Fries and Salad.Rabbit € 5.75Cooked in garlic served with Fries and Salad.Cordon Bleu € 6.402 Breaded Chicken breast fi lled with ham & cheese served with fries and salad.Chicken € 5.00Half Roasted Chicken served with Fries and Salad.Chicken Breast € 6.50Chicken breast, grilled and covered in mushroom sauce served with fries andsalad.Pork Chops € 6.40Pork Chops covered in mushroom sauce served with fries and salad.Rump Steak € 11.00Irish Rump Steak covered in in mushroom sauce served with fries and salad.Bragioli € 5.752 Pieces Beef fi lled with ham, cheese and bacon, served with fries and salad.Fillet € 14.00Prime Fillet in Mushroom or Peppered sauce served with fries and salad.Rack of Ribs € 10.00Full rack of Spear Ribs grilled in B.B.Q. Sauce served with fries and salad.

Il‐Març Tradizzjonalita’ l‐A˙˙ar Jum tat‐TriduNakkumpanjaw flimkien mal‐Banda San GabrielBis‐sehem ta’ l‐istatwa ta’ San GabrielIl‐Ìimg˙a 11 ta’ Lulju, 2008 fid‐9.00pm mill‐Pjazzafi tmiem il‐març tlug˙ trijonfali ta’ l‐Istatwa.Wara sorpriΩa mtellg˙a mis‐Sotto Kumitat Ûg˙aΩag˙

Baned MistiednaFesta 2008ThePhilarmonicSocietyand the King’sOwn BandA.D. 1874VallettaMarçiKalarogaGiuseppe CaruanaMer˙ba lill-Kewkba ta’ Kalaroga Vincenzo CiapparaInnu Març San DuminkuAngelo PullicinoIvan PaulJohn GaleaThe Diamond StarL. BongailasThe Golden QuarryJ. CiapparaGalaxyV. CiapparaThe Vagabond in BagdadT. ChircopSt. Dominic 1956 J. CasapintaGeronimo PimentelP. HernandezManolo VazquesF. Lopez DelgadoHamirianaE. GaleaStella MarisBand ClubSliemaMarçiInnu Març Stella MarisLondonMalta Day 2005L-Ewwel SlimiΩiMilleniumValenciaTas-Sidrija DottZorroAve Maris StellaA˙na Champions ta’ l-ArmarSantosCoronationMatriçiInno alla Filarmonica Stella MarisSurmast Direttur: Mro Michael PulisA. DarmaninM. PulisM. BugelliB. BugejaA. ColeiroM. PulisA. ColeiroA. AquilinaA. ColeiroJ. ZammitD. AgiusJ. AzzopardiA. ColeiroF. CamilleriProgrammImpressions from SevilleSymphony No. 1The Great Waltz (Selection)LarlizienneOver PicaleneRadetsky MarchOmaggio alla King’s OwnHarry SimeoneSonny GaleaJohann StraussGeorge BizetFrans SuppèJohann Struss Snr.F. GobetSurmast Direttur: Mro John GaleaMarçiInnu tal-BandaInnu Març Sant’ElenaInnu Popolari lil Sant’ElenaAnna u Carol10 Snin Kummissjoni Ûg˙aΩag˙u Armar ElenjaniJoephilSimply the BestDanicaColchesterMariah EleniaL-A˙dar JiddominaTal-ÌebliJoe u KarmnuFamilja Gauci ta’ KlementRoderich and LorraineMitt Sena Ça˙daVictoryet ComoSnin ta’ SuççessiLancizaChev. Mro Joseph BusuttilMro John Ivan BorgMro Ray SciberrasMro Joe VellaMro David AgiusMro Charles MizziMro Tony CarbonaroMro John TheumaMro Emle BugejaMro Ray ZammitMro Ray FenechMro Paul SchembriMro Ronnie PisaniMro John MamoMro Joe VellaMro David AgiusMro Charles MizziMro Tony CarbonaroMro John Ivan BorgBandaSant’ElenaBirkirkaraSurmast Direttur: Mro Joseph VellaTriple K.O.Mro Ray FenechTremendMro Ray ZammitKien Kumitat G˙aqli li Sena Senal-Banda Sant’LienaMro Emle BugejaDon QuixoteMro John TheumaTal-QalbaChev. Mro Joseph BusuttilBernardetteMro Ronnie PisaniKumitat Ûg˙aΩag˙ ’95Mro David AgiusIl-BuquMro Elton Lee AbelaKumitat Ûg˙aΩag˙ ’96Mro David AgiusParty PeopleMro John Ivan BorgCoronationMro Joseph Azzopardi84Festa tal‐Lunzjata 2008

Programm Vokali u Strumentalimill‐Banda San Gabriel ta’ Óal Balzanfuq iz‐zuntier tal‐knisjanhar il‐Óamis, 10 ta’ Lulju fid‐9.15pmMarç Spanjol El Gato Montes Manuel PenellaSuite Egyptian Ballet A. LuiginiYesterdayJohn Lenon/Paul Mc ChartyTkanta Sharon AquilinaGiuseppi Verdi 1813-1901Arr. Norbert StudnitskyDirezzjoni ta’ l-Assistent Surmast Anthony CarbonaroSoundtrack Wind be Beneath my Wings Arr. John I. BorgTkanta Jessica MuscatCarribean CamedTrevor L. SharpeThree Moments – Fiesta – Siesta – CarnivalRapsodia NapolitanaBis-sehem tat-3 Tenuri – Andrew Sapiano, Brian Cefai u Joe AquilinaPirates of the CaribbeanDin is-silta se tkun akkumpanjata min-nar sinkronizzatKlaus BadeltInnu Lil Óal Balzan MuΩika: Mro. Joe VellaKliem tal-Poeta Balzani Ìor© BorgInnu Lil Marija Santissima Annunzjata MuΩikatal-Kan. Dun Karm ScerriKliem: Dun Frans CamilleriInnu Març San Gabriel Mro Willie AttardPreΩentaturiMarlene Abela u Joe VellaJie˙du sehem l-Amadeus Chamber Choir li jkun ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro Brian CefaiJie˙du sehem it-Tenuri Brian Cefai, Joe Sapiano u Joe Aquilina.Il-banda San Gabriel tkun ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro Joseph Vella.G˙al din l-attività ser ikun hemm si©©ijiet g˙ad-dispoΩizzjoni tal-pubbliku.Dawk interessati g˙andhom ikunu f’posthom fid-9.00pm.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192085

Alfred Muscatil‐pittur Balzani u l‐Viçi President tas‐Soçjetàjing˙ata Ìie˙ Óal BalzanAlfred Muscat iben Óal Balzan twieled fl-14 ta’Novembru ta’ l-1927, minn çkunitu were interessfil-qasam Balzani kif ukoll fil-kaΩin tal-Banda SanGabriel, fil-fatt qabel ma emigra lejn il-Kanada, g˙axFreddie qatta’ madwar tmintax-il sena l-Kanada,insibuh ma’ Gabriel Caruana jarma u jiddisinjal-karrijiet tal-Karnival.Meta rritorna Malta Freddie ntefa b’ru˙u u©ismu l-KaΩin. Óadem u ddisinja sett pavaljuni ta’l-injam bid-dawl g˙al Triq San Valtentino fejn aktartard saru tad-drapp. Óadem id-disinn tal-brazzi lijintramaw illum fi Triq il-Kbira kif ukoll fi Triql-Annunzjata liema brazzi li ©ew ma˙duma millmibkiÌuΩeppi Calleja u mill-mibki Benny Pace.Alfred Muscat iddisinja wkoll sett sapraportimill-isba˙ biex jakkumpanja il-pavaljuni li kienujintramaw fi Triq il-Kbira.L-isba˙ xog˙ol li g˙andna fil-kaΩin li g˙addaminn ta˙t idejn il-pinzell ta’ Freddie humal-Erbatax-il kwadru tal-pittura lijinsabu fis-sala prinçipali tal-kaΩin.Dawn in˙admu fis-sena 1974 u xiw˙ud minnhom saru storiçi peressli nbidlu bit-twaqqih tal-bini. Filkwadrimpin©ija fost l-o˙rajn insibul-knisja parrokkjali, iΩ-Ωew© kaΩinital-banda u t-Triq il-Kbira armatag˙all-okkaΩjoni tal-festi çentinarji lisaru fl-1969.Biçça xog˙ol o˙ra mill-isba˙ talpitturBalzani Alfred Muscat hijal-inkwadru li juri x-xbiha ta’ l-arkan©luSan Gabriel li jiddomina fis-salaprinçipali tas-sede tas-Soçjetà.Fl-2005 Alfred Muscat g˙ameldisinn g˙all-bandiera bl-emblematas-Soçjetà li hija l-akbar bandiera litipposiedi s-Soçjetà llum.Freddie ndura u Ωebag˙ tista’ tg˙id g˙al diversidrabi l-armar kollu li tipposiedi s-Soçjetà, kolonni,statwi, pedestalli u trofej. Biçça xog˙ol li ˙a narawdin is-sena minn ta’ Freddie huwa l-ir˙amar ul-induratura li ˙adem fuq il-pedestall il-©did tal-Lunzjata.Minbarra dan ix-xog˙ol kollu Freddie nsibuhg˙al diversi snin fil-kumitat bil-kariga ta’ ViçiPresident, liema kariga li g˙adu jokkupa sal-©urantatal-lum. G˙al diversi snin insibu wkoll lil Freddieji©bor flimkien ma’ s˙abu g˙all-festa liema xog˙olli g˙adu jag˙mel sal-lum ukoll. Alfred Muscatg˙amel diversi xog˙lijiet f’kollezzjonijiet privatiwkoll.Alfred Muscat ing˙ata ©ie˙ Óal Balzan nhar il-Óadd 20 t’April 2008, ta’ minn isemmi li Freddiehuwa r-raba’ persuna li welldet is-Soçjetà li ng˙atatdan ir-rikonoxximent.Alfred Muscat il-Viçi President tal-KaΩin San Gabriel u l-pittur Balzani jidher jing˙ataÌie˙ Óal Balzan mis-Sindku Dr John Sammut Montebello M.D. waqt quddiesa ta’ Raddil-Óajr, il-Óadd, 20 t’April, 2008. Ûew© persuni o˙a li ng˙ataw ukoll Ìie˙ Óal Balzanhuma s-Sinjur Carmel Bezzina, l-istoriku Balzani kif ukoll is-Sinjorina Karmena Zarb lisservi fis-Soçjetà tal-Museum ta’ Óal Balzan.86Festa tal‐Lunzjata 2008

ProgrammVokali u Strumentalimill‐Banda San Gabrielfuq iz‐zuntier tal‐Knisja Parrokkjaliil‐Óamis, 10 ta’ Lulju, 2008 fid‐9.15pmSpettaklu li m’g˙andux jintilefYesterday tkanta Sharon AquilinaWind be beneath my wings tkanta Jessica MuscatRapsodia Napolitana bis‐sehem ta’ 3 TenuriAndrew Sapiano, Brian Cefai u Joe AquilinaPirates of the Caribbean akkumpanjata min‐nar sinkronizzat

Servizzi mill‐Banda San Gabriel2007 / 2008Data Servizz OkkaΩjoni Lokalità30 ta’ Mejju 2007 Març Festa Madonna ta’ Fatima G’Mangia11 ta’ Ìunju 2007 Març Ûjara ta’ l-Arçisqof Óal Balzan2 ta’ Lulju 2007 Març Óru© tal-vara min-niçça Óal Balzan4 ta’ Lulju 2007 Kunçert Ìenerali Preparazzjoni g˙all-Festa Óal Balzan5 ta’ Lulju 2007 Març u Programm Festa Annunzjata Óal Balzan6 ta’ Lulju 2007 Març Festa Annunzjata Óal Balzan29 ta’ Settembru 2007 Programm 50 Sena Xiri tal-KaΩin Óal Balzan24 ta’ Diçembru 2007 Innijiet tal-Milied Purçissjni tal-Museum Óal Balzan31 ta’ Mejju 2008 Març Festa Madonna ta’ Fatima G’Mangia7 ta’ Lulju 2008 Març Festa Annunzjata Óal Balzan10 ta’ Lulju 2008 Març u Programm Festa Annunzjata Óal Balzan11 ta’ Lulju 2008 Març Festa Annunzjata Óal Balzan19 ta’ Awwissu 2008 Març Festa Sant’Elena Birkirkara24 ta’ Awwssiu 2008 Març Madonna ta’ l-Abbadunati Wardija24 ta’ Diçembru 2008 Innijiet tal-Milied Purçissjoni tal-Museum Óal BalzanMarçi b’talba Ìenerali li ser jindaqqumill‐Banda San Gabriel – Festa 2008Innu lil San GabrielInnu Març San GabrielJurgenSnin ta’ SuççessFesta BalzanijaPeterMaria Annunjata 1960Ave MarijaHoliday to SpainÛg˙aΩag˙ San GabrielAndar tad-DawlSombrerosFiorentinaPablitoMro. Carmelo BriffaMro. Willie AttardMro. Joseph VellaMro. Tony CarbonaroMro. Clemente SciberrasMro. Gabriel MuscatMro. Carmelo BriffaMro. L. BongailasMro. Emanuel BrincatMro. Archibald MizziMro. Michael CiantarMro. Vincent AquilinaMa©©ur Anthony AquilinaMro. A. MizziCoronationNicitaSilver StarYanesBernardetteMagnusTal-QalbaLancizaAgrigentoMilleniumSantosForza L’UnioneTriple KnockoutMro. Joseph AzzopardiMro. Andrew ColeiroMro. L. BongailasMro. Michael BugelliMro. Ronni PisaniMro. Andrew ColeiroMro. V. BusuttilMro. Ivan BorgMro. Andrew ColeiroMro. Andrew ColeiroMro. David AgiusMro. J. ZammitMro. R. Fenech88Festa tal‐Lunzjata 2008

Mons. Ìwann DimechGran Croce Kappillan Konventwali ‘ad honorem’ta’ l-Ordni Militari ta’ San ÌwannIl‐MuΩika fil‐Medda tas‐SninNa˙seb li tkun ˙a©a tajba li fil-jiem tal-Festawie˙ed jirrifletti ftit fuq il-muΩika li tindaqq fil-Knisja Parrokkjali kif ukoll fil-muΩika li tindaqq fuqil-palki tal-banda u fit-toroq waqt il-marçi brijuΩi.Meta ©ie f’mo˙˙i li nikteb dwar is-su©©ett talmuΩikaridt nibda bejn wie˙ed u ie˙or mill-ori©inital-muΩika b˙alma ng˙idu: “Liema kienu l-ewwelstrumenti li kienu jintuΩaw?”MuΩika fit‐Testment il‐QadimFit-Testment il-Qadim insibu dawn l-istrumenti:iç-çetra, it-tamburlin, l-arpa b’g˙axar kordi, ittrombi,iç-çimbali, is-sfafar u t-trumbetti.Naqraw siltiet mis-salmi li fihom insibu x’u˙udminn dawn l-instrumenti tal-muΩika:“Óa jfa˙˙ru biΩ-Ωfi n l-isem tieg˙u u bid-daqqtat-tnabar u taç-çetra!” Salm 149.“Fa˙˙ru l-Mulej bid-daqq taç-çetra, g˙annulufuq l-arpa b’g˙axar kordi.” Salm 32.F’dan is-salm insibu osservazzjoni li d-daqqg˙andu jsir kif g˙andu jkun: “Doqqulu bis-seng˙a”.(ibid.cit.)“Tela’ Alla b’g˙ajat ta’ fer˙, il-Mulej bid-daqqtat-trombi.” Salm 46.“Qum, ru˙ tieg˙i, qum, arpa u çetra! Óa nqajjemsbie˙ il-jum.” Salm 56.“Fa˙˙ruh bid-daqq tat-tromba, fa˙˙ruh bl-arpau ç-çetra! Fa˙˙ruh bit-tanbur u biΩ-Ωfi n, fa˙˙ruhbid-daqq tal-kordi u tas-sfafar! Fa˙˙ruh bid-daqqqawwi taç-çimbali, fa˙˙ruh bid-damdin taç-çimbali!Kull ma jie˙u n-nifs, ˙a jfa˙˙ar lill-Mulej!” Salm150.“Jifi r˙ek id-daqq tal-kordi.” Salm 44“G˙ollu l-le˙en ta’ l-g˙ana, doqqu t-tnabar,doqqu ç-çetra ˙elwa ma’ l-arpa, doqqu t-trombamal-qamar ©did, mal-qamar mimli f’jum il-festatag˙na.” Salm 80“Fuq l-g˙axar kordi u fuq l-arpa, u bid-daqqtaç-çetra.” Salm 91“Il-g˙annejja quddiem, l-istrumenti wara, fi n-nofs it-tfajliet bit-tamburlini.”Osservazzjoni o˙ra: hawn naraw il-poΩizzjonikif kellhom jimxu waqt il-març.“G˙annu lill-Mulej biç-çetra, biç-çetra u bil-˙lewwa ta’ l-g˙ana, bit-trombi u bid-daqq tattrumbetti,g˙ajtu bil-fer˙ quddiem il-Mulej is-Sultan.” Salm 97“F’xatt ix-xmajjar ta’ Babel, hemm qg˙adna bilqieg˙dau bkejna a˙na u niftakru f’Sion. Mas-si©artal-luq tag˙ha dendilna ç-çetri tag˙na.” Salm 136MuΩika LhudijaIl-muΩika Lhudija, kemm dik reli©juΩa kif ukollfolkloristika nsibuha sa minn Ωmien it-Testmentil-Qadim sal-lum, b’temi Lhud u b’kompoΩituriLhud.Il-muΩika Lhudija nsibuha tindaqq kemm waqtfunzjonijiet reli©juΩi kif ukoll f’okkaΩjonijiet ta’inkurunazzjonijiet u çelebrazzjonijiet o˙ra kbar.Il-melodiji wΩati fit-tempju waqt çelebrazzjonijietlitur©içi kienu bbaΩati fuq skala ta’ erba’ noti. Ittestilitur©içi kienu ji©u kantati mill-qassisin, uorkesta ta’ strumenti msemmija hawn ta˙t, kienettakkumpanja l-kant tal-qassissin jew kor. Il-kantkien ikun alternat bejn il-kor u l-kongregazzjoni.It-ritmu kien ˙afna drabi mfassal fuq is-sillabi talkliem.Strumenti uΩati fil‐muΩika LhudijaIl-Lhud kienu fl-antik jag˙mlu uΩu minn strumentibil-kordi. L-istrumenti l-aktar karatteristiçi kienul-kinnor jew çetra, l-istrument li kien juΩa r-ReDavid.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192089

Strumenti o˙ra tal-kordi: in-nevel jew l-arpa,lasor jew iΩ-Ωither. Strumenti b˙all-ugab jewil-fi fra u l-˙alil jew l-obwe. Il-˙asora jew ittrumbettajew is-shofar jew il-qarn tal-bodbod,kienu l-istrumenti uΩati fit-Tempju u f’konnessjonima’ çelebrazzjonijiet irjali; is-shofar g˙adu jindaqqwaqt çerimonji tal-Lhud.Fost l-istrumenti tal-perkussjoni nsibut-tanburlini li jdoqquhom in-nisa, il-palamon, ilqanpienau l-msiltayim jew iç-çimblu.MuΩika GriegaPrimarjament il-muΩika taç-çiviltà antika tal-Greçja nsibuha fl-aqwa tag˙˙a fis-snin bejn 450u 325 qabel Kristu. F’dawk iΩ-Ωminijiet kienu ta’kull sena jsiru festivals u kuntestazzjonijiet tal-kantu tal-muΩika. L-istrumenti prinçipali kienu Ωew©kwalitajiet ta’ çetri u l-kithara; l-obwe doppju,u l-aulos (il-flawt). Dawn l-istrumenti kienujintuΩaw b’mod solo biex jakkumpanjaw il-kant ur-reçitazzjoni. L-istrumenti tal-korda kienu assoçjatimaç-çeremonji reli©juΩi u mal-qima lejn Apollo ul-istrumenti tan-nifs (wind instruments) kienu uΩatifil-qima lejn Dijonisju u fid-drama.Il-filosfi Griegi antiki kienu jg˙idu li l-ori©ini talmuΩikakien divin. Kienu jΩommu li l-muΩika kellhas-setg˙a li permezz tag˙˙a tinΩamm l-armonija ul-ordni fl-univers. Dawn il-filosofi Griegi kienujΩommu wkoll li l-muΩika kellha setg˙a fuql-emozzjonijiet u l-im©iba tal-bniedem.MuΩika EwropeaRuma pagana kienet iΩΩomm l-istess teorijidwar il-muΩika l-istess b˙al dawn li kienu jΩommul-pagani Griegi. Insibu biss li ma’ l-istrumentimuΩikali li kellhom il-Griegi, ir-Rumani Ωiedustrumenti tar-ram b˙alma huma t-trumbetti li kienujuΩawhom waqt il-battalji u waqt il-marçi militari.Aktar tard insibu li kienu r-Rumani li bdewjag˙mlu uΩu mill-orgni b˙ala strument ta’akkumpanjament.MuΩika Medjevali (sas‐sena 1450)F’dan iΩ-Ωmien, meta l-Imperu Ruman kienqed jonqos, il-Knisja Kattolika ©ewwa Ruma bdiettaddatta l-kant li aktar tard sar mag˙ruf b˙ala l-KantGregorjan. Dan il-kant ˙a l-isem tal-Papa ta’ dakiΩ-Ωmien li kien il-Papa Girgor I, il-Kbir u li x’u˙udja˙sbu li kien Ωied xi partijiet minn dan il-kant huwastess.Fis-seklu IX xi muΩiçisti bdew i˙ossu li l-muΩikakellha tkun aktar eleborata f’çerti partijiet. G˙alhekkΩdiedet il-polifonija. Fis-seklu XII il-kant beda jsirbi tlieta jew erba’ vuçijiet.Fis-seklu XIV beda l-kant b˙ala ars nova (arti©dida).MuΩika Rinaxximentali (1450 – 1600)Kienu bosta l-kompoΩituri li fil-bidu tas-seklu15 ippreferew stil ta’ muΩika aktar sempliçi minndik ta’ qabel. IΩ-Ωmien tar-rinaxximent ta spinta filkompoΩizzjonital-muΩika tal-Quddies li ma jibqaxjinkiteb fuq ir-ritmu tal-kant Gregorjan, iΩda fuqmelodiji sekulari.Fi Ωmien ir-rinaxximent insibu Ωew© Quddisiet:dik ta’ Josquin Desprez Missa Pange Lingua ul-o˙ra ta’ Giovanni Pierluigi da Palestrina Missa DeBeata Virgine.MuΩika Barokka (1600 – 1750)Fl-a˙˙ar tas-seklu sittax, meta l-polifonijarinaxximentali kienet qed tiddomina, fl-Italja bedajsir Ωvilupp ie˙or fl-istruttura tal-muΩika. BostakompoΩituri Taljani bdew jiççaqalqu mill-istilpolifoniku u bdew jersqu lejn il-muΩika klassikaGriega. Il-muΩika strumentali bdiet aktar tissa˙˙a˙fis-seklu sbatax. Hawn ta’ min isemmi l-Concertosta’ Johann Sebastian Bach u l-Oratorju Messiah ta’George Frederic Handel.MuΩika Klassika (1750 – 1820)Xi kompoΩituri Ωg˙aΩag˙ g˙al xi l-1720 bdewjaraw li l-kontrapunt fil-muΩika Barokka kienri©idu u intellettwali wisq. Dawn il-kompoΩituririedu l-espressjoni muΩikali tkun aktar spontanja.G˙alhekk dawn il-kompoΩituri bdew jippreΩentawxog˙lijiet ta’ muΩika kif xtaqu huma.X’u˙ud minn dawk il-kompoΩituri kienu:Wolfgang Amadeus Mazort li fl-1788 kiteb g˙addta’ sinfoniji; Joseph Hydn li fl-1790 ikkompona umexxa g˙add ta’ sinfoniji; Ludwig van Beethovenli kiteb bosta muΩika fosthom l-Eroica.MuΩika Romantika (1820 – 1920)Bosta mill-kompoΩituri bejn is-snin 1810 u1820, ˙assew li g˙andhom jibdew jag˙tu stil ©didlill-kompoΩizzjonijiet tag˙hom. Minn dawn ilkompoΩiturinsibu lil: Franz Hector Berlioz u lilFranz Liszt. Wara dawn insibu lil Robert Schumann,Johannes Brahms, Hugo Wolf u Richard Strauss.MuΩiçisti mag˙rufin li kkomponew il-muΩikag˙al x’u˙ud mill-Opri Teatrali: Jacques Offenbach,Charles Gounod, George Bizet, Gioacchino Rossini,Gaetano Donizzetti, Vincenzo Bellini, GiuseppeVerdi, Giacomo Puccini, Richard Wagner, FelixMendelson, Peter Ilich Tchaikovsky, FredericChopin.90Festa tal‐Lunzjata 2008

Il‐MuΩika terfa’ l‐ispirtu u hi mezz ta’g˙aqdaQuddiem dan il-kwadru tal-muΩika ma tistax matiqafx u tirrifletti u tasal g˙all-konkluΩjoni u tg˙id:“Tassew il-muΩika hija t-tama tag˙na li arti hekknobbli tkompli dejjem iΩjed iΩΩid u terfa’ l-ispirtubiex permezz tieg˙u, wie˙ed jasal biex jifhemaktar il-valuri awtentiçi umani u spiritwali li toffril-muΩika. Barra minn dan, il-muΩika hija strumentta’ g˙aqda bejn il-bnedmin li twassal biex ji©umirbu˙a kull diskriminazzjoni u biex tasal aktar ’lhinn minn kull fruntiera.Il-Knisja li minnha d-dinja, speçjalment l-Ewropadejjem ikkontribwiet biex tippromwovi l-kultura ul-arti, t˙ossha grata lejn dawk il-kompoΩituri li tawsehemhom g˙al dan il-g˙an, speçjalment, metadan il-g˙an kien biex jing˙ata ©ie˙ lil Alla. B˙alissa qed niftakar f’Johann Sebastian Bach. Danil-kompoΩitur kull darba li kkompona xi xog˙olmuΩikali, qabel ma jibda jikteb in-noti, kien iniΩΩeltliet ittra S.D.G. li jfissru Soli Geo Gloria.Tajjeb li ng˙idu li l-muΩika g˙andha kapaçitàkbira biex tesprimi t-teΩori ta’ kull kultura. U mhuxbiss, g˙aliex il-muΩika min-natura tag˙ha tista’to˙loq çerti armoniji li jqanqlu emozzjonijiet interniu profondi. Il-muΩika tista’ bil-melodiji tag˙hato˙loq forza qawwija li tinfluwixxi fuq il-mo˙˙kif ukoll il-qalb ta’ min jismag˙ha. G˙alhekk,il-muΩika, sija jekk tkun qed tg˙olli l-kelma talbniedemjew tlibbes b’mod melodjuΩ il-Kelma ta’Alla tasal biex tqajjem fil-bniedem ideali ta’ sbu˙ija,aspirazzjoni lejn armonija perfetta li mhux imfixklamill-passjonijiet umani, g˙aliex il-muΩika mittraxxendenzatag˙ha, hija espressjoni ta’ ˙elsien.Il-qawwa li g˙andha l-muΩika tasal biex tisboq kullforza ta’ l-art u ssir kenn g˙all-ispirtu b’mod l-aktarindipendenti, anke meta kollox jidher jaqtag˙lekqalbek.G˙alhekk il-muΩika g˙andha valuri fiha nnifishata’ interess g˙al kull bniedem. G˙al din ir-ra©unikull kapulavur li l-muΩika pproduçiet f’kull Ωmienu f’kull pajjiΩ huwa teΩor g˙all-umanità kollha,ming˙ajr ma ©iet ristretta g˙al xi individwu jewnazzjon partikulari.Il‐MuΩika twassal g˙allkomunikazzjonibejn l‐individwi ubejn il‐pajjiΩiIl-MuΩika:1. Hi lsien wie˙ed li bih il-bnedmin jikkomunikawma’ xulxin.2. Hi okkaΩjoni ta’ bdiel ta’ valuri li jwasslu jifhmu’l xulxin.3. Hi setg˙a li terfa’ l-mo˙˙ u l-qalb tal-bniedemlejn il-Óallieq ta’ kollox.4. Hi dejjem uriet l-effetti tag˙ha b˙ala mezz fostil-popli ta’ razez, ilsna, kulturi u mentalitajietdifferenti.Il‐MuΩika b˙ala lsien universaliIl-muΩika kemm popolari u kemm klassikag˙andha lsien universali li bl-esekuzzjoni tag˙hatid˙ol fl-ispirtu tal-bnedmin u tg˙aqqdilhommo˙˙hom u qalbhom flimkien b˙al a˙wa. G˙andnan˙arsu lejn il-muΩika b˙al mezz iddestinatbiex tinnobilizza lill-bnedmin u tippromwovil-kapaçitajiet kbar tieg˙u. G˙alhekk hu me˙tie©li kull persuna jkollha façilità li tersaq lejn l-artimuΩikali, sija biex tiddedika nnifsu g˙all-muΩikaprofessjonalment jew biex wie˙ed jie˙u pjaçirjismag˙ha u japprezza s-sbu˙ija tag˙ha. Huimportanti wkoll li wie˙ed jag˙raf il-frott li jo˙ro©mit-talenti ta’ dawk li ddedikaw sa˙˙ithom u˙ajjithom g˙all-muΩika: kemm dawk li jikkomponuu kemm dawk li jesegwixxu l-muΩika.Il‐Knisja dejjem ippromovit il‐MuΩikaIva, il-Knisja dejjem ippromoviet il-muΩikabilli kkultivat l-arti muΩikali g˙aliex sa mill-bidug˙arfet l-importanza tag˙ha fil-˙ajja, kemm f’dak lihu spiritwali, kulturali u soçjali tal-bniedem. Fuqkollox, il-knisja tinsisti li f’mumenti l-aktar g˙oljata’ l-attivitajiet reli©juΩi tag˙ha, li hi l-Litur©ija,l-arti muΩikali trid tid˙ol b˙ala element li bihating˙ata glorja ’l Alla b˙ala espressjoni ta’ talb, ta’tif˙ir u ta’ qima.Il-Qdusija Tieg˙u, il-Papa li g˙adu kemm miet,Ìwanni Pawlu II, nhar is-6 ta’ Awwissu, 1985 kiteblill-Mons. Domenico Bartolucci, Direttur tal-Kor tal-Vatikan u President tal-Kumitat tas-sena Ewropeatal-MuΩika fl-okkaΩjoni ta’ l-ewwel çentinarju ta’Johann Sebastian Bach, George Frederic Handel uDomenco Scarlatti u qallu “As is well known, theChurch has always cultivated and promoted music.From all of Europe, fruitful land of musical art, maythere be raised a harmonious concert whose soundand voices, like an ever-expanding wave, arrive atthe shores of every continent, bringing the messageof peace and fraternity which even music, animatedby love, can give.”L‐Imqaddsa Ver©ni Marija u l‐MuΩikaMarija Santissima wara li laqg˙et it-T˙abbira ta’l-Arkan©lu Gabriel u semg˙et dak li kien se˙˙ filqaribatag˙ha EliΩabetta, telqet minn NaΩaret lejnG˙ajn Karim. Wara li EliΩabetta qalet lil Marija:“Hienja int li emmint” Marija tasal biex minnfommha to˙ro© il-kantiku tal-Magnifi cat.Dan il-kantiku ta’ Marija wassal bostakompoΩituri biex jesprimuh b’arti muΩikali millaqwafosthom Johann Sebastian Bach li g˙all-KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192091

muΩika li kkompona dan il-mag˙ruf muΩiçistal-awtur tal-ktieb La Madonna nella Musica P.Santucci fisser: “Il Magnifi cat di Johann SebastianBach, sbalordisce la sua conoscenza del cantico e deisentimenti e degli affetti che in esso si intrecciano.Da una parta la lode a Dio per la sua magnifi cenza,dell’altra la gioia esultante di Maria elevante aMadre del Signore. L’anima si sente immerse nelladivinità.Paul Claudel nhar il-Milied ta’ l-1886 jid˙olg˙all-kurΩità fil-Katidral ta’ Notre Dame ta’ Pari©i.Dak il-˙in kien qed jitkanta l-G˙asar ta’ nhar il-Milied. Kif wasal id-daqq u l-kant tal-Magnifi catin-nies preΩenti bil-wieqfa, Paul Claudel li ma kienxjemmen qam ukoll. IΩda meta sema’ u rrifletta fuqil-kliem tal-Magnifi cat wasal biex ikkonverta.Francois Muriac, bniedem li ftit jew xejn ma kienjemmen, nhar it-28 ta’ Frar 1955 mar fil-Katidral ta’Notre Dame, ta’ Pari©i biex jattendi g˙all-funeral ta’Paul Claudel. Fl-a˙˙ar tal-quddiesa Funebri indaqql-orgni u minflok il-kant tad-Dies Ire indaqq u tkantal-Magnifi cat. Dak il-˙in Francois Muriac jistqarrli ˙assu li ©ie wiçç imb’wiçç ma’ Alla u emmen:“Credetti con tale forza di adesione, con tale impetodi tutto il mio essere, con una convizione cosiintensa, che non lasciava posta ad alcun dubbio.”Fi tmiem ta’ l-EΩortazzjoni: Il-Vokazzjoni ul-Missjoni tal-Lajçi fi l-Knisja fi d-dinja tal-lum il-Q.T. il-Papa Ìwanni Pawlu II jispiçça b’dawn ilkelmiet:“Meta l-Knisja ssir Marija, Kristu jitwieledfid-dinja. Meta inti tg˙ix b˙al Marija, il-˙ajjatieg˙ek takkwista tifsira ta’ salvazzjoni g˙alik ug˙al ˙utek fiΩ-Ωmien u fl-eternità.”Rendikont Finanzarju Festa 2007mill‐1 ta’ Ottubru 2006 sat‐30 ta’ Settembru 2007DÓUL LM €Ìbir bieb bieb 1,217.00 2,834.85Lotteriji 749.00 1.744.70Ikliet 2,246.00 5,231.77Donazzjonijiet 656.50 1,529.23Coffee mornings 729.63 1,699.58Ìbir mill-març ta’ l-a˙˙ar 525.00 1,222.92Ìbir mill-març King’s Own 526.00 1,225.00Interessi tal-bank 40.49 94.32Bejg˙ ta’ souvenirs 545.70 1,271.14Ólas ta’ Helium 118.29 275.54Total – D˙ul 7.353.61 17,129.30ÓRUÌ LM €Stationery, posta u envelopes 230.06 535.90Rigali tar-riçeviment 63.00 146.75Donazzjonijiet lil tan-nar 100.00 232.94Sound system 105.00 244.58Induratura armar 280.50 653.39Ironmongery 680.23 1,584.56Kor 120.00 279.52Tenur 40.00 93.17High up crane drivers 215.00 500.82Baned mistiedna u tal-post 3,132.00 7,295.60Enemalta Corporation 130.00 302.82Sigurtà fil-kaΩin 128.69 299.77Bibita Benefatturi u xorb armar 655.10 1.525.97Kuruni 22.00 51.25Stilel tal-Milied 175.00 407.64Souvenirs 336.50 783.83Fireworks 303.50 706.96Helium 118.29 275.54Total – Óru© 6,834.89 15,921.01ClassicHair Designby JosetteSir Antonio Micallef Street, Balzan – Tel: 21 49364392Festa tal‐Lunzjata 2008

It‐toroq minn fejn se jg˙addu l‐banedIt-Tnejn 7 ta’ Lulju 2008Óru© tal-vara min-niççaBanda San Gabriel ta’ Óal Balzan – Març19.30pm Il-banda San Gabriel issellem lill-varaartistika u devota ta’ Marija Annunzjata, wara jsir marçli jibda minn Triq l-G˙erusija - Triq A. Bosio - Triq DunÌwann Zammit Hammett - Triq Sir Antonio Micallef- Triq Balaguer - Triq iz-Zekkuk - Triq Santa Marija -Triq il-Kbira (Posta) - Triq Valent Muscat - Triq il-PapaAlessandru - Triq San Valentino - Triq il-Kbira salkaΩin.Il-Óamis 10 ta’ Lulju 2008It-tieni Jum tat-TriduBanda San Gabriel ta’ Óal Balzan – Març uProgramm20.00pm Il-Banda San Gabriel tag˙mel març li jibdaminn Triq Sigismondu Dimech - Triq l-Annunzjata - Triqil-Kbira - Triq Santa Marija - Triq il-Kbira sal-kaΩin.Wara l-imsemmija banda tesegwixxi programm muΩikalifuq il-plançier, fuq iz-zuntier tal-knisja. Kul˙add huwamistieden. Ser ikun hemm is-si©©ijiet biex jintuΩaw millpubbliku.Il-Ìimg˙a 11 ta’ Lulju 2008L-a˙˙ar Jum tat-TriduBanda San Gabriel ta’ Óal Balzan – Març21.00pm Il-banda San Gabriel iddoqq l-Ave Marijamal-banda Marija Annunzjata fil-pjazza. Wara l-bandaSan Gabriel takkumpanja l-istatwa ta’ San Gabriel millpjazza- Triq il-Kbira - Triq Santa Marija - Triq il-Kbirasal-kaΩin.Is-Sibt 12 ta’ Lulju 2008Lejlet il-FestaBanda Sant’Elena ta’ Birkirkara – Març20.00pm Il-banda Sant’ Elena tag˙mel març li jibdaminn Triq Sisner - Triq San Valentino - Triq il-PapaAlessandru - Triq Idmejda - Triq San Valentino - TriqSanta Marija - Triq il-Kbira - Pjazza sal-kaΩin.Il-Óadd 13 ta’ Lulju 2008Jum il-FestaBanda King’s Own tal-Belt Valletta – Març uProgrammBanda Stella Maris ta’ Tas-Sliema – Purçissjoniu Març18.30pm Il-banda Çittadina King’s Own tag˙melmarç li jibda minn Triq il-Kbira (Posta) u jibqa’ miexi tulTriq il-Kbira sa fuq iz-zuntier tal-knisja.19.30pm Waqt il-˙ru© tal-vara ta’ Marija Annunzjatal-banda King’s Own iddoqq l-Ave Marija.21.00pm Il-banda Stella Maris ta’ Tas-Sliematakkumpanja l-purçissjoni bl-istatwa ta’ MarijaAnnunzjata minn Triq Sisner - Triq San Valentino - TriqSanta Marija - Triq il-Kbira sal-kaΩin.22.30pm Il-banda King’s Own waqt id-d˙ul talvarata’ Marija Annunzjata ssellem bid-daqq ta’ diversiinnijiet Marjani.23.00pm Il-banda Stella Maris tag˙mel il-març ta’l-a˙˙ar li jibda minn fejn il-knisja g˙al Triq il-Kbira -Triq Santa Marija - Triq il-Kbira sal-kaΩin.Matul il-jiem tal-Festa, nitolbukom ©entilment sabiex il-vetturi tag˙komma t˙alluhomx ipparkjati fit-toroq li minnhom ikunu se jg˙addul-baned, ˙alli ma jkunx hemm inkonvenjenza.Fil-©ranet tal-festa n˙e©©ukom sabiex iΩΩejnu l-faççata,tixeg˙lu l-gallariji u ttellg˙u ma’ l-arbli l-bnadar u l-festuni.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192093


Carmel BezzinaB.A., M.A., M.Ed. Couns. (Bristol)Fl‐okkaΩjoni ta’ l‐erbg˙in sena minn meta fl‐1968Óal Balzan fakkar il‐mitt sena ta’ l‐istatwa titulariL‐Istatwa ta’ Marija Annunzjata‐ Storja ta’ 140 SenaÛgur li lkoll kemm a˙na g˙adna niftakru metatmien snin ilu, nhar is-Sibt, il-25 ta’ Marzu 2000,˙ri©na f’pellegrina©© mat-toroq tar-ra˙al il-varag˙aΩiΩa tal-Lunzjata biex fakkarna l-©ublew ta’l-Inkarnazzjoni ta’ l-Iben ta’ Alla. Kienet purçissjonita’ barra minn Ωmienha, li l-Balzanin ikkonkorrewg˙aliha bi ˙©arhom! Dik is-sena tal-ftu˙ talmillennjul-©did, l-istatwa tal-Lunzjata ˙ar©etdarbtejn tbierek u ΩΩejjen it-toroq tag˙na. IΩda dikma kenitx l-unika darba li l-istatwa titulari ˙ar©etdarbtejn fl-istess sena. Dawk fostna li g˙andhomta’ l-anqas ftit aktar minn erbg˙in sena jiftakru lifl-1968 dan kien ©ara wkoll. Dik is-sena Óal Balzanfakkarna l-ewwel çentinarju tal-vara titulari tal-Lunzjata nhar it-Tnejn, il-25 ta’ Marzu, jum il-festalitur©ika.Ix‐xewqa tal‐Balzanin g˙al statwa tal‐LunzjataIr-rabta ta’ Óal Balzan ma’ l-Annunzjata tmurlura ˙afna fis-snin. Mit-tmien knejjes li kien hawnÓal Balzan meta Mons. Pietru Dusina Ωar lil dan irra˙alnhar l-1 ta’ Frar 1575, tnejn minnhom kienuddedikati lil-Lunzjata. Wa˙da minn dawn il-knejjesm’g˙andna l-ebda ˙jiel tag˙ha. L-o˙ra hija l-knisjal-qadima tal-Lunzjata fi Triq it-Tliet Knejjes liaktar tard kellha tkun l-ewwel knisja parrokkjalimeta Óal Balzan sar parroçça nhar l-14 ta’ Awissu1655. Mons. Dusina jg˙idilna li l-knisja nbniet fisseklu16 u li kienet mill-bidu ddedikata lil MarijaAnnunzjata. 1 Bil-bini tal-knisja parrokkjali l-©didabejn is-snin 1669 u 1695 kompliet tisseddaq ir-rabtata’ dan ir-ra˙al mal-Lunzjata meta missirijietna˙atru dan it-tempju lil Sidtna Marija m˙abbra mill-Arkan©lu Gabriel.Mal-mog˙dija tas-snin, meta fil-gΩejjer tag˙nabdiet die˙la d-drawwa li l-parroçça jkollha l-istatwaL-istatwa titulari ta’ Marija Annunzjata, xog˙ol fl-injam ta’ MastruSalv Dimech. Din l-istatwa, l-g˙oΩΩa tal-Balzanin, issa ilha fostna140 sena.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192095

titulari tag˙ha, il-Balzanin t˙ajru huma wkollli jkollhom l-istatwa tag˙hom tal-Lunzjata. Filfatt,nhar il-15 ta’ Lulju 1864, Pasquale Muscat uMario Borg, f’isem in-nies tar-ra˙al, ippreΩentawpetizzjoni lill-Isqof Gaetano Pace Forno biexjitolbuh permess ˙alli jkunu jistg˙u jordnaw statwata’ Marija Annunzjata skond mudell approvat minnustess: “Rappresentano riverentemente di trovarsipremurosi gli abitanti di detto Casale mediantecontribuzioni fare una statua rappresentantel’Annunziazione della Beata Vergine Maria perla Santa Chiesa Parrocchiale di detto CasaleBalzan giusto un modello da essere dall’EccellenzaVostra approvato.” 2 Il-parruççani kienu lesti lijikkontribwixxu g˙al dan il-g˙an u g˙alhekk kienu˙erqana jistennew l-approvazzjoni ta’ l-Isqof.L-g˙ada, is-16 tax-xahar, wara li l-Isqof kienqara l-petizzjoni, talab g˙al aktar informazzjoniming˙and il-kappillan tal-parroçça. 3 Tlitt ijiem wara,il-kappillan, li dak iΩ-Ωmien kien Dun Pawl LiçinjuMicallef, 4 kitiblu li l-istatwa attwali ma kinitxaddattata g˙al jum il-festa u g˙alhekk kien mixtieqli ssir o˙ra li tirrappreΩenta l-Annunzjazzjoni:“… mi so il dovere di relatarle, che non hoobbiezione, che i ricorrenti siano ammessi nellaloro dimanda, per la ragione che l’attuale statuanon è addattata per il giorno festivo del titolaredi questa Sacra Parrocchiale Chiesa, che al certoassai desiderabile che si sostituisca una altra cherappresenta l’Annunziazione della Beata Verginetitolare di detta Chiesa.” 5 Il-kappillan ma kelluebda o©©ezzjoni li l-istatwa ssir, iΩda g˙amel xikundizzjonijiet, fosthom li l-istatwa tin˙adem skondmudell approvat mill-isqof, li l-parroçça ma tid˙olxg˙all-ispejjeΩ tag˙ha, u li l-istatwa tkun proprjetàtal-knisja u ting˙ata lill-parroçça ta’ Óal Balzan. 6L-Isqof Pace Forno approva din il-petizzjoni nharit-23 ta’ Lulju 1864; 7 madankollu kellhom jg˙adduaktar minn sentejn u nofs sakemm twettaq il-ftehimme˙tie© biex ix-xog˙ol seta’ jibda.L‐iskultur Salvatore Dimech(1804‐1886)Ix-xog˙ol ta’ l-istatwa l-©dida kien afdat f’idejnMastru Salv Dimech, li skond l-istoriku Castagnakien imlaqqam ‘is-Sartx’. L-iskultur SalvatoreDimech twieled il-Mosta fis-27 ta’ Frar 1804 minnGiovanni Dimech u Antonia, imwielda Agius. 8Missier Salvatore Dimech x’aktarx kien bidwi, jewinkella kien jaqla’ l-g˙ajxien tieg˙u billi jbig˙ il-˙alib tal-mer˙la mog˙oΩ li kien irabbi. “IΩda dan hubiss ipotesi u mhux fatt dokumentat,” jikteb EugeneF. Montanaro. “Wasalna g˙al din il-konkluΩjonig˙aliex fil-©urnali kontemporanji l-iskultur SalvatoreDimech jissejja˙ ukoll uomo semplice di campagna,filwaqt li l-istoriku Castagna jg˙id li Salvatore kien‘rag˙aj il-mog˙oΩ’.” 9 Salvatore kien it-tielet wildfost erba’ a˙wa: kellu ˙uh u o˙tu akbar minnu,u ˙uh iΩ-Ωg˙ir. L-a˙wa Dimech kollha twieldul-Mosta u lkoll ˙adu l-mag˙mudija tag˙hom minnidejn il-kappillan Dun Feliç Calleja. 10 Nafu fiΩ-Ωgurli l-iskultur Salvatore Dimech kien g˙adu jg˙ix fillimitital-parroçça tal-Mosta meta ta’ g˙oxrin sena,nhar is-26 ta’ April 1824, fil-knisja parrokkjali ta’Óal Lija, ˙a b’martu lil Maria Agius. 11F’xi Ωmien bejn l-1824 u l-1837 Salvatore Dimechmar jg˙ix Óal Lija, billi martu Maria kienet minn danir-ra˙al. Id-dokumentazzjoni fir-re©istri parrokkjalita’ Óal Lija, jg˙idilna Montanaro, turina b’modl-aktar çar illi mis-sena 1837 sal-mewt tieg˙u fl-1886l-iskultur Dimech baqa’ jg˙ix mal-familja tieg˙u ÓalLija. Minn dan iΩ-Ωwie© kellu tmien ulied: sitt ibnietu Ωew© subien; iΩda sfortunatament sitta minnhommietu f’età Ωg˙ira. Wara wie˙ed u g˙oxrin sena ta’Ωwie©, martu Maria mietet fis-6 ta’ Ìunju 1845, metakien g˙ad kellha biss madwar erbg˙in sena. SalvatoreDimech re©a’ ΩΩewwe©, din id-darba lil CaterinaFenech. IΩ-Ωwie© sar ukoll fil-knisja parrokkjalita’ Óal Lija nhar is-16 ta’ Settembru 1845. 12 Minndan it-tieni Ωwie© Salvatore kellu erbat itfal: Ωew©subien u Ωew©t ibniet. Fit-tifkira tal-mag˙mudija ta’ibnu l-kbir, isem il-missier huwa mniΩΩel MaestroSalvatore Dimech. 13 L-iskultur Dimech miet ÓalLija, fl-g˙omor ta’ 82 sena, nhar is-26 ta’ Ottubru1886. Difnuh l-g˙ada fil-knisja parrokkjali ta’ l-istessra˙al, fil-qabar li j©ib in-numru 55. 14Xog˙lijiet ta’ Salvatore DimechJidher li Salvatore Dimech beda l-˙idma artistikatieg˙u b˙ala skultur fil-©ebla Maltija, u jista’ jkun lihuwa kiseb l-ewwel kummissjonijiet f’dan il-qasamming˙and l-amministraturi ta’ xi knejjes parrokkjalijew sidien ta’ djar privati. L-ewwel biçça xog˙olimportanti ta’ Dimech kienet l-istatwa ta’ SanFran©isk t’Assisi, li tinsab il-Furjana quddiemil-kunvent tal-Kapuççini. L-istoriku Castagnajg˙idilna li Dimech ˙adem din l-istatwa fl-1837. 15G˙al Montanaro, din l-istatwa ta’ San Fran©isk“tirrifletti forza primittiva ispirata minn fidi qawwijata’ ru˙ sempliçi.” 16 Huwa tal-fehma wkoll li billidin l-istatwa x’aktarx qatt ma ©iet ‘irtokkata’, tista’titqies b˙ala l-uniku xog˙ol li jirrifletti veramentl-istil awtentiku u ©enwin li kien i˙addan SalvatoreDimech. F’dan il-kuntest huwa interessanti dak lideher fil-Malta Government Gazette tat-2 ta’ Mejju1838: “… this individual, whose name is SalvatoreDimech, born in Casal Musta, and endowed bynature with every talent for a sculptor, althoughwithout any instruction, does not confi ne himself toornamental work, but has advanced to the executionof the human fi gure, which comprehends the mostdiffi cult parts of the art.” 1796Festa tal‐Lunzjata 2008

Kollox juri li fl-1838 isem l-iskultur SalvatoreDimech kien mag˙ruf sewwa. F’dik l-istess sena,huwa naqqax fil-©ebla Maltija l-figura ta’ San Girgoril-Kbir li tqieg˙det quddiem il-knisja parrokkjalil-qadima taΩ-Ûejtun. Dimech ˙adem din l-istatwaminn fuq disinn tal-pittur Giuseppe Hyzler u ta˙tid-direzzjoni tieg˙u. Dan ix-xog˙ol ta’ Dimechkien imfa˙˙ar ˙afna, kif turi din il-kitba: “… thefi gure of St Gregory the Great seated in a chairexpounding the Holy Scripture, a recent work ofSalvatore Dimech… surpasses every expectation. Itis of colossal size, cut in Malta stone, after a designand under the direction of the native artist Hyzler.This statue is successfully executed in all its details,notwithstanding the great diffi culties inseparablefrom the completion of such a task…” 18 Il-kittiebjer©a’ jirreferi g˙an-nuqqas ta’ ta˙ri© formali fl-artili kellu Dimech kif ukoll g˙all-fatt li huwa kellujtemm dan ix-xog˙ol fiΩ-Ωmien qasir ta’ ˙amsinjum.Xog˙ol ie˙or importanti li kellu sehem fihl-iskultur Salvatore Dimech kien l-istatwa ta’l-Appostlu Missierna San Pawl, skolpita fil-©eblatal-franka u mwaqqfa fuq il-GΩejjer ta’ San Pawlfl-1845. Dan il-monument nazzjonali Pawlin˙admuh flimkien l-iskulturi Sigismondo Dimech 19u Salvatore Dimech. Ma nafux min ˙ejja d-disinnta’ din l-istatwa ta’ San Pawl ta’ fuq il-GΩejjer.L-istoriku Castagna jg˙idilna li Salvatore Dimechkien ‘skular’, jew alliev, ta’ Sigismondo Dimech. 20Dan jag˙tina x’nifhmu li Salvatore Dimech seta’˙a l-apprentistat tieg˙u fil-˙anut ta’ l-iskulturSigismondo Dimech. Il-fatt li Ω-Ωew© skulturi ˙admuflimkien l-istatwa ta’ San Pawl ta’ fuq il-GΩejjerjista’ jkun indikazzjoni ta’ xi rabtiet interessantibejniethom. 21Salvatore Dimech ˙alla diversi xog˙lijiet o˙rajnfil-©ebla lokali. L-istoriku Castagna jag˙ti lista taxxog˙lijietewlenin ta’ Dimech, fosthom l-istatwi tal-Gran Mastri L’Isle Adam u La Valette li kienu jΩejnuPorta San Giorgio, il-bieb ewlieni tal-belt, mag˙rufb˙ala Putirjal. 22 Jidher ukoll li Salvatore Dimechbaqa’ attiv fil-qasam ta’ l-iskultura ornamentali,hekk li Castagna jg˙idilna li fis-sena 1865 Dimechesegwixxa skultura dekorattiva fil-bini tat-TeatruRjal.Fis-snin imwa˙˙ra tieg˙u ta’ skultur, SalvatoreDimech t˙ajjar ja˙dem xog˙ol skultorju fl-injam likien je˙tie© çertu impenn u ˙ila. Din il-˙ajra tieg˙utwettqet meta ntg˙aΩel biex inaqqax fl-injam il-varatitulari tal-Lunzjata g˙all-parroçça ta’ Óal Balzan udik ta’ Santa Marija g˙all-parroçça fejn twieled, il-Mosta. Dawn kienu x’aktarx fost l-a˙˙ar xog˙lijietkbar tieg˙u. Kollox juri li Salvatore Dimech ma˙adem l-ebda kummissjoni importanti wara s-sena1868. Hekk kif illesta dawn iΩ-Ωew© statwi, metaallura kellu 64 sena, ma jissemmewx kummissjonijieto˙ra importanti, u g˙aldaqstant jag˙tina x’na˙sbu lig˙adda l-a˙˙ar snin ta’ ˙ajtu jistrie˙, okkupat fuq xixog˙ol ˙afif. 23Tg˙id x’kien li wassal lill-Balzanin jirrikorrug˙and dan l-iskultur fost skulturi u statwarji o˙rali kien hawn Malta dik il-˙abta? Fost dawn, ta’ minisemmi lil Xandru Farrugia, Pietro Paolo Azzopardi,Salvatore Psaila, u Karlu Darmanin, li kienu di©àg˙amlu isem f’pajjiΩna. 24 F’dan il-kuntest, manistg˙ux ma naqblux ma’ Montanaro li josserva“illi l-ewwel nofs tas-seklu 19 kien tabil˙aqq ilperjodutad-deheb tal-woodcarvers Maltin. Qattqabel f’pajjiΩna ma kien hawn numru daqshekksabi˙ ta’ skulturi li kienu jg˙ixu fl-istess Ωmien uli kienu kapaçi jnaqqxu fl-injam figuri maestuΩi ta’çertu livell artistiku.” 25 B’danakollu, nistg˙u ng˙iduming˙ajr tlaqliq illi Salvatore Dimech ma g˙amilxg˙ajb lill-iskulturi ta’ Ωmienu billi wera ˙ila uteknika mhux tas-soltu anke f’din il-ferg˙a ta’ artipopolari.Il‐Balzanin jordnaw l‐istatwatal‐LunzjataKienu g˙addew fuq sentejn u nofs minn metal-Isqof Gaetano Pace Forno approva li ssir l-istatwata’ Marija Annunzjata, wara l-petizzjoni li kienuressqulu Pasquale Muscat u Mario Borg f’isem inniesta’ Óal Balzan. X’setg˙u kienu r-ra©unijiet ta’dan id-dewmien ma nafux: forsi nuqqas ta’ fondi,jew il-kundizzjonijiet li kien ressaq il-kappillan,forsi wkoll l-approvazzjoni tal-mudell, jew l-g˙aΩlata’ l-a˙jar skultur biex ja˙dimha? Kienu x’kienur-ra©unijiet, nhar it-3 ta’ Frar 1867 l-istess PasqualeMuscat u Mario Borg ftiehmu ma’ l-iskulturSalvatore Dimech biex jonqox fl-injam l-istatwa ta’l-Annunzjazzjoni g˙all-parroçça ta’ Óal Balzan. Ilvarakellha tkun b’Ωew© figuri: Marija Annunzjatafuq na˙a u quddiemha l-An©lu Gabriel, u vaΩun bil-©ilji fin-nofs: “… i quali ©Pasquale Muscat e MarioBorg˙ danno e conferiscono la commissione ad essoSalvatore Dimech, di fare una statua rappresentantel’Annunziazione contenente due statue l’unal’Annunziazione e l’altra l’Angelo Gabriello con unvasetto con gilio in mezzo per la Santa ParrocchialeChiesa di Casal Balzan e non altrimenti.” 26Pasquale Muscat u Mario Borg da˙lu responsabblili jfornu lill-iskultur bl-injam me˙tie©, u hu kellujuΩa ©ibs u kolla m˙allta ta˙t id-direzzjoni ta’induratur mag˙Ωul minnhom. L-ispejjeΩ ta’ dinl-g˙aΩla ta’ l-induratur riedu jit˙allsu mill-iskulturDimech. L-istatwa bla pedestall kellha tkun lestag˙all-induratura skond il-mudell approvat sat-30ta’ Settembru ta’ l-istess sena. Il-prezz kien 50 lirasterlina, ekwivalenti g˙al 600 skud Malti. Din issommakienet tinkludi l-prezz tax-xog˙ol, il-©ibs uKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192097

fl-istess Ωmien. Issa fil-Mosta hemm dar antika filkantunierabejn Triq il-Kurat Bezzina u Triq SalvuDimech, imsemmija g˙all-iskultur innifsu, li fihajing˙ad li kien jg˙ix Salvatore Dimech u fejn ˙ademl-istatwa ta’ Santa Marija. Ir˙ama mwa˙˙la malfaççatata’ din id-dar tfakkar dan. 28 G˙alkemm danit-tag˙rif m’huwiex dokumentat, hemm tradizzjonipopolari qawwija fost il-Mostin li din hija d-dar fejnDimech ˙adem l-istatwa ta’ Santa Marija. 29 Jekk danhuwa storikament minnu, l-argument li l-istatwa tal-Lunzjata wkoll setg˙et in˙admet f’din id-dar huwab’sa˙˙tu ˙afna.Hemm ukoll il-possibiltà l-o˙ra li l-istatwa tal-Lunzjata setg˙et in˙admet xi mkien ©o Óal Balzanstess. Donnu jidher li ma kenitx xi ˙a©a rari dak iΩ-Ωmien li l-istatwi jin˙admu fil-belt jew ra˙al g˙alfejn ikunu ©ew ordnati. 30 Il-fatt li l-iskultur SalvatoreDimech kien joqg˙od Óal Lija, daqshekk viçin ÓalBalzan, jista’ jsa˙˙a˙ din il-possibiltà. IΩda jkollnaner©g˙u ntennu li m’g˙andna xejn fiç-çert u xejndokumentat.L-istatwa tal-Lunzjata kif ˙ar©et minn idejn l-iskultur SalvatoreDimech fl-1868. (Ritratt antik mill-kollezzjoni privata ta’ l-awtur)xi spejjeΩ o˙ra li setg˙u jinqalg˙u, iΩda ma kinitxtinkludi la l-induratura u lanqas il-pedestall. Muscatu Borg kienu t-tnejn responsabbli ndaqs b’©idhomfl-obbligazzjonijiet tal-˙las imwieg˙ed. Is-sommadovuta kellha tit˙allas hekk kif l-istatwa bla difettiting˙atalhom lesta g˙all-induratura. L-ispejjeΩ tattrasportkienu g˙all-klijenti.Nhar il-21 ta’ Marzu 1869 Dimech iddikjara likien irçieva ming˙and Muscat u Borg is-sommata’ 921 skud u 3 tarì. Dawn kienu jikkonsistu f’600skud g˙aΩ-Ωew© figuri tal-Madonna Annunzjatau l-An©lu Gabriel b’vaΩun bil-©ilji fin-nofs, waqtli l-kumplament tas-somma, 321 skud u 3 tarì,intefqu fuq xog˙ol u kolla g˙all-pedestall. 27 Aktarxli l-ordni g˙al dan kienet saret fl-intervall tat-tlestijata’ l-istatwa u l-˙las tag˙ha.Fejn in˙admet l‐istatwa tal‐Lunzjata?Mistoqsija li ti©ina f’mo˙˙na f’dan il-kuntest hijadwar il-post fejn setg˙et in˙admet l-istatwa titularitag˙na. Sfortunatament, ikollna ng˙idu bla tlaqliqli ma nafux. FiΩ-Ωmien meta kienet qed tin˙adem,ji©ifieri bejn Frar 1867 u Marzu 1868, l-iskulturSalvatore Dimech kien ilu jg˙ix Óal Lija tletin senau fuqhom ukoll. G˙aldaqstant hemm il-possibiltà lil-vara tal-Lunzjata n˙admet fir-ra˙al ©ar tag˙na ta’Óal Lija.Min-na˙a l-o˙ra nafu li l-Lunzjata u Santa Marijatal-Mosta tlestew fl-istess sena, l-1868, u g˙alhekknistg˙u nassumu li l-iskultur Dimech ˙adem fuqhom1868: L‐istatwa tal‐Lunzjata titlestau tasal Óal BalzanSalvatore Dimech lesta l-istatwa tal-Lunzjatata’ Óal Balzan, kif ukoll dik ta’ Santa Marija tal-Mosta, fis-sena 1868. 31 Il-˙olma tal-Balzanin issase˙˙et. L-iskultur Dimech tahom il-vara titularili xtaqu, li tirrappreΩenta l-©rajja tat-T˙abbira ta’Marija mill-An©lu Gabriel. Fuq na˙a tal-vara,naraw il-figura ta’ Marija g˙arkobbtejha, b’rashakemxejn inklinata ’l isfel u b’dirg˙ajha msallbinfuq sidirha, donnha qieg˙da tisma’ b’mod attentdak li qed jg˙idilha l-˙abbâr divin. Fuq in-na˙al-o˙ra naraw l-Arkan©lu Gabriel, Ωag˙Ωug˙ il-©miel tieg˙u, wieqaf fuq s˙aba, b’idu l-leminijamg˙ollija b’tislima lil Marija u b’idu x-xellugijaΩΩomm ©ilju, u b’par ©wiena˙, skond it-tradizzjoniikonografika. Jifred iΩ-Ωew© figuri vaΩun tondornamentat b’bukkett fjuri fih, wieqaf fuq kapitellta’ ordni kompost.Skond l-istudjuΩ ta’ l-arti l-Prof. Mario Buhagiar,fl-esekuzzjoni tax-xog˙lijiet tieg˙u SalvatoreDimech kien influwenzat mill-fehmiet ta’ l-artistimsej˙a ‘Nazareni’. Dawn l-artisti kienu jemmnuli l-arti g˙andha taqdi skop reli©juΩ jew morali, ukellhom l-ideal li jer©g˙u jnisslu fl-arti dak l-ispirtuprofondament reli©juΩ u nisrani tipiku taΩ-ÛminijietMedjevali. 32 L-esponent ewlieni tal-moviment tan-Nazareni f’Malta kien il-pittur Giuseppe Hyzler(1787-1858). G˙alkemm jidher li Salvatore Dimechma kellux rabtiet diretti ma’ akkademji jew artistibarranin, billi lanqas kien bniedem ta’ xi skola kbira,x’aktarx li beda jxaqleb lejn xejriet imnebb˙a mill-Moviment tan-Nazareni g˙aliex kien influwenzatmill-pittur Hyzler.98Festa tal‐Lunzjata 2008

akkumpanjata mill-kleru u l-poplu, fost id-daqqtal-qniepen u l-marçi mill-Banda ‘L’Isle Adam’tar-Rabat, l-isparar u dimostrazzjoni kbira. 35 DunÌwann Dimech jg˙idilna li “s’issa ma nstab ebdadokument li jag˙ti d-data tal-wasla li jidher li kienet˙abta ta’ nofs Marzu.” 36 Dak iΩ-Ωmien il-festatitulari kienet ti©i ççelebrata nhar il-25 ta’ Marzu,li allura kienet g˙adha festa kmandata. 37 Fis-sena1868 il-25 ta’ Marzu ˙abat il-jum ta’ l-Erbg˙a. Kifwaslet fuq iz-zuntier tal-knisja parrokkjali, jissoktajirrakkonta Dimech, il-kappillan Dun Pawl LiçinjuMicallef g˙amel diskors imqanqal ta’ mer˙ba fostl-entuΩjaΩmu tal-poplu Balzani. Wara d-diskorstieg˙u, il-kappillan bierek l-istatwa u din idda˙˙letmill-bieb il-kbir tal-knisja biex ˙adet postha x’aktarxfil-kappellun tar-RuΩarju, fejn g˙adha titqieg˙ed sallumfil-jiem tal-festa. Issa l-Balzanin ukoll kellhoml-istatwa titulari tag˙hom, b˙al ˙afna bliet u r˙ulao˙ra fil-gΩejjer Maltin.L-istatwa tal-Lunzjata, fl-istat ori©inali tag˙ha, armata g˙all-festafil-kappellun tar-RuΩarju. Ritratt ta’ l-ewwel kwart tas-seklu 20.(Óajr lil John Pullicino)Giuseppe Hyzler kien intlaqat mill-˙ila artistikata’ Salvatore Dimech, u bejniethom ˙admu xixog˙ol flimkien. Di©à ssemma li kien fuq id-disinnta’ l-istess Hyzler u ta˙t id-direzzjoni tieg˙u liDimech naqax l-istatwa ta’ San Girgor fiΩ-Ûejtun.G˙aldaqstant ma setax jonqos li Salvatore Dimechji©i influwenzat mill-pittur Hyzler fix-xog˙ol tieg˙u,u huwa x’aktarx min˙abba din l-influwenza lix-xog˙lijiet ta’ Dimech huma mag˙rufin aktar g˙asserjetàu d-devozzjoni tag˙hom milli g˙al-liriçiΩmu,kif jikkummenta Mario Buhagiar: “Salvu Dimech ofMosta, nicknamed ‘Is-Sartx’, was … infl uenced bythe Nazarene movement. His several painted woodprocessional statues, including the Annunciationat Balzan and the Assumption at Mosta, deviatedfrom the ©Mariano˙ Gerada tradition. They weremore static and less lyrical but, presumably, moredevout.” 33Hekk kif Mastru Salv Dimech lesta l-istatwatieg˙u, il-Balzanin li kellhom fi ˙siebhom dan ixxog˙ol˙aduha r-Rabat (Malta) g˙and induraturbiex jinduraha u jiΩgraffjaha. Meta l-istatwa kienetlesta, il-Balzanin li tant ˙admu u stinkaw biex©abru l-flus g˙aliha setg˙u jilqg˙uha b’g˙oΩΩa filparroççatag˙hom. Dak iΩ-Ωmien il-popolazzjonita’ Óal Balzan kienet ta’ madwar 700 ru˙. 34 Warali l-istatwa twasslet sa tarf Strada Reale, kif kienetmag˙rufa t-Triq il-Kbira dak iΩ-Ωmien, f’salib ittoroqfejn Óal Balzan u Óal Lija jing˙aqdu flimkien,kienet merfug˙a fuq l-ispalel minn g˙axart ir©iel,L‐istatwa tal‐Lunzjata jsirulha xitibdilietTnejn u sittin sena wara, fl-1930, fi Ωmien ilkappillanFran©isku Saverju Zahra, l-istatwa tal-Lunzjata sarulha xi alterazzjonijiet. Il-vaΩun bilwardbejn iΩ-Ωew© figuri tal-vara tne˙˙a u minflokusaret banketta indurata bi ktieb fuqha, intmessukoll il-velu fuq ras il-Madonna, u l-©wiena˙ ta’l-Arkan©lu Gabriel inbidlu ma’ o˙rajn akbar. 38Dawn l-alterazzjonijiet saru fuq id-disinn ta’l-iskultur Abram Gatt (1863-1944) minn Bormlau kienu esegwiti mill-iskultur Manwel Buhagiar(1876-1962) mir-Ra˙al il-Ìdid. G˙alkemm b’dawnil-modifiki l-istatwa ©iet tappella aktar g˙all-gostital-poplu, irid jing˙ad ukoll li tilfet xi ftit mill-mod kif˙olomha u kif ˙ar©et minn idejn Salvatore Dimech.Minkejja dan kollu, kif isostni Rafel Bonnici Calì,l-istatwa tal-Lunzjata Ωammet il-kwalitajiet artistiçili Ωejjinha bihom l-iskultur Dimech. Bonnici Calìjikkummenta hekk dwar din l-istatwa: “Dimech’sAnnunciation, which is the only surviving exampleof the master’s wood carving, displays a particularcomposition, good modelling, and, above all, a trueChristian character, which on the whole may beclassed among the best examples of local sacredart.” 39Minbarra dawn l-alterazzjonijiet, l-istatwa ©ietukoll indurata u Ωgraffjata mill-©did, din id-darbag˙and id-ditta Coleiro tal-belt Valletta. Fl-istessokkaΩjoni sar ukoll xi tibdil fl-iskultura tal-pedestallu saret bradella ©dida. Fit-tmien panewijiet talpedestalltqieg˙du riljievi ma˙duma fil-bronΩ g˙andVincenzo Sammut, brunΩar minn Birkirkara, limbag˙ad ©ew ar©entati. Fit-tliet panewijiet talfaççatanaraw il-figura ta’ l-Ispirtu s-Santu ta˙tforma ta’ ˙amiema fin-nofs tal-pedestall, u l-figuriKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 192099

L-20 ta’ April 1930. L-istatwa tal-Lunzjata, wara li sarulha xi tibdiliet, ©iet indurata uΩgraffjata mill-©did. Imdawra bid-devoti u d-dilettanti Balzanin fil-bidu tat-Triq il-Kbira,Óal Balzan, qabel ma ttie˙det proçessjonalment lejn il-knisja parrokkjali.(Ritratt mill-kollezzjoni ta’ l-awtur)allegoriçi ta’ l-evan©elisti San Mattew u SanMark fuq kull na˙a. Fil-panewijiet tan-na˙a ta’wara n-Nome di Maria mdawra bi tnax-il kewkba,flimkien ma’ l-evan©elisti San Luqa u San Ìwann.Fil-©nub tal-pedestall naraw il-profeta Isaija fuqna˙a u s-sultan David fuq in-na˙a l-o˙ra. Il-brazzital-fidda li kienu jintramaw mal-pedestall fil-festatne˙˙ew ukoll. 40Meta l-istatwa kienet lesta minn kollox, il-Balzanin ˙ejjew g˙all-okkaΩjoni biex jilqg˙uhamill-©did fosthom. Il-Lunzjata waslet Óal BalzanIl-Lunzjata fil-bieb tal-knisja f’jum il-festa. Ritratt tas-snin 50.Ir-reffieg˙a fuq quddiem (mix-xellug g˙al-lemin): Pawlu Camilleri(ta’ Paroli), ÌuΩeppi Bonello (taΩ-Ûejt), Karmnu Zarb (ta’ Luqa),Karmnu Zarb (tal-Lakku), u Karlu Zarb (tal-Pajs). Forçini: ValentBorg (ta’ Kustjoni), in-na˙a tal-Madonna, u Çensu Brincat (tal-BaΩaΩ), in-na˙a ta’ San Gabriel. Jidher ukoll Gabriel Caruanaj˙ares ’il fuq lejn l-istatwa. (Óajr lil Marija Chetcuti)nhar l-G˙id il-Kbir, Óadd qabelil-festa proprja, billi dak iΩ-Ωmienil-festa kienet issir Óadd il-Ìdid.Fl-1930 l-G˙id ©ie fl-20 ta’ April,u g˙alhekk il-festa tal-Lunzjata©iet iççelebrata l-Óadd, is-27 ta’April. Il-Balzanin laqg˙uha filbidutat-Triq il-Kbira, ˙dejn ilbinitas-Sur Fons fejn it-triq minnBirkirkara g˙al Óal Balzan tofroqna˙a lejn il-qalba tar-ra˙al u na˙alejn Sant’Anton, ftit ’il fuq millkunventtal-patrijiet KarmelitaniSkalzi. Wara li l-kappillan Zahrabierek l-istatwa, il-Balzaninimxew mag˙ha f’korteosal-knisja parrokkjali fostentuΩjaΩmu kbir. “Niftakar qisul-biera˙,” kiteb Valent Muscat,“il-korteo bl-istatwa telaq minn tarf Óal Balzan,mill-post fejn illum hemm il-Valley Butcher, u darmat-toroq kollha ta’ Óal Balzan. G˙adni qed narahafejn l-g˙assa tal-Pulizija f’tarf ir-ra˙al u nieΩlalejn il-parroçça fost id-daqq ferrie˙i tal-Banda‘Sant’Elena’ ta’ Birkirkara li akkumpanjatha matulil-korteo kollu.” 411968: Il‐Lunzjata tag˙laq mitt senaIs-snin komplew igerbbu u waslet is-senaçentinarja tal-vara tal-Lunzjata. Kienu g˙addewmitt sena! Id-dinja kienet daqet l-esperjenza qarsata’ Ωew© gwerer dinjija, u pajjiΩna kien g˙addaminn bidla kbira, soçjali u politika. Óadd mill-Balzanin li kienu raw l-istatwa tal-Lunzjata tasalg˙all-ewwel darba Óal Balzan fl-1868 ma kieng˙adu mal-˙ajjin! IΩda kien hemm uliedhom u wlieduliedhom, li l-im˙abba tag˙hom lejn il-Lunzjatama kienet xejn inqas minn ta’ missirijiethom. Issakien imiss lilhom ifakkru dan iç-çentinarju kif kienxieraq. Óal Balzan kien qed i˙ejji sabiex is-sena ta’wara jiççelebra t-tliet mitt sena mill-bini tal-knisjaparrokkjali, u g˙alhekk ©ie deçiΩ li Ω-Ωew© çentinarjiji©u ççelebrati flimkien fl-1969. IΩda l-jum tal-25 ta’Marzu 1968 ma setax jit˙alla g˙addej ming˙ajr majitfakkar g˙eluq l-ewwel mitt sena ta’ l-istatwa tal-Lunzjata.Billi din kienet okkaΩjoni speçjali, il-kappillan,li allura kien il-Kan. Dun Karm Sciberras, kellul-idea li l-istatwa tal-Lunzjata tin˙are© min-niçça utitqieg˙ed fuq il-bankun b˙alma jsir fil-jiem tal-festa.Valent Muscat, devot kbir tal-Lunzjata u g˙al ˙afnasnin kaxxier tal-kaΩin ‘San Gabriel’, dlonk avviçina’l-kappillan u wrieh l-idea tieg˙u li tkun ˙a©a xierqali nhar il-25 ta’ Marzu ssir purçissjoni bl-istatwamat-toroq ewlenin tar-ra˙al. “Mill-ewwel qabelma’ l-idea li tajtu,” kiteb Valent, “biss we©ibni li100Festa tal‐Lunzjata 2008

l-ewwel irid jitlob il-permess ta’ l-Arçisqof, li allurakien Mons. Mikiel Gonzi. Wara ftit jiem huwa qallili kien kollox sew rigward il-purçissjoni.” 42 Óare©ukoll il-permess tal-pulizija, g˙alkemm jidher li danma kienx daqshekk façli.Seba˙ il-jum tal-25 ta’ Marzu, li kien it-Tnejn.Il-qniepen tal-parroçça kienu ilhom i˙abbrus-sollennità tal-festa tal-Lunzjata sa mill-jum ta’qabel f’nofs in-nhar. Il-programm tal-©urnatabeda b’quddiesa kantata fis-sebg˙a ta’ fil-g˙odu.Saret ukoll il-quddiesa li ssir ta’ kull sena fil-jumlitur©iku fil-knisja l-qadima tal-Lunzjata fi Triq it-Tliet Knejjes. Fil-g˙axija, fil-˙amsa u nofs, tkantal-g˙asar bil-vuçijiet, u fis-sitta u kwart beda l-korteoaux fl ambeaux bl-istatwa ta’ Marija Annunzjata.Il-Balzanin ikkonkorrew bi ˙©arhom g˙al danl-avveniment speçjali u mxew b’devozzjoni kbiraquddiem l-istatwa bix-xemg˙a f’idejhom. Ilpurçissjoni©ibdet lejn il-pjazza, g˙addiet minnTriq Idmejda, Triq Sisner, Triq San Valentin, uminn Triq il-Kbira lura g˙all-knisja parrokkjali. Tulil-korteo ©ie rreçitat ir-RuΩarju u tkanta l-Innu lilMarija Annunzjata. “Kienet verament purçissjonistraordinarja li ˙alliet fer˙ u paçi fil-qlub mhuxbiss tal-Balzanin iΩda wkoll fil-qlub tal-barranin likienu preΩenti.” 43 Mad-d˙ul tal-korteo, fis-sebg˙a unofs, saret quddiesa letta djalogata b’diskors qasirta’ l-okkaΩjoni u tqarbina ©enerali. Dak in-nhartqassmu bookmarks ta’ l-okkaΩjoni.Il-bookmark,sempliçi immasinifikattiva, litqassmet erbg˙insena ilu b’tifkirata’ l-ewwelçentinarju ta’l-istatwa tal-Lunzjata.(Mill-kollezzjonita’ l-awtur)L-10 ta’ Lulju 2005. Jum il-festa tal-Lunzjata fis-sena meta ÓalBalzan fakkar it-350 sena mit-twaqqif tal-parroçça. Ir-reffieg˙a fuqquddiem (mix-xellug g˙al-lemin): Norbert Borg, Ramon Camilleri,John Pullicino, Emmanuel Gauci, u Ìor© Grech. Fuq ix-xellugjidher ukoll Lino Ciappara li jag˙mel forçina.(Ritratt: Silvio Cassar)G˙alqet il-festa l-Banda ‘San Gabriel’ biddaqqta’ marçi ferrie˙a mat-toroq tal-parroçça, sewin-na˙a t’isfel tar-ra˙al kif ukoll in-na˙a ta’ fuq.“Kbir kien l-g˙add tan-nies li akkompanjaw lillbandau l-entuΩjaΩmu taΩ-Ωg˙aΩag˙ xejn ma naqastul il-març kollu.” Hawn ta’ min isemmi li Ω-Ωew©kaΩini, flimkien ma’ ©uvnott ta’ dsatax-il sena likien joqg˙od ˙dejn il-knisja, we˙lu l-artiklu 23 talli˙arqu xi nar ming˙ajr il-permess me˙tie© skond illi©i.44 Fil-˙ru© u fid-d˙ul tal-purçissjoni l-kaΩin tal-Banda ‘San Gabriel’ spara xi bombi tal-bjut; l-istessg˙amel il-kaΩin ‘Marija Annunzjata’ meta l-istatwakienet g˙addejja minn quddiemu. IΩ-Ωag˙Ωug˙imsemmi kien ˙araq batterija ta’ stoppini kif il-varakienet die˙la fil-knisja. Dawn kienu inçidenti Ωg˙arli jintilfu fl-istorja u li se˙˙ew fl-entuΩjaΩmu taddilettantiBalzanin g˙al-Lunzjata u l-festa tag˙ha.Illum, 140 sena waraG˙addew erbg˙in sena mit-tifkira ta’ l-ewwelçentinarju ta’ l-istatwa titulari. Qisu l-biera˙! Illumdin l-istatwa g˙aΩiΩa tag˙na g˙andha 140 sena. Tuldawn is-snin kollha l-istatwa ta’ Marija Annunzjatabaqg˙et l-g˙oΩΩa u l-mimmi t’g˙ajnejn il-veriBalzanin. Fil-©miel u d-devozzjoni ta’ din l-istatwahuma raw riflessi l-©miel u l-qdusija ta’ Marija,Ommna tas-sema. Lejha rrikorrew kemm f’waqtietta’ fer˙ kif ukoll fil-waqtiet l-aktar ibsin tal-˙ajja, ufiha sabu l-fara© li xtaqu u xxennqu g˙alih. Marijaqatt ma ttradiethom. Hekk ukoll ma tiç˙adx lilnameta, fil-jiem tal-festa tag˙ha speçjalment, nersqulejha u g˙alenija ntennulha:B˙ala wliedek, Omm minn tag˙na,Nitolbuk tid˙ol g˙alina,Mit-ti©rif tal-kiefer g˙aduNitolbuk tiddefendina. 45KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920101

Nota: In˙ossni grat speçjalment lejn Dr JohnDebono u Dr Eugene F. Montanaro, li l-kitbiettag˙hom “L-Istatwa Titulari ta’ Óal Balzan ul-Iskultur Tag˙ha” u “L-Iskultur Salvatore Dimech(1804-1886)” rispettivament huma Ω-Ωew© sorsiewlenin g˙al dan l-artiklu. Inroddilhom ˙ajr minnqalbi. Nirringrazzja ˙afna wkoll lis-Sur CarmelParascandalo g˙ax-xog˙ol professjonali tieg˙u fitt˙ejjijatar-ritratti.Kotba u kitbiet o˙ra li ©ew ikkonsultati:Alexander Bonnici OFMConv, “Festi Titulariu Sekondarji fi Bliet u R˙ula ta’ Malta uG˙awdex,” f’Joseph Grech, Vari ta’ Malta uG˙awdex (Malta: Publishers Enterprises GroupLtd, 1998), pp.9-16.Joseph G. DeBono, L-Istorja tal-Vara tal-Lunzjatata’ Óal Tarxien (Malta: Parroçça Tarxien,2004).Michael Ellul, “Art and Architecture in Malta in theEarly Nineteenth Century,” f’Mario Buhagiar(ed.), Proceedings of History Week 1982 (Malta:The ©Malta˙ Historical Society, 1983), pp.1-19.Emmanuel Fiorentino, Il-Pittura f’Malta fi s-SekluDsatax (Malta: Pubblikazzjonijiet Indipendenza,2006).Noti u referenzi1Arkivju Kurja Arçiveskovili, ViΩta Apostolika PietruDusina, fol.69. Ikkwotat minn (Mons. Dun) ÌwannDimech, Óal Balzan: Ìrajjietu sa l-1999 (Malta: KunsillLokali Balzan, 2004) p.19.2Arkivju Nutarili Valletta, Nutar Annunziato FrendoMicallef, MS. 845/26, p.276. Ikkwotat minn (Dr) JohnDebono, “L-Istatwa Titulari ta’ Óal Balzan u l-IskulturTag˙ha,” f’Le˙en il-Parroçça ta’ Óal Balzan, Óar©a Nru219, Lulju 2006, p.4, u Dok. 1B, p.8.3Ibid., p.277.4Dun Pawl Liçinju Micallef , mir-Rabat (Malta), kien il-˙mistax-il kappillan ta’ Óal Balzan. Huwa ˙a l-pussessnhar is-16 ta’ Frar 1855, u baqa’ jmexxi l-parroçça sas-sena1874. Ara Dimech, op.cit., p.198.5Arkivju Nutarili Valletta, Nutar A. Frendo Micallef, MS.845/26, op.cit., p.277. Ara Debono, op.cit., p.8. Jing˙adli l-istatwa tal-Madonna tar-RuΩarju, xog˙ol l-iskulturVincenzo Dimech fl-1777, minbarra li kienet tin˙are©fil-purçissjoni tar-RuΩarju nhar l-ewwel Óadd t’Ottubru,kienet to˙ro© ukoll nhar il-festa tal-Lunzjata bejn is-sena1778 u l-1868, is-sena meta tlestiet l-istatwa titulari. AraDimech, op.cit., p.151. Sa xi snin ilu f’Óal Balzan kienhawn id-drawwa li r-reffieg˙a tal-vara tal-Lunzjata filfestatitulari ma jilbsux ilkoll l-istess muzzetta: il-˙amesreffieg˙a ta’ quddiem kienu jilbsu muzzetta ˙amra, filwaqtli l-˙amsa ta’ wara kienu jilbsuha sewda, kif normalmenttintlibes fil-purçissjoni tar-RuΩarju. Din id-drawwa issanqatg˙et, u l-lum l-g˙axar reffieg˙a jilbsu l-muzzetta˙amra.6Arkivju Nutarili Valletta, Nutar A. Frendo Micallef, MS.845/26, op.cit., p.277. Ara Debono, op.cit., Dok. 1C, p.8.7Ibid., p.277.8Arkivju Parrokkjali Mosta, Liber Baptizatorum V AbAnno 1789 Ad Anno 1833, 28 Feb. 1804, p.n.n. Ikkwotatminn Eugene F. Montanaro, “L-Iskultur Salvatore Dimech(1804-1886),” f’Dun ÌuΩepp Fenech (ed.), Óal Lija – Óarsalejn l-Img˙oddi (Malta: 1994), p.51. Montanaro jg˙idilna lit-tag˙rif li jag˙ti l-istoriku Castagna dwar id-dati tat-twelidu tal-mewt ta’ l-iskultur Salvatore Dimech mhux eΩatt.Skond Castagna, Dimech twieled fl-1805 u miet fl-1887.Ara Pietro Paolo Castagna, Lis Storia ta Malta bil GzejerTahha (Malta: 1888), Appendix (1890), p.207.9Montanaro, op.cit., loc.cit.10Interessanti ninnutaw li Dun Feliç Calleja, qabel il-Mosta,kien kappillan Óal Balzan bejn is-snin 1792 u 1797. AraDimech, op.cit., pp.184-186.11Arkivju Parrokkjali Lija, Liber Quartus Matrimoniorum1755-1896, p.124. Ara Montanaro, op.cit., p.52.12Arkivju Parrokkjali Lija, op.cit., p.235. Ara Montanaro,op.cit., loc.cit.13Arkivju Parrokkjali Lija, Liber Quintus Baptizatorum1827-1850, p.214. Ara Montanaro, op.cit., loc.cit.14Arkivju Parrokkjali Lija, Liber Quintus Defunctorum1859-1894, p.282. Ara Montanaro, op.cit., p.53. MartuCaterina mietet fil-5 ta’ Marzu 1888, sena u nofs waraΩew©ha. Fl-att tal-mewt tag˙ha, miΩmum fir-Re©istruPubbliku, naqraw li mietet f’darha: Strada Reale, no.117,Casal Lia. (Ara Re©istru Pubbliku, Valletta, Att tal-MewtNru 688/1885). Skond Montanaro, kien f’din l-istess dar lil-iskultur Salvatore Dimech x’aktarx g˙adda l-a˙˙ar sninta’ ˙ajtu.15Castagna, op.cit., L-Ewwel Parti, p.173. Huwa fatt kurjuΩkif l-istess Castagna, fil-lista tax-xog˙lijiet attribwiti lilMastru Salv Dimech, din l-istatwa ta’ San Fran©isk i˙allihabarra. Ara Appendix, op.cit., p.207.16Montanaro, op.cit., p.54.17Malta Government Gazette, 2 May 1838, No. 1430, p.171.18Ibid.19Sigismondo Dimech (1769-1853) kien l-iskultur bravu lifl-1802 ˙adem fil-©ebla l-istatwi artistiçi ta’ l-Annunzjata ul-Arkan©lu Gabriel li nsibu fuq iz-zuntier tal-knisja ta’ ÓalBalzan. Ara Castagna, Appendix, op.cit., p.204.20Ibid., p.207.21Ara Montanaro, op.cit., nota 23, p.59.22Xog˙lijiet o˙ra ta’ Salvatore Dimech li jag˙ti Castagna:l-istatwa ta’ San Pawl fi triq Óal Lija, l-istatwa quddiemil-knisja tal-Grazzja f’ÓaΩ-Ûebbu© (1842), San Pietru u SanPawl fin-Nadur (1850), l-istatwa tal-Madonna tal-Karmnu,li tmiss mal-knisja tal-Karmnu, bejn Triq it-Teatru u Triqiz-Zekka, fil-belt Valletta (1855), San ÌuΩepp fil-pjazzatal-Mosta, San Nikola u San Rokku fis-Si©©iewi (1860),il-Madonna tar-RuΩarju fin-Nadur (1861), u l-istatwa tal-Madonna fiç-çimiterju tar-Rabat ta’ G˙awdex (1867). AraCastagna, Appendix, op.cit., p.207.23Ara Debono, op.cit., p.6.24Xandru Farrugia (1791-1871) kien l-iskultur li fl-1829naqqax fl-injam l-istatwa tal-Lunzjata g˙all-parroçça ta’Óal Tarxien. L-iskultur Salvu Psaila (1798-1871) ˙alla,b˙ala l-aqwa xog˙ol tieg˙u, l-istatwa ta’ Sant’Elena ta’Birkirkara fis-sena 1837. L-istatwarju Karlu Darmanin(1825-1909) kien g˙adu kemm ˙adem fil-kartapestal-istatwa tas-Salvatur g˙all-parroçça ta’ Óal Lija fl-1864.25Montanaro, op.cit., p.56.26Arkivju Nutarili Valletta, Nutar A. Frendo Micallef, MS.845/26, p.269. Ara Debono, op.cit., Dok. 1A, p.7. Dan ilkuntrattbejn Pasquale Muscat u Mario Borg fuq na˙a ul-iskultur Salvatore Dimech fuq in-na˙a l-o˙ra sar “nellacasa posta in Casal Balzan nella Strada Tre Chiese numeroquaranta.”27Ibid., MS. 845/35, pp.1339-1340. Ara Debono, op.cit., Dok.2, p.9. Din id-dikjarazzjoni wkoll saret fl-istess uffiççju tan-Nutar Frendo Micallef, Nru 40, Triq it-Tliet Knejjes, ÓalBalzan.28Inrodd ˙ajr lis-Sur Joseph Gambin (Óal Balzan) li ©ibidli102Festa tal‐Lunzjata 2008

l-attenzjoni g˙al din id-dar u li ˙adni naraha nhar il-Óadd,il-21 ta’ Ottubru 2007.29Is-Sur Joe Borg, storiku intiΩ ˙afna fuq il-©rajja tal-Mostau r-Rotunda tag˙ha, g˙alkemm jistqarr li sa fejn jaf hum’hemm l-ebda dokument fl-arkivju tal-knisja arçipretalital-Mosta li juri dan, kitibli hekk: “G˙andi 70 sena u saminn tfuliti dejjem smajt li f’din it-triq Salvu Dimech ˙ademl-istatwa ori©inali li kellna. Hekk kienu jg˙idu d-dilettantital-knisja Mostin. Fuq din it-tradizzjoni popolari mexasa˙ansitra l-Kunsill Lokali meta xi snin ilu ˙are© bl-idea lijwa˙˙al plakka kommemorattiva mal-faççata tad-dar li fihang˙ad li Salvu Dimech ˙adem l-ewwel statwa titulari ta’Santa Marija tag˙na” (minn ittra lill-awtur datata l-21 ta’Jannar 2008). Nirringrazzjah tat-tag˙rif u l-interess tieg˙u.30Hekk, ng˙idu a˙na, l-iskultur Vincenzo Dimech (1768-1831)˙adem l-istatwa ta’ San Publju fl-1811 fil-Furjana stess, f’darfi Triq il-Miratur kantuniera ma’ Triq San Publju; MarianoGerada (1766-1823) wkoll ˙adem l-istatwa titulari ta’Santa Katerina fl-1818 fiΩ-Ûurrieq stess, ©o ˙anut quddiemil-knisja; u l-istatwa ta’ Sant’Elena n˙admet minn SalvuPsaila fl-1837 f’dar fi Triq Óal G˙arg˙ur, ©o Birkirkara. AraGuido Lanfranco, L-Istatwi Titulari u l-Istatwarji Tag˙hom(Malta: Klabb Kotba Maltin, 1999), pp. 4, 12, 55.31Castagna, Appendix, op.cit., p.207. Montanaro jaraha “˙a©atassew stramba li Salvatore Dimech lesta dawn iΩ-Ωew© varititulari fl-istess sena (1868).” Wie˙ed jissuspetta li Dimechbeda ja˙dem fuq dawn iΩ-Ωew© vari titulari qabel is-sena1868. Fil-kaΩ tal-Lunzjata, ix-xog˙ol beda ta’ l-inqas senaqabel, meta fi Frar 1867 Pasquale Muscat u Mario Borgiffirmaw il-kuntratt ma’ l-iskultur. Hawn ta’ min jg˙id libejn l-1860 u l-1866 Salvatore Dimech kien impenjat sewfix-xog˙ol ta’ skultura fil-bini tat-Teatru Rjal. Montanarojuri l-fehma li dan ix-xog˙ol fit-Teatru Rjal seta’ kien ilka©unprinçipali ta’ xi dewmien fl-esekuzzjoni tal-varititulari ta’ l-Assunta u tal-Lunzjata. Ara Montanaro, op.cit.,nota 36, p.60.32In-Nazareni kienu grupp ta’ pitturi Ωg˙aΩag˙ idealistili tfaççaw fil-Ìermanja fil-bidu tas-seklu 19. Aktar ’ilquddiem huma stabilixxew ru˙hom f’Ruma, u kien hawn liinfluwenzaw lill-artisti Maltin li kienu qed jistudjaw f’dik ilbelt.Ara Dominic Cutajar u Emmanuel Fiorentino, “Trendsand Influences in Maltese Art 1800-1964,” f’Victor Mallia-Milanes (ed.), The British Colonial Experience 1800-1964(Malta: Mireva Publications, 1988), pp.249-261. Ara wkollIan Chilvers (ed.), The Oxford Dictionary of Art (OxfordUniversity Press, 2004), p.495.33Mario Buhagiar, “The Cult of St Catherine in Malta,” filktiebta’ Seraphim M. Zarb u Mario Buhagiar, St Catherineof Alexandria: Her Churches, Paintings and Statues in theMaltese Islands (Malta: 1979), p.220. Buhagiar isostni li kienmin˙abba dan in-nuqqas ta’ appell popolari li xi xog˙lijiet ta’Salvatore Dimech wara ©ew mimsusa jew modifikati. Dan©ara kemm fil-kaΩ tal-Lunzjata, kif se naraw ’il quddiem,u aktar u aktar fil-kaΩ ta’ Santa Marija tal-Mosta, li fl-1948sarulha tibdiliet kbar ta˙t id-direzzjoni ta’ l-iskultur VincentApap. Dwar l-istatwa ta’ l-Assunta kif ˙ar©et minn idejnSalvatore Dimech, Montanaro jikteb: “Jidher li kienet xbihadevota li tevoka ©miel u perfezzjoni morali. … fiha jispikkal-aktar il-mod ori©inali li bih l-iskultur esegwixxa l-qag˙datal-mant wiesa’ u mifta˙ tal-Madonna.” Ara Montanaro,op.cit., p.56. Ara wkoll Carmel Bezzina, “Parish TitularStatues: The Annunciation – Balzan,” Heritage 66 (Malta:Midsea Publications), p.1286.34Fl-1861 il-popolazzjoni ta’ Óal Balzan kienet ta’ 662 ru˙,skond iç-çensiment tal-31 ta’ Ottubru ta’ dik is-sena. AraCensus of the Islands of Malta, Gozo and Comino (Malta,1863), pp.2, 28.35Ara Devot, “G˙eluq il-Mitt Sena ta’ l-Istatwa ta’ MarijaAnnunzjata,” Il-Berqa, il-25 ta’ Marzu 1968, p.4. Il-qattminsi Valent Muscat (1913-1988) jirrakkonta aneddotu ˙elumarbut mal-wasla tal-Lunzjata fl-1868. Jg˙id li kien sama’ming˙and ix-xju˙ ta’ qablu li “dak in-nhar, qalb il-follata’ Balzanin …, kien hemm wie˙ed imlaqqam l-OrlandiΩli qalilhom: ‘Óuti Balzanin, g˙amilna din l-istatwa hekksabi˙a u se ne˙duha lejn ir-ra˙al ming˙ajr banda?’ U dakil-˙in qala’ l-milsa minn rasu u beda ji©bor, u f’qasir Ωmienkellu biΩΩejjed biex mar qala’ l-Banda ‘L’Isle Adam’,li akkompanjat il-vara mir-Rabat sa Óal Balzan ….” AraValentino Muscat, “L-Ewwel Çentinarju tal-Vara ta’ MarijaAnnunzjata 1868-1968,” Óal Balzan, Nru 40, Marzu/April1978, p.1.36Dimech, op.cit., pp.148-149.37Il-festa tal-Lunzjata baqg˙et ti©i ççelebrata fil-jum litur©ikutag˙ha tal-25 ta’ Marzu x’aktarx sas-sena 1919, barra metadan il-jum kien ja˙bat fil-Ìimg˙a Mqaddsa. Fl-1920 il-festatal-Lunzjata, kemm f’Óal Balzan kif ukoll f’Óal Tarxien,saret il-Óadd, il-11 ta’ April, Óadd fuq l-G˙id il-Kbir,mag˙ruf minna l-Maltin b˙ala Óadd il-Ìdid (Dominicain Albis). Ara Guida Generale di Malta e Gozo (1920).Il-kittieb preΩenti qed i˙ejji studju dwar id-dati meta ©ietiççelebrata l-festa tal-Lunzjata f’Óal Balzan mis-sena 1868sal-lum.38Il-bukkett bil-ward li tne˙˙a mill-istatwa ori©inali ta’Salvatore Dimech illum jintrama fuq l-artal tal-kor fil-jiemtal-festa titulari, filwaqt li l-kapitell ta’ ta˙t il-vaΩun bilwardjintuΩa biex fuqu jitqieg˙ed l-ostensorju tar-relikwafuq l-artal ma©©ur. Il-©wiena˙ ta’ l-an©lu Gabriel tqieg˙dufinta mad-dahar tan-niçça ta’ San Mikiel billi din in-niççapjuttost çkejkna ma tippermettix li l-istatwa ta’ San Mikieltid˙ol fiha bil-©wiena˙ ori©inali tag˙˙a.39Rafel Bonnici Calì, “The Processional Statue of theAnnunciation,” Óal Balzan, Nru 36, Lulju/Awissu 1977,Supplement p.II.40Dawn il-brazzi llum jintramaw bejn il-pilastri ma©©uri fuqil-presbiterju fil-jiem tal-festa.41Muscat, op.cit., p.4. Ara wkoll Dimech, op.cit., p.149. DakiΩ-Ωmien l-g˙assa tal-pulizija kienet fil-kantuniera ˙dejnil-garaxx tal-Percius, faççata tal-˙anut tal-Qâdi, it-ThreeVillages Bar. L-g˙assa, li kienet taqdi l-˙ti©ijiet ta’ ÓalLija u Óal Balzan, baqg˙et f’dak l-istess post sas-snin 70.Il-˙anut tal-la˙am Valley Butcher li jissemma g˙adu hemm,iΩda l-lum i©ib l-isem ARG Meat Market.42Muscat, op.cit., p.4.43Ibid.44IΩ-Ωag˙Ωug˙ li jissemma huwa Charles Briffa li aktar tardstabbilixxa ru˙u b’mod professjonali fil-qasam tal-log˙obtan-nar. Il-familja Briffa kienu joqog˙du fid-dar Nru 2,Triq l-Annunzjata, kantuniera ma’ Triq Dun Spir Sammut.45Dan huwa r-ritornell tal-Kurunella lil Marija Annunzjata,kurunella antika li ilha ting˙ad fil-parroçça ta’ Óal Balzansa mis-seklu 19. Inkitbet x’aktarx qrib is-sena meta saretl-istatwa titulari. Fil-fatt kien b’digriet tat-3 ta’ Lulju 1871 lil-Isqof Mons. Fra Gaetano Pace Forno ta 40 jum indul©enzalil min jg˙id bil-qalb din il-kurunella. Din l-istess kurunellag˙adha sal-lum ting˙ad fit-tlett ijiem tat-tridu.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920103

SteveStationery Bazaar&SteveToys & Giftsforstationery, magazines,photocopies,binding & laminating service,haberdashery, underwear,toiletries, make‐up,toys & giftsBoth behind Balzan Playing FieldTel/Fax: 2149 0106104Festa tal‐Lunzjata 2008

Innu lil Óal BalzanÌejt G˙andekHawnhekk ©rejna fi tfulitnahawnhekk lg˙abna ming˙ajr ˙siebhawnhekk sibna kenn u fara©meta kbirna, qraba w ˙bieb.Rit:Óal Balzan ©o nofs il-GΩirab’©onna mfew˙a b’warda u Ωaharhuwa ©awhra tleqq u tilmakemm bil-lejl u kemm bi nhar.Hawnhekk sibna l-g˙axqa tag˙nahawn iltqajna fer˙anin©o kull triq u ©o kull pjazzatifkirietna g˙adhom ˙ajjin.Rit:Óal Balzan ©o nofs il-GΩira eçç.Hawn t˙abbejna l-ewwel darbahawnhekk ©ejna ma’ l-uliedhawnhekk rajna s-snin g˙addejjata˙t il-kappa tas-smewwiet.Rit:Óal Balzan ©o nofs il-GΩira eçç.Hawn in©barna nag˙tu qimahemm bl-g˙emil u kemm bil-fommlil Marija li ©iet mg˙arrfali ta’ Alla se ssir Omm.Rit:Óal Balzan ©o nofs il-GΩira eçç.Hawnhekk fra˙na waqt il-festiu f’kull mewt xerridna d-dmug˙hawnhekk g˙exna u hawn se mmutug˙ax dar-ra˙al in˙obbuh.Rit:Óal Balzan ©o nofs il-GΩira eçç.Kliem: Il-Poeta Balzani Ìor© BorgMuΩika: Mro Joseph VellaÌejt g˙andek, Omm Alla Marijabiex qalbi ssaffiha mis-semm;biex tg˙ini fil-˙ajja li fadal,te˙lisni mill-mi©ja ta’ ’l hemm.Ìejt g˙andek g˙ax smajt li int Ommna’L Uliedek we˙dihom t˙allix.G˙ax naf li dil-˙ajja te˙lishamill-˙aΩen tad-dinja t-tlellix.Ìejt g˙andek. Qaluli min inti.Li Alla ried lilek b˙al Omm.Dil-˙ajja biss mieg˙ek ner˙ilhag˙ax lili b˙al ibnek iΩΩomm.Ìejt g˙andek Marija, u tlabtek.Quddiemek stqarrejt il-˙tijiet.Im˙abbti g˙alik ˙assejt tog˙lau qatt din il-fjjamma ma ntifet.Rajt l-an©li, Madonna, madwarekg˙and Ibnek bil-˙rara jtellg˙uk.G˙ax hemm lilek riedu fil-©enna,biex jibqg˙u ma’ Kristu jg˙oΩΩuk.I©borna b˙al a˙wa lkoll mieg˙ek.Il-Grazzji ag˙tina kull ˙inbiex qatt lilek, l-Ibnek, ma n˙allu.F’dil-˙ajja Ωomm’int mag˙qudin.Kitba Peter A. CaruanaPosters kbarta’ l-Annunzjatag˙all-bejg˙ mill-kaΩin.Prezz €5.Kwantità limitata,a˙seb kmieni!KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920105

San Ìor© Preca u Óal BalzanCarmel BezzinaIl-©rajjiet li g˙addejna minnhom is-sena lig˙addiet Ωgur li g˙adhom immarkati fil-mo˙˙ ufil-qalb tag˙na lkoll, kemm ta’ dawk fostna li nharit-3 ta’ Ìunju 2007 konna preΩenti fi Pjazza SanPietru g˙all-kanonizzazzjoni tal-Beatu Ìor© Preca,kif ukoll ta’ l-eluf l-o˙ra li segwew din l-okkaΩjoniunika permezz tat-televiΩjoni. Din il-©rajja, li se˙˙etfis-sena meta s-Soçjetà tad-Duttrina Nisranija(MUSEUM) kienet qieg˙da tfakkar g˙eluq il-mittsena mit-twaqqif tag˙ha, ma jistax jonqos li ©abetmemorji differenti lil ˙afna nies: u˙ud irrakkontawli ltaqg˙u ma’ Dun Ìor© jew li qerrew g˙andu,o˙rajn li fittxewh g˙al parir u serr˙ilhom qalbhom,o˙rajn li semg˙uh jitkellem waqt xi sajda jew litahom xi ˙elwa mbierka meta kienu g˙adhomimorru l-Museum.Dun Ìor© u l‐bidu tal‐Museumf’Óal BalzanÓal Balzan ukoll g˙andu t-tifkiriet tieg˙ux’jirrakkonta ta’ dan il-bniedem ta’ Alla. G˙alkemmdawn it-tifkiriet fil-qofol tag˙hom huma marbutinmal-©rajja ta’ l-oqsma tal-Museum f’din il-parroçça,niltaqg˙u ma’ episodju li se˙˙ qabel. Jing˙ad lifl-1921 Dun Ìor© Preca inzerta g˙addej minn ÓalBalzan. Wie˙ed Ωag˙Ωug˙ jismu Spiru Sammut,li kien qed jag˙mel xi lavur fuq il-bejt, kif lema˙lil Dun Ìor© sejja˙lu u talbu jbierku. Dun Ìor©qallu jinΩel ˙a jkellmu. “Int ma tmurx il-Museum?”staqsieh. Spiru wie©bu: “Óal Balzan m’g˙andniexMuseum.” Dun Ìor© ˙ajru biex jibda jmur Ó’Attardu jie˙u mieg˙u wkoll lil s˙abu. IΩ-Ωag˙Ωug˙ hekkg˙amel, u baqa’ jmur Ó’Attard sakemm infeta˙ il-Museum Óal Balzan. 1Il-Fundatur tas-Soçjetà kellu sehem importantifil-©rajja tat-twaqqif tal-Museum f’Óal Balzan. Dan˙are© çar meta, fis-snin 70, kont qed ni©bor it-tag˙rifkollu li stajt biex indomm l-istorja tal-Museum tassubienfil-parroçça tag˙na. 2 G˙all-bidu kien ©ie ÓalBalzan Dun Ìor© flimkien ma’ l-ewwel SuperjurÌenerali tas-Soçjetà, Ew©enju Borg. Huma laqqg˙ut-tfal fit-triq ta’ wara l-knisja, fejn illum hemmTriq l-Annunzjata, u meta raw li kien hemm arttajba, Dun Ìor© ordna li jitwaqqaf il-qasam. Dankien x’aktarx g˙all-bidu ta’ l-1923, fi Ωmien ilkappillanDun Amabile Sisner. B˙ala lokal inkrietid-dar li qieg˙da fil-kantuniera n-na˙a tal-lemin talknisjaparrokkjali, u b˙ala l-ewwel superjur in˙atarÌuΩeppi Galea minn Birkirkara. 3Din id-dar – illum Nru 2, Triq l-Annunzjata, kantuniera ma’ TriqDun Spir Sammut – kienet l-ewwel qasam tal-Museum tas-subienf’Óal Balzan.106Festa tal‐Lunzjata 2008

Kien hemm drabi o˙ra meta Dun Ìor© Ωar il-Museum tas-subien f’Óal Balzan, g˙alkemm mhuxiΩ-Ωjajjar kollha huma dokumentati bil-kitba. DunSpir kien qalli li l-qasam ta’ Óal Balzan kien wie˙edmill-oqsma li l-Fundatur kien i˙obb iΩur. 4 FiΩ-Ωmienli kien superjur Spiru Sammut innifsu, bejn is-snin1929 u 1938, Dun Ìor© kien Ωar il-qasam u g˙amellezzjoni f’wa˙da mis-sajdat li kienu saru. Dak iΩ-Ωmien is-sajdat kienu jsiru fil-qasam stess, li kienikun mimli daqs bajda bin-nies. F’sajda minnhom,jirrakkonta Dun Spir, tant kienu marru nies lisa˙ansitra l-kappillan, Dun Fran©isk Saverju Zahra,baqa’ mistag˙©eb. G˙ad-dawl tal-lampi tal-pitrolju,in-nies kienu jimlew kull rokna tal-qasam, fuq uisfel, u l-kelliem kien joqg˙od fil-bieb bejn iΩ-Ωew©kmamar ewlenin biex Ωgur jinstama’ minn kul˙add.Óolqa o˙ra li torbot ’il Dun Ìor© mal-Museumta’ Óal Balzan hija l-istatwa simpatika ta’ SanLawrenz li sal-lum g˙adna naraw fil-qasam. Lil danil-qaddis martri l-Fundatur g˙aΩlu l-protettur tattfalsubien imsej˙in Mag˙Ωulin u Aspiranti, ji©ifieridawk ta’ bejn it-12 u s-16-il sena. Din l-istatwasaret fi Ωmien is-superjur Spiru Sammut. Qabelordna din l-istatwa, is-superjur tkellem ma’ DunÌor© u fissirlu l-˙sieb tieg˙u. L-idea g˙o©bitu ˙afna’l-Fundatur u lis-superjur qallu kif xtaqu jag˙milha:San Lawrenz liebes ta’ djaknu, bil-gradilja f’idu,qieg˙ed i˙addan tfajjel Mag˙Ωul bil-kalzetti twalsuwed sa ta˙t irkubbtejh, kif kienet titlob ir-regoladak iΩ-Ωmien. L-istatwa saret Lecce, l-Italja, u swietmadwar lira u nofs. 5Dun Ìor© u l‐Museum tal‐bniet f’ÓalBalzanIl-Museum tal-bniet fil-parroçça g˙andu wkolll-esperjenzi tieg˙u tal-Fundatur. Il-qasam talbnietf’Óal Balzan infeta˙, bejn wie˙ed u ie˙or,fl-1930/1931 mix-xebba Duminka Fenech li kienetinsistiet ˙afna g˙all-ftu˙ tieg˙u. Dan kien fi Ωmienil-kappillan Zahra. Duminka ©a kienet tg˙allemid-duttrina l-knisja. Fil-bidu Dun Ìor© kien imurg˙andha u kien jag˙mel il-lezzjonijiet g˙andha.L-ewwel superjura tal-qasam kienet is-soçjaÌuΩeppina Calleja minn Birkirkara, u l-ewwel darkienet fi Triq Santa Marija. Jing˙ad ukoll li DunÌor© baqa’ jmur spiss f’dan il-qasam biex ikellemlil Duminka u wara kien jag˙mel il-lezzjoni, li ©ielisaret fuq il-bejt. 6Is-soçji tal-bidu jirrakkontaw li darba, waqtwa˙da mil-lezzjonijiet, kellhom bΩonn id-dawl filkamra.Dun Ìor© qabad lampa b’Ωew© ftejjel, ubiex idendilha mal-˙ajt ˙a labra tar-ras, da˙˙alhafil-bieb, u dendel il-lampa mag˙ha. Malli raw lil-labra ma çedietx u l-lampa Ωammet, qamet g˙ag˙afil-kamra u Dun Ìor©, bis-sempliçità tipika tieg˙u,qalilhom: “Ara ma tonqsux mill-fidi!” Ìrajja o˙raDun Ìor© Preca (1880-1962), il-Fundatur tas-Soçjetà tad-DuttrinaNisranija (MUSEUM). Dan huwa r-ritratt uffiçjali m˙ejjig˙all-kanonizzazzjoni.tirrakkontaha s-soçja Annunzjata Sammut, illummejta. 7 Dak iΩ-Ωmien Lonza kienet g˙adha tifla.Darba, wara l-lezzjoni fuq il-bejt, waqt li Dun Ìor©kien qed jitkellem mas-soçji u t-tfal, huwa po©©al-pala ta’ idu quddiem il-lampa. Lonza baqg˙etimpressjonata meta f’nofs id Dun Ìor© deher iddawlminn na˙a g˙al o˙ra ta’ idu. 8Fi Ωmien il‐gwerraMeta faqqg˙et il-gwerra f’Ìunju 1940, il-©rajjatal-Museum f’Óal Balzan da˙let f’faΩi ©dida. ÓalBalzan kien wie˙ed mill-ir˙ula l-aktar imfittxa minniestal-Kottonera u l-in˙awi ta’ madwar il-Portil-Kbir li ©ew isibu l-kenn fl-ir˙ula tal-kampanja. 9B˙al ˙afna djar o˙ra f’Óal Balzan, l-oqsma mtlewbir-refu©jati u l-membri kellhom ifittxu band’o˙ra.Is-soçju Balzani Fran©isku Vassallo, mag˙ruf b’ta’Mudest, offrielhom li jiltaqg˙u g˙andu f’Ωew©kmamar li huwa kellu fi Sqaq Numru 1 fit-Triqil-Kbira, quddiem il-Madonna tar-Rummiena.Hemmhekk Frenç kien ja˙dem ta’ mastrudaxxamatul il-©urnata u fil-g˙axija kien i˙ejji l-post ˙allijin©abru hu u s˙abu s-soçji r©iel sabiex jg˙allmud-duttrina u flimkien jag˙mlu l-laqg˙a tag˙hom,imsej˙a ‘assenjatur’. Il-kappillan Zahra ma naqasx lijag˙ti s-sehem tieg˙u wkoll billi lis-soçji offrielhomli jiltaqg˙u fil-knisja Ω-Ωg˙ira tal-Lunzjata. L-istessxorti messet lis-soçji nisa. IΩ-Ωew© soçji BalzaninLonza Sammut u Karmena Zarb kienu jinΩlujg˙allmu d-duttrina lit-tfal fix-xelter.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920107

Hekk kif intemmet il-gwerra, il-membri malajr˙asbu sabiex jiksbu post imdaqqas u jg˙ammruhb˙ala dar g˙at-tag˙lim nisrani. Il-kappillanoffrielhom b’kera dar, proprjetà tal-knisja, fi Triqit-Tliet Knejjes. G˙alkemm il-post ma kienx kbir,g˙o©obhom. Dan il-lokal, bi ©nien mieg˙u, g˙addauffiçjalment f’idejn is-Soçjetà nhar il-21 ta’ Jannar1945. Huwa dan l-istess lokal li g˙adu jservi ta’qasam Museumin g˙at-tfal subien sal-©urnata tallum.Dan il-lokal ukoll gawda l-preΩenza ˙ajja tal-Fundatur u sama’ l-kelma m˙e©©a tieg˙u. San Ìor©Preca Ωar dan il-qasam nhar it-13 ta’ Novembru 1947u nhar is-16 ta’ Awissu 1948. FiΩ-Ωew© okkaΩjonijiethuwa ©abar it-tfal fuq il-bejt – ˙a©a li kien i˙obbjag˙milha ˙afna – u g˙amlilhom lezzjoni. 10Stejjer dwar Dun Ìor© f’Óal BalzanKien f’wa˙da minn dawn l-okkaΩjonijiet li s-soçjuCarmel Parascandalo ra l-ewwel darba lil Dun Ìor©.Dak iΩ-Ωmien Parascandalo kellu madwar 11-il sena,u kien fil-klassi msej˙a Preparatorja. Ta’ tifel likien, Parascandalo baqa’ impressjonat b’dak li ©ara.“Dak in-nhar, billi kienet is-s˙ana, tlajna fuq il-bejtbiex Dun Ìor© jag˙mlilna l-lezzjoni hemmhekk.Ftit wara li beda jkellimna,” jirrakkonta, “xi baqar likien hemm ftit ’il bog˙od mill-qasam bdew jg˙ajtu,u a˙na ta’ tfal li konna bdejna nid˙qu. Dak il-˙inDun Ìor© qalilna li dan kollu qed jag˙mlu x-xitanbiex itellifna l-lezzjoni, u wara ftit dawn waqfu.” 11Episodju simili jirrakkontah Ìor© Borg. MetaÌor© kien g˙adu fil-klassi Preparatorja jiftakar lilxi kandidati u soçji jsemmu li darba wa˙da, waqtlaqg˙a li Dun Ìor© kien g˙amlilhom fuq il-bejttal-qasam, “xi ˙add fit-triq kien we˙illu l-˙orn talkarozzau baqa’ jdoqq. It-tfal bdew jid˙qu. DunÌor© qalilhom: ‘Ara kif se jieqaf dan il-˙oss.’ Óare©il-kuruna tar-RuΩarju u kif qeg˙idha quddiemhomil-˙oss waqaf fil-pront.” Ìor© Borg jiftakar ukoll lig˙all-˙abta tas-sena 1952, meta kellu sitt snin, DunÌor© kien ©ie fil-qasam ta’ Óal Balzan u g˙amellezzjoni lit-tfal kollha fil-bit˙a tal-qasam. 12Meta Dun Ìor© kien ikun f’xi belt jew ra˙al,˙afna kienu l-ommijiet li kienu jersqu bit-trabitag˙hom sabiex Dun Ìor© iberikhom. Kien hemmdrabi meta lil xi ommijiet huwa ˙abbrilhom xi ˙a©adwar uliedhom. Wa˙da minn dawn l-ommijietkienet Yvonne Grech minn Óal Balzan li marrettisma’ lil Dun Ìor© jitkellem waqt sajda li kienetqed issir fil-parroçça. Dan kien x’aktarx lejn l-a˙˙artas-snin 40. Wara li spiççat il-laqg˙a, Yvonnemarret b’binha Joseph g˙adu tarbija u talbet lil DunÌor© iberkilha t-tifel. Huwa mhux biss bierku bilqalb,iΩda qalilha: “Dan it-tifel g˙ad isir saçerdot.”Joseph Grech meta kiber sar qassis u mbag˙ad ukollisqof fl-Awstralja, fejn g˙adu sal-lum jaqdi l-Knisjaf’dak il-kontinent kbir. 13Is-santa tal-mewt tat-tfajjel Louis Grech,wie˙ed mit-tfal Mag˙Ωulin fil-Museum ta’ Óal Balzan.(Óajr lill-a˙wa Grech, il-ku©ini ta’ Louis)Aneddotu ˙elu u konsolanti ie˙or marbut mal-Fundatur jirrigwarda wie˙ed mill-Mag˙Ωulin talqasam.Dan kien Louis Grech, tifel ferrie˙i u fuqru˙u, ma˙bub ˙afna minn s˙abu. Louis kellu mardaserja u kellhom je˙duh l-isptar. Marru jarawh ˙afnamembri tal-Museum, kbar u Ωg˙ar, u Dun Ìor©li darba inzerta l-isptar mar jarah ukoll. Nhar is-Sibt, it-3 ta’ April 1954, Louis Grech miet fl-isptarSan Luqa. 14 Il-funeral tieg˙u sar mill-isptar g˙alquddiem il-Museum, fejn kien hemm mi©bura t-tfalkollha tar-ra˙al flimkien ma’ xi membri mill-oqsmata’ Óal Lija, Birkirkara u Tas-Sliema, li mbag˙ad,wara l-quddiesa, akkumpanjawh sad-difna. DunÌor© kien mg˙arraf bil-mewt ta’ dan it-tfajjelfl-a˙jar tieg˙u u qal lil Victor Delicata, li kien issuperjurdik il-˙abta, li Louis salva ru˙u g˙ax kieni˙obb jistudja s-sentenzi tal-‘Le˙en il-Ma˙bub’,kif Dun Ìor© kien i˙obb isejja˙ is-sentenzi sbie˙ li˙ar©u mill-fomm ta’ Sidna Ìesù. 15Dik li x’aktarx kienet l-a˙˙ar Ωjara ta’ San Ìor©Preca f’Óal Balzan se˙˙et f’Diçembru 1958. Dikis-sena, nhar is-7 ta’ Diçembru, lejlet il-festa tal-Kunçizzjoni, ©iet imbierka l-grotta tal-Madonnafil-bit˙a tal-qasam tas-subien. Dan il-g˙ar tal-©ebel, imΩejjen bix-xbihat tal-Madonna u Santa108Festa tal‐Lunzjata 2008

Bernardetta, sar b’devozzjoni f’g˙eluq il-mitt senamid-dehriet tal-Madonna f’Lourdes. Iç-çerimonjata’ l-inawgurazzjoni bdiet billi Abel Giglio, millqasamta’ Birkirkara, wera xi slajds ta’ Lourdes,imbag˙ad Dun Ìor©, wara li kixef il-g˙ar, bierkuu g˙amel diskors dwar il-‘Ver©ni Mbierka’, kifhuwa kien i˙obb isejja˙ lill-Madonna. Fl-a˙˙ar taççerimonja,il-Fundatur bierek il-˙elu qabel tqassamlill-preΩenti. G˙al din l-okkaΩjoni, minbarra ximistednin u g˙add sabi˙ ta’ r©iel mill-parroçça,kienu preΩenti wkoll il-kappillan Dun KarmSciberras, u Dun Spir Sammut. 16F’dik l-okkaΩjoni s-soçju Ωag˙Ωug˙ CarmelParascandalo xtaq jie˙u xi ritratti ta’ tifkira. Talabil-permess ming˙and is-superjur Victor Delicata,iΩda t-twe©iba kienet fin-negattiv. Is-superjur kienjaf kemm il-Fundatur xejn ma kien i˙obb juri ru˙ujew jidher fir-ritratti. “Jiena obdejt g˙alkemmkont iddiΩappuntat,” qalilna Parascandalo. “MetaDun Ìor© kien ˙iere© mill-qasam flimkien massuperjur,jiena ©Parascandalo˙ u xi soçji o˙ra, issuperjurqal lil Dun Ìor© : ‘Sinjur, dan ried jie˙uxi ritratti, imma jiena ma ˙allejtux.’ Dun Ìor©irrispondieh : ‘Sewwa g˙amilt, superjur.’ Jienameta smajt ir-risposta ta’ Dun Ìor© kont kuntentli obdejt.” 17Il-grotta tal-Madonna fil-bit˙a tal-Museum tas-subien. Din twaqqfetfis-sena 1958 f’g˙eluq il-mitt sena mid-dehriet tal-Madonnaf’Lourdes. Tbierket minn Dun Ìor© nhar is-7 ta’ Diçembru 1958,˙amsin sena ilu.Jista’ jkun li f’dik l-istess sena Dun Ìor© kien Ωarukoll il-qasam tal-bniet f’Óal Balzan. Dak iΩ-Ωmienil-qasam kien f’numru 45, Triq it-Tliet Knejjes.Kienu ilhom juΩaw dan il-post sa mill-1 ta’ Lulju1951, g˙alkemm kienu jg˙allmu d-duttrina wkollfil-knejjes iΩ-Ωg˙ar tal-Lunzjata u Santu Rokku,viçin ˙afna tal-qasam. Mill-kronaka tal-qasam, ta˙tis-sena 1958 insibu miktub: “Niftakru li darba kienetil-festa tal-Karmnu u ©ie fil-qasam il-Fundatur utg˙idx kemm fra˙na bih.” 18Il‐mewt tas‐Serv ta’ AllaNhar il-Óamis, is-26 ta’ Lulju 1962, il-parroççata’ Óal Balzan ing˙aqdet mal-parroççi kollhata’ Malta u G˙awdex f’sieg˙a adorazzjoni waqtl-agunija ta’ Ìor© Preca, is-saçerdot ta’ qalb kbirali ˙abb lil Malta, u li Malta ˙abbitu. Dun Ìor© kienwasal fl-a˙˙ar. Lejn tmiem l-Ora Santa, qrib ittmienjaneqsin kwart ta’ fil-g˙axija, huwa g˙addag˙all-˙ajja ta’ dejjem. Il-membri tal-qasam ta’ ÓalBalzan ma naqsux li jie˙du sehem fil-funeral li sarlus-Sibt ta’ wara, it-28 ta’ Lulju, fil-knisja parrokkjalita’ San Gejtanu, fil-Óamrun, u mbag˙ad g˙ad-difnafil-kripta tal-kappella tal-Madonna tal-MidaljaMirakuluΩa, fil-Blata l-Bajda. Barra dan, nhar is-Sibt, il-11 ta’ Awissu, fil-knisja parrokkjali ta’ ÓalBalzan saret quddiesa solenni de requie fis-sebg˙ata’ fil-g˙odu g˙al ru˙ Dun Ìor© bl-inizjattiva talmembrital-qasam. Iç-çelebrant ewlieni kien ilkappillan,meg˙jun minn Dun Ìwann ZammitHammet u Dun ÌuΩepp Zammit. Il-kant tmexxaminn kor ta’ seminaristi. Fil-quddiesa l-membri˙adu ˙sieb iqassmu santi ta’ Dun Ìor©, biex ittifkirata’ dan il-benefattur kbir ta’ pajjiΩna Ωgur lima tg˙ibx minn fostna.Óamsin sena mit‐twaqqiftal‐Museum f’Óal BalzanFis-sena 1973 il-qasam tas-subien fakkarg˙eluq il-˙amsin sena mit-twaqqif tieg˙u. G˙aldin l-okkaΩjoni t˙ejja programm li beda b’sajdamuseumina fuq iz-zuntier tal-knisja, qrib il-postfejn kien twaqqaf g˙all-ewwel darba l-qasam˙amsin sena qabel. Din is-sajda saret bejn it-18 ut-30 ta’ Ìunju. F’wie˙ed mill-jiem ta’ din is-sajda,il-Balzanin kellhom ix-xorti jisimg˙u l-vuçi ˙ajjata’ Dun Ìor© minn fuq tape-recorder. Il-programmkommemorattiv tkompla fil-jiem ta’ wara b’diversiattivitajiet li ˙adu sehem fihom superjuri u membritas-Soçjetà, il-©enituri u t-tfal tal-qasam, il-kappillanu l-kleru tal-parroçça, kif ukoll l-Isqof KoadjuturMons. Emanuel Gerada li qaddes fil-kappella talqasam.Kien qrib dawn il-festi çinkwantenarji liΩΩanΩnet il-pittura ta’ Dun Ìor© Preca, xog˙ol ilkandidatBalzani Raymond Parascandalo, 19 li sallumg˙adha fil-qasam sabiex tfakkar lill-membri ut-tfal f’dan il-benefattur kbir tag˙hom.G˙eluq il‐mitt sena mit‐twelidta’ Dun Ìor©Fit-12 ta’ Frar 1980, f’g˙eluq il-mitt sena mittwelidta’ Dun Ìor© Preca, is-soçji u l-kandidatiKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920109

Balzanin ing˙aqdu mal-familja kollha Museuminag˙all-quddiesa ta’ tifkira li saret fil-Kon-Katidral ta’San Ìwann, il-Belt, immexxija minn Mons. ArçisqofÌuΩeppi Mercieca, akkumpanjat mill-ArçisqofEmeritu Mikiel Gonzi u g˙add kbir ta’ saçerdoti.Fuq il-livell parrokkjali, il-qasam ˙ejja programm lijolqot is-setturi kollha tal-parroçça biex it-tifkira ta’Dun Ìor© tibqa’ fi qlub il-Balzanin.L-attivitajiet f’Óal Balzan f’g˙eluq l-ewwelçentinarju mit-twelid tas-Serv ta’ Alla fet˙ul-Óadd, l-4 ta’ Mejju, b’quddiesa speçjali g˙at-tfalfil-knisja parrokkjali. Il-Ìimg˙a, id-9 ta’ Mejju,saret quddiesa konçelebrata ta’ radd il-˙ajr bissehemtas-saçerdoti li kienu membri tal-Museumfil-qasam ta’ Óal Balzan. Din il-quddiesa tmexxietmill-kappillan, il-Kan. Dun Karm Sciberras, lig˙amel ukoll l-omelija ta’ l-okkaΩjoni. Mieg˙ukkonçelebraw Dun Ìwann Zammit Hammet, DunÌwann Dimech, Dun ÌuΩepp Zammit, il-Kan. SpirSammut, Dun Tarcisio Delicata, li dak iΩ-Ωmien kienil-kappillan ta’ Marsaxlokk, Patri Salv Delicata SJ,Patri Lino Cardona SJ, Patri Benoit Micallef SJ, PatriAlessandru Pace OCD, u Patri EliΩew ParascandaloOCD. Il-lezzjonijiet inqraw mis-superjur us-superjura ta’ l-oqsma ta’ Óal Balzan. Tg˙id kienetkoinçidenza li din il-quddiesa saret sewwasew filjummeta, wie˙ed u g˙oxrin sena wara, nhar id-9ta’ Mejju 2001, il-Papa Ìwanni Pawlu II ddikjarabeatu lil Dun Ìor© Preca, u ˙atar dan il-jum biexikun il-festa litur©ika tal-qaddis tag˙na? “Xejn maji©ri addoçç,” kien i˙obb jg˙idilna l-Beatu Preca. 20Dawn il-festi çentinarji ©ew fi tmiemhom nharit-30 ta’ Mejju bil-korteo ta’ kull sena f’©ie˙ OmmnaMarija. Dan il-korteo, li kien beda bl-inizjattivatal-Museum tas-subien, ilu jsir f’Óal Balzan samis-sena 1961. 21 B˙as-snin l-img˙oddija, il-korteobeda mill-qasam fi Triq it-Tliet Knejjes. It-tfal uΩ-Ωg˙aΩag˙, subien u bniet, flimkien mal-©enituriu n-nies tal-parroçça mxew wara l-istatwa tal-Madonna ta’ Fatima, merfug˙a mit-tfal tal-qasam,filwaqt li rreçitaw it-talba tar-RuΩarju. Hekk kif ilkorteowasal fil-knisja sar programm Marjan b’talbu qari ta’ siltiet mill-kitba ta’ Dun Ìor©. Dik is-senakien tqassam ukoll il-ktieb Dun Ìor© 1880-1962billi s-Soçjetà tal-Museum xtaqet li dan il-ktiebjasal g˙and kull familja Maltija.Ûjarat lill‐qabar tal‐FundaturSa minn meta l-fdalijiet ta’ San Ìor© Precatqieg˙du fil-kripta tal-kappella fil-Blata l-Bajda dakin-nhar tal-funeral, ©ibdu lejhom eluf ta’ Maltin uG˙awdxin ta’ kull età u kondizzjoni, li sabu f’dan ilpostoasi ta’ fara© u ser˙an il-qalb. L-ulied spiritwalita’ Dun Ìor© – il-membri tas-Soçjetà tal-Museum –qatt ma naqsu li jΩuru l-qabar tal-Missier tag˙homkull nhar ta’ Erbg˙a meta jkollhom il-laqg˙atag˙hom fil-Blata l-Bajda. Tul dawn is-snin kollhamill-1962 ’l hawn, pellegrina©©i minn kull parroççatal-gΩejjer Maltin ©ew organizzati regolarment.Fost Ωjarat li saru minn Balzanin fuq il-qabar ta’Dun Ìor©, insibu tnejn marbutin ma’ okkaΩjonijietspeçjali. Nhar id-29 ta’ Mejju 1983, b˙ala partimill-festi li jfakkru g˙eluq is-sittin sena mill-bidutal-Museum f’Óal Balzan, ©iet organizzata Ωjaralill-qabar tal-Fundatur fil-Blata l-Bajda. Ûjara o˙rasaret f’Lulju 1987, fl-okkaΩjoni tat-tmenin senatas-Soçjetà u l-˙amsa u g˙oxrin sena mill-mewttal-Fundatur. Matul il-©img˙a bejn l-20 u s-26ta’ Lulju ta’ dik is-sena saru diversi attivitajiet,fosthom quddiesa ta’ ringrazzjament fil-knisjaparrokkjali, forum g˙all-adulti fuq Dun Ìor© fluffiççjuparrokkjali, kif ukoll il-pellegrina©© lisemmejna. G˙al dan il-pellegrina©©, minbarra t-tfalil-kbar tal-qasam, kienu mistiedna wkoll il-©enituriu l-Balzanin devoti ta’ Dun Ìor©. Il-pellegrina©©intemm bi programm Ωg˙ir fil-kappella tal-MidaljaMirakoluΩa.Il‐beatifikazzjoni ta’ Dun Ìor©L-a˙bar tal-beatifikazzjoni ta’ Dun Ìor© Preca,flimkien maΩ-Ωew© Maltin l-o˙ra ˙utna AdeodataPisani u Nazju Falzon, imliet lill-poplu Malti uG˙awdxi b’fer˙ li ma b˙alu. Kienet ilha l-˙olma ta’dan il-poplu li, wara elfejn sena ta’ KristjaneΩmu,issa kien se jkollu tlieta minn uliedu ddikjarati beatimill-Knisja Kattolika. Din il-©rajja se˙˙et mill-PapaÌwanni Pawlu II nhar id-9 ta’ Mejju 2001, waqtΩjara li l-Qdusija Tieg˙u g˙amel fil-gΩira tag˙na, ittieniwa˙da f’pajjiΩna tul il-pontifikat tieg˙u.Bi t˙ejjija g˙al din il-©rajja, il-membri tal-Museum tal-qasam ta’ Óal Balzan, b˙all-membris˙abhom fi bliet u r˙ula o˙ra, g˙amlu diversiattivitajiet bil-g˙an li jressqu lil Dun Ìor© aktar qribil-poplu. Sa mill-ewwel xhur ta’ dik is-sena f’diversin˙awi tar-ra˙al twa˙˙lu streamers u boards kbarb’sentenzi me˙udin mill-kitbiet tal-Fundatur, biexhekk jibqg˙u fidili g˙al dak li kien jemmen hu, li“t-tag˙lim tajjeb huwa l-g˙ajn ta’ kull ©id.” G˙allbiduta’ April, imbag˙ad, saret esibizzjoni dwaril-˙ajja ta’ Dun Ìor© ta˙t tined li ntramaw appostafuq iz-zuntier tal-knisja. Nhar il-Ìimg˙a, is-27 ta’April, saret adorazzjoni fil-knisja parrokkjali b’talbu qari ta’ siltiet mill-kitbiet ta’ Dun Ìor©.Il-qofol ta’ l-attivitajiet intla˙aq fil-©img˙a bejnit-30 t’April u s-7 ta’ Mejju, meta l-istess wirja dwarDun Ìor©, b’xi Ωjidiet mag˙ha, re©g˙et kienet armatag˙all-pubbliku fil-knisja Ω-Ωg˙ira tal-Lunzjata fiTriq it-Tliet Knejjes. G˙al din l-esibizzjoni kienumistiedna t-tfal ta’ l-iskola primarja AnnibalePreca kif ukoll ta’ l-iskola Stella Maris. Il-Óamis ul-Óadd ta’ dik il-©img˙a, fis-sala Aurora saru Ωew©preΩentazzjonijiet awdjoviΩivi bit-tema: “Dun Ìor©110Festa tal‐Lunzjata 2008

G˙alliem tal-Poplu”. F’dawn iΩ-Ωew© serati ©ewippreΩentati xi sketches mibnija fuq aneddoti mill-˙ajja tal-Beatu Ìor© Preca. Saret ukoll quddiesaspeçjali ta’ l-okkaΩjoni fil-knisja parrokkjali. 22 Waral-festa tal-beatifikazzjoni, il-membri museumini˙adu ˙sieb iqassmu l-ktieb ta’ Dun Ìor© Is-Senatas-Sinjur lill-familji kollha ta’ Óal Balzan. Dankien ir-rigal li s-Soçjetà tal-Museum xtaqet toffri lilkull familja Maltija fl-okkaΩjoni tal-beatifikazzjonital-Fundatur tag˙ha.Il‐kanonizzazzjonital‐Beatu Ìor© PrecaMill-beatifikazzjoni g˙all-kanonizzazzjoni:˙olma li ˙add ma kien jistenna li kellha sse˙˙daqshekk malajr! Nhar it-Tlieta, id-9 ta’ Jannar 2007,il-kardinali u l-isqfijiet membri tal-Kongregazzjonital-KawΩi tal-Qaddisin approvaw il-miraklu li kellujwassal biex il-Beatu Ìor© Preca ji©i kanonizzat.Din l-a˙bar ng˙atat mill-Kurja Arçiveskovili ta’Malta l-g˙ada l-Erbg˙a, l-10 ta’ Jannar, permezzta’ dikjarazzjoni li nqrat lill-membri taΩ-Ωew©sezzjonijiet tas-Soçjetà tal-MUSEUM waqt illaqg˙a©enerali tag˙hom li dak in-nhar saret fissalatas-Seminarju, Tal-Virtù, ir-Rabat. Lanqaskienu la˙qu g˙addew seba’ ©img˙at minn dinid-data meta, nhar il-Ìimg˙a, it-23 ta’ Frar, waqtkonçistorju mmexxi mill-Papa Benedittu XVI,t˙abbar li Dun Ìor©, flimkien ma’ tliet beati o˙ra,kien se ji©i kanonizzat fil-Vatikan nhar il-Óadd,it-3 ta’ Ìunju. Mons. Arçisqof Pawlu Cremonaordna li, fil-jum tal-konçistorju, fil-knejjes kollhatindaqq mota ta’ kwarta f’nofsinhar, u li fil-g˙axijajinxteg˙lu l-faççati tal-knejjes. Huwa ta wkollpermess lis-saçerdoti biex dak in-nhar ikunu jistg˙ujqaddsu l-quddiesa votiva tal-Beatu Ìor© Preca litintuΩa fil-memorja litur©ika tad-9 ta’ Mejju.U˙ud mill-membri tal-Museum ta’ Óal Balzan li kollhomentuΩjaΩmu telg˙u Ruma g˙all-kanonizzazzjoni tal-Fundatur.Sa mit-t˙abbir tad-data tal-kanonizzazzjoni, is-Soçjetà flimkien ma’ l-Arçidjoçesi bdew it-t˙ejjijietsabiex din l-okkaΩjoni mhux biss tirnexxi immawkoll isservi ta’ l-akbar ©id spiritwali g˙an-niesta’ dawn il-gΩejjer. Il-membri tal-qasam ta’ ÓalBalzan kellhom sehem attiv ˙afna fil-preparazzjonig˙all-kanonizzazzjoni, l-aktar billi kienu involutifit-t˙ejjija ta’ database tal-membri kollha – madwar450 – li xtaqu jitilg˙u Ruma g˙all-kanonizzazzjoni.Mill-qasam ta’ Óal Balzan telg˙u l-membri kollha u˙afna mill-kandidati, li g˙alihom kienet esperjenzaspiritwali sabi˙a.Fil-ftit ©img˙at li kien baqa’ qabel ilkanonizzazzjonisaru attivitajiet fil-parroçça biexil-Balzanin jit˙ejjew kif jixraq g˙al din l-okkaΩjonikbira fl-istorja tal-poplu tag˙na. Nhar it-2 ta’ Marzul-parroçça ta’ Óal Balzan u dik ta’ l-Iklin organizzawpellegrina©© g˙all-kappella tal-Madonna tal-Midalja MirakoluΩa, fejn kien tqieg˙ed il-fdal tal-Beatu Ìor© Preca wara l-eΩumazzjoni tieg˙u. G˙aldan il-pellegrina©© attendew mal-150 ru˙ miΩ-Ωew©parroççi, fosthom ˙afna ©enituri tat-tfal u devoti ta’Dun Ìor©. Wara preΩentazzjoni awdjoviΩiva dwaril-Beatu Preca, il-pellegrini kellhom l-opportunitàjg˙addu ftit ˙in ta’ skiet u talb personali quddiemil-fdalijiet tal-qaddis.Il-qofol tat-t˙ejjijiet g˙all-kanonizzazzjonintla˙aq fl-ewwel ©img˙a ta’ Mejju, qrib il-festa ta’Dun Ìor©. Nhar is-Sibt, il-5 ta’ Mejju, il-korp santtal-Beatu n˙are© mis-sarkofagu tieg˙u u tqieg˙edg˙all-qima tal-poplu fl-awditorju tad-Dar Ìeneralifil-Blata l-Bajda. Fit-tlett ijiem ta’ wara, mis-6 sat-8ta’ Mejju, din is-sala ewlenija fil-Blata l-Bajdanbidlet f’oasi ta’ skiet u ©abra, tnehid il-qalb utalb ˙erqan lil Alla bl-interçessjoni ta’ dan il-Malti˙una, li ftit jiem wara kellu jitg˙olla g˙ad-dinjità ta’l-artali. Tul dawk il-jiem ˙afna Balzanin ing˙aqduma’ l-eluf ta’ Maltin u G˙awdxin li resqu bi ˙©arhomlejn il-korp sant ta’ Dun Ìor© u b’hekk urew kemmil-poplu ta’ dawn il-gΩejjer g˙adu jg˙oΩΩ f’qalbulil dan is-saçerdot. Kien hemm Balzanin ukoll liattendew g˙all-quddiesa konçelebrata, immexxijaminn Mons. Arçisqof Pawlu Cremona, li saretl-g˙ada, id-9 ta’ Mejju, il-festa litur©ika tal-BeatuÌor© Preca.Din il-festa kienet iççelebrata wkoll fil-parroççikollha ta’ Malta u G˙awdex. F’Óal Balzan ilquddiesata’ fil-g˙axija nhar id-9 ta’ Mejju kienetwa˙da speçjali, bis-sehem ta’ ˙afna Balzanin u©enituri, kif ukoll tal-membri ta’ l-g˙aqdiet u talkunsillpastorali parrokkjali. Wara l-quddiesa sarriçeviment ta’ l-okkaΩjoni fil-qasam tal-Museumtas-subien. IΩda l-kbir kien g˙adu ©ej! Il-mistennijakompliet tikber sal-jum tat-3 ta’ Ìunju, is-Solennitàtat-Trinità Qaddisa, meta l-Maltin u l-G˙awdxinkollha kellna x-xorti naraw lil Dun Ìor© tag˙na ji©idikjarat qaddis fi Pjazza San Pietru mill-Q.T. l-PapaBenedittu XVI.Min kellu jg˙idilhom lil missirijietna li dak issaçerdotqaddis u twajjeb, fra©li u marradi, li mittKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920111

L-awtur ta’ dawn it-tifkiriet fi Pjazza San Pietru, it-Tnejn, l-4 ta’Ìunju 2007, l-g˙ada tal-kanonizzazzjoni ta’ San Ìor© Preca.sena ilu waqqaf is-Soçjetà tad-Duttrina Nisranija, uli terraq mat-toroq tal-bliet u r-r˙ula tag˙na, fosthomir-ra˙al tag˙na ta’ Óal Balzan, jg˙allem u jfarra©,kellu jsib postu fil-lista tal-qaddisin kanonizzatital-Knisja Kattolika! Min kellu jg˙idilna li g˙adnisimg˙u b’widnejna stess, bl-ilsien ˙lejju ta’ dinl-art ˙elwa tag˙na, lill-Papa jlissen il-kelmiet:“Ma˙bubin ˙uti fi Kristu Maltin u G˙awdxin, ilpaçimag˙kom. San Ìor© Preca huwa l-ewweliben kanonizzat ta’ l-art ˙elwa tag˙kom. Huwat-tieni missier tag˙kom fil-fidi wara l-AppostluSan Pawl. Huwa jitlob dejjem g˙alikom biex tkunutassew ˙bieb ta’ l-Evan©elju. San Ìor© Preca, itlobg˙alina!” Inroddu ˙ajr lil Alla!Noti u referenzi1Ara Ìor© Borg, Dun Ìor©, ©rajjiet minn ˙ajtu (Malta:Pubblikazzjoni Librerija Preca, 2001), pp.31-32. Lil Ìor©Borg dan l-episodju rrakkontahulu Spiru Sammut innifsu(ara p.108). Aktar tard Sammut sar soçju u superjur talqasamta’ Óal Balzan sakemm da˙al is-seminarju biex sarqassis.2Il-©rajja tal-Museum tas-subien f’Óal Balzan kont ktibthaf’g˙eluq il-50 sena mill-ftu˙ ta’ l-ewwel qasam museuminfil-parroçça. Ìiet ippubblikata f’erba’ taqsimiet tul l-1973fil-gazzetta Óal Balzan, li kienet to˙ro© kull xahrejn mill-Kunsill Çiviku. Din l-istorja, bl-isem “Wirt Dun Ìor© f’ÓalBalzan,” hija fil-qofol tag˙ha mibnija fuq tag˙rif me˙udmill-atti tal-qasam, li jibdew minn Lulju 1947, g˙alkemmfil-ftu˙ tar-re©istru nsibu d-data tas-26 ta’ Mejju 1952.G˙as-snin bikrija kelli nirrikorri g˙at-tifkiriet ˙ajja ta’ niesli g˙exu din il-©rajja u li dak iΩ-Ωmien kienu g˙adhom ˙ajjin.Fost il-Balzanin li g˙enuni bit-tag˙rif li tawni dwar il-bidutal-Museum f’Óal Balzan insemmi lill-Kan. Spir Sammut,ÌuΩeppi Asciak, Kalçidon Mallia, Valentino Muscat, uKarlu Zarb. Ma’ dawn ma nistax ma nsemmix ukoll lill-Kan. Ìwann Micallef u lis-soçju Mikiel Agius, it-tnejnminn Birkirkara. Dawn il-persuni kollha llum m’g˙adhomxmag˙na.3Ara Carmel Bezzina, “Wirt Dun Ìor© f’Óal Balzan,”Taqsima I, Óal Balzan, Nru 9, Jannar/Frar 1973, p.4.4Ibid., Taqsima III, Óal Balzan, Nru 11, Mejju/Ìunju 1973,p.4.5Ibid., Taqsima II, Óal Balzan, Nru 10, Marzu/April 1973,p.4.6Dun Ìor© baqa’ f’kuntatt ma’ Duminka anke meta kienetrikoverata fir-residenza San Vinçenz. F’ittra li kitbilha,indirizzata lilha fl-Ingieret (Sala 11) nhar l-4 ta’ Novembru1952, huwa jg˙idilha li xtaq imur jaraha biex “noqog˙dunit˙addtu xi ftit fuq Alla l-imbierek, iΩda saqajja majifil˙ux, u hawn il-bog˙od.” Jirrikkmandalha li tirrassenjaru˙ha mal-volontà ta’ Alla, u jaççertaha li kuljum filquddiesajitlob g˙aliha u g˙al ˙uha Ìanni sabiex il-Mulejjag˙tih il-mistrie˙ ta’ dejjem. Jikkonkludi l-ittra tieg˙uhekk: “Itlob g˙al min ja˙qrek, biex Alla ja˙fer lilek u tmuril-©enna wara mewtek. Inselli g˙alik u nbierkek.” L-ittrahija ffirmata: Sac. Giorgio Preca.7Annunzjata (Lonza) Sammut ti©i o˙t Dun Spir Sammut.Mietet fis-17 ta’ Awissu 1995. Óajr lill-avukat JosephSammut, in-neputi ta’ Dun Spir u Lonza, tat-tag˙rif li taniu tal-kopja ta’ l-ittra ta’ Dun Ìor© lil Duminka Fenech. DrSammut g˙amel snin twal fis-Soçjetà tal-Museum u servaf’diversi karigi, fosthom anke fl-eΩekuttiv re©jonali.8Ara l-iStorja tal-Qasam (Sezzjoni Femminili), Óal Balzan,Ktieb 1 (1930-2005), miktub bl-idejn, bil-pa©ni m’humiexenumerati.9Fost ir-refu©jati li ©ew Óal Balzan mill-Kottonera nsibulis-Superjur Ìenerali Ew©enju Borg flimkien ma’ o˙tuÌor©ina. Kienu joqog˙du f’dar fit-Triq il-Kbira kantunierama’ Triq San Fran©isk, dar li l-lum i©©ib in-numru 252.Nhar il-11 ta’ Lulju 1942 din id-dar intlaqtet minn bombamitfug˙a minn bomber ta’ l-g˙adu. Din id-diΩgrazzja˙asdet il-˙ajja ta’ Ìor©ina, o˙t Ew©enju, filwaqt li tlietamin-neputijiet tieg˙u kellhom jittie˙du l-isptar. Ara Ìor©Borg, Ew©enju Borg P.E.P. 1886-1967 (Malta: Soçjetà tad-Duttrina Nisranija, MUSEUM, 1986), p.61.10Ara r-Re©istru ta’ l-Atti tal-Qasam Nru XX (SezzjoniMaskili), Óal Balzan, miktub bl-idejn, bil-pa©ni m’humiexenumerati.11Tag˙rif mg˙oddi lill-awtur minn Carmel Parascandalonnifsu (19 ta’ Jannar 2008). Il-familja Parascandalokienu ©ew refu©jati fil-gwerra minn Bormla, u t-tfalbdew jattendu g˙ad-duttrina fil-qasam ta’ Óal Balzan. Ilbaqarli jissemmew kienu ta’ l-a˙wa Mizzi, imlaqqmin ta’Sajrunies, li kienu jrabbu l-mog˙oΩ u n-ng˙a© u anke xibaqar fir-razzett tag˙hom fil-wied ta’ Óal Balzan, tefg˙a ta’©ebla bog˙od mill-Museum.12Minn ittra ta’ Ìor© Borg lill-awtur datata t-28 ta’ Jannar2008.13Ara Ìor© Borg, Dun Ìor©, ©rajjiet ©odda (Malta:Pubblikazzjoni Librerija Preca, 2005), p.71. Dan l-episodjurrakkontah lil Ìor© Borg Joseph A. Grech innifsu (ara p.92).Dun Joseph Angelo Grech twieled Óal Balzan fl-1948.Kienu joqog˙du fit-Triq il-Kbira, fid-dar li llum i©©ibin-numru 56, qrib Sqaq Numru 1. Fi tfulitu kien jattendil-Museum ta’ Óal Balzan. Studja l-Liçeo u s-Seminarju.Fl-1970 mar Melbourne, l-Awstralja, jistudja t-teolo©ija.Ìie ordnat saçerdot nhar it-30 ta’ Novembru 1974 mill-IsqofAwΩiljarju Mons. ÌuΩeppi Mercieca fil-knisja parrokkjalita’ Óal Balzan. Il-Papa Ìwanni Pawlu II ˙atru isqof. IllumMons. Grech huwa l-isqof ta’ Sandhurst, fl-arçidjoçesi ta’Melbourne.14Louis Grech, bin Joseph u Maria, xebba Zammit, twielednhar it-23 ta’ Awissu 1941 u tg˙ammed dak in-nhar stess.Kien iΩ-Ωg˙ir fil-familja, b’˙ames a˙wa, Ωew©t ibniet utliet subien, ikbar minnu. Miet ta’ tnax-il sena u ftit xhurnhar it-3 ta’ April 1954, fil-5.00 p.m. Il-funeral tieg˙u sarl-g˙ada l-Óadd, l-4 ta’ April. Jinsab midfun fiç-çimiterju ta’Óal Lija, fil-qabar numru 76.15Ara C. Bezzina, op.cit., Taqsima IV, Óal Balzan, Nru 12,Lulju/Awissu 1973, p.4. Ara wkoll Ì. Borg, Dun Ìor©,©rajjiet minn ˙ajtu, op.cit., pp.20-21.16Ara r-Re©istru ta’ l-Atti tal-Qasam Nru XX (SezzjoniMaskili), Óal Balzan, op.cit.17Tag˙rif mog˙ti lill-awtur minn Carmel Parascandalo nnifsu(19 ta’ Jannar 2008).112Festa tal‐Lunzjata 2008

18Ara l-iStorja tal-Qasam (Sezzjoni Femminili), Óal Balzan,Ktieb 1 (1930-2005), op.cit.19Raymond Parascandalo qatta’ t-tfulija u ˙afna mis-snintaΩ-Ωg˙oΩija tieg˙u fil-Museum ta’ Óal Balzan. Aktar tardstudja l-mediçina u speçjalizza fil-pedjatrija. Illum DrParascandalo huwa speçjalista ewlieni f’pajjiΩna fil-kuratal-mard tat-tfal.20Fost attivitajiet o˙ra, saret laqg˙a g˙as-sorijiet tat-tlietkunventi li g˙andna f’Óal Balzan: is-sorijiet tal-Bon Pastur,dawk tal-Karità, u l-Fran©iskani Missjunarji ta’ Marija.G˙al din il-laqg˙a, li saret nhar it-Tlieta, is-6 ta’ Mejju,attendew madwar 45 soru mit-tliet komunitajiet. Il-laqg˙abdiet b’talb ta’ Dun Ìor©, inqrat pa©na mill-ktieb tieg˙uL-Abbandun Totali, u mbag˙ad John Formosa, li dak iΩ-Ωmien kien is-Segretarju Ìenerali tas-Soçjetà, tkellemdwar “Dun Ìor©, bniedem ta’ l-orazzjoni”. Wara li nstama’recording tal-Fundatur, saret talba lill-Madonna mill-kitbatieg˙u. Saret ukoll laqg˙a speçjali g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ filkappellatal-Museum nhar is-Sibt, l-10 ta’ Mejju. Il-Óamista’ wara, il-15 tax-xahar, saret sieg˙a adorazzjoni fil-knisjaparrokkjali, li g˙aliha attendew it-tfal kollha flimkien ma’g˙add sabi˙ ta’ ©enituri u nies o˙ra mill-parroçça. Il-qari,me˙ud kollu mill-kitba tal-Fundatur, sar mis-soçji r©iel unisa ta’ l-oqsma tar-ra˙al. Il-Óamis, it-22 tax-xahar, saretlaqg˙a g˙all-imse˙bin tal-kaΩini minn Victor Delicata,li kien l-Assistent Superjur Ìenerali. L-g˙ada l-Ìimg˙a,il-Balzanin kollha kienu mistednin g˙al laqg˙a fis-salaparrokkjali Aurora. Il-Primarju tas-Soçjetà, FrancescoCamilleri, illum mejjet, tkellem dwar “Dun Ìor© u l-G˙aqdatieg˙u” u wera xi slajds dwar ˙ajjet il-Fundatur.21Ara r-Re©istru ta’ l-Atti tal-Qasam Nru XX (SezzjoniMaskili), Óal Balzan, op.cit.22Óafna minn dawn l-attivitajiet saru wkoll fl-Iklin, billi filqasamtal-Museum ta’ Óal Balzan jattendu wkoll tfal minndin il-parroçça ©dida.Kull ma te˙tie© g˙all-©onna u g˙at-trobbija ta’ l-annimaliirrikorru g˙andBORG CARDONA & CO. LTD.Tel: 2144 2698, 2148 4428 – Fax: 2149 3082‘Eltex’, Dr. Zammit Street,Balzan BZN 08 – MaltaCOMBINED INDUSTRIES LTD.(LICARI)Registered Office:A.V. GLASS & MIRRORS245, Fleur-de-Lys Road,Birkirkara BKR 08 — MaltaTelephone: 2144 4826 - 2144 0323 – 2144 7728Fax: 2149 2273 Email: combinedind@mail.global.net.mtKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920113

We SimplyPaintSigma Coatings aim to research, develop and manufacture the finestproducts in the demanding market, gaining an international reputationfor reliability of both products and services in the market, which everyyear are subject to more environmental and legislative constraints andtougher economical challenges. We believe Sigma Coatings have theproducts, attitude and infrastructure in place that guarantee success forour customers and their projects.Available from all leading Ironmongers.Sigma Coatings (Malta) Ltd.Unit KW 24,Kordin Ind. Estate,Paola. PLA 3000t. +356 21 668 053f. +356 21 668 112e. info@sigmamalta.com

Ag˙mlu dan b’tifkira tieg˙iWirja tal‐Ìimg˙a Mqaddsa 2008 f’Óal Balzan– wirja mfa˙˙ra ˙afnaIs-Sotto Kumitat Ûg˙aΩag˙ San Gabriel fi ˙danil-KaΩin tal-Banda San Gabriel re©a’ g˙al darb’o˙ratella’ Wirja g˙all-Ìimg˙a Mqaddsa. Din is-senat-tema mag˙Ωula kienet ‘Ag˙mlu dan b’tifkiratieg˙i’.Fil-KaΩin tal-Banda San Gabriel b˙alissa g˙addej©mielu l-pro©ett ta’ bini ©did. G˙alhekk min˙abbal-ispazju limitat, il-wirja kienet limitata g˙al Ωew©kmamar. Intant, din is-sena l-ftu˙ tal-wirja sar millmill-istorikuBalzani s-Sur Charles Bezzina filwaqtli tbierket mill-Kappillan Dun Kalç Vassallo.Però l-atmosfera tal-wirja bdiet minn barral-KaΩin speçjalment biΩ-Ωew© bandalori bissopraportiarmati sbie˙ kif ukoll ix-xemg˙at li ˙olquambjent ta’ ©abra. Il-wirja kompliet fl-intrata u fis-Sala tal-Kumitat. Minkejja kollox, il-wirja wrietx’jafu jag˙mlu l-membri ˙abrieka ta’ dan il-KaΩin.Imbag˙ad, propju l-intrata tal-KaΩin inbidlet fi stilta’ kappella Ωg˙ira b’salib kbir ma˙dum b’seng˙aminn injam mastizz ta’ l-iroko u l-kawba. Barradan is-salib kien hemm ukoll jakkumpanjaw Ωew©gandlieri antiki ta’ l-injam kif ukoll statwi antikireletati mal-Ìimg˙a Mqaddsa.Imbag˙ad fil-kamra l-o˙ra nsibu ç-çena ta’l-Appostli fuq rit Lhudi b’figura statika ta’ Kristuakkumpanjat minn Ωew© appostli o˙ra life size lijirrappreΩentaw lil Ìwanni u lil Pietru. Fl-istesskamra din sena wie˙ed seta’ jara wkoll il-Golgota(minjatura ta’ triq tas-salib) bi stil differenti fuqxog˙ol ta’ Franklin Leeks.G˙al darb’o˙ra ˙adna sehem fil-purçissjonita’ Kristu Rxoxt f’Birkirkara. Però min˙abbaç-çirkostanzi ta’ l-Elezzjoni Ìenerali 2008, il-Purçissjoni ta’ Óadd il-Palm ma saritx. Minkejjali ilha ssir g˙al dawn l-a˙˙ar snin biss, din ilpurçissjoniorganizzata mis-Sotto Kumitat Ûg˙aΩag˙fi ˙dan il-KaΩin tal-Banda San Gabriel bdiet tikberfil-popolarità u kienu diversi nies li staqsewna jekkhiex ser issir. Dan jimlina b’kura©© u g˙aldaqstantis-sena d-die˙la ser ner©g˙u nkunu qeg˙dinnorganizzaw il-purçissjoni ta’ Óadd il-Palm ikbarminn qatt qabel.Grazzi lil kull min jag˙ti l-g˙ajnuna neçessarjafl-organizzazzjoni sabiex tkun tista’ tittella’ din ilwirjab’suççess.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920115

21489469OPEN ALL DAYSUNDAY & FEASTS HALF DAYTHE NUMBER 1 SHOPFOR ALL YOUR NEEDSSTATIONERY • HABERDASHERYNOVELTIES • TOYS • SOFTOYSGIFTS • FRAMES • BOOKSMAGAZINES • NEWSPAPERSCARDS • CLOTHES • SOCKSUNDERWEAR •TOILETRIESSWEETS • RADIOS • VIDEOSCASSETTES • CDSE ‐ TALK + GO • TELECARDSHOUSEHOLDSPIRAL + HEAT BINDINGDIGITAL PH.COPYNOW OPENINGPEEJAYS 2 NAXXAR ROAD B’KARA(EX‐VISION CENTRE)116Festa tal‐Lunzjata 2008

Kelmtejn Mill-Kumitat Ûg˙aΩag˙KaΩin b’qalb Ωag˙Ωug˙ali qed jikber kontinwamentRe©g˙et waslet il-festa tal-Lunzjata. Ûmien millisba˙fejn ir-ra˙al tag˙na jie˙u dehra differenti u dawkkollha li g˙andhom g˙al qalbhom il-festa j˙ossu dikil-˙e©©a u entuΩjaΩmu sabiex jiffinalizzaw dak kollu lijkunu ppreparaw u ˙admu g˙alih matul is-sena.Na˙seb kul˙add jaqbel mieg˙i li kellna senamimlija ˙idma u sagrifiççji liema ˙idma dejjemissarrfet f’sodisfazzjoni kbir. Is-sena l-o˙ra kienetsena impenjattiva ˙afna.L-ewwel attività wara l-festa kienet f’Awwissu fejnorganizzajna g˙all-ewwel darba b’suççess il-Boat Partyg˙al Kemuna. L-attendenza kienet wa˙da tajba ˙afna.Settembru kien ix-xahar fejn fakkarna l-okkaΩjoni ta’g˙eluq il-50 sena mix-xiri tas-sede. Grazzi tmur g˙aldawk kollha li ˙admu qatig˙ sabiex itellg˙et ©img˙aattivitajiet memorabbli li g˙alqu b’kunçert kbir li sarad unur il-patrun tas-soçjetà Gabriel Caruana.F’Ottubru ©ie organizzat l-American PoolCompetition u g˙all-ewwel darba wkoll fl-istess xaharil-kumitat ˙aseb sabiex jorganizza Halloween DiscoParty fil-kaΩin tag˙na. Din l-attività kienet suççess urnexxiet ˙afna.Fil-Milied attendejna Warm Up Christmas Partyfil-Liquid Club filwaqt li organizzajna l-lotterija tal-Milied kif ukoll sar it-tqassim tar-rigali permezz ta’karozzin biΩ-Ωiemel. Matul din l-attività n©abretdonazzjoni ta’ Lm45 li ting˙ata g˙all-Istrina.Lejn l-a˙˙ar ta’ Diçembru l-Kumitat taΩ-Ûg˙aΩag˙organizza End of Year Party. Fi Frar kien organizzatil-party tal-Karnival g˙all-Kbar fil-kaΩin u f’Marzusar il-ftu˙ uffiçjali tal-wirja tal-Ìimg˙a l-Kbira mis-Sur Charles Bezzina. It-tema mag˙Ωula din is-senakienet ‘Ag˙mlu dan b’tifkira tieg˙i’. Din is-sena˙adna sehem biss fil-purçissjoni ta’ l-Irxoxt ©ewwaBirkirkara min˙abba li l-Elezzjoni Ìenerali ˙abtetviçin il-festi tal-Ìimg˙a Mqaddsa.Lejn l-a˙˙ar ta’ Marzu ˙adna sehem fl-attivitjajietfl-okkaΩjoni tal-festi Litur©ika tal-Lunzjata, l-openday fil-kaΩin u l-quddies fil-knisja parrokkjali.Il-˙idma tag˙na tie˙u spinta kbira hekk kif joqrobix-xahar ta’ Lulju u l-festa tal-Lunzjata. Nippreparawg˙al Blue Planet party ta’ qabel il-festa u xi sorpriΩig˙all-març ma jonqsux. F’dan iΩ-Ωmien ta’ festakul˙add imidd idejh u jg˙in fejn hemm bΩonn sabiexnag˙mlu festa sabi˙a u denja lil Ommna Marija ta˙tit-titlu tal-Lunzjata.Kif jg˙id il-Malti dak li tiΩra’ ta˙sad, donnu liΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na rawwimniehom tajjeb f’dak lija˙sbu u f’dak li jiddeçiedu li jag˙mlu. U dan grazzi lijapprezzaw ix-xog˙ol tag˙na.Jibqa’ f’mo˙˙i l-kliem tal-President Lino Borgmeta b’taptipa fuq spallejn xi Ωag˙Ωug˙ minnha jg˙idlu‘Hawn qieg˙ed il-futur tal-KaΩin’.Il-Festa t-tajba lil kul˙add.Viva Marija Annunzjata u l-KaΩin San Gabriel.Isfel mix-xellug: Alan Vella, Segretarju; Alan Deguara,Chairperson; u Jonathan Falzon, Kaxxier.Mix-xellug: Jean Paul Buttigieg, Matthew Mifsud u Matthew LiaL-a˙˙ar filliera mix-xellug: Joseph Buttigieg, Joseph Callus uPaul Camilleri.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920117

ST. GEORGES STOREMain Street, BalzanNOW a Discount Store...with all your daily needs and tastes......daily fresh vegetables...daily fresh eggs & dairy productsfoodstuffs, wines and spirits, soft drinks,bottles water, toiletries, detergents, etc.for FREE EVERY DAY DELIVERYcontact CHARLES on Tel. 2144 2687Triq F.M. Ferretti, Qajjenza – BirΩebbu©a BBG 05• Tel: 21652602Hiring of Chairsand Tablesfor all occasionsEngagements, Birthdays, Holy Communion, Hotels,Beach Clubs, Restaurants, Clubs, etcWe deliver and collect backTel: 2165 2602, 2165 5034Mobile: 9987 9468 Fax: 2165 2602118Festa tal‐Lunzjata 2008

Fr. Joe Galea CurmiFesti u FidiL‐Arçisqof Pawl Cremonau l‐Festi ParrokkjaliFis-sena u nofs li ilu Arçisqof ta’ Malta, Mons.Pawl Cremona OP di©à tkellem b’mod çar fuq ilviΩjonital-Knisja f’Malta rigward il-festi – viΩjonili s-Sinodu Djoçesan fisser fid-dokument tieg˙u,b’mod speçjali fid-dokument Kultura-Soçjetà-Knisja. 1L-Arçisqof wassal il-messa© tieg˙u f’Ωew©çelebrazzjonijiet li kellu ma’ diri©enti u rappreΩentantita’ kumitati, gruppi, assoçjazzjonijiet u kaΩini li jag˙tusehemhom fl-organizzazzjoni tal-festi tal-qaddisin filparroççi.2 Il-˙sieb hu li l-Arçisqof jiltaqa’ kull senama’ l-organizzaturi tal-festi bi t˙ejjija g˙all-ista©untal-festi. Din is-sena saret ukoll laqg˙a ta’ djaloguma’ Ωg˙aΩag˙ li huwa attivi fil-festi. Mill-bidu ta’l-episkopat tieg˙u, l-Arçisqof g˙amel diversi Ωjaratb’rabta mal-festi, u dejjem wera apprezzament g˙all-˙idma poΩittiva li ssir.Nag˙mlu tajjeb li nirriflettu fuq xi punt millmessa©©tieg˙u.L‐importanza tal‐festiL-Arçisqof jitkellem fuq il-festi b˙ala elementimportanti tal-wirt reli©juΩ, kulturali u folkloristikuta’ pajjiΩna u mumenti qawwija meta l-poplujistqarr b’mod pubbliku l-fer˙ tieg˙u. Hu jg˙idli l-festi bdew g˙aliex kien hemm opportunitànisranija li t˙obb lil Alla u bdiet tfittex kif tag˙tih©ie˙, u wie˙ed mill-modi li skopriet kif tag˙tih ©ie˙kien propju billi torganizza festi biex tesprimi minnbarra dak li t˙oss ©ewwa.X’jag˙ti fer˙L-Arçisqof isemmi diversi elementi li jag˙tuhfer˙ fil-festi Maltin:– L-isforzi sbie˙ biex ikun hemm l-g˙aqda. Hujsemmi b’mod partikulari d-diversi kaΩin talbanedli Ωar, u l-isforzi li ra biex ikun hemml-g˙aqda bejn il-kaΩini.– Is-sehem ta’ diversi nies li fil-festa parrokkjalijersqu jie˙du l-ispirazzjoni ming˙and il-Mulejbiex il-festi jkollhom it-tog˙ma tal-preΩenzatieg˙u f’qalbhom.– Il-qawwa kbira ta’ ©eneroΩità u ta’ volontarjatfil-membri tas-soçjetajiet involuti fil-festiu fost dawn, l-g˙add kbir ta’ Ωg˙aΩag˙b’ener©ija kbira.– Is-sehem li qed jag˙tu dawn is-soçjetajietg˙all-kultura tal-pajjiΩ, u g˙all-memorjastorika li hi importanti ghall-komunitàlokali.X’i©ib niketL-Arçisqof isemmi wkoll elementi o˙ra ta’ niketli ltaqa’ mag˙hom– Inçidenti li min˙abba fihom nies tilfu˙ajjithom jew we©©g˙u.– Im©iba mhux xierqa u mhux nisranija likultant issir fil-marçi, u li ttappan is-sensreli©juΩ tal-festi.– Diskors li joffendi lil Alla, lill-Madonna, lillqaddisin;jew li jwe©©a’ lill-o˙rajn.– Piki u firdiet li jse˙˙u f’okkaΩjonijiet liminnhom infushom suppost jg˙aqqdu lillkomunità.Glorja lil AllaL-Arçisqof ifisser kif il-forma ta’ festa nisranijajrid ikollha xi ˙a©a li tiddistingwiha minn forom ta’festi o˙rajn. Diversi festi li jsiru – b˙al dawk politiçiu tal-klabbs tal-futboll – isiru biex jag˙tu gost linnies.Imma l-festi nsara g˙andhom l-ewwel skop,qabel kull skop ie˙or, li jag˙tu gost lil Alla.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920119

L-Arçisqof g˙alhekk jenfaszza li l-festig˙andhom ikunu okkaΩjoni ta’ glorja lil Alla,permezz ta’ l-im˙abba lejn Ommna Marija ul-qaddisin. Dawn iridu jwassluna g˙and Alla. 3 Danl-ispirtu jrid jintwera fl-im©iba tag˙na, fid-diskorstag˙na, fl-attitudnijiet tag˙na. Irridu niççelebraw ilfestabit-tog˙ma li jag˙tina Ìesù Kristu – tog˙ma lifiha jkun hemm g˙aqda u mhux firda; rispett u mhuxtkasbir. L-Arçisqof jitkellem fuq ix-xewqa tieg˙u linag˙tu glorja lil Alla permezz tal-festi u li nag˙tulill-festi dik it-tog˙ma li jag˙tina Ìesù Kristu.Wirt ˙ajtIl-wirt nisrani li jesprimu l-festi jrid ikun wirtli jibqa’ ˙aj. L-Arçisqof isemmi diversi postijietfid-dinja fejn hemm knejjes sbie˙ ˙afna immafejn il-komunitajiet insara m’g˙adhomx hemm.Il-knejjes fihom infushom jibqg˙u wirt storiku ukulturali importanti, imma f’dan il-kaΩ tkun nieqsal-fidi ˙ajja tal-komunità. L-Arçisqof jenfasizza lihi responsabbiltà tag˙na lkoll, anke tas-soçjetajietli ja˙dmu g˙all-festi, li naraw li l-fidi nisranija lig˙addiet minn ©enerazzjoni g˙al o˙ra tibqa’ ˙ajjallum.Proposti ta’ l‐ArçisqofL-Arçisqof jag˙mel diversi proposti, indirizzatiqabel xejn lil dawk li qed jag˙tu sehemhom florganizzazzjonital-festi parrokkjali:– Min jag˙Ωel li jag˙ti sehem fil-festa g˙anduqabel xejn jag˙mel l-g˙aΩla g˙al Kristu, biexjimxi warajh.– Is-soçjetajiet ikunu postijiet fejn il-fidinisranija tissa˙˙a˙. Dan ikun l-isba˙ unur lijista’ jing˙ata lill-Madonna u lill-qaddisin.– Is-soçjetajiet jg˙inu biex kull membru jkunjista’ jersaq aktar lejn il-Mulej u biex ilkliemu l-im©iba, kif ukoll l-attitudnijiet lejnl-o˙rajn, jag˙tu glorja lill-Mulej.– Il-festa tkun okkaΩjoni li ssa˙˙a˙ l-g˙aqdafil-komunità.– Wara l-festa, dawk responsabbli missoçjetajietg˙andhom jag˙mlu riflessjoni dwarkemm il-festa g˙enet lin-nies biex jersqu lejnil-Mulej u biex jikbru fl-g˙aqda. Hawn ikunil-qofol tas-suççess tal-festa.Ûew© talbiet ta’ l‐Arçisqof 4– “Nixtieq, Mulej, li tfejjaq dak kollu li fil-festitag˙na g˙andu bΩonn fejqan. Nitolbok ukollMulej, li wara li ssaffi l-festi tag˙na, tuΩahom˙alli anke dawk li ma jemmnux jindunaw bilfiditag˙na permezz tal-festi.– “Jalla l-Mulej ibierek il-˙idma ta’ kull wie˙edu wa˙da minnkom, il-˙idma li ssir g˙all-festif’kull pajjiΩ biex verament Kristu j˙ossukomdu u j˙ossu verament venerat fil-festi lia˙na nag˙mlu.”1Dan id-dokument hu wie˙ed mit-tmien dokumenti tas-Sinodu Djoçesan li kienu ppubblikati fl-2003, waral-approvazzjoni ta’ l-Arçisqof ÌuΩeppi Mercieca. Iddokumentitas-Sinodu huwa dokumenti li jag˙tu direzzjonilill-˙idma pastorali tal-Knisja f’Malta.2Ara Messa©© ta’ l-Arçisqof f’quddiesa g˙all-organizzaturital-festi fil-Parroççi, bit-titlu ‘L-Ispirtu Nisrani fil-Festi’,fis-Santwarju ta’ Santa TereΩa B’Kara, fil-15 ta’ Marzu,2007; u messa©© f’okkaΩjoni o˙ra g˙all-istess udjenza, bittitlu‘G˙aqda u m˙abba f’mixja flimkien lejn Kristu’ fil-Knisja Parrokkjali tal-Furjana, fis-17 ta’ Jannar 2008.3Fil-messa©© tieg˙u ‘L-ispirtu Nisrani fil-festi, tal-15 ta’Marzu 2007, l-Arçisqof jag˙mel din ir-riflessjoni: ‘Tafuli jiena patri ta’ San Duminku…San Duminku x’jixtieq?Jifra˙ meta jiena ng˙idlu ‘Viva San Duminku’. Imma jifra˙˙afna aktar meta ng˙idlu ‘San Duminku, int wassaltni lejnKristu’…U l-qaddisin ikbar b’dan jifir˙u.’4Ara l-g˙eluq tal-messa©© ta’ l-Arçisqof ‘G˙aqda u m˙abbaf’mixja flimkien lejn Kristu,’ tas-17 ta’ Jannar 2008.Benny’s Antique Ltd.Balzan/AttardTel: 21445513, 21438220, 9949 8836e-mail: bennys antiques@waldonet.net.mtFor antiques Maltese and European Furniture, China Paintings, etc...(Opening hours)10-30a.m. – 12.00p.m. and 5.30p.m. – 7.00p.m.Saturday 10.30a.m. – 1.00p.m.120Festa tal‐Lunzjata 2008

Silvio CassarIl‐Forn tal‐˙obΩ f’Óal BalzanIr‐RojolinIl-˙obΩ jilg˙ab parti essenzjali fid-dieta tag˙nalkoll. Apparti li llum insibu kull g˙amla ta’ ˙obΩ,il-˙obΩ imur lura anke fiΩ-Ωmien. Dan g˙ax il-˙obΩjimla l-istonku kif ukoll ixebba’. G˙alhekk iddeçidejtli nag˙mel intervista lil sid il-forn tant popolari fiTriq it-Tliet Knejjes u naraw x’g˙andu x’jg˙idilnau x’˙idma hemm wara sempliçiment ˙obΩa li a˙nankunu qed nistennewha malli jasal ˙in l-ikel jewx’˙in jaqbadna l-©u˙.Kemm ilek hawn f’Óal Balzan?Ili bil-forna hawn f”Óal Balzan 23 sena immajiena kont ni©i hawn g˙al 9 snin s˙a˙ qabel inqassamil-˙obΩ. Ji©ifieri ilni naf lil Balzanin g˙al 32 sena.F’dawk id-9 snin kont na˙dem u nqassam il-˙obΩ ta’Leli n-Nuna minn Óal Qormi.Min hu r-Rojolin u kemm ilek fis-seng˙a ta’furnar?Ir-Rojolin hu Ìor© Attard meg˙jun mill-familjatieg˙i. G˙andi 53 sena, 47 sena minnhom fis-seng˙atal-˙obΩ. Twelidt Óal Qormi u jg˙iduli Znakk. Bdejtil-karriera fil-˙obΩ ma’ Ûeppi Spuga, Qormi wkoll.Tg˙addi differenza bejn il-˙obΩ tieg˙ek u ta’˙addie˙or?DaΩgur li tg˙addi! Kull furnar g˙andu r-riçettatieg˙u. Kull furnar jaf id-domanda g˙all-˙obΩ lijkollu. Jien na˙dem ˙obΩ tal-Maltin, ˙obΩ fancyb˙al bebbux, panini tal-burgers, panini tal-parties,bziezen u o˙rajn. Mag˙hom trid iΩΩid il-ftajjar,qag˙aq, baguettes, il-pitta (˙obΩ çatt bil-˙wawar) ukull xort’o˙ra ta’ ˙lewwiet. Ix-xog˙ol ivarja skond ilfestili jkunu ©ejjin. Jekk waslet il-Ìimg˙a Mqaddsajkollna l-qag˙aq ta’ l-Appostli, hot-cross buns,qag˙aq taç-çena u ˙obΩ asmat. Jekk wasal l-G˙idikollna l-figolli u l-˙ajja fil-forn tibqa’ g˙addejja ma’dawn it-tradizzjonijiet hekk sbie˙. Imbag˙ad ta’kuljum nag˙mlu qag˙aq tal-˙mira, qag˙aq tad-doΩa(g˙al mal-kafè jinΩlu g˙asel), krustini, donuts talforn,galletti, qassatat u l-lista tkompli.Biex ta˙mi?Bl-injam. M’hawnx b˙alu l-˙atab. Nistinkawsabiex insibu injam ˙alli jkolli biΩΩejjed biex na˙mil-˙obΩ. Tajjeb li wie˙ed ikun jaf li l-˙amja tal-˙obΩal-kbira ddum madwar 50 minuta filwaqt li l-fancyjie˙u inqas sew fil-˙in (daqs 10 minuti, skond ilkobor).Tajjeb li nsemmu xi ˙a©a dwar kif ja˙demil-forn. Il-forn g˙andu arlo©© u temperatura li dawnjirregolaw il-˙amja tal-˙obΩ. Id-dumper ji©bed iddu˙˙anli jo˙ro© miç-çumnija. Il-©uli fejn wie˙edisib il-˙atab lest g˙all-˙ruq filwaqt li nsibu s-sentina(fejn jin©abar il-©amar li l-kelma propja hija leçis).Dan il-laçis jin©abar bil-©ebbieda (xkupa) u l-pala.Ìor© iqatta’ l-g˙a©ina g˙all-qag˙aq tad-doΩa.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920121

Ta˙seb li l-injam hu l-a˙jar soluzzjoni jewl-a˙jar ˙obΩ hu li jsir bid-dawl?It-tjubija tal-˙obΩ jibqa’ meta jsir fil-forn li jintuΩafih l-injam.Xi problemi l-aktar li ssib f’din is-seng˙a talfurnar?Mela nsibu problemi wkoll. Il-kes˙a hija l-ewwelproblema g˙ax la tkun il-kes˙a ser ikollna l-ilmakiesa˙. A˙na nkunu rridu temperatura normalisakemm isir it-tqattig˙. Barra minn hekk, il-prodottidejjem telg˙in ’il fuq…l-ispejjeΩ dejjem jiΩdiedu.G˙idli xi ˙a©a dwar is-seng˙a tal-furnar flimg˙oddi.Tajjeb li nkunu nafu li dak li jag˙mel l-g˙a©inag˙all-˙obΩ kienu jg˙idulu g˙a©©ien filwaqt dak lijag˙mel u jda˙˙al il-˙obΩ fil-forn jg˙idulu ˙abbieΩ.Fl-img˙oddi l-g˙a©ina tal-˙obΩ kienet billi l-furnarjag˙mel it-tinsila (omm ix-xog˙ol). It-tinsila ©ejjamill-kelma nissel g˙ax minn hawn jibda l-bidu tralproçesstal-˙obΩ. It-tinsila kienet tkun biçça g˙a©inaqarsa li j˙alltuha mad-dqiq, ilma u ftit mel˙. Jg˙attuhau j˙alluha toqg˙od biex issir ˙mira. Permezz tal-˙mira l-˙obΩ ma jibqax çatt anzi jintefa˙. Il-˙mirakienu jg˙idulha tal-qrieqeç ji©ifieri dqiq, mel˙ uilma. Jien niftakar li l-piΩ tal-˙obΩa l-kbira kienet ta’ratlejn u kwart, tan-nofs ratal u nofs u Ωg˙ira ratal.Dan imur lura g˙as-snin 60. U wie˙ed irid isemmili qabel il-bag˙al kien idawwar il-makna tal-˙obΩb˙as-sienja. Illum l-elettriku jdawwar il-makkinarjuli tag˙mel l-g˙a©ina.G˙idli xi ˙a©a dwar il-metodu li tuΩa llum.Xkertejn tqiq, 3 artal mel˙, kwart u nofs ˙mirau hawn ikollna l-g˙a©ina. Wara 25 minuta dawrientitwaqqaf g˙al 10 minuti. Tinqala’ u titpo©©a filkxaxental-qlug˙, titqalleb kull tliet kwarti u jekkikun hekk il-bΩonn timpunjah. Tissaqqa l-mejjilla(jew il-bajla) u wara sieg˙a u nofs jibda t-tqattig˙g˙all-˙obΩ. Wara li jitqatta’ x-xog˙ol tistiva fit-tilari˙dejn il-forn u timbeda l-˙obΩa. Daqs 50 minutajkun hemm bΩonn biex isir il-˙obΩ. Il-˙obΩ jin˙are©Il-proçess tal-˙obΩa l-kbira tal-Malti…min jiΩen u min jifformal-˙obΩa.Il-˙obΩa l-kbira tal-Malti lesta fit-tilari g˙al ©ol-forn.bil-pala ta’ l-injam u jitpo©©a fil-kannestri. Il-piΩ tal-˙obΩ illum ˙u ta’ 600g l-˙obΩa l-kbira misjura u 300gl-˙obΩa Ω-Ωg˙ira misjura wkoll.It-tfal jidhru li qed jie˙du r-riedni tas-seng˙a.Int ©eg˙elthom jag˙mlu dan jew minnjeddhom?Jekk it-tfal trabbew fil-forn, hija xi ˙a©a ovvjali dawn ser ikomplu f’din is-seng˙a tal-˙obΩ g˙axdejjem f’hekk g˙exu. Però tajjeb li ng˙id li t-tfalminn jeddhom komplew ji©ru wara s-seng˙a. Illum˙adu s-seng˙a tal-furnar u kuntent bihom immens.Tiekol ˙obΩ tar-Rojolin biss jew ˙obΩ ta’˙addie˙or?ÓobΩ tar-Rojolin hu l-aqwa, allura ˙obΩ tar-Rojolin nieklu jien u l-familja tieg˙i, kif ukoll ilklijentiBalzanin u o˙rajn tal-madwar li jfittxu l-˙obΩtar-Rojolin.G˙aliex Rojolin?Meta kont qed narma bil-˙obΩ hawn f’Óal Balzankien ©a kelli tlitt itfal. G˙alhekk ˙adt parti millisemta’ l-ewwel tlett itfal minn ˙amsa li g˙andi…Romina, Joseph u Lina. G˙alhekk l-isem li g˙aΩilt©ie RoJoLin. Mag˙hom irrid insemmi liΩ-Ωew©t itfall-o˙ra li huma James u Paul George.Kif jitqassam ix-xog˙ol?It-tfal g˙andhom roster u kellha joqog˙dumag˙ha. G˙ax jien barra l-forn g˙andi l-grocer ukoll.Kollox immexxi mill-familja. S’intendi hemm minikun xog˙ol fil-grocer u hemm min ikun xog˙ol ilforn,hemm min iqassam il-˙obΩ fid-djar, imsomma122Festa tal‐Lunzjata 2008

kollha fuq xog˙lhom…lejl u nhar g˙ax ix-xog˙ol filfornm’hemmx festi. Ma nistax ninsa lill-marti MaryGrace li tag˙ti d-daqqa t’id barra li tie˙u ˙sieb id-darukoll…tisjir u tindif.Minkejja li m’intix Balzani, jien narak li rbattqalbet ma’ dan ir-ra˙al, X’tikkummenta?Meta kont ni©i nqassam il-˙obΩ hawn f’ÓalBalzan irbatt qalbi mal-lokal u bil-mod bdejt infittexli jkolli tieg˙i hawn. Il-pjan irnexxieli. Il-forn kienta’ Ìan Marì u meta miet, ibnu Johnny kien ˙allihf’idejn xi Ûejtuni, imbag˙ad g˙adda g˙and is-Sittinminn Óal Qormi u warajh g˙adda g˙and Kola l-Mullaminn Óal Qormi wkoll. U hawn 23 sena ilu d˙altwarajhom jien. U rnexxieli li jien ikolli forn hawnfil-qalba tar-ra˙al f’Óal Balzan. M’hemmx xi ng˙iduli l-Balzanin g˙o©buni…bejn g˙ax kont mid˙la tarresidentifit-tqassim tal-˙obΩ g˙al disa’ snin u bejng˙ax il-prodott tieg˙i hu tajjeb u ©enwin. Jien ˙adtil-forn b’twellija ta’ 5 xkejjer dqiq fil-©img˙a u llumtellajtu g˙al 140 xkora dqiq fil-©img˙a. Dan juri lil-˙obΩ tieg˙i hu mfittex u hawn wie˙ed jara kemmΩdiduli l-klijenti.X’delizzju g˙andek?Ûwiemel u ba˙ar.Kieku trid ter©a’ tibda l-karriera…x’tag˙Ωelseng˙a ta’ furnar jew tbiddel?Is-seng˙a tal-furnar ma nbiddilha ma’ xejn…furnar sal-mewt.Ìor© ilesti l-˙obΩ ‘fancy’.Jien ˙adt ©ost immens b’Ìor© jispjegali l-˙idmatieg˙u u tal-familja fis-seng˙a tal-˙obΩ. Tg˙allimtukoll sensiela ta’ kliem ©did fis-seng˙a tal-furnar.U kos, il-qawl Malti fuq il-˙obΩ ©ieli smajtuh? Lilmin jag˙©en isilfu ˙obΩa – it-tifsira kul˙add hubΩonn xulxin. Iva…importanti li r-Rojolin jibqa’jag˙mlilna l-˙obΩ ˙alli jkollna biex nimlew Ωaqqna!Fl-a˙˙arnett, naf fiç-cert li ˙adtu gost taqraw dinl-intervista g˙ax xi darba jew o˙ra Ωgur li kiltu jewdoqtu l-˙obΩ tar-Rojolin.Grazzi Ìor©!Computer Paper • Stockform 1 ply (14.5 x 11”) • Stockform 1 ply (9.5” x 11”)• Stockform carbonless 3 ply (9.5” x 11”) • Stockform carbonless 2 ply (9.5” x 11”)Envelopes • Adhesive Labels • Adhesive TapesFortuna Enterprises Ltd.Manufactures – Imports / Exports – Commission AgentsTel: 2146 2518, 2146 4033Home & Gift CentreOne of Malta’s largest shops dedicated to quality household goods and giftware.Personal attention guaranteed!Rowenta Russel Hobbs Portmerion Lagostina Lladro Silver SwarovskiM4 Shopping Complex, Triq il-Linja, Attard. Tel/Fax: 2143 6285Visit us online: http://homeandgift.tripod.comKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920123

Messa©© mis-Sotto Kumitat NisaSena ta’ Óidma MpenjattivaMa nistax ma nkunx kburija li nag˙mel partiminn Soçjetà li kull ma tmur tikber u tissoda.B˙ala Segretarja tas-sotto kumitat Nisa n˙oss lihuwa d-dmir tieg˙i li n˙e©©e© lil s˙abi l-o˙ra talkumitatbiex nag˙mlu s-sena na˙dmu u nistinkawbla waqfien biex norganizzaw attivitajiet diversiu attaenti, bl-iskop li jin©abru fondi tant me˙tie©ag˙all-festa u speçjalment g˙all-pro©ett kbir li hemmippjanat u li di©à qed naraw ix-xog˙ol li di©à sarfuqu.Ix-xahar ta’ Lulju g˙andu sinifikat speçjalig˙alina l-Balzanin g˙ax jasal il-jum li tant humistenni minna l-qofol huwa jum il-festa tag˙nal-festa ta’ Marija Annunzjata. X’entuΩjaΩmu u fer˙in˙ossu b˙al dan iΩ-Ωmien u kemm na˙dmu millqalbbiex naraw li dan il-jum ikun mill-aktar speçjalili jag˙mel unur g˙al kull minn g˙andu x’jaqsammal-kaΩin San Gabriel.Kif di©à g˙idt l-attivitajiet li norganizzawa˙na tas-sotto kumitat Nisa huma diversi u dejjemnipprovaw nolqtu l-gosti ta’ kul˙add, dawk Ωg˙arkif ukoll g˙al kbar, dan kollu dejjem isir blg˙ajnunatas-sotto kumitat Ωg˙aΩag˙ u dak çentralili ming˙ajr l-g˙ajnuna tag˙hom Ωgur li x-xog˙olikun aktar diffiçli, kif wkoll lilkom li tattendu g˙aldawn l-attivitajiet. Nirringrazzjakom mill-qalbg˙ax ming˙ajr il-©eneroΩità u l-attendenza tag˙komma jsir xejn.Nirringrazzja wkoll lill-benefatturi kollha tag˙nali dejjem urew ©eneroΩità u entuΩjaΩmu bl-g˙ajnunatag˙hom.Ma baqg˙alix aktar xi ng˙id ˙lief li n˙e©©e© lilkul˙add biex dejjem na˙dmu u nistinkaw b’unur,sinçerità u onesta biex din is-Soçjetà tant g˙aΩiΩag˙alina dejjem tibqa’ ©ejja ’l quddiem. Nixtieqlilkom ilkoll l-festa t-tajba.Viva l-kaΩin San Gabriel.Viva Marija Annunzjata.Mix-xellug: Analise Falzon, Simone Barbara, Asmaa Borg, SimoneBriffa, Kaxxier; Helen Bonett, Segretarja; Elizabeth Micallef,Presidenta; Carmen Deguara u Natalie Cutajar.Abraham Woodworks(Dominic & Tony Muscat)for Furniture, Doors, Fixtures, etc.Factory:22, Mons. F.X. Zahra Street, Balzan – Tel: 2144 5812Showroom:Sir Antonio Micallef Street, Balzan124Festa tal‐Lunzjata 2008

Óamsin sena ilu f’Óal Balzan …Tifel jitlef ˙ajtu f’diΩgrazzjaCarmel BezzinaKull min b˙ali skorra l-˙amsin Ωgur li jiftakaril-mewta tra©ika tat-tfajjel Rubinu Sciberras li©rat Óal Balzan sewwasew ˙amsin sena ilu. Kienaççident sfortunat li ˙asad il-˙ajja ta’ tfajjel fl-a˙jartieg˙u u li ˙alla mnikktin mhux biss lill-©enituri, lil˙utu u lil qrabatu, iΩda wkoll lilna t-tfal ta’ mparu ul-Balzanin li kienu jafuh.G˙adni niftakar qisu l-biera˙. Kont g˙adnikemm g˙alaqt is-seba’ snin. Kien il-Óamis, il-31 ta’Lulju 1958, meta kmieni fil-g˙axija dwiet mar-ra˙all-a˙bar kerha tal-mewt ta’ Rubinu fl-età ta’ disa’snin. L-inçident ©ara fit-Triq il-Kbira, ˙dejn SantaMarija, fis-sag˙tejn ta’ wara nofs in-nhar. G˙addta’ familji u residenti li joqog˙du qrib Santa Marijakellhom id-drawwa li nhar ta’ Óamis jikru privatebiex to˙odhom nofs ta’ nhar il-ba˙ar, x’aktarxl-G˙adira. Óamsin sena ilu wa˙diet kienu l-familjili kellhom il-karozza tag˙hom, u biex tirkeb tallinjag˙all-G˙adira ridt to˙ro© fi Triq in-Naxxarfl-eqqel tax-xemx. Il-jum tal-Óamis kien ikunmistenni ˙afna g˙al din ix-‘xalata’ ta’ kull ©img˙a.It-tfal speçjalment kienu jkunu jistennewha b’˙erqakbira.Minflok ˙ar©a l‐ba˙ar, mewtab’diΩgrazzjaDak in-nhar il-private (numru 3334) wasletb˙as-soltu biex tg˙abbi n-nies g˙al dan in-nofs ta’nhar il-ba˙ar. Is-sewwieq kien çertu ÌuΩè Xuereb,ta’ 41 sena, mill-Marsa. Spiss kien ikun hu g˙al dinil-kirja ta’ kull nhar ta’ Óamis. Dak in-nhar, hekk kifwasal ˙dejn Santa Marija u ©ie biex ire©©a’ lura filwesg˙aquddiem il-knisja biex in-nies tirkeb, jidherli t-tfajjel Rubinu pprova jitla’ fil-karozza waqt likienet miexja, iΩda ©ara li Ωelaq u ©ie ta˙t ir-roti.It-tifel ma ˙elishiex. Il-gazzetta Il-Berqa rrapportatukoll li t-tifel miet waqt li kien qed jittie˙ed l-isptar.Fil-fatt it-tabib Richard Manchè, li eΩaminah mallida˙al l-Isptar San Luqa, iççertifika li t-tifel kienmejjet. 1Din it-tra©edja nisslet sens ta’ diqa u luttu marra˙alkollu. Rubinu Sciberras kien tifel fuq ru˙uu mimli ˙ajja. Tifel ©ej minn familja numeruΩa –kienu tmintax a˙wa – ˙a©a li ma kenitx daqshekkrari f’Malta tas-snin 50. Missieru Salvu kien ta’ niselG˙awdxi, u ommu Karmena, imwielda Sammut,kienet min-Naxxar. Iltaqg˙u meta Karmena kienettoqg˙od il-Mosta, u kif iΩΩew©u ©ew joqog˙du ÓalBalzan fid-dar numru 28, Triq Santa Marija. Fost ˙utRubinu li kienu ikbar minnu jissemmew Joe ta’ 22sena, Connie ta’ 19-il sena, George (16), Michael,mag˙ruf b’Lino (14), Twanny (12), u Valent ta’Rubinu Sciberras li tilef ˙ajtu tra©ikament 50 sena ilu.(Óajr lil Connie Sciberras, o˙t Rubinu, u lil ku©inuhom Valent Callus)KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920125

10 snin. 2 Rubinu kellu wkoll ˙utu iΩg˙ar minnu:Carmelo jew Charlie ta’ 7 snin, Doris (6), Sunny(4), Maria jew Marion (3), u Gerald, mag˙ruf a˙jarAldo, tarbija ta’ sena u 8 xhur. Sentejn u nofs waral-mewt ta’ Rubinu, nhar id-9 ta’ Jannar 1961, twieledLawrence. 3 Xi a˙wa li ma jissemmewx mietu Ωg˙arb’imsarinhom, u tarbija minnhom twieldet mejta.Dak in-nhar stess li ©ara l-kaΩ, xi sieg˙a warad-diΩgrazzja, il-ma©istrat ta’ l-g˙assa g˙amel aççessfuq il-post u ˙atar lis-sur Edgar Felice, espert tattraffiku,sabiex jeΩamina u jistabilixxi ç-çirkostanzili wasslu g˙al din id-diΩgrazzja. L-g˙ada l-Ìimg˙a,l-1 ta’ Awissu, fil-5.30 p.m. saret l-awtopsja fuqil-katavru tat-tifel fil-kamra mortwarja ta’ l-IsptarSan Luqa, u g˙al dan il-g˙an il-qorti ˙atret lit-tobbaV.T. Camilleri u R. Manchè. Il-funeral ta’ RubinuSciberras sar is-Sibt, it-2 ta’ Awissu, fil-knisjaparrokkjali ta’ Óal Balzan. Attendew ˙afna nies,fosthom it-tfal u l-membri tal-Museum billi, b˙attfals˙abu kollha, Rubinu kien jattendi l-Museumtas-subien. 4 Wara l-quddiesa saret id-difna fil-qabarnumru 21 fiç-çimiterju tal-parroçça. 5Is‐sewwieq jitressaq il‐qortiL-g˙ada ta’ l-inçident, il-Ìimg˙a, l-1 ta’ Awissu,is-sewwieq ÌuΩè Xuereb tressaq il-qorti quddiemil-ma©istrat V. Refalo. Xuereb kien akkuΩat lib’nuqqas ta’ ˙sieb, bi traskura©ni, u b’nuqqas ta’t˙aris tar-regolamenti tat-traffiku, ikka©una l-mewtta’ Reuben (Rubinu) Sciberras minn Óal Balzan.Fl-akkuΩa tieg˙u, l-ispettur John Cachia talabis-sospensjoni tal-liçenzji kollha tas-sewqan ta’l-imputat. Wara li Xuereb wie©eb li ma kienx ˙atita’ l-akkuΩi li tressqu kontra tieg˙u, il-prokuraturlegali Albert Bonello, g˙ad-difiΩa, talab il-libertàproviΩorja ta’ l-imputat. Il-qorti laqg˙et din it-talbau, billi l-prosekuzzjoni ma opponietx, Xuereb ng˙atal-libertà proviΩorja wara depoΩitu ta’ £40. 6Il-kaΩ kompla t-Tnejn, il-11 ta’ Awissu. Fissedutata’ dak in-nhar, Dr V.T. Camilleri u Dr C.Attard qraw u kkonfermaw quddiem l-imputat irrapporttag˙hom ta’ l-awtopsja li huma g˙amlu fuqil-katavru taç-çkejken Rubinu, filwaqt li l-ma©istratqara l-proçess verbal ta’ l-aççess li l-qorti kienetg˙amlet wara d-diΩgrazzja. Wara li l-˙ames xiehdatal-prosekuzzjoni kkonfermaw ix-xhieda li tawquddiem l-esperti, is-sur Edgar Felice qara r-rapporttieg˙u li bih stabilixxa ç-çirkostanzi li wasslu g˙aldin id-diΩgrazzja.Minn dak li qalu x-xiehda rriΩulta li din ilprivatekienet soltu tmur Óal Balzan kull nhar ta’Óamis biex tie˙u l-istess familji xalata u ˙afna drabikien imur g˙alihom l-istess imputat Xuereb. Ixxiehdaqalu wkoll li l-private kienet soltu tieqaf ftitjardi iΩjed ’il fuq minn fejn saret id-diΩgrazzja bieximbag˙ad is-sewwieq idawwar ma©enb l-istatwa ta’Santa Marija. Hekk ukoll kellu jsir f’din l-okkaΩjoni.Xiehda li raw l-inçident ise˙˙ qalu li xi tfal bnietu subien, ta’ bejn il-15 u l-20 sena, kienu qedjistennew il-private. Fost dawn kien hemm ukollRubinu Sciberras. Waqt li l-private kienet tielg˙ag˙al ˙dejn l-istatwa, is-sewwieq beda jnaqqas, umeta wasal viçin it-tfal beda miexi bil-mod ˙afnag˙ax kien se jieqaf. Malli l-parti ta’ quddiem talprivateskorriethom, it-tfal telqu ji©ru biex jirkbumeta l-private kienet g˙adha ma waqfitx.Ix-xhud Saver Micallef, li kien fil-bieb tad-dartieg˙u sewwa sew fejn ©ara l-kaΩ, qal li t-tfal bdewjiffullaw biex jirkbu qabel ma l-private kienet waqfetg˙al kollox. Ûied jg˙id li waqt li kienu jiffullaw,Ωew©t itfal tfixklu, waqg˙u, u wie˙ed minnhomg˙aff©itu r-rota ta’ wara tax-xellug. Ix-xiehdakollha qablu li l-private waqfet fil-pront mhux g˙axix-xufier induna x’©ara iΩda g˙aliex kien fi ˙siebujieqaf hemm. Infatti, meta s-sewwieq Xuereb sama’l-g˙ajjat, huwa niΩel mill-private ˙alli jara x’©arau sab lit-tifel fl-art. Dan l-istess diskors qalu wkollVictor Smith, wie˙ed mit-tfal li kienu qed jistennewil-private.Jo˙ro© liberatPunt importanti li semma s-sur Felice fir-rapporttieg˙u kien li t-tfal telqu ji©ru biex jirkbu metal-parti ta’ quddiem tal-private kienet skorriethom,u g˙alhekk ix-xufier mill-gabina tieg˙u ma setaxjarahom u lanqas seta’ jipprevedi x’kienu se jag˙mlu.Punt ie˙or li qajjem kien li billi l-karozza li g˙aff©etit-tifel kienet private, l-imputat ma kienx obbligatikollu kunduttur. G˙al dawn ir-ra©unijiet is-surFelice wasal g˙all-konkluΩjoni li din id-diΩgrazzjama ©ratx min˙abba xi nuqqas min-na˙a ta’ Xuereb,iΩda kien aççident sfortunat li ma setax ji©i evitat.Wara l-qari ta’ dan ir-rapport, il-pulizija ddikjaratli ma kienx baqg˙alha provi o˙ra xi tressaq, filwaqt lid-difiΩa talbet il-liberazzjoni ta’ l-imputat min˙abbali, skond ir-rapport ta’ l-espert, huwa ma kellul-ebda tort f’din id-diΩgrazzja. Il-prosekuzzjoni maopponietx din it-talba u, g˙alhekk, il-qorti lliberatlil ÌuΩè Xuereb u ordnat li l-inkartament talkumpilazzjonijintbag˙at lill-avukat tal-Kuruna. 7Jing˙alaq il‐kapitlu …u l‐˙ajja tkompliB’hekk ing˙alaq, b’xi mod, kapitlu kiebi udoloruΩ fl-istorja soçjali ta’ Óal Balzan, iΩda Ωgurli ma ng˙alaqx fil-mo˙˙ u l-qalb ta’ omm u missierRubinu u ta’ ˙utu u qrabatu. Erba’ snin wara din il-©rajja, fis-sena 1962, il-familja Sciberras emigrawlejn l-Awstralja, fejn di©à kienu jg˙ixu t-tliet a˙wal-kbar: Joe, Connie, u George. L-ewwel sieferil-missier Salvu bit-tliet subien Lino, Twanny uValent, u mbag˙ad telqet l-omm Karmena bis-126Festa tal‐Lunzjata 2008

Santa tal-mewt li tfakkar lit-tfajjel Rubinu Sciberras.(Óajr lil Carmel Parascandalo)sitta Ω-Ωg˙ar aktar tard f’dik l-istess sena. Kienetdejjem ix-xewqa ta’ Karmena li l-familja kollhajkunu mi©burin flimkien fl-istess pajjiΩ, fejn ukolll-opportunitajiet ta’ xog˙ol g˙at-tfal kienu bil-wisqa˙jar. Il-missier Salvu da˙al ja˙dem mal-kumpanijaCommonwealth Serum Laboratories, fejn aktar tarding˙aqdu mieg˙u tnejn minn uliedu. IΩda ma damxaktar minn tliet snin, billi miet f’Jannar 1965. MartuKarmena ˙adet ˙sieb uliedha u ˙admet bis-s˙i˙g˙alihom sakemm rathom ilkoll isibu posthom fil-˙ajja. Kellha x-xorti tgawdihom sakemm mietet f’etàavvanzata f’Awissu tas-sena li g˙addiet (2007).Noti u referenzi1Ara Il-Berqa, il-Ìimg˙a, l-1 ta’ Awissu 1958, p.8, u s-Sibt,it-2 ta’ Awissu 1958, p.8. Ara wkoll it-Times of Malta, il-Ìimg˙a, l-1 ta’ Awissu 1958, p.9. Skond Is-Seb˙, Rubinumiet min˙abba l-©rie˙i li ©arrab huma u sejrin bih g˙andit-tabib tad-distrett. Ara Is-Seb˙, il-Ìimg˙a, l-1 ta’ Awissu1958, p.8. Ara wkoll il-˙ar©a tas-Sibt, it-2 ta’ Awissu 1958,p.8.2Óafna mill-informazzjoni dwar il-familja Sciberras waslitliming˙and Maria (jew Marion) Sciberras, o˙t Rubinu sittsnin iΩg˙ar minnu, bis-sa˙˙a ta’ ku©inuhom Valent Callus.Maria Sciberras bag˙tet din l-informazzjoni bl-email mill-Awstralja lil ku©inuha Valent, li mbag˙ad g˙addihieli nharis-27 ta’ Frar 2008. Nirringrazzjahom it-tnejn ta’ l-interess liwrew f’din il-kitba tieg˙i dwar l-g˙aΩiΩ tag˙hom Rubinu.3Ara Re©istru Parrokkjali Nru 6, Parroçça ta’ Óal Balzan,p.239. Óajr lil Josephine Gatt ta’ l-g˙ajnuna tag˙ha fit-tiftixta’ l-informazzjoni mill-uffiççju parrokkjali.4Skond ir-Re©istru ta’ l-Atti tal-Qasam Nru XX (SezzjoniMaskili), Óal Balzan, miktub bl-idejn, bil-pa©ni m’humiexenumerati, Rubinu Sciberras kien jattendi fir-raba’ klassital-Museum.5Ara Re©istru Parrokkjali Nru 6, op. cit., p.239.6Ara Il-Berqa, is-Sibt, it-2 ta’ Awissu 1958, p.8. Arawkoll it-Times of Malta, is-Sibt, it-2 ta’ Awissu 1958,p.3.7Ara Il-Berqa, it-Tlieta, it-12 ta’ Awissu 1958, p.8.Highway Autoparts317, Naxxar Road, Balzan • Tel: 2144 1296Supplier of Commercial and Auto Motive PartsWe are here to serve you.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920127

TifkirietTag˙rif mog˙ti minnDun ÌuΩepp SultanaKienu ilhom jg˙iduli biex nikteb xi ˙a©a fuq il-˙ajja tieg˙i ta’ saçerdot. Imma issa li fis-sena2008 nag˙laq 50 sena fis-saçerdozju u minn dawn34 g˙addejthom fid-djoçesi ta’ Prato kelli bilforsinçedi.Kif bdiet l‐istorjaMeta konna s-Seminarju fl-1957 ©ie Isqof mill-BraΩil, mid-djoçesi ta’ Londrina, jkellimna. Illaqg˙atkienu jsiru f’dik is-sala li konna nsej˙ulhaAlbert Hall, fejn illum l-Arçisqof jiltaqa’ mannies.Dan l-isqof ˙ajjarna g˙all-˙ajja missjonarjafid-djoçesi tieg˙u. Wara ftit bdejt nag˙melkorrispondenza mieg˙u. Diversi kienu s-seminaristili t˙ajru. Minn din il-laqg˙a beda l-moviment lejnil-BraΩil. Óri©t mis-seminarju f’Ìunju 1958, immakif wara Londrina ©iet l-idea ta’ Prato? Ótija ta’telefonata. F’Jannar il-moviment ta’ Kana stiedenlill-Isqof Fiordelli biex imexxi l-festa tal-familja. Xi˙abib tieg˙i qallu li jien kont qassis li xtaqt immuril-missjoni. Kien is-sibt meta l-Isqof Fiordelliçempilli u qalli li hu jixtieq jitkellem mieg˙i qabelma jsiefer. Kien qed joqg˙od il-palazz tal-Belt.B’hekk din it-telefonata bidlet ir-rotta tieg˙i g˙alPrato. Tlaqt Malta fis-7 ta’ Frar 1959. Dan l-Isqofkien Ruma u ltqajna fl-istazzjon ta’ Termini u1966 Dun ÌuΩepp qieg˙ed iqaddes g˙all-iscouts. Fl-ilbies talquddieskien g˙ad hemm il-‘manipolo’ li jidher f’dan r-ritratt.tlajna flimkien g˙al Prato. Kelli noqg˙od sitt xhurPrato u wara, jekk irrid, immur il-missjoni. Immadawk is-sitt xhur saru 34 sena. Kollu ˙tija ta’ dikit-telefonata. A˙na ng˙idu “kumbinazzjoni”, Allajinqeda bil-bnedmin biex ifassal il-pjan tieg˙u.Ftit stejjer li ltqajt mag˙hom fl‐ewwellejl ©o PratoMeta wasalna Prato kien ftit tard. Wara likilt mieg˙u ˙adni norqod ©o dar ta’ l-irtiri, SanLeonardo da Prato, Maurizio. Hawn l-ewwel “ftiratieg˙i”. Óadni ©o appartament Ωg˙ir li kellu studju,kamra tas-sodda u servizzi. Meta d˙alt fil-kamratas-sodda l-gvieret kienu juru li qisu kien hemm xi˙add rieqed hemm. Issa sew! Issa fejn se norqod?Óadu Ωball g˙idt er©ajt mort fl-istudju. Kien daqqnofs il-lejl. Dlam çappa fil-kurituri. F’qalbi g˙idtli b˙ala missjunarju rrid inbati. Po©©ejt fuq si©©u urasi fuq skrivanija. Kelli 26 sena. X’torqod, torqod!Wara ftit er©ajt mort f’din il-kamra tas-sodda u sibtli kien hemm dak li fit-Toskana jg˙idulu, il prete.Qatt ma kont rajtu qabel. Ipo©©uh ta˙t il-gvieret.Ikollu vaΩun mimli bil-©amar tal-fa˙am biex isa˙hanis-sodda. Tfajt kollox fl-art u rqadt sa fil-g˙odu.Da˙qu ˙afna meta fil-g˙odu g˙idtilhom xi ©rali.Viçi Kappillan ta’ VaianoVaiano huwa ra˙al ta’ 5000 ru˙. Kien ta˙tl-amministrazzjoni tal-komunisti u soçjalisti. Tawnikamra bil-friskatur u buqar bl-ilma. Barra millkamrakien hemm tojlit Ωg˙ir bil-karti tal-gazzettiminflok it-toilet paper. Inkwetajt, però kont fer˙ang˙ax bdejt nag˙mel xog˙ol ta’ qassis. F’dik id-darma kienx hemm kamra tal-banju. Biex nin˙asel kontindellek bil-biçça daqqa ’l hawn u daqqa ’l hemm.Wara xahrejn tlabt il-kappillan x’se nag˙mel biexnie˙u banju. Hu qalli “banju m’g˙andix, jekk tridtmur, il-banji pubbliçi jew is-seminarju”. Ma kontx128Festa tal‐Lunzjata 2008

Il‐mewt ta’ GiovanniKienu Ωminijiet o˙ra. Dan Giovanni kien bidwi.Il-komunisti kienu jag˙mlu g˙assa mal-bieb biexil-qassis ma jid˙olx. Waslet il-©urnata u mornajien il-kappillan u soru. Fit-triq g˙idna r-ruΩarju.Da˙al il-kappillan. Lilu qalulu li jid˙ol bil-pattli ma jsemmix ir-reli©jon. Il-kappillan qabel ma˙are© kien se jag˙tih il-benedizzjoni. QabΩu fuqu– xejn reli©juΩ! Il-Kappillan qalilhom li kien sejag˙tih il-barka personali tieg˙u. Tah l-assoluzzjonita’ dnubietu. Giovanni miet wara jumejn. Sar ilfuneralçivili bid-daqq tal-banda u a˙na wara l-˙©ie©narawhom Poveri noi e povero Giovanni!Dun ÌuΩepp qieg˙ed jidher ˙dejn il-muniçipju waqt li jag˙mel ilfirmafuq dokument tal-pussess 1984 fl-a˙˙ar parroçça li Ωamm.naf xi tfisser il-kelma banji pubbliçi u g˙alhekkbeΩΩg˙atni. Mort is-seminarju fil-Belt li kienet ’ilbog˙od xi nofs sieg˙a karozza tal-linja. Waslet il-©urnata biex nie˙u banju. Óri©t fer˙an se ntir peròf’qalbi g˙idt li biex nie˙u banju ridt nofs sieg˙a b˙almeta f’Malta kont immur San Pawl il-Ba˙ar mill-Furjana. Qbadt il-karozza tal-linja biex immur lura.X’©ara ma nafx imma forsi l-indafa raqditni. Nafli f’xi mument g˙ajjat li fattorino, tal-biljetti biexninΩel. Qalli li konna wasalna Bologna, kilometri’l bog˙od minn Vaiano. Povero me! NiΩΩilnibiex nie˙u tal-linja g˙al Prato. Xita u kes˙a waqtli nistenna tal-linja! G˙adda Ω-Ωmien u l-kappillanta’ Vaiano meta nduna bid-dewmien tieg˙i çempellill-Isqof u qallu li l-qassis Malti mar jie˙u banju ug˙adu ma ©iex. Kienu l-˙dax ta’ bil-lejl. L-Isqofbag˙at xi ©uvintur biex ifittxuni. Wasalt f’nofs illejl.Sibt ˙afna jistennewni u bdejt nibki. Çempell-Isqof u qalli li issa se jag˙mlu l-banju.Kienu saru 34 senaL-isqof Ωam kelmtu li jien kelli noqg˙od sittxhur. F’Ìunju bag˙at g˙alija biex jara jekk jienqatt mortx Lourdes. G˙idtlu le u g˙alhekk qallibiex immur ˙alli l-Madonna tg˙ini f’dak li kontse nag˙mel f’˙ajti. Mort Lourdes mat-treno deimalati. Óallas kollox hu u tani 15,000 lira taljanau qalli biex wara mmur Malta g˙all-vaganzi. Qallili jaççetta jekk immur il-missjoni imma mhux linibqa’ Malta. Wara l-vaganzi mort Prato u bqajthemm.IΩ‐Ωwie© çiviliKonna nag˙mlu minn kollox biex ˙add majiΩΩewwe© çivilment. Darba smajt b’ra©el, li kiense jag˙mel hekk. Mort g˙andu waqt li kien qedja˙dem b’magna li tinse© id-drappijiet. Qalli li jekkma no˙ro©x minn hemm se jwa˙˙alni mal-˙ajt!Meta l-Isqof sema’ b’dan qalli li kien se jkollnal-ewwel qassis Malti martri. Kemm stejjer b˙aldawn imma li rnexxew. Xi kultant l-injoranza, xikultant diffikultà, u allura basta tie˙u ˙siebhom ukollox jimxi ˙arir.L‐iben li ma riedx qassis ˙dejnmissieruKien hemm wie˙ed li kien wasal fl-a˙har. Mortbiex narah imma ma ˙allewniex. Tlabt biex issitwazzjonitinbidel. Kienet ix-xitwa, fis-sag˙tejnta’ bil-lejl ©iet mara u qaltli li dak ir-ra©el jixtieqli mmur narah. Qomt u ˙add mieg˙i s-sagrament.F’dak il-lejl it-tifel ma kienx hemm imma dan ilmaridried li Ωew© xhieda jkunu jafu li jiena d˙altg˙ax sej˙uli. Miet wara ftit ©ranet. Il-funeral sarfil-knisja. Kemm ˙sara g˙amlet il-passjoni politikata’ dak iΩ-Ωmien.Il‐qassis u t‐tfalÓa©a sabi˙a li niftakar hi li l-qassis fl-Italja hu˙afna viçin it-tfal. Il-qassis fost it-tfal isib sa˙˙a biexiΩomm iç-çelibat tieg˙u. Hija ˙sara li Malta l-qassisma jsibx postu qalb it-tfal: hawn xi eççezzjonijiet:Ix-xog˙ol kbir li jag˙mlu tal-muΩew qata’ xi ftit jewwisq il-qassis minn mat-tfal. Nixtieq li xi ˙add isibsoluzzjoni g˙al dan biex b’hekk kul˙add ikollu çansigawdi mill-fer˙ li j©ibu t-tfal.Iç‐çurkett tal‐miΩΩew©inDarba kont qieg˙ed ˙dejn il-knisja u ©iet marali mill-piΩ ma kinitx nieqsa fuq rota. Qaltli li tilfetil-“fede”. Qaltli li “mio marito mela comprata”.Tajba din – mela l-fidi tista’ tixtriha. Il-borma aktarDun ÌuΩepp ˙iere© mill-knisja tal-Furjana 1958wara l-quddiesa solenniKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920129

t˙awdet. Óar©itli mill-basket iç-çurkett taΩ-Ωwie©.Fhimt kollox. Din il-©rajja sar jafha l-Isqof u kullfejn imur anki Malta u jsebba˙ha b’dettalji o˙ra.Il‐qassis sportiv u l‐Kardinal PomaDarba l-Isqof talabni nie˙du Bologna biexjiltaqa’ mal-Kardinal Poma, isqof ta’ Bologna. Kienit-Tnejn. Wassaltu u wara ˙ri©t ni©ri ©o Bolognag˙al xi sieg˙a u nofs, xtrajt ©urnal sportiv u mortlura u l-Isqof introduçini mal-Kardinal. Dan qallill-Isqof “kemm g˙andek qassisin sportivi!” Waraqalli l-©urnal ©ibtu mieg˙ek! Tajba din kelli n©ib xiktieb tad-dommatika jew tal-morali!L‐a˙˙ar parroçca – Madonnadell’ulivoKemm domt Prato kont fi tliet parroççi. L-a˙˙armort 1984, kienet parroçça ©dida u kont wa˙di.Wara l-ewwel Milied ktibt lil Mons. Gatt biex isibxi qassis g˙all-Milied u g˙all-G˙id. Qalli li hemmDun Pawl Galea li g˙adu kif ©ie Malta wara li ˙al-laurea. Ktibtlu u qalli li kellu jasal is-sibt. Bag˙atwa˙da mara g˙alih l-istazzjon. G˙idtilha li ma nafuxu g˙andha tfittex wiçç ta’ qassis. Dun Pawl wasalu baqa’ ji©i g˙al g˙axar snin. Kien jitkellem tajjebit-Taljan kwaΩi a˙jar minni, il-kunvent kien juΩah!Kelli l-pro©ett ta’ knisja ©dida fuq art mog˙tijaminn familja sinjura. Ìbart il-flus u l-kurja baqg˙ettirringrazzjani sal-lum ta’ dan. Imma l-isba˙sodisfazzjoni kienu l-gruppi taΩ-Ωg˙aΩag˙ u dawkta’ wara l-griΩma. Wasal ukoll it-tmiem ta’ dinl-esperjenza g˙ax fit-22 ta’ Settembru, 1993 ©ejtlura Malta u ©ejt noqg˙od Óal Balzan.Nirringrazzja n-nies kollha, il-kaΩini u l-g˙aqdietli g˙inuni f’dan l-a˙˙ar 14-il sena. Dan kollu bedab’dik it-telefonata fid-disa’ ta’ bil-lejl.Il-President u l-Kumitat flimkien mal-membrital-KaΩin tal-Banda San Gabriel jifir˙u lil Dun ÌuΩepp Sultanafl-g˙eluq il-50 sena fis-saçerdozju.Deguara IronmongeryBalzan Valley, Balzan BZN 08Tel: 21 440501 / E-mail: deguarae@di-ve.comNow you can choose from a range of more than 10,000colours of water paint, plastic paint, masonry paint,undercoat, eggshell, gloss, etc.Stockists of: Timber, cement, plumbing & electrical fittings and household appliances.Mon, Tue, Thu & Fri from 7.00 to 18.30, Wed & Sat from 7.00 to 13.00ESTABLISHED 1919FIRMJ. GAUCI BORDAAGENTS ‐ EXPORTERS ‐ IMPORTERS59, “Gabor”, Parilja Street,St. Venera HMR 16 - Malta.Tel: (356) 2144 3930 Fax: (356) 2149 2709130Festa tal‐Lunzjata 2008

Anton CamilleriSiltiet mill‐istorjata’ Óal BalzanDip. LIS1852 – L‐ex‐konslu Malti g˙all‐Amerika jindifen fil‐knisja ta’ ÓalBalzanIt-Tlieta, 12 ta’ Settembru, 1862 fil-knisja ta’ ÓalBalzan saret id-difna ta’ l-ex-konslu g˙all-AmerikaÌuΩeppi Pulis, li miet ta’ 84 sena, fid-dar tieg˙u fiTriq il-Kbira f’Óal Balzan stess. 1 Imwieled fl-1768minn familja tat-tajjeb, ÌuΩeppi kien ma˙tur uffiçjaltal-kavallerija fl-Ordni ta’ San Ìwann mill-GranMastru de Rohan. IΩjed tard ˙atruh kummissarjug˙all-Gvernatur ta’ Tripli u l-Al©ier. Fl-1801 ©ienominat konslu g˙all-Istati Uniti ta’ l-Amerika, karigali baqa’ jΩomm sa l-1828. Matul dan iΩ-Ωmien, biexjuri li kellu din il-kariga, wa˙˙al l-arma ta’ l-Amerikafuq il-bieb tad-dar tieg˙u. Fl-1826 kien appuntatukoll konslu g˙ad-Danimarka. 2 Kien mag˙ruf g˙alleffiçjenzatieg˙u, tant li meta l-Gvern Amerikan sarjaf b’mewtu bag˙at il-kondoljanzi lill-familjari tieg˙umar-rappreΩentant li kellu f’Londra. 31861 – Ûew© uffiçjali IngliΩi jqajmunkwiet waqt purçissjoniÓal Balzan fl-1861 kien ferm differenti millihu llum, ra˙al kwiet imdawwar bl-g˙elieqi ub’popolazzjoni Ωg˙ira li kul˙add kien jaf lil xulxin.Ir-rutina ta’ kuljum ftit kienet tinkiser, mid-dar g˙allknisjajew g˙ax-xog˙ol u lura lejn id-dar. Ma jidherxli qatt kien hemm x’inkwiet kbir. Il-pulizija ftit kienikollha x’tag˙mel, g˙ajr meta tinqala’ xi ©lieda jewtinsteraq xi ti©ie©a minn bit˙a ta’ xi ˙add.Il-knisja u r-reli©jon kienu jilag˙bu partiimportanti fil-˙ajja tan-nies. Barra l-purçissjoni filfesatal-Lunzjata, matul is-sena kienu jsiru numru ta’purçissjonijiet o˙ra. Il-Óadd, 9 ta’ Ìunju, 1861 kienetqed issir wa˙da minnhom meta Ωew©t uffiçjali IngliΩi,E. W. Grove u J. H. Hamarley tat-22 nd Regiment, kienug˙addejjin minn Óal Balzan fuq iΩ-Ωwiemel tag˙homu ppruvaw ifixklu din il-purçissjoni. 4Meta l-pulizija ppruvaw iwaqqfuhom dawn maobdewx u meta kellmuhom l-Ispettur u s-Sindkutad-distrett, l-uffiçjali ftit taw kashom. 5 Mhuxl-ewwel darba li dawn l-affarijiet se˙˙ew f’Malta.Bejn il-Maltin u l-IngliΩi kien hemm dik iddifferenzali t-tnejn kienu ta’ twemmin differenti.IΩ-Ωew© uffiçjali ©ew arrestati u mressqa l-qortifil-15 ta’ Ìunju, 1861 quddiem il-Ma©istrat Harper,bl-akkuΩa li ppruvaw ifixklu purçissjoni reli©juΩa uoffrew reΩistenza lill-pulizija. Ta’ dan E. W. Grove©ie mmultat £10 waqt li sie˙bu ©ie mmultat £5. 61864 – Ventartal ©did g˙all‐Knisja ta’Óal BalzanFl-okkaΩjoni tal-festa tal-Lunzjata ççelebratafl-4 ta’ April, 1864 kien imΩanΩan ventartal ©didg˙all-artal ma©©ur. Dan kien skolpit fl-injambasso reliev minn Mikiel Cachia minn Naxxar,mastrudaxxa prim li miet fl-1894. L-induraturasaret minn ÌuΩeppi Bartoli tar-Rabat, li kemm-ildarba kien imqabbad biex jag˙mel xog˙ol fil-knisjata’ Óal Balzan fosthom l-induratura tal-koppla metakienet qed issir il-pittura minn ÌuΩeppi Calì. B˙aladisinn il-ventartal jixba˙ lil dak li hemm fil-Katidralta’ l-Imdina, waqt li l-kritiçi fissru li kienet biççaxog˙ol ta’ arti l-iΩjed perfetta. “la più perfetta intutte le sue parti”. 71878 – Tifkira tal‐mewt tal‐Papa PijuIX f’Óal BalzanB˙al f’ir˙ula o˙ra f’Malta u f’G˙awdex, ÓalBalzan ukoll ta l-a˙˙ar tislima lil dan il-Papa, lil-iΩjed li dam fit-tmexxija wara San Pietru. Fil-fattKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920131

Giovanni Maria Mastai-Ferretti mexxa lill-knisjaKattolika minn Ìunju 1846 sas-7 ta’ Frar 1878, 32sena b’kollox.It-tifkira li saret f’Óal Balzan bdiet il-Ìimg˙a,1 ta’ Marzu, 1878 bil-kant ta’ l-uffiççju tal-mejtinu r-responsorji bil-vuçijiet. L-g˙ada s-Sibt, 2 ta’Marzu, kien jum ta’ sawm b’suffra©ju g˙al ru˙il-Papa, waqt li ng˙ad ir-ruΩarju matul il-quddieskollu li sar. Imbag˙ad fis-6.00am saret quddiesabit-tqarbin ta’ dawk preΩenti fosthom it-tfal ta’l-Istitut tad-Duttrina Kristjana. Wara, fit-8.00amsaret quddiesa o˙ra kantanta solenni bil-vuçijiet,li fiha Dun Andrea Dingli, qassis mill-istess ra˙al,g˙amel l-omelija funebri. Fost in-nies li mlew ilknisjakien hemm ukoll it-tfal u s-sorijiet ta’ l-Istituttal-Buon Pastur. Il-funzjoni spiççat bit-tberik tattubruli tpo©©a f’nofs il-knisja.G˙all-okkaΩjoni mal-˙itan tal-knisja twa˙˙ludiversi tpin©ijiet tal-Papa u l-istemma tieg˙u, waqtli f’nofs il-kursija ntramat forma ta’ CappellaArdente b’120 xemg˙a mad-dawra. Din ©ietmibnija apposta mis-sagristan Salvatore Griscti, likien ukoll mastrudaxxa, li ˙oloq kappella sempliçiiΩda sabi˙a. Din kienet mag˙mula minn baΩi fl-artli minn kull kantuniera tag˙ha kienu telg˙in erba’kolonni ta’ still joniku, u tistrie˙ fuqhom kien hemmkoppla kwadra ta’ l-istess stil. Fuq din il-kopplakien hemm sarkofagu forma ta’ vaΩun b’an©lu fuqujΩomm salib. MaΩ-Ωew©t i©nieb ta’ din il-kappellatwa˙˙lu Ωew© skrizzjonijiet miktuba bil-Latin minnDun ÌuΩepp Zammit, li kiteb ukoll l-iskrizzjoni litpo©©iet fuq il-bieb prinçipali tal-knisja. Fuq ittubruli kien hemm ©o din il-kappella, tpo©©a saqqutad-damask a˙mar, u diversi kuruni tpo©©ew maddawra.Wara li spiççat il-funzjoni l-kappillan DunÌuΩepp Salnitro qassam diversi karitajiet lin-niesfoqra tar-ra˙al, li kienu jikkonsistu fi flus, ˙obΩ,minestra u o©©etti o˙ra ta’ ˙tie©a. 81885 – Tra©edja tal‐log˙ob tan‐narÓafna g˙adhom jiftakru t-tifkira tal-mitt sena lil-KaΩin San Gabriel fakkar mit-tra©edja tan-nar, li©rat fl-1903 u li fiha kienu mietu sitt persuni. Bissdan ma kienx l-uniku inçident tan-nar f’Óal Balzan. 9Fl-1885 ukoll kienet se˙˙et tra©edja li g˙alkemmma kinitx kbira daqs dik ta’ l-1903, xorta ˙allietvittma, tfajjel ta’ 11-il sena li miet fuq il-post.Fl-a˙˙ar tas-seklu dsatax ma kienx hawn ilkmamartan-nar fejn seta’ jin˙adem ix-xog˙ol tannar,u lanqas kien g˙ad hawn il-kwalità ta’ log˙obtan-nar li nafu bih illum. G˙alhekk biex jin˙oloq xiftit tal-briju u atmosfera fil-festi tag˙na, kienu ji©usparati l-maskli. Dawn kienu biççiet tal-˙adid qosrab’toqba Ωg˙ira mal-©enb t’isfel, li minnha kienettidda˙˙al il-miçça u li kienet tinfed ma’ toqba l-kbirafin-nofs. Fil-jiem tal-festa dawn kienu ji©u mimlijabil-porvli, u sparati meta kienu jitpo©©ew wie˙ed˙dejn l-ie˙or, b’linja porvli iswed minn masklug˙al ie˙or, biex meta jitqabdu kienu jo˙olqu l-effettta’ musketterija. Ìieli wkoll kienu jisparawhomwie˙ed wie˙ed, biex jin˙oloq l-effett ta’ murtali.G˙all-festa tal-Lunzjata, kienu ji©u sparati wkolldawn il-maskli, minn fuq iz-zuntier tal-knisja.Wie˙ed irid jiftakar, li l-pjazza li naraw illum makinitx teΩisti u b’hekk l-uniku post li setg˙u juΩawkien iz-zuntier tan-na˙a tax-xellug meta wie˙edi˙ares lejn il-knisja mill-faççata.Il-festa ta’ dik is-sena 1885, ©iet iççelebrata fil-©urnata tag˙ha ji©ifieri l-Erbg˙a, 25 ta’ Marzu. 10It-tra©edja li qed insemmi, se˙˙et lejlet il-festaji©ifieri t-Tlieta fil-g˙axija waqt li kienet qed issiril-funzjoni fil-Knisja. Dak li kien imqabbad biexjispara l-maskli Xmun Camilleri, beda jisparahomu b˙as-soltu t-tfal daru mieg˙u biex jaraw li dawnjisparaw. IΩda mat-tielet sparatura l-masklu sploda,bil-˙oss qawwi nkisru xi ˙©ie© tad-djar fil-qrib.Barra dan, wie˙ed mit-tfal li kienu qrib, intlaqqatminn biçça minn dan il-masklu f’rasu. It-tifel,Vincenzo Muscat ta’ 11-il sena, miet mad-daqqafuq il-post. 11 Il-kappillan Dun ÌuΩepp Salnitro˙are© jara x’©ara u ta l-a˙˙ar sagramenti, waqt lit-tabib distrettwali Dr Andrea Zammit iççertifikalill-vittma mejjet. Il-pulizija malajr arrestaw lilXmun u akkuΩawh bl-inçident.B˙alma ji©ri llum wara x’inçident tan-nar, hekkukoll dak iΩ-Ωmien il-gazzetti kkummentaw mhux˙aΩin. Gazzetta minnhom il-Malta, tenniet li hi makinitx kontra l-uΩu ta’ dawn il-maskli fil-festi talkampanja,iΩda l-pulizija kellha tara li meta to˙ro©il-permess, dawn ji©u sparati f’post Ωgur u mhuxqalb in-nies, hekk li jistg˙u jikkawΩaw xi tra©edja,b˙alma ©ara. 121893 – Nar jeqred dar t’anzjanaFil-lejl ta’ bejn it-Tlieta 26 u l-Erbg˙a 27 ta’Settembru, 1893 is-skiet inkiser mill-g˙ajjat tannies,li ˙ar©u jag˙tu l-g˙ajnuna lill-anzjana li darhaspiççat kwaΩi ma˙ruqa g˙al kollox. Il-kawΩa ta’dan kienet lampa taΩ-Ωejt li t˙alliet mixg˙ula l-lejlkollu. B’xi mod din qabdet it-tiben li kien hemmma˙Ωun u kollox sar ˙u©©ie©a wa˙da.Biex ikollhom id-dawl dak iΩ-Ωmien, in-nieskienet tinqeda bl-imsieba˙ jew lampi taΩ-Ωejt. Iddawlelettriku kien g˙ad fadallu biex jid˙ol f’ÓalBalzan, fil-fatt dan da˙al fl-1925. 131898 – It‐tqieg˙id ta’ l‐ewwel ©eblatal‐kappella ta’ l‐Istitut Buon PasturFl-10 ta’ Marzu, 1898 tqieg˙det u tbierketl-ewwel ©ebla ta’ knisja o˙ra f’Óal Balzan, dik tal-132Festa tal‐Lunzjata 2008

Ritratt li juri l-Artal Ma©©ur kif ukoll il-ventartal tal-festa tal-Lunzjata. Il-Ventartal kien skolpit fl-injam minn mastrudaxxa PrimMikiel Cachia min-Naxxar.Buon Pastur li nbniet ma’ ©enb il-kunvent ta’ l-istesssorijiet biex iservi g˙alihom u g˙all-pubbliku. 14G˙aç-çerimonja kienu preΩenti l-Gvernaturu Lady Fremantle akkumpanjati mill-Ma©©urBiancardi A.D.C. tal-Gvernatur. Malli waslu fuq ilpost©ew milqug˙a mill-Madre Superjura u s-Sorijiet,li ppreΩentaw bukkett fjuri lil Lady Fremantle. Dinbaqg˙et fuq il-post sakemm wasal Mons. Arçisqof,g˙aliex kien g˙adha ma fiqitx g˙al kollox minnmarda li kellha ftit tal-jiem qabel, g˙alhekk masetg˙atx tibqa’ sa l-a˙˙ar taç-çerimonja.L-ewwel ©ebla tpo©©iet u tbierket minn Mons.Arçisqof Pace quddiem madwar 200 persuna likienu mistiedna g˙al din iç-çerimonja, fosthomil-kappillan ta’ Óal Balzan Dun Amabile Sisner.Wara l-barka, it-tfal ta’ l-Istitut kantaw innu lill-Qalb ta’ Ìesù. Fi tmiem il-funzjoni sar diskors ta’l-okkaΩjoni minn Patri Vinçenz Sammut li fa˙˙ar lildawk li kienu qed ja˙dmu biex din il-knisja tinbena,fosthom lil Dun Gio. Batta Spadaro, lill-MadreSuperjura, li g˙al 24 sena s˙a˙ mexxiet il-komunità,lil Dun Anton Vella minn Óal Lija li kien qed ja˙dembiex jin©abru l-fondi u lill-Perit Vincenzo Busuttilli g˙amel il-pjanta bla ˙las. 15 Il-knisja nbniet millimg˙allemBalzani Piju Ebejer u tlestiet u tbierketmill-istess Arçisqof fis-7 ta’ Frar, 1901. Il-knisja hiddedikata lill-Qalb Imqaddsa ta’ Ìesù.1898 – Tifel jaqa’ fil‐˙u©©ie©a ta’ SanÌwannFil-g˙axija ta’ lejlet il-festa ta’ San Ìwann fit-23ta’ Ìunju, kien hawn id-drawwa li jsiru l-˙©ejje©f’diversi postijiet f’Malta, l-aktar fejn kien hemm xiknisja Ωg˙ira jew niçça ddedikata lill-qaddis. Din iddrawwada˙let fi Ωmien il-kavallieri ta’ San Ìwann,li meta tlestiet il-Belt Valletta da˙lu t-tradizzjoni lijqabbdu l-˙©ejje© f’diversi postijiet fil-Belt.Id-drawwa nfirxet ukoll fl-ir˙ula, hekk li minnjiem qabel Ωg˙aΩag˙ u tfal kienu ji©bru njam, zkuk,g˙amara mkissra, u mbarazz ie˙or minn djarhomu ming˙and il-©irien, biex jag˙mluh f’munzell ujtuh in-nar kif jibda riesaq il-lejl. F’Óal Balzanukoll kienet issir din il-˙u©©ie©a u dan nafuh minninçident li se˙˙ fit-23 ta’ Ìunju, 1898.Grupp ta’ tfal kienu qed jifir˙u u jag˙mlu brijumadwar ˙u©©ie©a li qabbdu, waqt li kien hemm xiw˙ud iΩjed fuq tag˙˙om li bdew jaqbΩu min-na˙ag˙al o˙ra tal-˙u©©ie©a. IΩda ©ara, li waqt li Ωew©titfal kienu qed jaqbΩu min-na˙a opposta, ˙abtu ma’xulxin u wie˙ed minnhom baqa’ nieΩel fin-nar.Ìarrab ˙ruq sewwa tant li kien fil-periklu tal-mewt,iΩda skond il-gazzetta li xandret l-a˙bar dan matte˙idx l-isptar, iΩda ng˙ata l-kura fid-dar tal-©enituritieg˙u. L-ismijiet taΩ-Ωew©t itfal ma xxandrux,g˙ax il-pulizija ma ridux jag˙tu din l-informazzjoni,li fl-opinjoni tal-gazzetta li talbithom ma kien hemmxejn x’wie˙ed ja˙bi. 161902 – L‐induratura ta’ l‐appostli ul‐gandlieri tal‐festaFil-festa tal-Lunzjata ta’ l-1902 ©iet imΩanΩnal-induratura tal-gandlieri u l-appostli li jkun hemmfuq l-artal ma©©ur matul il-festa. Dawn kienuindurati minn ÌuΩeppi Bartoli tar-Rabat u t˙allsumill-Konti Manduca Piscopo Macedonia.Dawn l-appostli, li fil-fatt huma Ωew© appostliu erba’ dutturi tal-knisja, kienu mog˙tija mit-TabibGiov. Carlo Grech Delicata, Professur ta’ l-IstorjaNaturali u l-Mediçina Legali fl-Università ta’ Maltafl-1882. 17Jidher li fl-1903 ir-ra˙al ta’ Óal Balzan g˙alkemmΩg˙ir, ma kienx xi ra˙al kwiet kif xi w˙ud ja˙sbu.Dan jo˙ro© minn ittra, li xi ˙add iffirma MMP lidehret fil-gazzetta ta’ kuljum Malta ta’ l-20 ta’Ottubru, 1903. Mill-ittra jo˙ro© li n-nies kellhomjie˙du paçenzja u jissapportu l-g˙ajjat tat-tfal ji©rumat-toroq, il-©lied u l-kliem ˙aΩin tas-sakranazzi,il-©iri sfrenat taΩ-Ωwiemel u l-karozzini u mitt˙a©a o˙ra li g˙alkemm Ωg˙ir kienu qed idejqu lilkul˙add.Il-kittieb je˙odha kontra n-nuqqas ta’ pulizijaf’Óal Balzan u f’Óal Lija, Ωew©t ir˙ula li sa ftit ilukienu meqjusa b˙ala ra˙al wie˙ed f’çerti servizzi.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920133

‘Qui a Casal Balzan e Casal Lia la polizia brilla perla sua assenza’, jikteb, waqt li jkompli li Sur©entu Ωew© pulizija ma kinux biΩΩejjed biex iΩommul-ordni, l-aktar meta s-Sur©ent kien ikun jaqdid-doveri tieg˙u f’Birkirkara, kuntistabbli mit-tnejnkien jitla’ minn Birkirkara g˙al Óal Lija bil-pitroljuu l-ie˙or kien ikun jistrie˙ jew inaddaf l-g˙assa.G˙alkemm dawn kienu jippruvaw jag˙mlu li jistg˙ubiex iwettqu dmirijiethom, iΩda dawn kienu ftit ug˙alhekk il-kittieb talab biex g˙all-inqas jintbag˙tutliet pulizija o˙ra biex tinΩamm l-ordni f’dawn iΩ-Ωew©t ir˙ula. 18Jekk wie˙ed jag˙ti ˙arsa lejn ir-rapport ta’ l-attikriminali li kienu saru fil-GΩejjer Maltin, li ta’ kullsena l-amministrazzjoni kienet tippubblika, insibu libejn April 1903 u Marzu 1904, kienu twettqu ftitoffiΩi mhux ˙aΩin min-nies li kienu joqog˙du fiΩ-Ωew©t ir˙ula.Fil-fatt insibu li l-iΩjed li kienu ttie˙du passikien kontra nies li wettqu storbju u ©lied. B’kolloxdawn kienu 44 persuna, li minnhom 33 kienu ta’’l fuq minn 18-il sena u sitta ta’ bejn l-14 u t-18-ilsena. tlieta mill-44 persuna, kienu nisa, tnejn ta’ ’lfuq minn 18-il sena u wa˙da ta’ bejn l-14 u t-18-ilsena. Dan mhux biss, iΩda kien hemm offiΩi o˙rafosthom 40 persuna nqabdu jarmu ilma ma˙mu©barra, 16-il persuna nqabdu jilag˙bu log˙ob ta’l-azzard, erba’ m’obdewx l-ordnijiet tal-pulizija,g˙axar persuni nqabdu jwaddbu l-©ebel lejn persunio˙ra, 12-il persuna uΩaw forza kontra persuni o˙ra,13-il persuna nqabdu jag˙mlu ˙sara fi propjetà ta’˙addie˙or eçç, eçç. B’kollox il-pulizija resqet ilqorti,fuq dawn il-kaΩi u kaΩi o˙ra, mal-229 persunamiΩ-Ωew©t ir˙ula. Altru li l-kittieb ta’ l-ittra kellura©un. 191903 – Il‐©abra g˙all‐missjoniB˙alma ji©ri llum, fl-img˙oddi wkoll kien isir©bir g˙all-missjoni, biss fejn illum il-©abra ssir qribit-tielet Óadd ta’ Ottubru meta ji©i ççelebrat ‘Jum il-Missjoni’ fil-bidu tas-seklu l-ie˙or, il-©bir kien isiris-sena kollha. Dan ma kienx isir bieb bieb, iΩdamin ried u seta’ jag˙ti kien jibg˙at l-offerta tieg˙ulill-kumitat ta’ l-Opra tal-Propaganda Fide f’Malta.Dak iΩ-Ωmien ftit kienu dawk li setg˙u jag˙tu l-flus,g˙alhekk il-©bir kien ikun ftit. Barra dan il-©abrakienet mag˙rufa b˙ala l-©abra ta’ Santa Infanzja jewl-Opra g˙at-Tfal fil-Missjoni. Matul l-1903 minnÓal Balzan kienu n©abru £5.15s.6d (€13.46,0)b’kollox. Dawn kienu mog˙tija minn TumasDebono, £1; Maria Azzopardi, £1.3s.6d; ClaraMamo, £0.16s.0d; M’Dolores Briffa £0.10s.0d;ÌuΩeppa Zammit, £0.9s.3d; Valentina Micallef,£0.6s.0d; Achille Azzopardi, £0.3s.2d; u diversipersuni o˙ra li bejniethom taw £1.7s.4d. 201911 – Manwel Dimech f’Óal BalzanBit-twaqqif tax-Xirka ta’ l-Imdawlin u l-˙ru© talgazzettaIl-Bandiera tal-Maltin, Manwel Dimechipprova jg˙allem lill-poplu Malti biex iqum fuqsaqajh. IΩda xi tag˙lim xejn ma g˙o©ob lill-awtoritàekkleΩjastika tant li l-Óadd, 15 ta’ Ottubru, 1911l-Arçisqof Pace ˙are© pastorali biex jikkundannalilu, lix-Xirka u lill-gazzetta Il-Bandiera tal-Maltin.Dimech irrisponda g˙al dan fil-˙ar©a tal-Bandieratal-Maltin tal-21 ta’ Ottubru. B’reazzjoni g˙aldan l-Arçisqof ˙are© ittra pastorali o˙ra fit-23 ta’Ottubru, 1911 fejn fiha skomunika lil Dimech. 21 Il-˙ajja ta’ Dimech hi wa˙da movimentata, meta kienΩg˙ir g˙amilha ma’ kumpanija ˙aΩina li waslitubiex spiçça l-˙abs g˙al diversi snin. Hawn hu sabl-g˙ajnuna tal-kappillan tal-˙abs il-Balzani DunPietru Pawl Borg, 22 li g˙enu fit-tag˙lim tant liDimech tg˙allem diversi su©©etti fosthom diversilingwi.Ftit wara l-iskomunika wie˙ed minn s˙abDimech, li fehem li l-affarijiet ma setg˙ux jibqg˙usejrin hekk, u meta ra li Dimech xtaq jer©a’ jirran©amal-knisja, kiteb ittra lill-Arçisqof fejn talbubiex issir laqg˙a bejniethom. Il-laqg˙a saret il-Ìimg˙a, 3 ta’ Novembru, 1911 fl-10.30am fid-darli l-Arçisqof Pace kellu f’Óal Balzan. Din id-darkienet isservi ta’ ville©jatura, g˙alkemm kien hemmΩmien meta l-Arçisqof kien joqg˙od fiha fix-xitwawkoll. G˙alkemm dak inhar ma ftehmux, iΩjed tardf’laqg˙a o˙ra li saret fit-12 ta’ Awwissu, 1912 uli ma jidhirx li saret f’Óal Balzan, intla˙aq ftehimli l-poplu sar jaf bih permezz ta’ pastorali o˙ra linqrat fil-knejjes fit-12 ta’ Novembru, 1912 u li bihatne˙˙iet l-iskomunika minn fuq Dimech. 231922 – L‐ewwel tberik tal‐kaΩin SanGabrielF’Óadd il-G˙id, 16 ta’ April, 1922 sar g˙allewweldarba t-tberika tac-Circolo San Gabriele likien g˙adu kif twaqqaf fl-1920. It-tberik sar fit-8.30am mill-Kappillan Dun Amabile Sisner, filkaΩinli dak iΩ-Ωmien kien f’nru. 8 Triq Santa Marija.Il-kappillan kien milqug˙ mill-President CarmeloBuhagiar, is-soçji u l-˙bieb tag˙hom flimkien maddeputatis-Sur Walter Salamone. Wara l-funzjoniu festin Ωg˙ir li sar, Salamone g˙amel diskors ta’l-okkaΩjoni fejn fera˙ lis-soçji g˙al din il-funzjoni,u xtaqhom li jkomplu ja˙dmu g˙all-©id tal-kaΩin utar-ra˙al kollu. 241925 – Tifel imut ma˙ruqDiΩgrazzja o˙ra tan-nar li messet lir-ra˙al ta’ ÓalBalzan se˙˙et it-Tlieta, 1 ta’ Settembru, 1925 metaÌuΩeppi Azzopardi ta’ 14-il sena miet ma˙ruq fiddartal-©enituri tieg˙u. Il-kaΩ ©ara g˙all-˙abta tat-134Festa tal‐Lunzjata 2008

3.30pm, meta dan it-tfajjel sab xi murtall jew porvlifid-dar tal-©enituri tieg˙u u waqt li kien qieg˙edjilg˙ab bihom ˙adu n-nar f’idejh. ÌuΩeppi n˙araqsewwa, tant li skond il-gazzetta li rrappurtat il-kaΩ,il-˙ruq messlu l-intern ukoll. Hu ttie˙ed l-IsptarÇentrali tal-Furjana, iΩda ma seta’ jsir xejn g˙axit-tfajjel kien mejjet. Il-funeral sar jiem wara filknisjata’ Óal Balzan u ndifen hemm stess f’qabarnru. 54. 25Meta l-inçident ©ie rappurtat fil-gazzetta Il-Óabib, din tenniet li ji©ri x’ji©ri ser…‘nibqg˙unisimg˙u dejjem b’dawn id-diΩgrazzji u akbar,sakemm jibqg˙u jag˙tu s-sensja (liçenzja) g˙allisparar,li rvella Malta kollha.’ 261950 – IΩ‐Ωjara tal‐Gvernatur Creasyf’Óal BalzanBil-˙atra tal-Gvernatur Sir Gerald Creasyfl-1949 hu beda jag˙mel Ωjajjar f’diversi bliet ur˙ula fil-GΩejjer Maltin, l-istess kif kienu g˙amlul-Gvernaturi ta’ qablu. IΩ-Ωjara f’Óal Balzan saretil-Óamis, 23 ta’ Novembru, 1950 fejn hu u LadyCreasy kienu milqug˙a bil-kbir min-nies tal-post,mal-wasla tag˙hom hemm wara nofsinhar. It-Times of Malta tal-24 ta’ Novembru kitbet, ‘HisExcellency the governor and Lady Creasy receivedone of the most enthusiastic welcome to date whenthey visited Balzan’.F’Óal Balzan huma kienu milqug˙a millkappillanDun ÌuΩepp Minuti u l-kleru, millkappillanta’ Óal Lija Dun Carmelo Lia, MissMable Strickland, s-Sur J. Xerri de Caro Presidenttal-Balzan Youths F.C., is-Sur A. Fenech Presidenttal-kaΩin Marija Annunzjata, it-tabib distrettwaliDr. P. P. Galea, is-Surmast Pawlu Nani, l-Ispetturtal-Pulizija s-Sur E. Bencini u l-President tal-kaΩinSan Gabriel is-Sur Joseph Borg.L-ewwel Ωjara tal-Gvernatur u l-mara tieg˙ukienet fil-knisja, fejn raw l-istatwa tal-Lunzjata, ilpitturata’ ÌuΩeppi Calì u o©getti sagri ta’ arti. Kifkienu hemm raw ukoll ix-xog˙ol li kien qed isir fuql-art tal-knisja li kienet qed ti©i miksija bl-ir˙am. Fitriqithom lejn id-dar tal-kappillan, kienu milqug˙amiç-çapçip u t-tixjir ta’ bnadar Ωg˙ar IngliΩi, li kienuf’idejn it-tfal subien u bniet mill-iskola ta’ Óal Lijau Óal Balzan, skjerati fuq iΩ-Ωew© na˙at tat-triq.Wara huma Ωaru t-tliet kaΩin. F’dak ta’ SanGabriel huma kienu milqug˙a mill-President is-Sur Joseph Borg li ppreΩentalhom lill-membrital-kumitat u wara l-Gvernatur iffirma l-ktieb talviΩitaturi.Fil-KaΩin tal-futbol il-Gvernatur u LadyCreasy iltaqg˙u mal-players tal-kaΩin, li kienulebsin il-gear. F’kull kaΩin li Ωaru sar indirizzta’ mer˙ba, waqt li l-Gvernatur wie©eb g˙alihombilli rringrazzja lil kul˙add tal-mer˙ba kbira ling˙ataw. 27© A. Camilleri, 2008Noti u Referenzi1Malta Government Gazzette, 21.04.1852, p.562L’Ordine, 18.09.1952, p.66203The Malta Mail, 14.01.1853, p.24Portafoglio Maltese, 15.06.1861, p.45L’Ordine, 14.06.1861, p.26Portafoglio Maltese, 22.06.1861, p.47L’Ordine, 15.04.1864, p.70348A. Ferris, L’amore dei Maltese alla morte di Pio IX, 1878.9Fuq din it-tra©edja ara Programm tal-Festa MarijaAnnunzjata 2003, ma˙ru© mis-Soçjetà San Gabriel, Balzan.p. 3910Kien hemm Ωmien meta l-festa kienet ti©i ççelebrata waral-G˙id il-Kbir ji©ifieri f’April g˙aliex l-©urnata tal-25 ta’Marzu kienet ta˙bat mal-festi tal-Ìimg˙a l-Kbira.11Vincenzo Muscat kien iben Pietru u Annunzjata neè Magri,li twieled fil-15 ta’ Jannar, 1874. Hu kien midfun f’qabarnumru 35 fil-knisja Parrokkjali. Arkivju ParrokkjaliBalzan (A.P.B.) Liber Defunctorum Vol. 4, p.82 – LiberBaptistorum Vol. 4, p.174.12Malta, 26.03.1885, p.313Malta, 27.09.1893, p.314Is-sorijiet tal-Buon Pastur ©ew f’Óal Balzan fl-1858.15Malta, 12.03.1898, p.216Malta, 25.06.1898, p.217Malta, 14.04.1902, p.218Malta, 20.10,1903, p.319Report on the working of Government Departments duringthe financial year 1903-04, Malta 1904, p.28020Anon, Fuk l-opra ta’ Santa Infanzia, Marzu 1904, p.1221Malta Tag˙na, 04.11.1911, p.522Dun Pietru Pawl Borg twieled f’Óal Balzan fl-1809 u mietfl-188623M. Montebello, Manwel Dimech, PEG Ltd, 2004,p.145-14724Il-Progress, 21.04.1922, p.225A.P.B., Liber Defunctorum Vol. 5, 192526Il-Óabib, 15.09.1925, p.327Times of Malta, 24.11.1950, p.7Donazzjonijiet g˙all-pro©ett ta’ bini ©did fil-kaΩin.Il-Kaxxier qed jilqa’ donazzjonijiet b’riΩq il-Pro©ett ta’ Bini ©did fil-KaΩin €5.00 = Lm2.15jew €7.00 = Lm3.01 jew €12.00 = Lm5.15 jew €20.00 = Lm8.59 jew €50.00 = Lm21.47Donazzjoni fix-xahar g˙all-perjodu ta’ tnax-il xahar, Jannar 2008 sa Diçembru 2008. Grazzi bil-quddiem!Filwaqt li nirringrazzjawkom bil-quddiem ta’ l-g˙otjiet li tistg˙u toffru,nawΩawkom li ting˙ata riçevuta g˙al kull donazzjoni li toffru.KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920135

ApprezzamentiCarmel Joseph BorgMar jiltaqa’ mal-Mulej fit-18 ta’ Diçembru 2006 fl-età ta’ 59sena. Huwa kien joqg˙od Wied Óal Balzan.Paul Galea CurmiMar jiltaqa’ mal-Mulej nhar is-6 ta’ Marzu 2007. Paul GaleaCurmi mill-Belt Valletta huwa missier Fr Joe Galea Curmi lijservi fil-parroçça tag˙na.Carmelo BorgBalzani iΩda joqg˙od f’Ó’ Attard ˙alla din id-dinja fid-9 ta’Ìunju 2007, Carmelo Borg huwa ˙u l-president attwali tas-Soçjetà tag˙na Lino Borg.Rozina BaldacchinoMarret tiltaqa’ mal-Mulej fit-2 ta’ Lulju, 2007, hija kienetG˙awdxija kienet toqg˙od fi Triq it-Tliet Knejjes, Óal Balzan.Carmelo GiordimaniaÓalla din id-dinja nhar is-17 ta’ Awwissu, 2007 huwa kienBalzani u kien joqg˙od fi Triq il-Kbira.Anthony MuscatMar jiltaqa’ mal-Mulej fis-6 ta’ Diçembru 2007, huwa kienjoqg˙od fi Triq Sigismondu Dimech. Ninu kien minn Óal Lija.Margaret ChetcutiÓalliet din id-dinja nhar l-20 ta’ Diçembru, 2007 hija kienetKarkariΩa u kienet toqg˙od fi Triq San Valentino. Margaretkienet ta’ sikwit tattendi l-attivitajiet li ji©u mtellg˙a mis-SoçjetàSan Gabriel.Catherine DecelisMarret tiltaqa’ mal-Mulej nhar id-19 ta’ Jannar 2008. Hijakienet Balzanija u kienet toqg˙od fi Triq Santa Marija.136Festa tal‐Lunzjata 2008

Emanuel MuscatMar jiltaqa’ mal-Mulej fis-27 ta’ Frar, 2008. Leli kif kienmag˙ruf tal-Gizzu kien Balzani kif ukoll kien ja˙dem in-narg˙all-festa tal-Lunzjata liema xog˙ol kien jag˙mlu fi Ωmienl-img˙oddi qabel ma twaqqfet il-kamra tan-nar San Gabrielfl-1963. Huwa kien joqg˙od Birkirkara.Annunzjata VellaMarret tiltaqa’ mal-Mulej fis-27 ta’ Frar, 2008, hija kienetBalzanija u kienet toqg˙od Triq in-Naxxar. Annunzjata ti©iz-zija tal-qassis Balzani l-viçi Kappillan tan-Naxxar DunMatthew Magri.Re©ina BriffaIltaqg˙et mal-Mulej fit-22 ta’ Marzu 2008, hija kienetBalzanija u kienet toqg˙od fi Triq San Valentino.Valentino MuscatTifkira fl-okkaΩjoni ta’ g˙eluq l-g˙oxrin sena mill-mewt ta’Valentino Muscat. Huwa kien okkupa l-kariga ta’ kaxxier talkaΩintal-Banda San Gabriel g˙al tnejn u g˙oxrin sena. Warali ttemm din il-kariga fl-1984, in˙atar President Onorarju.Valent Muscat kien ukoll Surmast ta’ l-iskola tal-Gvern ta’Óal Balzan kif ukoll kien storiku u kittieb Balzani. Qatt minsimill-familjari u s-Soçjetà MuΩikali San Gabriel.P.S. Dawk il-persuni li m’g˙adhomx mag˙na u li ma ©ew xippubblikati bi Ωvista, ji©u ppubblikati f’˙ar©ao˙ra ta’ dan il-ktieb.Quddiesa g˙ar-ru˙ is-Soçji mejta ssir nhar il-Ìimg˙a, 12 ta’ Novembru 2008 fis-6.30pm fil-knisjaparrokkjali ta’ Óal Balzan, kul˙add huwa m˙e©©e© biex jattendi.T˙obba bis‐serjetàlil‐Lunzjata?Tiftakar fiha kuljum?Qis li ma tg˙addix ©urnatali ma tkunx sellimtilhamal-familja Bi Tliet Ave Marijiet…U tara kemm t˙ossha qribek bil-bΩonnijiet kollha tieg˙ek!KaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920137

Tifkira Piju Ebejer1930 – 2008Tag˙rif mi©bur mill-Asst. SegretarjuJohn PullicinoNhar is-Sibt 12 t’April 2008 t˙abbretil-mewt tal-˙abib tag˙na l-Balzani PijuEbejer fl-g˙omor ta’ 77 sena.L-a˙˙ar li rajt lil Piju kien g˙al˙abta ta’ Frar li g˙adda meta ©iel-kaΩin flimkien ma’ ibnu Louis isegwil-pro©ett ta’ bini ©did fil-kaΩin kif ukoll©ie jara li s˙abu l-membri li kwaΩi ta’kuljum ikunu qed ja˙dmu fil-kaΩinkemm b’riΩq il-festa tal-Lunzjata kifukoll b’riΩq l-istess kaΩin.Piju Ebejer twieled Óal Balzan fl-10ta’ Settembru 1930 minn Wi©i u Eva.Ta’ sitt snin da˙al l-iskola primarja tal-Gvern ta’ Óal Balzan fejn aktar tard ©ie impjegatmal-Gvern fid-dipartiment tax-xog˙lijiet.Missier Piju, Wi©i Ebejer huwa mag˙ruf sewwamal-Balzanin g˙ax kien serva b˙ala segretarju talkaΩinSan Gabriel, u forsi li kien g˙alhekk li minnçkunitu Piju ˙a interess kbir fil-qasam Balzani u dakkollu li g˙andu x’jaqsam mal-KaΩin tag˙na.Kien fl-1946 li Piju da˙al membru fis-SoçjetàSan Gabriel u sentejn wara ta’ tmintax-il senansibuh membru fil-kumitat. Wara ftit Ωmieninsibuh jokkupa l-kariga ta’ kaxxier, kariga li baqa’jΩommha sa l-1962. Kemm dam membru tal-kaΩinPiju ˙adem bis-s˙i˙ biex jara s-Soçjetà miexja’il quddiem. Kien minn ta’ l-ewwel li beda jie˙usehem fil-©bir tal-finanzi g˙all-festa tal-Lunzjata ta’l-1946, li ta’ minn isemmi li kienet l-ewwel sena lisar in-nar ta’ l-art f’Óal Balzan, fil-fatt Piju ©abaril-flus flimkien mal-mibki Giuseppi Chetcuti. Pijug˙en ukoll biex ti©i mwaqqfa l-Banda San Gabrielfl-1952 kif ukoll ©abar il-flus me˙tie©a ma’ GabrielCaruana biex fl-1957 inxtara l-post maestuΩ minnfejn topera s-Soçjetà llum.Piju matul s-snin g˙amel ˙afna xog˙lijiet ta’manutenzjoni fil-kaΩin biex dejjem ikun aktar komdug˙as-Soçi. Huwa bajjad il-kmamarkif wkoll iççanga l-bit˙a tal-kaΩin.Huwa kien ukoll imidd idejh g˙allfestata’ Marija Annunzjata li kienetferm g˙al qalbu u huwa ˙a sehemkemm-il darba fil-festi tal-karnival lis-Soçjetà kienet tie˙u sehem permezzta’ karrijiet. Piju Ebejer kien ukollidoqq l-Althorn mal-Banda SanGabriel. G˙al diversi snin insibuhukoll President tal-kaΩin Laburista ta’Óal Balzan. Huwa organizza diversiwirjiet fil-garaxx tieg˙u fi Triq il-Providenza. Piju ΩΩewwe© lil MarijaSchembri u kellhom tliet ulied subien: Louis,Gabriel u Calì.Minn din il-pa©na nsellmu lil Piju g˙al dak kolluli g˙amel mhux biss g˙as-Soçjetà San Gabriel ug˙all-festa ta’ Marija Annunzjata imma wkoll g˙aldak kollu li g˙amel ta’ ©id g˙ar-ra˙al g˙aΩiΩ tag˙naÓal Balzan.O Mulej, ag˙tih l-mistie˙ ta’ dejjem id-dawl ta’dejjem jiddi fuqu jistrie˙ fis-sliem.Piju Ebejer jidher jippreΩenta rigal lill-President tas-soçjetà AlfredBrincat fl-okkaΩjoni tal-festi t’G˙eluq il-Óamsin Sena mit-twaqqiftas-Soçjetà 1920 – 1970.138Festa tal‐Lunzjata 2008

Il‐BaΩilika tal‐Lunzjata f’NaΩaretProprju ©ewwa NaΩaret tinsab BaΩilika ddedikatalill-Annunzjata. Knisja Kattolika mibnija bilfdalijiettal-Knejjes BiΩantini u tal-Krusari. Din il-BaΩilika hija mfittxija minn ˙afna speçjalment minndawk li jmorru xi pellegrina©© fl-Art Imqaddsa.Insibu li l-g˙ar ©ie jdentifikat qrib ir-4 seklub˙ala l-post fejn saret it-t˙abbira. L-artal jissemmafis-384 AD u l-Knisja tissemma’ qrib il-570 AD.Wara ˙afna sekli l-Knisja tg˙addi minn idejn g˙allo˙ra,insibu li fis-seklu 14, il-Patrijiet Frangiskaniwaqqfu l-Monasteru tag˙hom ©ewwa NaΩaret,imbag˙ad lejn nofs is-seklu 16 ˙adu f’idejhoml-g˙ar u l-kappella sakemm fis-sena 1730 bnewKnisja ©dida li din tkabbret fl-1871.Din il-Knisja twaqqg˙et fl-1955 sabiex tag˙tiwisg˙a g˙all-bini ta’ Knisja o˙ra – dik preΩenti.Ìiet ikkonsagrata fl-1969. Illum il-BaΩilika ta’l-Annunzjata hija Knisja Parrokkjali g˙al madwar7,000 Kattoliku f’NaΩaret u popolari ma’ diversipellegrina©©i li jsiru. Din il-BaΩilika ghandhag˙amla mill-isba˙ b’koppla rotunda g˙olja 55m.L-g˙amla tal-BaΩilika hija ta’ Ìilju…is-simboluta’ Marija. Ìewwa nsibu l-BaΩilika maqsumaf’Ωew© partijiet…fin-na˙a ta’ fuq insibu diversi artidwar Marija minn madwar id-dinja filwaqt fil-partit’isfel insibu l-g˙ar fejn jing˙ad li kien il-post fejnl-Arkan©lu Gabriel ˙abbar lil Marija.Ritratt bil-korteΩija ta’ Joe DoublesinKaΩin tal‐Banda San Gabriel Óal Balzan AD 1920139

aghfas hawn biex tara... - St.Gabriel Band Club

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?